Η δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία όχι μόνο της βιοποικιλότητας, αλλά και των ζωτικών οικοσυστημικών υπηρεσιών που παρέχει ο ωκεανός: ρύθμιση του κλίματος, εφοδιασμός με τρόφιμα και δέσμευση άνθρακα .

Η προστασία των οικοσυστημάτων βιοποικιλότητας και πλούσιων σε άνθρακα – όπως τα λιβάδια Posidonia oceanica και τα ανενόχλητα θαλάσσια ιζήματα – προσφέρει αμοιβαία ενισχυτικά οφέλη για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν, απορροφώντας και αποθηκεύοντας άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Λύσεις που βασίζονται στη φύση, όπως αυτές, είναι μερικοί από τους πιο άμεσα διαθέσιμους τρόπους για την ταυτόχρονη αντιμετώπιση και των δύο κρίσεων.

Συγκρούσεις και προκλήσεις

Η μαζική ανάπτυξη υπεράκτιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας προκαλεί περιβαλλοντικές επιπτώσεις και συγκρούσεις που συχνά συγκρούονται μετωπικά με τις προσπάθειες διατήρησης της βιοποικιλότητας.

Η Μεσόγειος Θάλασσα, με πάνω από 17.000 είδη (το 28% εκ των οποίων είναι ενδημικά) , είναι μια από τις πιο ευάλωτες και κατακερματισμένες θάλασσες του κόσμου. Δέχεται ήδη τεράστια πίεση από τη ρύπανση, την υπεραλίευση, τον τουρισμό και τη θαλάσσια κυκλοφορία , και η προσθήκη χιλιάδων ενεργειακών υποδομών σε μια τόσο ευαίσθητη περιοχή θα εντείνει μόνο αυτά τα προβλήματα, καθώς ουσιαστικά θα βιομηχανοποιήσει πολλές παράκτιες και θαλάσσιες περιοχές.

Η σύγκρουση προκαλείται κυρίως από τον ανταγωνισμό για χώρο: περιοχές υψηλού ενεργειακού δυναμικού (άνεμος ή κύματα) συχνά επικαλύπτονται με περιοχές υψηλής οικολογικής αξίας . Επιπλέον, υπάρχουν οι πιο άμεσες επιπτώσεις στη θαλάσσια πανίδα (θόρυβος, συγκρούσεις, δονήσεις) και η αλλοίωση ή η καταστροφή των θαλάσσιων οικοτόπων.

Υπάρχουν ακόμη σημαντικά άγνωστα στοιχεία σχετικά με τον πραγματικό αντίκτυπο των μακρο-έργων στα οικοσυστήματα. Οι σωρευτικές και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους σε κρίσιμους τομείς - όπως τα ατμοσφαιρικά και ωκεάνια ρεύματα και η παραγωγικότητα των ωκεανών - είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστες ή δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς. Ενόψει μιας τέτοιας αβεβαιότητας, η σύνεση υπαγορεύει την εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης.

Όπως έχουν τα πράγματα, δεν υπάρχουν μόνιμες εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας στη Μεσόγειο, μόνο ένα πιλοτικό έργο στη Γαλλία με τρεις ανεμογεννήτριες και πολλά άλλα έργα που βρίσκονται ακόμη στο στάδιο του σχεδιασμού. Σε μια θάλασσα που βρίσκεται ήδη στα όριά της, οι νέες πιέσεις εγείρουν σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με τη συμβατότητα των στόχων για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα, και αυτό σημαίνει ότι είναι απαραίτητος ο προσεκτικός σχεδιασμός.

Βιώσιμη συνύπαρξη

Τα καλά νέα είναι ότι η απαλλαγή της οικονομίας μας από τις ανθρακούχες εκπομπές και η προστασία των ωκεανών δεν είναι εγγενώς ασύμβατες – στην πραγματικότητα, αποτελούν αμοιβαία ενισχυτικούς στόχους. Το κλειδί έγκειται στον προσεκτικό σχεδιασμό του θαλάσσιου χώρου.

Το βασικό εργαλείο για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός (ΘΧΣ) . Αυτή η διαδικασία οργανώνει τις χρήσεις της θάλασσας (ενέργεια, αλιεία και υδατοκαλλιέργεια, μεταφορές, τουρισμός, διατήρηση) για τον εντοπισμό περιοχών υψηλής οικολογικής αξίας που πρέπει να προστατευθούν και περιοχών κατάλληλων για ενεργειακή ανάπτυξη. Με αυτόν τον τρόπο, ελαχιστοποιεί τις συγκρούσεις και προσφέρει έναν οδικό χάρτη για ολοκληρωμένη και πολυλειτουργική διαχείριση των θαλασσών.

Ο τελικός στόχος είναι ένας καθαρός θετικός αντίκτυπος , έτσι ώστε τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όχι μόνο να ελαχιστοποιούν τις ζημιές, αλλά και να συμβάλλουν στη βελτίωση των οικοσυστημάτων. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω του αποτελεσματικού μετριασμού των αρνητικών επιπτώσεων, της αποζημίωσης και της οικολογικής αποκατάστασης.

Η συνεργασία και ο διάλογος μεταξύ κυβερνήσεων, βιομηχανίας, αλιείας, επιστημόνων και οικολόγων είναι ζωτικής σημασίας. Η λήψη υπόψη των τοπικών κοινοτήτων - των τομέων της αλιείας και του τουρισμού, καθώς και των κατοίκων των παράκτιων περιοχών - είναι το κλειδί για μια δίκαιη και ισότιμη ενεργειακή μετάβαση. Η συνεργασία είναι ο μόνος τρόπος για να βρεθούν καινοτόμες λύσεις που εξισορροπούν την ανανεώσιμη ενέργεια με την προστασία της βιοποικιλότητας και των υπηρεσιών του ωκεάνιου οικοσυστήματος.

Ισορροπία μεταξύ της απαλλαγής από τον άνθρακα και της διατήρησης

Η κλιματική κρίση και η απώλεια βιοποικιλότητας είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος και η αντιμετώπισή τους μεμονωμένα θα ήταν λάθος . Η απαλλαγή της οικονομίας μας από τις ανθρακούχες εκπομπές και η προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας όχι μόνο πρέπει να συνυπάρχουν, αλλά πρέπει και να αλληλοενισχύονται.

Επομένως, είναι ζωτικής σημασίας η επέκταση των θαλάσσιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να γίνει με ένα ολιστικό και προληπτικό όραμα, δίνοντας προτεραιότητα στην υγεία των οικοσυστημάτων και ενσωματώνοντας λύσεις που βασίζονται στη φύση από την αρχή.

Μπορούμε και πρέπει να αξιοποιήσουμε το τεράστιο ενεργειακό δυναμικό του ωκεανού χωρίς να θέσουμε σε κίνδυνο την υγεία του και την ευημερία των τοπικών κοινοτήτων. Το μέλλον απαιτεί μια συμβίωση μεταξύ της τεχνολογικής καινοτομίας και της έρευνας σχετικά με τις τοπικές οικολογικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις.

Η ενσωμάτωση του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι το κλειδί για τη δημιουργία βιώσιμης θαλάσσιας ενέργειας.