Loading...

Κατηγορίες

Κυριακή 07 Φεβ 2021
Δοσίθεος Β΄ Ιεροσολύμων απο την Αράχωβα (σημερινή Εξοχή Δήμου Αιγιαλείας)
Κλίκ για μεγέθυνση

 

Δοσίθεος Β΄ Ιεροσολύμων
Πατριάρχης Ιεροσολύμων Δοσίθεος.jpg
Ο Πατριάρχης Δοσίθεος Β΄ στο Ιστορία περί των εν Ιεροσολύμοις πατριαρχευσάντων
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Δοσίθεος Β΄ Ιεροσολύμων (Ελληνικά)
Γέννηση 31 Μαΐουιουλ. / 10  Ιουνίου 1641γρηγ.
Εξοχή Αχαΐας
Θάνατος 7ιουλ. / 18  Φεβρουαρίου 1707γρηγ.
Κωνσταντινούπολη
Εθνικότητα Έλληνες
Θρησκεία Ορθόδοξος Χριστιανισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες Ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα χριστιανός ιερέας
Οικογένεια
Οικογένεια Οικογένεια Νοταρά
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα Πατριάρχης Ιεροσολύμων (1669–1707)

Ο Δοσίθεος Νοταράς (31 Μαΐου 1641 - 7 Φεβρουαρίου 1707) ήταν Πατριάρχης Ιεροσολύμων.

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στην Αράχωβα του Δήμου Φελλόης της Επαρχίας Καλαβρύτων στις 31 Μαΐου 1641. Ο πατέρας του ονομαζόταν Νικόλαος και η μητέρα του Άννα.[1]Η μητέρα του, κόρη κάποιου Βελισσαρίου, καταγόταν από την Κερνίκη της Πελοποννήσου. [2]Ανήκε στη μεσαία τάξη και είχε το επώνυμο Σκαρπέτης κι όχι Νοταράς.[3]Σε ηλικία επτά ετών μετέβη στην Πάτρα άγνωστο για ποιον λόγο,ίσως για να φοιτήσει σε κάποιο σχολείο, αλλά αμέσως γύρισε στο χωριό του.[4] Έμεινε ορφανός σε ηλικία οκτώ ετών και από τη μητέρα του ενώ ο πατέρας του έμπορος πέθανε στην Κωνσταντινούπολη στις 24 Ιουνίου 1649. Τον μόρφωσή του ανέλαβαν ο παππούς του Γιώργος, μοναχός στη μονή των Αγίων Αποστόλων στην Κόρινθο[5] και ο μητροπολίτης Κορίνθου Γρηγόριος ο Γουλανός[6] Χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος από τον Μητροπολίτη Κορίνθου στην μονή των Αγίων Αποστόλων σε ηλικία έντεκα ετών κατά παράβαση των σχετικών εκκλησιαστικών κανόνων περί ηλικίας[7] και πήγε στη συνέχεια στην Αθήνα [8]το 1653 [9]Μετά ήλθε στην Κωνσταντινούπολη,ίσως επειδή τον προσκάλεσε ο μητροπολίτης Κορίνθου Γρηγόριος, τον Ιανουάριο του 1657, και διέμενε στο μετόχιο του Αγίου Τάφου.[10] Εκεί γνωρίστηκε με τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Παΐσιο[11], με τον οποίο περιόδευσε στον Εύξεινο Πόντο και τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες για ζητείες. Οι γνώσεις του στα τουρκικά, αραβικά, ρωσικά, γεωργιανά, ελληνικά και λατινικά,«πρέπει να περιορίζονταν στο καθημερινό λεξιλόγιο, όπως φανερώνει και ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται τα λατινικά»[12][13] Μετά το θάνατο του Παϊσίου τον Δεκέμβριο του 1660 επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, και ένα χρόνο αργότερα προσλήφθηκε από τον νέο Πατριάρχη Ιεροσολύμων Νεκτάριο ως αρχιδιάκονός του. Χειροτονήθηκε μητροπολίτης Καισαρείας (Παλαιστίνης) το 1666.[14] Το 1667 αποστέλλεται από τον Νεκτάριο ως πατριαρχικός έξαρχος στις Ρουμανικές χώρες.[15]για να ρυθμίσει περιουσιακά θέματα του Πατριαρχείου.[16]

Η πατριαρχεία του

Ο Νεκτάριος Ιεροσολύμων παραιτήθηκε τον Ιανουάριο του 1669 λόγω των δυσχερειών που αντιμετώπιζε ο θρόνος του[17] και ο Δοσίθεος ανέβηκε στον θρόνο του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στις 23 Ιανουαρίου 1669 όταν τον εξέλεξε η Σύνοδος του Πατριαρχείου Κωσνταντινουπόλεως σε ηλικία 28 ετών.[18] Πατριάρχευσε για τριάντα οκτώ χρόνια. Όμως στα ίδια τα Ιεροσόλυμα δεν έμεινε παρά δύο χρόνια.[19]Μόνο τέσσερις φορές μετέβη στην έδρα του στα: 1671,1675,1678,1683 και 129 φορές άλλαξε τόπο διαμονής.[20]Τα ταξίδια του όπως επισημαίνει ο Αθανάσιος Καραθανάσης «δεν έχουν το χαρακτήρα της μάθησης» δεν είναι ένας κοσμοπολίτης αλλά οργανώνει τον αγώνα κατά της καθολικής και προτεσταντικής προπαγάνδας.[21]

Οι πρώτες του ενέργειες

Μόλις ανέλαβε καθήκοντα αναδιοργάνωσε την Αγιοταφική Αδελφότητα εκδίδοντας λεπτομερείς διατάξεις γι΄αυτήν. [22] Το καλοκαίρι του 1669 πραγματοποίησε περιοδεία στη Μολδοβλαχία συγκεντρώνοντας το πόσο των 20.000 γροσίων και πολλές κτηματικές δωρέες.[23] Ανακαίνισε τη Βασιλική της Βηθλεέμ από τον Σεπτέμβριο του 1671 έως τον Ιούλιο του 1672[24] Προβαίνει σε χειροτονίες καλύπτοντας τα κενά στο πατριαρχείο του: το 1671 χειροτονεί νέο μητροπολίτη Γάζας και νέο επίσκοπο Σινά, το 1672 νέο μητροπολίτη Πτολεμαΐδος.[25]

Η τοπική Σύνοδος του 1672 και η Ομολογία του Δοσίθεου

Τον Μάρτιο του 1672 συγκάλεσε στην Ιερουσαλήμ σύνοδο τοπική με αφορμή τα εγκαίνια της βασιλικής της Βηθλεέμ και με σκοπό να καταδείξει πως ο Κύριλλος Λούκαρης δεν ήταν καλβινόφρονας[26] Στα πλαίσια αυτής της συνόδου διατυπώθηκε και η σχετική Ομολογία του. Μελετητές θεωρούν πως έχει λατινίζουσα χροιά λόγω της έντονης αντιπροτεσταντικής τάσεως αυτής[27] Σε κάθε περίπτωση αποσκοπούσε στο «[...]ν'αντιπαραθέση εις την καλβινικήν Λουκάρειον Ομολογίαν ιδίαν ορθόδοξον Ομολογίαν,ίνα δι' αυτής διακριθή σαφώς η ορθόδοξος διδασκαλία από της προτεσταντικής[...]»[28] Είναι «ο πυρήνας των Πρακτικών της Συνόδου των Ιεροσολύμων, αποτελεί το αποκορύφωμα και το τέλος της αντιπαράθεσης γύρω από την Ομολογία του Λουκάρεως»[29]Προκειμένου δε να της προσδώσει κύρος συνεκάλεσε την συγκεκριμένη τοπική σύνοδο συγκροτημένης από από τους παρεπιδημούντες στα Ιεροσόλυμα ορθόδοξους κληρικούς χάριν των εγκαινίων της Βασιλικής της Γεννήσεως.[30] Το 1723 χρησιμοποιήθηκε από τους τέσσερις πατριάρχες της Ανατολής ως ορθόδοξο πλαίσιο για ον διάλογο με τους Αγγλικανούς Ανωμότους.[31] Σε αυτήν την Ομολογία που αποτελείται από 18 όρους και 4 ερωτήσεις γίνεται λόγος για την Αγία Τριάδα, την Αγία Γραφή, την πρόγνωση και το αυτεξούσιο, τη δημιουργία,την πρόνοια, το προπατορικό αμάρτημα, την ενανθρώπηση και το έργο του Χριστού,την τιμή και την μεσιτεία των Αγίων, για την πίστη και τα έργα, την Εκκλησία και το αλάθητο,την ιεραρχία και τα μέλη αυτής, τη δικαίωση, τα Μυστήρια και ιδιαιτέρως το Βάπτισμα, τη Θεία Ευχαριστία και τα έσχατα.[32]

Ο αγώνας υπέρ των προσκυνημάτων των Αγίων Τόπων

Ταξίδεψε στη συνέχεια στην Κωνσταντινούπολη τον Ιούλιο του 1672 με σκοπό την παροχή οικονομικής βοήθειας. Εκεί πληροφορήθηκε πως ο Ναός της Βηθλεέμ είχε καταστεί από τον μουτεβελή της Πύλης του αγίου Τάφου σε χάνι αξιώνοντας για την απομάκρυνσή του χρήματα ενώ σε αντίθετη περίπτωση θα τον γκρέμιζε. Ο Δοσίθεος μετέβη στην Αδριανούπολη για να ζητήσει να μεσολαβήσει ώστε να εκδοθεί σουλτανική διαταγή η οποία εξασφάλιζε τον Ναό της Βηθλεέμ.[33] Στη συνέχεια περιόδευσε σε μοναστήρια της Ουγγροβλαχίας και έστειλε για μεγαλύτερη ασφάλεια μέρος της κάρας του Ιωάννη Προδρόμου που φυλασσόταν σε μοναστήρι της περιοχής στην Ιερουσαλήμ.[34]Όταν βρισκόταν στο Βελιγράδι περί το τέλος του 1673 πληροφορήθηκε επίσης πως οι Γάλλοι θέλησαν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους τον Ναό της Αναστάσεως.[35] Ο Δοσίθεος έδρασε άμεσα υποβάλλοντας αναφορά σχετική στον Μεχμέτ Δ'. Τον Φεβρουάριο του 1675 εξέθεσε ενώπιον του Μεχμέτ Δ' τα επιχειρήματα του ο Δοσίθεος πείθοντας τον σουλτάνο να εκδώσει σουλτανικό ορισμό στις 28 Φεβρουαρίου 1675 με τον οποίο περιερχόταν η κατοχή του αγίου Τάφου και του αγίου Σπηλαίου της Βηθλεέμ στους Ορθοδόξους.[36]

Νέες περιοδείες του Δοσίθεου Β' και η δράση του υπέρ των προσκυνημάτων των Αγίων Τόπων

Ο Δοσίθεος επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ τον Ιανουάριο του 1676 και έμεινε εκεί μέχρι το Πάσχα της ίδιας χρονιάς, όμως έφυγε εσπευσμένα λόγω απόπειρας δολοφονίας σε βάρος του. Περιόδευσε μέχρι το 1677 στην Μολδαβία και από τον Ηγεμόνα Στέφανο Βοεβόδα έλαβε οικονομική βοήθεια και δώρο το μοναστήρι των Ταξιαρχών. Τον Σεπτέμβριο του 1678 γύρισε στην Ιερουσαλήμ για σύντομο χρονικό διάστημα ανακαινίζοντας την Μονή του Προφήτη Ηλία και χειροτονώντας νέο μητροπολίτη Ναζαρέτ[37]. Τον Ιούνιο του 1679 μετέβη στην Κωνσταντινούπολη με σκοπό την απόκρουση της σύμπραξης Αρμενιών και Λατίνων. Το 1683 μετά την επιστροφή του στην Ιερουσαλήμ ενίσχυσε τα μοναστήρια των Γεωργιανών ορθοδόξων της περιοχής.[38] επειδή βρίσκονταν σε οικονομική ένδεια λόγω των υπέρογκων φόρων που τους είχαν επιβάλει οι Τούρκοι κάτι που τους είχε εξωθήσει σε δανεισμό.[39] Έτσι με συντονισμένες προσπάθειές του πέτυχε ο Δοσίθεος να περιέλθουν τα Ιβηρικά Μοναστήρια στην πλήρη κατοχή της Αγιοταφικής Αδελφότητας.[40]

Η σχέση του με τους Ρώσους

Το 1683 ο Πατριάρχης Μόσχας διά του Έλληνα ιεροδιακόνου Μελέτιου Δομέστικου ζητάει από τον Δοσίθεο να στείλει δασκάλους κατάλληλους για τη Σχολή της Μόσχας κι εκείνος έστειλε τους Λειχούδες.[41] Μετά από σχετική παράκληση της Ρωσικής κυβέρνησης ασχολήθηκε μετη διευθέτηση του ζητήματος της υποταγής στον Πατριάρχη Μόσχας της εξαρτώμενης από το Οικουμενικό Πατριαρχείο μητρόπολης του Κιέβου στο Πατριαρχείο Μόσχας.[42] Επίσης ασχολήθηκε με την αποτροπή της υπαγωγής της Ιεράς Μονής Σινά στο Πατριαρχείο Μόσχας. Συγκεκριμένα μετά από σχετικά αιτήματα που υπέβαλαν οι μοναχοί της Μονής Σινά προς τον τσάρο τελικά το 1687 ετέθη υπό την προστασία του Τσάρου.[43] Ο Δοσίθεος έστειλε επιστολή στον Κωνσταντινουπόλεως Ιάκωβο Β΄ ο οποίος τελικά εξέδωσε Συνοδικό Τόμο που καθόριζε τα δίκαια του θρόνου της Ιερουσαλήμ.[44] Παράλληλα έστειλε επιστολή ο Δοσίθεος στον Μόσχας Αδριανό ζητώντας να απορρίψει το σχετικό αίτημα των Σιναϊτών για υπαγωγή αυτών στον Μόσχας.[45] Όταν το 1696 αλώθηκε από του Ρώσους το Αζόφ ο Δοσίθεος έστειλε κρυφά απεσταλμένο στον τσάρο για να τον συγχαρεί.[46]

Η σχέση του με τις Ηγεμονίες

Ο Δοσίθεος δεν ήταν άγνωστος στις Ηγεμονίες, αφού ήδη από τη νεότητά του τις επισκεπτότανε όπως όταν πρωτοτοποθετήθηκε ως πατριαρχικός έξαρχος εκεί. Ο Δοσίθεος κατορθώνει χάρις στην χαρισματική προσωπικότητά του να επιβληθεί τόσο ο ίδιος όσο και να επιβάλει το Πατριαρχείο του στις ηγεμονίες. Με δική του πρωτοβουλία, πιθανότατα, οι Βλάχοι ηγεμόνες στράφηκαν στα χρόνια 1688-1711 στην ομόδοξη Ρωσία και αιτήθηκαν βοήθειας για την απελευθέρωσή τους από τους Τούρκους. Η ευνοϊκή δεξίωσή του από τους ηγεμόνες ήταν αποτέλεσμα πολλών παραγόντων: η σθεναρή αντίδραση προς την ξένη προπαγάνδα που επέδειξε και η παράλληλη ιδεολογία των ηγεμόνων ότι συνεχίζουν τη βυζαντινή παράδοση και άρα είναι και προστάτες της ορθοδοξίας έκανε τις δύο πλευρές να συνεργαστούν. Η γνώση εκ μέρους του των πολιτικών και πνευματικών προβλημάτων της περιοχής και η συμβολή στην επίλυσή τους ήταν οι παράγοντες εκείνοι που καθόρισαν την αποδοχή του.[47]

Τα προσκυνήματα εκ νέου στους Λατίνους

Τον Απρίλιο του 1689 εξεδόθη σουλτανικό διάταγμα με το οποίο τα αγιοταφικά προσκυνήματα δίδονταν στους Λατίνους, υπό την διπλωματική πίεση της Γαλλίας.[48]Από τότε μέχρι τον θανατό του δεν επισκέφθηκε την Ιερουσαλήμ. Όμως προσέγγισε την Ρωσία με υπόμνημα που απέστειλε στους συνάρχοντες τσάρους Πέτρο και Ιωάννη τον Νοέμβριο του 1690[49]Η Ρωσική πλευρά απάντησε πως όταν θα διεξάγονταν Ρωσοτουρκικές διαπραγματεύσεις θα ρυθμιζόταν και το θέμα των προσκυνημάτων υπέρ των Ελλήνων.[50] Αν και πέτυχε την έκδοση διαταγμάτων σχετικών με το δικαίωμα αφής του Αγίου Φωτός και της επισκευής μιας εκκλησίας και μίας μονής και του τρούλου του Ναού της Αναστάσεως[51]τελικά με τη Ρωσοτουρκική συνθήκη του 1700 επιστράφηκαν τα προσκυνήματα στους Ορθοδόξους, αλλά στην πράξη το ζήτημα παρέμενε εκκρεμές.[52] Επίσης λόγω του πολέμου που είχε ξεκνήσει η Ρωσία με τη Σουηδία δεν επιθυμούσε να ανοίξει νέο μέτωπο με την Τουρκική πλευρά και δεν ανακίνησε το θέμα των προσκυνημάτων.[53] Ο Δοσίθεος ζήτησε από τον τσάρο να συσταθεί Αγιοταφικό Μετόχειο στην Μόσχα με σκοπό την εξυπηρέτηση των εκάστοτε απεσταλμένων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στην Ρωσία [54]Επίσης αξιοποιούσε κάθε δυνατή ευκαιρία για να προωθήσει το θέμα των προσκυνημάτων όταν στα 1703-1704 θα μετέβαινε στην Μόσχα Τούρκος απεσταλμένος και έστειλε επιστολές στον Ρώσο Ηγεμόνα.[55]

Ο θάνατός του

Απεβίωσε στην Κωνσταντινούπολη στο Αγιοταφικό Μετόχιο της πόλης τη νύχτα μεταξύ 6 Φεβρουαρίου και 7 Φεβρουαρίου[56] 1707 σε ηλικία 66 ετών.[57] Στην κηδεία του παρέστη ο Κωνσταντινουπόλεως Γαβριήλ Γ', αρχιερείς,ιερείς, μοναχοί και Έλληνες άρχοντες. Προσωρινώς ετάφη στο ναό της Αγίας Παρασκευής στο προάστιο της Κωνσταντινούπολης Χάσκιοϊ στις 8 Φεβρουαρίου και μετά οκτώ χρόνια μεταφέρθηκαν τα οστά του στα Ιεροσόλυμα με μέριμνα του ανιψιού του και ετάφησαν στη Μονή των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων.[58]

Η μέριμνά του για τα βιβλία, τα χειρόγραφα και τις εκδόσεις

Μέρος της δραστηριότητάς του ήταν και η ενασχόλησή του με τα βιβλία. Συνέλεξε πολλά χειρόγραφα και βιβλία κατά τις περιοδείες του. Με αυτά επιχειρούσε να διαφωτίσει τον κλήρο και τους μοναχούς του πατριαρχείου του. Επίσης αντέγραψε χειρόγραφα στα Ιεροσόλυμα, ενώ ίδρυσε και βιβλιοθήκη στο Πατριαρχείο[59]. Το μεγαλύτερο μέρος του Ιεροσολυμιτικού Κώδικα του Παναγίου Τάφου (Codex Hierosolymitanus Sancti Sepulchri) έχει γραφτεί από τον ίδιο[60].

Αντέγραφε χειρόγραφα και τα έστελνε ως δώρο σε άλλες εκκλησίες, όπως η Συναγωγή νόμων εκ διαφόρων Νομίμων, αντίγραφο μέρους της Νομικής Συναγωγής του, την οποία απέστειλε στην Μόσχα μετά το 1687[61]. Οι εκδόσεις που εισηγείτο εξυπηρετούσαν την υπεράσπιση της ορθόδοξης πίστης και την απόκρουση των Ρωμαιοκαθολικών (παπικών) και Καλβινικών δογμάτων. Πολλές από αυτές τις εκδόσεις αφιερώνονται στο πρόσωπό του, όπως η Δογματική Διδασκαλία του Σεβαστού Κυμινήτη[62]. Υπήρξε επίσης ο ιδρυτής ελληνικών τυπογραφείων στην Μολδαβία στην περίοδο της ηγεμονίας του Γεωργίου Δούκα[63]. Συγκεκριμένα, ίδρυσε ελληνικό και ρουμανικό στο Ιάσιο, στον Άγιο Σάββα, και στην Βλαχία σε Βουκουρέστι, Τεργκοβίστε, Ρίμνικ και Σναγκώβ[64]. Επίσης, με δική του εντολή μεταφράστηκε στα αραβικά το 1690 η Αντίρρησις του Μελέτιου Συρίγου[65].

Η μέριμνά του για την εκπαίδευση

Μεριμνά για την σύσταση σχολείων και μετά τη δωρεά 2650 ασλανίων από τον Γεώργιο Καστριώτη, ιδρύονται σχολές για νέους και για μοναχούς στην Γάζα, την Ιερουσαλήμ, τη Ραμάλα,Τάϊπιν, Πεζαλά και Κοράκιο.[66] Υπήρξε ένας εκ των συνιδρυτών της Αυθεντικής Ακαδημίας της Ουγγροβλαχίας[67]Αν και όπως λέει ο Αθανάσιος Καραθανάσης «η συμβολή του Δοσίθεου στις διεργασίες της ίδρυσης της Ακαδημίας δεν τεκμηριώνονται από σύγχρονες μαρτυρίες, αλλά νομίζουμε ότι ο ρόλος του [...] θα πρέπει να ήταν καθοριστικός.»[68]Ιδιαίτερη επίσης φροντίδα επέδειξε για την ενίσχυση της Ελληνολατινοσλαβικής Ακαδημίας της Μόσχας και την ανάπτυξη της τυπογραφίας της [69]

Συγγράμματα

  • Νομική Συναγωγή[70]Με ύλη νομοκανονική της βυζαντινής εποχής (όπως του Θεόδωρου Βαλσαμώνος) και πατριαρχικά κείμενα σχετικά με τις διαμάχες των Σιναϊτών με το πατριαρχείο Αλεξανδρείας[71]Πρόκειται για ένα συμπίλημα 1069 κειμένων[72]
  • Ορθόδοξος Ομολογία Πίστεως, 1667 Ολλανδία (β εκδ. 1695 επίσης στην Ολλανδία) και 1699 στη Μονή Εισοδίων στο Snagov η τρίτη έκδοση.[73]
  • Τόμος Καταλλαγής εν ω περιέχονται συγγραφαί ανωνύμων τινών και Ιωάννου νομοφύλακος και Γεωργίου του Κορεσσίου και Μακαρίου ιερομονάχου του Μακρή και συνέλευσις εν τη αγία Σοφία και Θεοδώρου του Αγαλλιανού και Ματθαίου του Βλαστάρεως και σύνοδος εν τη Αγία Σοφία,Ιάσιο 1692. Στρεφομενο κατά των Λατίνων γενικώς και ειδικώς κατά του Λέοντος Αλλάτιου.[74]
  • Εγχειρίδιον κατά Ιωάννου Καρυοφύλλου, Ιάσιο,1694. μετά τη συνοδική καταδίκη του Ιωάννη Καρυοφύλλη το 1691, το συγγράφει πραγματευόμενος την ευχαριστιακή διδασκαλία και αναιρώντας βήμα-βήμα τη διδασκαλία του Καρυοφύλλη.[75][76]
  • Τόμος αγάπης κατά Λατίνων, συλλεγείς και τυπωθείς παρά Δοσιθέου Πατριάρχου Ιεροσολύμων, Ιάσιο 1698.[77] Επρόκειτο για αντιλατινικό έργο με κείμενα βυζαντινών συγγραφέων προ του 1453,στρεφόμενο κυρίως κατά συγχρόνων επικριτών του Γρηγόριου Παλαμά.[78]
  • Τόμος χαράς,Ιάσιο, 1705 Αναφέρεται στο παπικό πρωτείο[79]
  • Η Ιστορία περί των εν Ιεροσολύμοις πατριαρχευσάντων, διηρημενη εν δώδεκα βιβλίοις συγγραφείσα μεν παρά του μακαρία τη λήξει γενομένου κυρίου Δοσιθέου, κοσμηθείσα δε, και εν τάξει αρίστη τεθείσα παρά του μακαριωτάτου Πατριάρχου Ιεροσλύμων κυριου κυριου Χρυσάνθου, ου και αναλώμασι ετυπώθη, εν έτει της αρχιερατέιας αυτού ογδόω..εν Βουκουρεστίω..επιμελεία και διορθώσει Μητροφάνους ταπεινού ιερομονάχου Γρηγορά του εκ Δωδώνης, [80][81][82]αντιπροσωπεύει ένα από τα σημαντικότερα ιστοριογραφικά έργα του 17ου αι. στη νεώτερη ελληνική ιστορία.[83]Η διαίρεση του, χιλίων καιπλέον σελίδων[84], έργου σε δώδεκα βιβλία, όπως σημειώνεται και στην αρχή του τίτλου, έγινε η αφορμή να υιοθετηθεί χάριν συντομίας ο όρος Δωδεκάβιβλος του Δοσιθέου, ο οποίος χρησιμοποιείται και σήμερα αν και δεν συναντάται πουθενά μέσα στο έργο που τιτλοφορεί.[85] Η ιστορικοθεολογική αυτή εγκυκλοπαίδεια[86], απομνημονευματικού χαρακτήρα σύμφωνα με το Άλκη Αγγέλου[87]-απομνημονευματικού διότι αναφέρεται σε γεγονότα του τέλους του 17ου αι.και στα περισσότερα που περιγράφει είχε και ο ίδιος αναμειχθεί[88] -το επεξεργαζόταν επί σειρά ετών αλλάζοντάς του πολλές φορές τη μορφή.[89]Οι μελετητές έχουν εντοπίσει ως πρότυπό της το έργο του Παΐσιου Λιγαρίδη[90]. Όταν πέθανε ο Δοσίθεος ο ανιψιός του και διάδοχός του Χρύσανθος Νοταράς είχε λάβει την εντολή να το τυπώσει.[91] Ωστόσο έκανε αρκετές παρεμβάσεις σε αυτό όπως εξαρχάισε γλωσσικά το πρωτότυπο αλλά προέβη και σε προληπτική λογοκρισία για λόγους πολιτικούς εκκλησιαστικούς και προσωπικούς.[92] Το έργο αυτό του Δοσίθεου κατανοείται στην προοπτική απόκρουσης της καθολικής και προτεσταντικής προσηλυτιστικής δράσης σε βάρος της Ανατολικής Εκκλησίας.[93]Ωστόσο το οξύ ύφος γραφής του δεν αντισταθμίζει την έλλειψη κριτικής εμβάθυνσης που το χαρακτηρίζει.[94]Το έργο καθυστέρησε να τυπωθεί λόγω των ρευστών πολιτικών συνθηκών που επικρατούσαν στην Βλαχία(θάνατος ηγεμόνα Στέφανου Καντακουζηνού, η κατοχή της χώρας από τους Αυστριακούς,αλλαγές στον ηγεμονικό θρόνο μεταξύ Ιωάννου και Νικόλαου Μαυροκορδάτου. Τελικά κυκλοφόρησε στα 1723.[95]

Ανέκδοτα έργα

Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται ένα αντιλατινικό σύγγραμμα για την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος, κηρύγματα για Κυριακές και εορτές και κάποιες επιστολές.[96]

Αποτίμηση της δράσης του

Για την ανώνυμο συντάκτη του βιβλίου Η εκκλησία Ιεροσολύμων κατά τους τέσσαρας τελευταίους αιώνας (1517-1900)(εκδ.1900), ο Δοσίθεος «ήτο άνθρωπος μεγάλης δραστηριότητος,ενθέρμου ζήλου υπέρ της Εκκλησίας, ευπαίδευτος και ως άριστα συκεκροτημένος , νους έξοχος [...]υπήρξε το θαύμα της εποχής αυτού»[97] Σύμφωνα με το δογματολόγο Ιωάννη Καρμίρη, ήταν «εις των διαπρεπεστάτων ορθοδόξων πατριαρχών και θεολόγων της ιζ' εκατονταετηρίδος και καθόλου της μεταπατερικής εποχής,και δη ο επισημότατος και ενεργητικώτατος των συμβολικών και πολεμικών θεολόγων της μεταβυζαντινής περιόδου»[98] Για τον Βακαλόπουλο ο Δοσίθεος «συνεχίζοντας την θρησκευτική παράδοση του Βυζαντίου συσπειρώνει μέσα στον ίδιο πολιτιστικό κύκλο τα έθνη, τα οποία άλλοτε ήταν τμήματα ή εδέχονταν την ακτινοβολία του μεγάλου κράτους»[99]κι αυτό αποτυπώνεται στις πρωτοβουλίες που έλαβε για παράδειγμα σχετικά με τις εκδόσεις βιβλίων στην Βλαχία.[100] Ο Χρίστος Πατρινέλης σημειώνει πως στην επιβίωση του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και στη διάσωση των προσκυνημάτων συντέλεσε το γεγονός πως στον θρόνο των Ιεροσολύμων βρέθηκαν άνδρες με μεγάλη διοικητική και διπλωματική ικανότητα, λογιοσύνη και ηθική ακτινοβολία,όπως ο Δοσίθεος[101] Ο Χρήστος Γιανναράς με αφορμή την Ομολογία του τον θεωρεί, «[...]χαρακτηριστικό παράδειγμα της αθέλητης ή ανεπίγνωστης και γι' αυτό τραγικής αλλοτρίωσης των ορθοδόξων θεολόγων[...]» της περιόδου εκείνης και συνεχίζει, «αυτός ο φανατικός αντιδυτικός και λατινομάχος εμφανίζεται ουσιαστικά διαβρωμένος από τη νοοτροπία και θρησκευτικότητα των δυτικών[...]»[102] Ο Αθανάσιος Καραθανάσης τον χαρακτηρίζει εκκλησιαστικό ουμανιστή διευκρινίζοντας πως, «δεν είναι ο ουμανιστής του τύπου του Κορυδαλέα, του Καρυοφύλλη και του κύκλου τους. Αγαπάει τη μάθηση και την παιδεία, αλλά τις θέτει και τις δύο στην υπηρεσία της χειμαζόμενης Ορθοδοξίας»[103]Η όποια επιφυλακτικότητά του και εχθρότητά του προς τη δύση ερμηνεύονται από τον ορμητικό χαρακτήρα της καθολικής και καλβινικής προπαγάνδας στην Ανατολή, αλλά και στο θέμα των προσκυνημάτων των Αγίων Τόπων και στις διαρκείς προστριβές του με τους δυτικούς[104]

Παραπομπές

  1.  
  • αρχιμ. Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, «Δοσίθεος Πατριάρχης Ιεροσολύμων», Νέα Σιών, τομ.5 (1907), σελ.97
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.11
  •  
  • Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.358
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.11-12
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.11
  •  
  • Τάσος Γριτσόπουλος, «Πατρίς και μονή μετανοίας Δοσίθεου Ιεροσολύμων», Θεολογία, τομ. 41, τχ.2 (Απρίλιος-Ιούνιος 1970), σελ. 297.
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.13
  •  
  • Τάσος Γριτσόπουλος, «Πατρίς και μονή μετανοίας Δοσίθεου Ιεροσολύμων», Θεολογία, τομ. 41, τχ.2 (Απρίλιος-Ιούνιος 1970), σελ. 299-300.
  •  
  • Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.358
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.15
  •  
  • Τάσος Γριτσόπουλος, «Πατρίς και μονή μετανοίας Δοσίθεου Ιεροσολύμων», Θεολογία, τομ. 41, τχ.2 (Απρίλιος-Ιούνιος 1970), σελ. 300-301.
  •  
  • Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.358
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.33
  •  
  • Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.358
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.18
  •  
  • Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.111
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.18-19
  •  
  • αρχιμ. Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, «Δοσίθεος Πατριάρχης Ιεροσολύμων», Νέα Σιών, τομ.5 (1907), σελ.101
  •  
  • Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005,σελ.359
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.21
  •  
  • Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.110
  •  
  • αρχιμ. Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, «Δοσίθεος Πατριάρχης Ιεροσολύμων», Νέα Σιών, τομ.5 (1907), σελ101
  •  
  • αρχιμ. Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, «Δοσίθεος Πατριάρχης Ιεροσολύμων», Νέα Σιών, τομ.5 (1907), σελ.103
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΑ (Νοέμβριος 1928), σελ.663
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.24-25
  •  
  • Αρχιπ. Ιορδάνου Τ.Π.Θέμελης, «Αι σύνοδοι της Εκκλησίας Ιεροσολύμων. Η σύνοδος του Πατριάρχου Δοσιθέου», Νέα Σιών, τχ.Θ (Σεπτέμβριος 1924), σελ.501
  •  
  • Παναγιώτης Μπρατσιώτης, «Βιβλιοκρισία: C. R. A. Georgi, Die Confessio Dosithei. Geschichte, Inhalt und Bedeutung. 110 Seiten 1940. Verlag E. Reinhardt. München. (R. M 4.50)», Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών τ.17 (1941-1947), σελ.328
  •  
  • Ιωάννης Καρμίρης, «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του Πατριάχρου Ιεροσολύμων Δοσίθεου», Θεολογία, τομ.20,τχ.1(1949), σελ.100
  •  
  • Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.363
  •  
  • Ιωάννης Καρμίρης, «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του Πατριάρχου Ιεροσολύμων Δοσίθεου», Θεολογία, τομ.20, τχ.1(1949), σελ.111
  •  
  • Χρήστος Γιανναράς, Ορθοδοξία και Δύση στη νεώτερη Ελλάδα, εκδ. Δόμος, Αθήνα, 2006, σελ.132
  •  
  • Ιωάννης Καρμίρης, «Δοσίθεος Β'»,Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.5(1964),στ.195-196
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΑ (Νοέμβριος 1928), σελ.665
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΑ (Νοέμβριος 1928), σελ.666
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΑ (Νοέμβριος 1928), σελ.666-670
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΑ (Νοέμβριος 1928), σελ.674
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.25
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΑ (Νοέμβριος 1928), σελ.676-677
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.734-738
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.741
  •  
  • Ντόρη Παπαστράτου, «Οι αδελφοί Λειχούδες στην Πολωνία. Μια άγνωστη μαρτυρία», Ο Ερανιστής, τομ.14 (1977), σελ.284, υποσ.11
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.742
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.742-744
  •  
  • Ιωάννης Αναστασίου, Σιναϊτικά του ΙΣΤ' και ΙΖ' αιώνος.,εκδ. ΑΠΘ. Επιστημονική Επετηρίς Θεολογικής Σχολής, τομ. ΙΕ-ανάτυπον, Θεσσαλονίκη, 1970, σελ.98 κεξ
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.745
  •  
  • Απόστολος Βακαλόπουλος, «Ο Μέγας Πέτρος και οι Έλληνες», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ.ΙΑ (1975),σελ.56
  •  
  • Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.212-214
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.748
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών Προσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Α (Ιανουάριος 1929), σελ.41-42
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών Προσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Β (Φεβρουάριος 1929), σελ.98-104
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών Προσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Β (Φεβρουάριος 1929), σελ.105-109
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών Προσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Γ (Μάρτιος 1929), σελ.162-165
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών Προσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Δ (Απρίλιος 1929), σελ235
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών Προσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Δ (Απρίλιος 1929), σελ237
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών Προσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Δ (Απρίλιος 1929), σελ239
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.31
  •  
  • Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών Προσκυνημάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Δ (Απρίλιος 1929), σελ242-243
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.32
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.25
  •  
  • Kotzabassi, Sofia (2020). «Manuel Holobolos' Letter of Consolation to Theodora Raoulaina». Parekbolai 10: 151. doi:https://doi.org/10.26262/par.v10i0.7876.
  •  
  • Δ.Γ.Αποστολόπουλος-Π.Δ.Μιχαηλάρης,«Το θέμα», Η Νομική Συναγωγή του Δοσίθεου. Μια πηγή και ένα τεκμήριο, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών-Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα, 1987,σελ.36-37
  •  
  • Δημήτρης Οικονομίδης, «Τα εν Βλαχία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1690-1821)», Αθήνα, τόμ.76(1976-1977), σελ.68
  •  
  • Δημήτρης Οικονομίδης, «Τα εν Μολδαβία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1642-1821)», Αθήνα, τόμ.75 (1974-1975), σελ.260
  •  
  • Δημήτρης Οικονομίδης, «Τα εν Μολδαβία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1642-1821)», Αθήνα, τόμ.75(1974-1975), σελ.262
  •  
  • Δημήτρης Οικονομίδης, «Εκδόσεις εκκλησιαστικών βιβλίων εν Μολδοβλαχία, Γεωργία και Συρία», Επ. Επ.Ετ. Βυζ. Σπ., τομ.39-40(1972-1973), σελ.38
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.27
  •  
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977, σελ.206-215
  •  
  • Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.113
  •  
  • Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.113
  •  
  • Έχει εκδοθεί με επιμέλεια των Δ.Γ.Αποστολόπουλος-Π.Δ.Μιχαηλάρης, Η Νομική Συναγωγή του Δοσίθεου. Μια πηγή και ένα τεκμήριο, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών-Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα, 1987
  •  
  • Δ.Γ.Αποστολόπουλος-Π.Δ.Μιχαηλάρης,«Το θέμα», Η Νομική Συναγωγή του Δοσίθεου. Μια πηγή και ένα τεκμήριο, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών-Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα, 1987, σελ.37
  •  
  • Δ.Γ.Αποστολόπουλος-Π.Δ.Μιχαηλάρης,«Το θέμα», Η Νομική Συναγωγή του Δοσίθεου. Μια πηγή και ένα τεκμήριο, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών-Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα, 1987, σελ.38
  •  
  • Δημήτρης Οικονομίδης, «Εκδόσεις εκκλησιαστικών βιβλίων εν Μολδοβλαχία, Γεωργία και Συρία», Επ. Επ.Ετ. Βυζ. Σπ., τομ.39-40(1972-1973), σελ.36-37
  •  
  • Ιωάννης Καρμίρης, «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του Πατριάχρου Ιεροσολύμων Δοσίθεου», Θεολογία, τομ.18-19(1940-1948), σελ702,υποσ.2
  •  
  • Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.368-369Δημήτρης Οικονομίδης, «Τα εν Βλαχία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1690-1821)», Αθηνά, τομ.76(1976-1977), σελ.71 Δημήτρης Οικονομίδης,«Τα εν Μολδαβία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1642-1821)», Αθηνά, τομ.75(1974-1975),σελ.272
  •  
  • Ο Καρυοφύλλης απάντησε με το Εγχειρίδιον,Περί τινων αποριών και λύσεων, Μονή Sagnov, 1697 Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ. 36
  •  
  • Ιωάννης Καρμίρης, «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του Πατριάρχου Ιεροσολύμων Δοσίθεου», Θεολογία, τομ.18-19(1940-1948), σελ702,υποσ.3
  •  
  • Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005,σελ.71
  •  
  • Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005,σελ.369-370
  •  
  • Γεώργιος Κουρνούτος, «Η Δωδεκάβιβλος του Δοσίθεου εις την τυπογραφίαν του Βουκουρεστίου», Θεολογία, τομ.24 (1953), σελ.250, υποσ.1
  •  
  • Το κείμενο εδώ [1]
  •  
  • σύγχρονη επανέκδοση: Δοσίθεος πατριάρχης Ιεροσολύμων, Ιστορία περί των εν Ιεροσολύμοις πατριαρχευσάντων διηρημένη εν δώδεκα βιβλίοις, άλλως καλούμενη Δωδεκάβιβλος Δοσίθεου, Βιβλία A'-IB',εισ. Αρχιμ. Ειρηναίου Δεληδήμου, τ. 1-6, Θεσσαλονίκη, 1982-1983
  •  
  • Κώστας Σαρρής, «Περίληψη μεταπτυχιακής εργασίας: Η «δωδεκάβιβλος» του Δοσίθεου Ιεροσολύμων και η έκδοσή της από τον Χρύσανθο Νοταρά», Εγνατία : επιστημονική επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής,ΑΠΘ , τ. 7 (2003), σ. 372
  •  
  • Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005, σελ.370
  •  
  • Κώστας Σαρρής,«Ο Χρύσανθος Νοταράς και η έκδοση της Δωδεκαβίβλου του Δοσίθεου Ιεροσολύμων: μια περίπτωση αναληθούς χρονολογίας έκδοσης (1715 / c. 1722)», Μνήμων, τομ. 27 (2005), σελ.29
  •  
  • Χρίστος Πατρινέλης, «Δοσίθεος Β'»,Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.3 (1990) Εκδοτική Αθηνών, σελ.301
  •  
  • Άλκης Αγγέλου, «Πρώιμες μορφές ιστορικών αφηγήσεων-Απομνημονεύματα», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ.Ι (1974),σελ.406
  •  
  • Χρίστος Πατρινέλης, «Δοσίθεος Β'»,Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.3 (1990) Εκδοτική Αθηνών, σελ301
  •  
  • Γεώργιος Κουρνούτος, «Η Δωδεκάβιβλος του Δοσίθεου εις την τυπογραφίαν του Βουκουρεστίου», Θεολογία, τομ.24 (1953), σελ.250
  •  
  • Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005,σελ.117
  •  
  • Γεώργιος Κουρνούτος, «Η Δωδεκάβιβλος του Δοσίθεου εις την τυπογραφίαν του Βουκουρεστίου», Θεολογία, τομ.24 (1953), σελ.251
  •  
  • Κώστας Σαρρής, «Περίληψη μεταπτυχιακής εργασίας: Η «δωδεκάβιβλος» του Δοσίθεου Ιεροσολύμων και η έκδοσή της από τον Χρύσανθο Νοταρά», Εγνατία : επιστημονική επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής,ΑΠΘ , τ. 7 (2003), σ. 372
  •  
  • Κώστας Σαρρής,«Ο Χρύσανθος Νοταράς και η έκδοση της Δωδεκαβίβλου του Δοσίθεου Ιεροσολύμων: μια περίπτωση αναληθούς χρονολογίας έκδοσης (1715 / c. 1722)», Μνήμων, τομ. 27 (2005), σελ.28
  •  
  • Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005,σελ.370
  •  
  • Δημήτρης Οικονομίδης, «Τα εν Βλαχία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1690-1821)», Αθηνά, τομ.76(1976-1977), σελ.73-74
  •  
  • Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005,σελ.370
  •  
  • Εταιρεία "Ο Ελληνισμός", Η εκκλησία Ιεροσολύμων κατά τους τέσσαρας τελευταίους αιώνας (1517-1900), τυπ. Σακελλαρίου, Π.Δ.,Αθήνησιν, 1900, σελ.89-90
  •  
  • Ιωάννης Καρμίρης, «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του Πατριάρχου Ιεροσολύμων Δοσίθεου», Θεολογία, τομ.18-19(1940-1948), σελ.695
  •  
  • Απόστολος Βακαλόπουλος, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τομ.Δ, Θεσσαλονίκη, 1973, σελ.254
  •  
  • Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.74
  •  
  • Χρίστος Πατρινέλης, «Τα άλλα Πατριαρχεία της ανατολής»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ.ΙΑ (1975),σελ.134 Χρίστος Πατρινέλης, «Δοσίθεος Β'»,Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.3 (1990) Εκδοτική Αθηνών, σελ. 301
  •  
  • Χρήστος Γιανναράς, Ορθοδοξία και Δύση στη νεώτερη Ελλάδα, εκδ. Δόμος, Αθήνα, 2006,σελ.131
  •  
  • Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.109
  •  
  1. Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982, σελ.110, 211-212

Πηγές

  • Boris L. Fonkich, «Μια απόπειρα ίδρυσης ελληνικού τυπογραφείου στη Μόσχα στα τέλη του 17ου αιώνα»,στο:Το έντυπο ελληνικό βιβλίο 15ος-19ος αιώνας, (Πρακτικά Συνεδρίου, Δελφοί, 16-20 Μαΐου 2001), εκδ.Κότινος,Αθήνα, 2004, σελ.195-204
  • Αθανάσιος Καραθανάσης, Οι Έλληνες λόγιοι στη Βλαχία (1670-1714).Συμβολή στη μελέτη της ελληνικής πνευματικής κίνησης στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες κατά την προφαναριωτική περίοδο, εκδ.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη, 1982
  • Δημήτρης Οικονομίδης, «Εκδόσεις εκκλησιαστικών βιβλίων εν Μολδοβλαχία, Γεωργία και Συρία», Επ. Επ.Ετ. Βυζ. Σπ., τομ.39-40(1972-1973), σελ.33-42
  • Δημήτρης Οικονομίδης,«Τα εν Μολδαβία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1642-1821)», Αθηνά, τομ.75(1974-1975),σελ.259-301
  • Δημήτρης Οικονομίδης, «Τα εν Βλαχία Ελληνικά τυπογραφεία και αι εκδόσεις αυτών (1690-1821)», Αθηνά, τομ.76(1976-1977), σελ.59-102
  • Ιωάννης Ντούρας, Ο Δοσίθεος Ιεροσολύμων και η προσφορά αυτού εις τας Ρουμανικάς χώρας και την εκκλησίαν αυτών. Αθήναι, 1977
  • Δ.Γ.Αποστολόπουλος-Π.Δ.Μιχαηλάρης,«Το θέμα», Η Νομική Συναγωγή του Δοσίθεου. Μια πηγή και ένα τεκμήριο, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών-Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα, 1987,σελ.33-56
  • Ιωάννης Καρμίρης, «Δοσίθεος Β'»,Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.5(1964),στ.191-197
  • Χρίστος Πατρινέλης, «Δοσίθεος Β'»,Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ.3 (1990) Εκδοτική Αθηνών, σελ.301
  • Χρήστος Γιανναράς, Ορθοδοξία και Δύση στη νεώτερη Ελλάδα, εκδ. Δόμος, Αθήνα, 2006
  • Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,2005
  • Ιωάννης Αναστασίου, Σιναϊτικά του ΙΣΤ' και ΙΖ' αιώνος.,εκδ. ΑΠΘ. Επιστημονική Επετηρίς Θεολογικής Σχολής, τομ ΙΕ-ανάτυπον, Θεσσαλονίκη, 1970
  • Απόστολος Βακαλόπουλος, «Ο Μέγας Πέτρος και οι Έλληνες», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ.ΙΑ (1975),σελ.55-58
  • Χρίστος Πατρινέλης, «Τα άλλα Πατριαρχεία της ανατολής»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ.ΙΑ (1975),σελ.133-134
  • Άλκης Αγγέλου, «Πρώιμες μορφές ιστορικών αφηγήσεων-Απομνημονεύματα», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, τομ.Ι (1974),σελ.406
  • Εταιρεία "Ο Ελληνισμός", Η εκκλησία Ιεροσολύμων κατά τους τέσσαρας τελευταίους αιώνας (1517-1900), τυπ. Σακελλαρίου, Π.Δ.,Αθήνησιν, 1900
  • Απόστολος Βακαλόπουλος, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τομ.Δ, Θεσσαλονίκη, 1973
  • Κώστας Σαρρής, «Περίληψη μεταπτυχιακής εργασίας: Η «δωδεκάβιβλος» του Δοσίθεου Ιεροσολύμων και η έκδοσή της από τον Χρύσανθο Νοταρά», Εγνατία : επιστημονική επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής,ΑΠΘ , τ. 7 (2003), σ. 372
  • Κώστας Σαρρής,«Ο Χρύσανθος Νοταράς και η έκδοση της Δωδεκαβίβλου του Δοσίθεου Ιεροσολύμων: μια περίπτωση αναληθούς χρονολογίας έκδοσης (1715 / c. 1722)», Μνήμων, τομ. 27 (2005), σελ. 27-53[2]
  • Κώστας Σαρρής, «Διαπραγματευόμενος ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα στην αυγή του 18ου αιώνα: Η οθωμανική κατάκτηση στις εκκλησιαστικές ιστορίες του Δοσίθεου Ιεροσολύμων και του Μελέτιου Αθηνών», Εγνατία. Επιστημονική Περιοδικό του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Α.Π.Θ.τομ. 15(2011)σελ.117-125[3]
  • Παναγιώτης Μπρατσιώτης, «Βιβλιοκρισία: C. R. A. Georgi, Die Confessio Dosithei. Geschichte, Inhalt und Bedeutung. 110 Seiten 1940. Verlag E. Reinhardt. München. (R. M 4.50)», Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών τ.17 (1941-1947), σελ. 327-328
  • Ντόρη Παπαστράτου, «Οι αδελφοί Λειχούδες στην Πολωνία. Μια άγνωστη μαρτυρία», Ο Ερανιστής, τομ.14 (1977), σελ.282-291
  • Κωνσταντίνος Σάθας, επιμ. (1868). Νεοελληνική Φιλολογία, Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων από της καταλύσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι της Ελληνικής Εθνεγερσίας 1453-1821. Αθήνα: Τυπογραφείο Τέκνων Ανδρέου Κορομηλά. σελίδες 379–383. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2010.
  • Ανδρόνικος Δημητρακόπουλος (1872). Ορθόδοξος Ελλάς : ήτοι περί των Ελλήνων των γραψάντων κατά Λατίνων και περί των συγγραμμάτων αυτών. Εν Λειψίαι: Τύποις Μέτζγερ και Βίττιγ. σελίδες 165 - 166. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2010.
  • Αρχιπ. Ιορδάνου Τ.Π.Θέμελης, «Αι σύνοδοι της Εκκλησίας Ιεροσολύμων. Η σύνοδος του Πατριάρχου Δοσιθέου», Νέα Σιών, τχ.Θ (Σεπτέμβριος 1924), σελ.499-520
  • Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΑ (Νοέμβριος 1928), σελ.662-677
  • Αρχιμ. Κάλλιστος, «Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και οι αγώνες αυτού και της αδελφότητος υπέρ των Αγίων Τόπων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.ΙΒ (Δεκέμβριος 1928), σελ.733-748
  • Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών Προσκηνυμάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Α (Ιανουάριος 1929), σελ.33-48
  • Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών Προσκηνυμάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Β (Φεβρουάριος 1929), σελ.98-114
  • Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών Προσκηνυμάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Γ (Μάρτιος 1929), σελ.162-171
  • Αρχιμ. Κάλλιστος,«Ο Πατριάρχης Δοσίθεος (1669-1707) και η επ'αυτού κατάληψις των ιερών Προσκηνυμάτων υπό των Λατίνων», Εκκλησιαστικός Φάρος, τχ.Δ (Απρίλιος 1929), σελ.234-243
  • Τάσος Γριτσόπουλος, «Πατρίς και μονή μετανοίας Δοσίθεου Ιεροσολύμων», Θεολογία, τομ. 41, τχ. 2 (Απρίλιος-Ιούνιος 1970), σελ. 283-303.
  • Γεώργιος Κουρνούτος, «Η Δωδεκάβιβλος του Δοσίθεου εις την τυπογραφίαν του Βουκουρεστίου», Θεολογία, τομ.24 (1953), σελ.250-273
  • αρχιμ. Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, «Δοσίθεος Πατριάρχης Ιεροσολύμων», Νέα Σιών, τομ.5 (1907), σελ.97-168
  • Ιωάννης Καρμίρης, «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του Πατριάχρου Ιεροσολύμων Δοσίθεου», Θεολογία, τομ.18-19(1940-1948), σελ.693-707[4]
  • Ιωάννης Καρμίρης, «Η Ομολογία της Ορθοδόξου Πίστεως του Πατριάχρου Ιεροσολύμων Δοσίθεου», Θεολογία, τομ.20,τχ.1(1949), σελ.99-119[5]
 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου