Loading...

Κατηγορίες

Παρασκευή 01 Οκτ 2021
Οκτώβριος
Κλίκ για μεγέθυνση



Πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη

Ο δέκατος μήνας του Γρηγοριανού Ημερολογίου, με διάρκεια 31 ημερών. Πήρε την ονομασία του από τη λατινική λέξη Octo (= οκτώ), επειδή στο αρχαίο δεκάμηνο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο όγδοος στη σειρά μήνας. Στη συνέχεια, με την προσθήκη του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίου, το ρωμαϊκό ημερολόγιο έγινε δωδεκάμηνο. Ο Οκτώβριος μετακινήθηκε στη δέκατη θέση, αλλά διατήρησε την παλιά του ονομασία. Οι Ρωμαίοι τον ονόμαζαν και Sementilius (semen = σπόρος).<semen=σπορά),></semen=σπορά),>

Στην αρχαία Ελλάδα ο Οκτώβριος ισοδυναμούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Βοηδρομιώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Πυανοψιώνα. Η περίοδος αυτή ήταν πλούσια σε γιορτές (Προηρόσια*, Πυανόψια*, Θησεία*, Απατούρια*, Οσχοφόρια*, Θεσμοφόρια*), καθώς οι Αθηναίοι φρόντιζαν να εξασφαλίζουν τη θεϊκή προστασία για τον κύκλο των γεωργικών εργασιών, που μόλις άρχιζε. Για το ίδιο λόγο οι Ρωμαίοι θυσίαζαν ένα άλογο στο Πεδίο του Άρεως για να πάνε καλά τα σπαρτά. Τον Οκτώβριο διεξάγονταν κατά το μεγαλύτερο μέρος τους τα περίφημα Ελευσίνια Μυστήρια*, σε Αθήνα και Ελευσίνα.

Στο λαϊκό καλεντάρι, ο Οκτώβριος ονομάζεται Αγιοδημήτρης ή Αγιοδημητριάτης, από τη μεγάλη χριστιανική γιορτή του Αγίου Δημητρίου (26 Οκτωβρίου), Βροχάρης και Σποριάς (Σποριάτης ή Σπαρτός), για τις ευεργετικές βροχές στη σπορά (σχετική η παροιμία «Οκτώβρη και δεν έσπειρες, οχτώ σακιά δεν γέμισες») και Μπρουμάρης (ομιχλώδης, σκοτεινός).

Ο Οκτώβριος σχετίζεται με μεγάλες στιγμές του νεώτερου Ελληνισμού. Στις 26 Οκτωβρίου 1912 απελευθερώθηκε η Θεσσαλονίκη από τον Ελληνικό Στρατό, στις 28 Οκτωβρίου 1940 η φασιστική Ιταλία επιτέθηκε στη χώρα μας και στις 12 Οκτωβρίου 1944 η γαλανόλευκη κυμάτισε και πάλι στην Ακρόπολη.

Παροιμίες

Αϊ-Δημητράκη, μικρό Καλοκαιράκι.
Ελλάδα

Ο Οκτώβρης συγυρίζει, ναφθαλίνη θα μυρίσει
Ελλάδα

Οκτώβρης και δεν έσπειρες, οχτώ σωρούς δεν έκανες…
Ελλάδα

Οκτώβρης και δεν έσπειρες; Λίγο σιτάρι θα ’χεις.
Ελλάδα

Όποιος σπέρνει τον Οκτώβρη, έχει οκτώ σειρές στ’ αλώνι.
Ελλάδα

Το οκτωβριανό το λάδι, άλλος μήνας δεν το βγάζει.
Ελλάδα



Εορτολόγιο

 

Ημερομηνία

Εορτάζοντες

1 Οκτωβρίου

Ανανίας, Ανανούλα, Ρωμανός

2 Οκτωβρίου

Ιουστίνος, Ιουστίνα, Κυπριανός, Κυπριανή, Κυπρούλα

3 Οκτωβρίου

Δάμαρις, Διονύσιος, Διονυσία

4 Οκτωβρίου

Ιερόθεος, Ιεροθέα

5 Οκτωβρίου

Ερμογένης, Χαριτίνη

7 Οκτωβρίου

Βάκχος, Πολυχρόνης, Πολυχρονία, Σεργιανός, Σεργιανή, Σέργιος, Σεργία

8 Οκτωβρίου

Πελαγία, Πελάγιος

10 Οκτωβρίου

Ευλάμπιος, Ευλαμπία

12 Οκτωβρίου

Ανδρόμαχος, Ανδρομάχη

13 Οκτωβρίου

Αγαθονίκη, Φλωρέντιος, Φλωρεντία

14 Οκτωβρίου

Γερβάσιος

15 Οκτωβρίου

Λουκιανός, Λουκιανή

16 Οκτωβρίου

Λογγίνος

18 Οκτωβρίου

Λουκάς, Λούκα

19 Οκτωβρίου

Ιωήλ

20 Οκτωβρίου

Αρτέμης, Άρτεμις, Γεράσιμος, Γερασιμία, Κερασία, Κυρατσώ, Ματρώνα, Ματρώνη

21 Οκτωβρίου

Θεοδότη, Θεόδοτος, Ιλαρίων, Ούρσουλα, Ορσαλία, Σωκράτης, Σωκρατία

22 Οκτωβρίου

Αβέρκιος, Μαξιμιλιανός

23 Οκτωβρίου

Ιάκωβος, Ιακωβίνα

24 Οκτωβρίου

Σεβαστιανός, Σεβαστιανή, Σεβαστός, Σεβαστή

25 Οκτωβρίου

Ταβιθά, Χρυσάφιος, Χρυσαφία

26 Οκτωβρίου

Δημήτριος, Δήμητρα

27 Οκτωβρίου

Νέστωρ

28 Οκτωβρίου

Ανάξαρχος, Αναξιμένης, Δημάρατος, Δημοκλής, Δημόκλεια, Δημοσθένης, Δημοσθενία, Επαμεινώνδας, Ετεοκλής, Ηρακλής, Ηφαιστίων, Ήφαιστος, Θεόφραστος, Θησεύς, Θησέας, Ισοκράτης, Μιλτιάδης, Μνήσαρχος, Όμηρος, Παρμενίων, Πελοπίδας, Περικλής, Περίκλεια, Πίνδαρος, Πολύβιος, Πολυβία, Πολύνικος, Πολυνίκη, Προμηθέας, Σοφοκλής, Σοφόκλεια, Φιλοποίμην, Φωκίων, Χρόνιος, Χρονία

29 Οκτωβρίου

Αναστασία

30 Οκτωβρίου

Απολλώνιος, Απολλωνία, Αστέριος, Αστερία, Αστέρω, Ζηνόβιος, Ζηνοβία, Κλαύδιος, Κλαυδία, Κλεόπας, Νεονίλλα, Νέων

31 Οκτωβρίου

Αριστόβουλος



Ελευσίνια Μυστήρια

Αναπαράσταση των Ελευσίνιων Μυστηρίων (Αναθηματικός πίνακας της Νιννίου, 4ος αι. π.Χ.)

Αναπαράσταση των Ελευσίνιων Μυστηρίων (Αναθηματικός πίνακας της Νιννίου, 4ος αι. π.Χ.)

Θρησκευτική γιορτή προς τιμήν της Δήμητρας και της Κόρης (Περσεφόνης). Η καθιέρωσή της ανάγεται στα μυθικά χρόνια, με πρωτοβουλία είτε του Ευμόλπου είτε τον Ερεχθέα και αναφέρεται στο μυστήριο της ζωής, του θανάτου και της μετά θάνατο ζωής.

Τα Ελευσίνια μυστήρια είχαν αρχικά τοπική εμβέλεια, αλλά από τα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ., όταν η Ελευσίνα υπάγεται πλέον διοικητικά στην πόλη των Αθηνών, τα μυστήρια γίνονται ιδιαιτέρως δημοφιλή, για να αποκτήσουν στην κλασική εποχή πανελλήνιο και στα ρωμαϊκά χρόνια παγκόσμιο χαρακτήρα.

Ο ιδρυτικός μύθος των Ελευσινίων Μυστηρίων μάς πληροφορεί τα εξής: Η θεά Δήμητρα, μετά την απαγωγή της κόρης της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, θεό του κάτω κόσμου, τριγυρνούσε εδώ κι εκεί αναζητώντας τη. Κατά τη διάρκεια της περιπλάνησής της έφτασε στην περιοχή της Ελευσίνας. Εκεί φιλοξενήθηκε από τον βασιλιά Κελεό, που δεν γνώριζε όμως ποια ήταν. Η θεά ως ανταπόδοση της φιλοξενίας θέλησε να κάνει αθάνατο το γιο του βασιλιά με μία τελετουργία επάλειψης του σώματός του με αμβροσία, σε συνδυασμό με πέρασμα από τη φωτιά. Όταν η βασίλισσα τη συνέλαβε επ’ αυτοφώρω, τρόμαξε, πιστεύοντας ότι επιχειρούσε να σκοτώσει το γιο της και γι’ αυτό την έδιωξε από το παλάτι. Η Δήμητρα τότε φανέρωσε την πραγματική της ταυτότητα και διέταξε το βασιλιά να τη λατρεύουν στην Ελευσίνα. Καθόρισε η ίδια το χαρακτήρα των μυστηριακών τελετών προς τιμήν της, τα σεμνά όργια, που οδηγούσαν τους ανθρώπους σε ηθική ανύψωση, ευημερία και μακαριότητα, ενώ δίδαξε και στους κατοίκους την καλλιέργεια του σιταριού.

Η Δήμητρα, θεά της γεωργίας, συνδεόταν φυσικά με τις καλλιέργειες και τη γονιμότητα της γης. Η μυστικότητα της λατρείας της στην Ελευσίνα ήταν αυστηρά επιβεβλημένη. Όσοι μυούνταν στα μυστήρια απαγορευόταν να αποκαλύψουν όλα όσα είχαν δει και ακούσει κατά τη διάρκεια της μύησης. Εξ’ αιτίας της αυστηρής μυστικότητας δεν γνωρίζουμε τι έκαναν κατά τη διάρκεια των τελετών, καθώς κανένας αρχαίος συγγραφέας δεν αναφέρει τίποτα σχετικό.

Γνωρίζουμε, όμως, λεπτομερώς τι γινόταν στα φανερά. Τα Μικρά Ελευσίνια γίνονταν το Φεβρουάριο στην Αθήνα, κοντά στο σημερινό Παναθηναϊκό Στάδιο. Τότε έκαναν την προκαταρκτική μύηση εκείνων θα μυούνταν αργότερα στα Μεγάλα Μυστήρια. Αυτοί, λοιπόν, θυσίαζαν, εξαγνίζονταν και μάθαιναν ορισμένα πράγματα.

Τα Μεγάλα Μυστήρια ή Ελευσίνια Μυστήρια άρχιζαν στην Αθήνα στις 14 του μηνός Βοηδρομιώνος και ολοκληρώνονταν εννέα ημέρες αργότερα στην Ελευσίνα. Τις εννέα αυτές ημέρες διαδραματίζονταν τα εξής:

  • Προεόρτια, 14 του Βοηδρομιώνος
    Την προηγούμενη της έναρξης της γιορτής γινόταν η μεταφορά των ιερών αντικειμένων από την Ελευσίνα στην Αθήνα. Συγκεκριμένα, τα ιερά αντικείμενα τοποθετούνταν σε κύστες και με συνοδεία πομπής από νέους των Αθηνών και από το ιερατείο της θεάς έφταναν στο Ελευσίνιο (τέμενος της Δήμητρας κάτω από την Ακρόπολη, προς τη μεριά της Αγοράς), όπου και στεγάζονταν.
  • Πρώτη Ημέρα, 15 του Βοηδρομιώνος (Αγυρμός)
    Συγκέντρωση των Μυστών στην Ποικίλη Στοά της Αγοράς. Εκεί κηρυσσόταν η επίσημη έναρξη των Μυστηρίων (πρόρρηση) από τον ιεροκήρυκα.
  • Δεύτερη Ημέρα, 16 του Βοηδρομιώνος (Άλαδε Μύσται)
    Με το σύνθημα «Άλαδε Μύσται», που σημαίνει «στη θάλασσα Μύστες», η ομάδα των Μυστών λουζόταν στο Φάληρο για να διώξουν τις αμαρτίες, ενώ θυσιάζονταν στον ίδιο τόπο μικροί χοίροι.
  • Τρίτη Ημέρα, 17 του Βοηδρομιώνος
    Ο βασιλιάς των Αθηνών προΐστατο θυσίας προς τιμήν της Δήμητρας και της Κόρης στο Ελευσίνιο.
  • Τετάρτη Ημέρα, 18 του Βοηδρομιώνος
    Κατά τη διάρκεια αυτής της ημέρας οι Μύστες έμεναν στα σπίτια τους, ενώ η πόλη της Αθήνας τιμούσε τον Ασκληπιό. Γυναίκες με καλάθια γεμάτα με ρόδια και παπαρούνες επάνω σε βοϊδάμαξα, σχημάτιζαν πομπή και γύριζαν μέσα στην πόλη.
  • Πέμπτη Ημέρα, 19 του Βοηδρομιώνος
    Ξεκινά η μεγάλη πομπή προς την Ελευσίνα με το άρμα του θεού Ίακχου να προηγείται. Στάσεις γίνονταν κατά μήκος της Ιεράς Οδού, σε διάφορα ιερά, για τέλεση θυσιών και απόδοση προσφορών. Οι κάτοικοι της Ελευσίνας τους περίμεναν στη γέφυρα του Κηφισού και τους υποδέχονταν με φωνές και περιγελάσματα («γεφυρισμοί»). Το βράδυ η πομπή έφθανε στην Ελευσίνα και τα ιερά αντικείμενα επανατοποθετούνταν στη θέση τους, στο άβατο δηλαδή του Τελεστηρίου. Η γιορταστική ατμόσφαιρα συντηρούνταν με ολονύκτιους χορούς.
  • Έκτη Ημέρα, 20 του Βοηδρομιώνος
    Η καθαυτό μύηση γινόταν αυτή την ημέρα. Το περιεχόμενο της τελετής παραμένει μέχρι σήμερα επτασφράγιστο μυστικό. Πολλές εικασίες έχουν γίνει, αλλά το μόνο που μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε είναι ότι οι Μύστες, αφού συγκεντρώνονταν το βράδυ στο Τελεστήριο (τετράγωνο υπόστυλο κτίριο τεράστιας χωρητικότητας), ενώ είχε προηγηθεί νηστεία κατά τη διάρκεια της ημέρας, έπιναν τον κυκεώνα (μείγμα από αλεύρι, νερό και φλισκούνι), παρακολουθούσαν κάποια δρώμενα που σχετίζονταν με το μύθο της Δήμητρας και της Κόρης και άκουγαν κάποιες μυστικές φράσεις. Το τέλος της μύησης σηματοδοτούσε η θέαση των ιερών αντικειμένων, που φυλάσσονταν σε ξεχωριστό χώρο μέσα στο Τελεστήριο.
  • Έβδομη Ημέρα, 21 του Βοηδρομιώνος
  • Όσοι είχαν μυηθεί τον προηγούμενο χρόνο μπορούσαν αυτή την ημέρα να φτάσουν στον ανώτερο βαθμό μύησης, την εποπτεία. Ο δεύτερος αυτός βαθμός μύησης είχε να κάνει πάλι με τη θέαση κάποιου μυστικού και ιερού αντικειμένου.
  • Όγδοη Ημέρα, 22 του Βοηδρομιώνος
    Ήταν η ημέρα της τελετής της πλημοχόης (είδος πήλινου αγγείου). Οι μυημένοι έχυναν νερό από μια πλημοχόη δύο φορές, μία προς ανατολάς και μία προς δυσμάς, ενώ παράλληλα εκστόμιζαν κάποιες γονιμικές επικλήσεις (ζητούσαν από τις θεϊκές δυνάμεις να βρέξει αλλά και να γονιμοποιηθεί η γη).
  • Ένατη Ημέρα, 23 του Βοηδρομιώνος
    Οι Μύστες έπαιρναν το δρόμο της επιστροφής, αντικρίζοντας πλέον τη ζωή και το θάνατο με διαφορετικό μάτι, πιο αισιόδοξοι και με αναπτερωμένο ηθικό.

Τα Ελευσίνια Μυστήρια τελούνταν συνεχώς έως την εποχή του αυτοκράτορα Θεοδοσίου του Μεγάλου, ο οποίος τα κατάργησε επισήμως το 392 με το διάταγμα για το κλείσιμο όλων των αρχαίων ιερών, σε μια προσπάθεια να καταστείλει την αντίσταση των οπαδών της παλαιάς θρησκείας στην επιβολή του Χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

 

Προηρόσια

Γιορτή προς τιμήν της Δήμητρας και της Κόρης (Περσεφόνης), που τελούσαν οι αρχαίοι Αθηναίοι στην Ελευσίνα, πριν από το όργωμα, στις αρχές του μηνός Πυανεψιώνος (μέσα Οκτωβρίου).

Η παράδοση λέει ότι μία επιδημία είχε ενσκήψει στον ελλαδικό χώρο και το μαντείο των Δελφών αποφάνθηκε ότι οι Αθηναίοι, εκ μέρους και των υπόλοιπων Ελλήνων, θα έπρεπε να προσφέρουν ένα μέρος της σοδειάς τους στη θεά Δήμητρα. Σε αντάλλαγμα, οι άλλες πόλεις της Ελλάδας όφειλαν να στείλουν ένα μέρος της δικής τους συγκομιδής στην Αθήνα.

Πρόκειται για μία από τις ελάχιστες γιορτές που αναφέρονται σε αρχαία τραγωδία («Ικέτιδες» του Ευριπίδη). Η κύρια προσφορά ήταν οι πρώτοι καρποί των δημητριακών, ενώ σε κατοπινούς χρόνους μαρτυρείται και η θυσία βοδιών.

Πυανόψια



Γιορτή της αρχαίας Αθήνας αφιερωμένη στον Απόλλωνα, που σχετιζόταν με τους καρπούς της γης. Ήταν γνωστή και ως Πυανέψια.

Η βασική τελετουργία συνίστατο στην περιφορά της ειρεσιώνης (κλαδί ελιάς, όπου τύλιγαν λευκό μαλλί και στερέωναν διάφορων ειδών καρπούς από την αρχική συγκομιδή) και το άσμα που τραγουδιόταν στη διάρκεια αυτής της περιφοράς. Το κλαδί της ειρεσιώνης ήταν το έμβλημα της όλης γιορτής.

Η λέξη «πυανόψια» φανερώνει περισσότερα για τη γιορτή: Σημαίνει βράσιμο κουκιών (και συνεκδοχικά όλων των οσπρίων). Πράγματι, οι αρχαίοι Αθηναίοι, μετά τη συγκομιδή των οσπρίων, έβραζαν ένα μείγμα από τους πρώτους καρπούς, που γινόταν πολτός και το πρόσφεραν στον ολύμπιο θεό.

Θησεία

Ο Θησέας, ο ενδοξότερος από τους αρχαίους αττικούς ήρωες, είχε τη γιορτή που του άρμοζε στην Αθήνα, την πόλη για το συνοικισμό της οποίας, σύμφωνα με μια παράδοση, ήταν υπεύθυνος. Εκτός της πομπής και της θυσίας, διεξάγονταν στο πλαίσιο αυτής της γιορτής και αθλητικοί αγώνες, που είχαν όμως πιο πολύ στρατιωτικό χαρακτήρα.

Το 475 π.Χ. ο στρατηγός Κίμων θα αναζητήσει (σύμφωνα και με χρησμό του μαντείου των Δελφών) τα οστά του ήρωα στη Σκύρο. Μετά την ανεύρεση του τεράστιου σκελετού του Θησέα (όπως θα άρμοζε εξάλλου σ’ έναν ήρωα τέτοιου διαμετρήματος), καθιερώνεται η γιορτή προς τιμήν του στην Αθήνα, στο ιερό του κοντά στην Αγορά, το Θησείον.

Η γιορτή διαρκούσε τέσσερις ημέρες:

  • Την πρώτη ημέρα γινόταν η πομπή, στη συνέχεια η θυσία και τέλος η διανομή τροφίμων στους φτωχούς.
  • Τη δεύτερη ημέρα γίνονταν στρατιωτικές ασκήσεις και το βράδυ λαμπαδηδρομία.
  • Την τρίτη ημέρα γίνονταν γυμνικοί αγώνες με εννέα αγωνίσματα: δόλιχος, στάδιο, δίαυλος, πάλη, πυγμαχία, παγκράτιο, οπλίτης δρόμος, οπλομαχία και ακοντισμός. Έπαιρναν μέρος τα παιδιά και οι έφηβοι, γιατί τα Θησεία ήταν γιορτή των νέων.
  • Την τέταρτη και τελευταία ημέρα γίνονταν ιπποδρομίες.

Απατούρια

Πομπή ανδρών, πιθανόν σε Απατούρια. Αττικός ερυθρόμορφος κύλικας, περ. 480 π.Χ.

Πομπή ανδρών, πιθανόν σε Απατούρια. Αττικός ερυθρόμορφος κύλικας, περ. 480 π.Χ.

Γιορτή των ιωνικών πόλεων (και της Αθήνας), όπου το θρησκευτικό στοιχείο υποχωρούσε μπροστά στο κοινωνικό. Στην πραγματικότητα ήταν μία γιορτή των φρατριών (σύνολο συγγενικών γενών). Στο τέλος της γιορτής τα μικρά κορίτσια και αγόρια των Αθηναίων εγγράφονταν στους δημόσιους καταλόγους.

Τα Απατούρια διαρκούσαν τρεις ημέρες και λάμβαναν χώρα μέσα στον μήνα Πυανεψιώνα (Οκτώβριος). Την πρώτη ημέρα («Δόρπεια» ή «Δορπία») γινόταν συγκέντρωση συγγενικών οικογενειών σ’ ένα σπίτι για κοινό δείπνο («δόρπος»). Τη δεύτερη ημέρα («Ανάρρυσις«) οι φρατρίες θυσίαζαν ένα πρόβατο ή ένα κατσίκι στο θεό προστάτη του γένους ή της φρατρίας. Αποδέκτες της θυσίας ήταν συνήθως ο Δίας Φράτριος και η Αθηνά Φρατρία. Η τρίτη και τελευταία ημέρα της γιορτής είχε την ονομασία «Κουρεώτις», είτε γιατί μετά την εγγραφή τα παιδιά κουρεύονταν, είτε από τις λέξεις «κούρος» και «κόρη», που ήθελαν να δείξουν ότι τα παιδιά περνούσαν πλέον σε υψηλότερη βαθμίδα ενηλικίωσης μετά την εγγραφή τους (γίνονταν κούροι και κόρες).

Οσχοφόρια ή Ωσχοφόρια



Γιορτή στην αρχαία Αθήνα προς τιμήν του Διονύσου. Λάμβανε χώρα στο τέλος του τρύγου, τις πρώτες ημέρες του μηνός Πυανεψιώνος (περί τα τέλη Οκτωβρίου).

Οι πιστοί έφεραν όσχους, δηλαδή κλαδιά αμπελιού με σταφύλια και τα μάζευαν στο ιερό του Διονύσου στην περιοχή των Λιμνών. Η πομπή με τους όσχους ξεκινούσε, λοιπόν, από το ιερό του Διονύσου (αταύτιστη η θέση του μέσα στο άστυ των Αθηνών) και κατέληγε κοντά στο Φάληρο, στο τέμενος της Αθηνάς Σκιράδος (η Αθηνά λατρευόταν εδώ ως θεότητα της βλάστησης και συνδεόταν έτσι με την επιτυχή συγκομιδή του τρύγου και το Διόνυσο).

Την πομπή οδηγούσαν δύο νέοι αριστοκρατικής καταγωγής, που φορούσαν γυναικεία ενδύματα, κρατούσαν κλαδιά αμπελιού με σταφύλια και έψελναν μαζί με το υπόλοιπο πλήθος ευχαριστήρια άσματα, σχετικά με το τέλος του τρύγου (οσχοφορικά μέλη).

Στο πλαίσιο της ίδιας γιορτής γινόταν και αγώνας δρόμου με νέους που κρατούσαν επίσης όσχους. Ο νικητής δοκίμαζε ένα περίεργο κράμα τροφών από κρασί, μέλι, τυρί, λάδι και κριθάλευρο.

Η πόλη των Αθηνών ευχαριστούσε έτσι με τον τρόπο της το Διόνυσο (αλλά και την Αθηνά) που, και πάλι, τους παρείχε τα απαραίτητα υλικά αγαθά, όχι τόσο για την επιβίωσή τους, όσο για τις ώρες της διασκέδασης και της ευφορίας τους.

Θεσμοφόρια

«Σπουδή στα Θεσμοφόρια», πίνακας του αμερικανού ζωγράφου Φράνσις Μίλετ (1848-1912)

«Σπουδή στα Θεσμοφόρια», πίνακας του αμερικανού ζωγράφου Φράνσις Μίλετ (1848-1912)

Γυναικεία γιορτή, αφιερωμένη στη Δήμητρα και την Κόρη (Περσεφόνη), που γιορταζόταν σε πολλές πόλεις του ελληνικού χώρου. Στην Αθήνα, η γιορτή γινόταν τον μήνα Πυανεψιώνα (περί τα τέλη Οκτωβρίου).

Σχετιζόταν με τη γιορτή των Σκιροφορίων, κατά την οποία πετούσαν χοιρίδια, ομοιώματα φιδιών και ανδρικών γεννητικών οργάνων σε χάσματα μέσα στο έδαφος. Λίγους μήνες αργότερα, στα Θεσμοφόρια, μετέφεραν αυτά τα ιερά αντικείμενα, τους «θεσμούς» όπως ονομάζονταν, στο βωμό της Δήμητρας στο Θεσμοφόριο, για να χρησιμοποιηθούν σ’ ένα τελετουργικό με γονιμικό περιεχόμενο.

Η ομάδα των γυναικών που αναλάμβανε το τελετουργικό ονομαζόταν «αντλήτριαι» (γιατί αντλούσε τα ιερά αντικείμενα από τα χάσματα) και τα μέλη της θα έπρεπε να απέχουν για τρεις τουλάχιστον ημέρες από σεξουαλική συνεύρεση.

Το εθιμοτυπικό κρατούσε τρεις ημέρες:

  • Πρώτη ημέρα («Άνοδος»)
    Οι γυναίκες ανέβαιναν στο Θεσμοφόριο (πιθανόν κοντά στο Ελευσίνιο, στη βόρεια κλιτύ του βράχου της Ακρόπολης), όπου και κατασκήνωναν.
  • Δεύτερη ημέρα (Νηστεία)
    Οι γυναίκες νήστευαν καθισμένες στο έδαφος, ενώ συνήθιζαν να μιλούν χυδαία η μία στην άλλη ή και να χτυπά η μία την άλλη με ένα είδος μαστιγίου.
  • Τρίτη ημέρα («Καλλιγένεια»)
    Γιόρταζαν την τεκνοποίηση και προσεύχονταν για την καλή τύχη των οικογενειών τους.

Στη γιορτή αυτή αναφέρεται και η κωμωδία του Αριστοφάνη «Θεσμοφοριάζουσες».



 

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου