Απόσπασμα από το βιβλίο L‘Anarchisme: de la doctrine à l‘action δημοσιευμένο στο περιοδικό Διαβάζω 186. Ο Daniel Guérin (1904-1988) ήταν ελευθεριακός κομμουνιστής, ακτιβιστής και συγγραφέας.

Μετάφραση Μαρία Παγουλάτου

Ανάμεσα στους σύγχρονους επικριτές της κρατικής εξουσίας, ο Μαξ Στίρνερ αποτελεί ξεχωριστή κατηγορία. Η οξεία κριτική του δεν ξεκινά πάντα απ’ τις ίδιες προθέσεις. Αν και σ’ ένα βιβλιαράκι λαϊκών εκδόσεων, τον τοποθέτησαν απ’ την πλευρά των αναρχικών, ο ίδιος δεν θεωρεί τον εαυτό του τέτοιον. Διακηρύσσει μάλλον ότι πιστεύει στον Εγωιστή, με Ε κεφαλαίο, για να διαχωρίζεται απ’ τους κοινούς ομοίους του. Το θάρρος του απέναντι στην εξουσία είναι ουσιαστικά υποκειμενικό και αυθόρμητο. Έχουμε να κάνουμε μ’ έναν επαναστατημένο που αρνείται συνολικά την κοινωνία και τους θεματοφύλακες. Η περίπτωσή του χρειάζεται ψυχανάλυσή.

Ο βιογράφος του, Τζων Μάκεη , βλέπει στο πρόσωπό του έναν άνθρωπο κοινωνικά απροσάρμοστο, θωρακισμένο, εσωστρεφή και υπερευαίσθητο. Ο Αλαίν Σερζάν και ο Κλωντ Αρμέλ στην Ιστορία του Αναρχισμού – που ήδη έχει λησμονηθεί – θεωρούν ότι «το βιβλίο του δεν είναι παρά αφηρημένη κατασκευή ενός φιλοσοφικού πνεύματος». Πρόκειται για «μιαν εξομολόγηση, μια κατάθεση σάρκας και αίματος».

Θα ’θελε βέβαια να εμπιστευτεί τους γύρω του αλλά ποιον αφού «δε μιλούσαν την ίδια γλώσσα, δε ζούσαν στον ίδιο κόσμο» και ελλείψει «μιας προσωπικής ζωής, μιας πιθανότητας αλληλοκατανόησης, οχυρώθηκε στη μοναξιά του Εγώ του».

του βιβλίου, προϊόν της πένας ενός «Μοναδικού»². Είναι η προσωπική στέρηση που τον παρακινεί να απελευθερωθεί απ’ τη συντρι­πτική αλλοτρίωση που τρέφεται απ’ την αντισεξουαλική ηθική της εξουσίας. Σε αντίθεση με τον Προυντόν, αυτόν τον καταπιεσμένο που κηρύσσει την αρετή, ο Στίρνερ εκθειάζει την ηδονή και αποστρέφεται την ηθική της θυσίας. Επίσης καταφέρεται ενάντια σε κάθε μορφή κράτους. «Το Κράτος δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς ηθική. Επιπλέον Εγώ και αυτό είμαστε εχθροί (…). Το αχαλίνωτο Εγώ θεωρείται πάντα απ’ το Κράτος σαν εγκληματίας (…). Το Κράτος δε δείχνει οίκτο για τους εκτός νόμου». Ο Στίρνερ προκαλεί τους «φυσιολογικούς». Ταυτίζεται με τους περιθωριακούς των οποίων η ύπαρξη «δε βασίζεται σε τίποτα σίγουρο», με τις «μοναχικές φωνές», τα «ταραχοποιό στοιχεία» και τους «νομάδες» που αρνούνται την εξουσία. Η λέξη «τυχοδιώκτης θα ταίριαζε ακριβώς σ’ αυτούς τους αμφισβητίες που κάθε είδος τυχοδιωκτισμού στη ζωή τους σοκάρει». Αυτοί οι αλλόκοτοι «παραλογίζονται εξαπολύοντας υβριστικές κριτικές». Όπως και ο Στίρνερ «αποτελούν την τάξη των περιπλανώμενων, των ανησυχούντων, των ευμετάβλητων». Και αλίμονο σ’ όποιον επιχειρήσει να τους φυλακίσει ή να τους εξοντώσει!

Μέσα στο θυμό και στον πόνο του, ο Στίρνερ φτάνει μέχρι να εκτοξεύσει μισανθρωπικούς αφορισμούς που δεν μπορούν παρά να απωθήσουν τους αναρχικούς: «Ο λαός πέθανε, ζήτω Εγώ! (…). Η ευτυχία του λαού είναι η δυστυχία μου». «Δεν επιθυμούμε το κοινότυπο, αλλά την αποκλειστικότητα». Πρέπει να πετάξουμε «στα απόβλητα την κοινωνία και ό,τι προέρχεται απ’ τον κοινωνικό νόμο».

Ακόμα και οι ιδρυτές του αναρχισμού απ’ τον Προυντόν μέχρι τον Μπακούνιν, είχαν τις πιο ισχυρές επιφυλάξεις απέναντι στον απόλυτο ατομικισμό, «αυτή την τάση που σπρώχνει το άτομο να κατακτήσει και να εδραιώσει τη δική του ευημερία, ερήμην του υπόλοιπου κόσμου, στην πλάτη και σε βάρος των άλλων». Και χωρίς να τους ονομάζουν, καταδικάζουν τους υμνητές «μιας ελευθερίας υπέροχης, θείας, απόλυτα εγωιστικής και αυτάρκους» (Μπακούνιν).

Και σήμερα ακόμα, οι αναρχικοί διστάζουν να επικαλεστούν τον Στίρνερ. Αν και αυτοαποκαλούνται ατομιστές δηλώνουν επίσης και μέλη της κοινωνίας. Ο συγγραφέας του «Ο Μοναδικός» δεν άφησε παρά λίγους επιγόνους· κάποιους συνεχιστές στη γενιά του Ε. Αρμάν και του μετανοούντος Ρενέ Γκιγιώ. Εντούτοις σ’ αυτόν τον παραμερισμό υπάρχει μια αδικία, μια παρεξήγησή.

Πρώτα απ’ όλα η βροχή ύβρεων που ο μοναχικός φιλόσοφος εξακοντίζει ενάντια στην κρατική εξουσία, συμπίπτει με τον αντικρατισμό των αναρχικών και μάλιστα τον ξεπερνά, τον υπερβαίνει σε δριμύτητα. Κατόπιν η απόρριψη κάθε κοινωνίας, η περιφρόνηση του λαού είναι περισσότερα λογοπαίγνια στα πλαίσια μιας πολεμικής σκεπτικού ύφους παρά απόρριψή κάθε συνένωσης. Όσο κι αν φαίνεται παράδοξο ο Στίρνερ νοσταλγεί την ένωση, το συλλογικό. Είναι αυτό που απ’ την πλευρά μου προσπάθησα να δείξω στο μικρό μου βιβλίο.

Τολμώ δε να πω, σαν συμπέρασμα, διατρέχοντας τον κίνδυνο να κατηγορηθώ για αισθητισμό, πως σε επίπεδο λογοτεχνικό ο Μαξ Στίρνερ επισκιάζει τους κάθε απόχρωσης αναρχικούς.
Δημοσιεύθηκε την 24 Απριλίου, 2022
πηγη: https://geniusloci2017.wordpress.com