Loading...

Κατηγορίες

Πέμπτη 24 Ιούν 2021
Ρήγας Φεραίος: εθνομάρτυρας και πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821
Κλίκ για μεγέθυνση

 

 

Ο Ρήγας Βελεστινλής ή Ρήγας Φεραίος (1757 – 24 Ιουνίου 1798) ήταν συγγραφέας, πολιτικός στοχαστής και επαναστάτης. Θεωρείται εθνομάρτυρας και πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Ο ίδιος υπέγραφε ως «Ρήγας Βελεστινλής» ή «Ρήγας ο Θεσσαλός» και ουδέποτε «Φεραίος», κάτι που είναι δημιούργημα μεταγενέστερων λογίων. Γεννήθηκε στο Βελεστίνο, τις αρχαίες Φερές, το 1757, από εύπορη οικογένεια.

Από τη νεανική του ζωή τα μόνα γνωστά είναι αυτά που ίδιος αναγράφει στην Επιπεδογραφία της Φεράς νυν λεγομένης Βελεστίνος, που είναι στο 4ο φύλλο της δωδεκάφυλλης «Χάρτας της Ελλάδος», που είναι και ένας ύμνος στη γενέτειρά του. Το όνομα του πατέρα του ήταν «Κυρίτζης», όπως φαίνεται στο αυτόγραφο του Ρήγα σε βιβλίο αρχαίοι γεωγράφοι του 1571, που είναι στην Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδος, συνηθισμένο όνομα στην περιοχή του Βελεστίνου, που διατηρείται μέχρι σήμερα. O πατέρας του ονομαζόταν Γεώργιος Κυρατζής ή Κυριαζής (ο παππούς του Κωνσταντίνος Κυριαζής ή Κυρατζής από το Περιβόλι Γρεβενών εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Βελεστίνο που είχε μεταβληθεί σε Περιβολιώτικη παροικία, στις αρχές του 18ου αιώνα. Η εκδοχή αυτή αμφισβητείται διότι πουθενά δεν αναγράφει ο Ρήγας όνομα του παππού του. Επί πλέον οι ποιμένες Βλάχοι ξεχειμώνιαζαν στο Βελεστίνο και σύμφωνα με την πληροφορία του Άγγλου περιηγητή Ληκ του 1809 νοίκιαζαν τα σπίτια των Τούρκων που βρίσκονταν στο Τσιφλίκι και όχι στη χριστιανική συνοικία, όπου και το Σπίτι του Ρήγα). Σύμφωνα με τη συστηματική μελέτη «Όνομα και καταγωγή του Ρήγα Βελεστινλή» θεωρήθηκε ότι είναι ντόπιος, γηγενής και δεν είχε βλάχικη καταγωγή. Η μητέρα του ονομαζόταν Μαρία και είχε ένα αδελφό με το όνομα Κώστας. Η ύπαρξη αδελφής του αμφισβητείται διότι δεν υπάρχουν σχετικά έγγραφα. Η ύπαρξη του αδελφού του επιβεβαιώνεται και από τον Φραγκίσκο Πουκεβίλ που αναφέρει πως είχε και ένα αδελφό, τον Κωστή, ο οποίος μάλιστα συμμετείχε στην επανάσταση του 1821. Η οικογένεια του υπήρξε από τα θύματα της τουρκικής μανίας. Από αυτούς διασώθηκαν μόνο η μητέρα του με τον αδερφό του και μεταφέρθηκαν στη Βλαχία, όπου συντηρούνταν από τον Ρήγα.

 

Νεανικά χρόνια

Τα νεανικά χρόνια του Ρήγα Φεραίου είναι βυθισμένα στην αχλύ του θρύλου και είναι δύσκολο να ανιχνευθούν τα πραγματικά γεγονότα, όπως και ένα μεγάλο μέρος από τις δραστηριότητές του αργότερα. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι τα άτομα με τα οποία συνεργαζόταν συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν, αλλά και οι περισσότερες από τις προκηρύξεις του καταστράφηκαν. Αργότερα η ανάγκη δημιουργίας εθνικών ηρώων του υπόδουλου έθνους, σε συνδυασμό με την έλλειψη σχετικής ιστοριογραφίας ανήγαγε πολλούς θρύλους περί του προσώπου του. Οι βασικότερες πληροφορίες για τον ίδιο και την οικογένειά του παρέχει ο Χριστόφορος Περραιβός που υπήρξε συνεργάτης του και συναγωνιστής.
 
Σύμφωνα με τον Χριστόφορο Περραιβό τα πρώτα του γράμματα λέγεται ότι τα διδάχθηκε από ιερέα του Βελεστίνου και κατόπιν στη Ζαγορά. Καθώς διψούσε για μάθηση, ο πατέρας του τον έστειλε στα Αμπελάκια για περαιτέρω μόρφωση. Όταν επέστρεψε, έγινε δάσκαλος στην κοινότητα Κισσού Πηλίου. Στην ηλικία των είκοσι ετών σκότωσε στο Βελεστίνο έναν Τούρκο πρόκριτο, επειδή του είχε συμπεριφερθεί δεσποτικά, και κατέφυγε στο Λιτόχωρο του Ολύμπου, όπου κατατάχθηκε στο σώμα των αρματολών του θείου του, Σπύρου Ζήρα. Αργότερα βρίσκεται στο Άγιο Όρος, φιλοξενούμενος του ηγουμένου της μονής Βατοπεδίου, Κοσμά με τον οποίο και ανέπτυξε στενή φιλία. Στην ίδια μονή συνδέθηκε φιλικά με τον συμπατριώτη του τον μοναχό Νικόδημο (Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη), ο οποίος του είχε παραχωρήσει τα κλειδιά της βιβλιοθήκης της φημισμένης Αθωνιάδας Σχολής για να εμπλουτίσει τις γνώσεις του.

Επαναστατική δράση

 

Αναμνηστική πλάκα στη Βιέννη

Στο Άγιο Όρος έμεινε πολύ λίγο. Ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη, μετά από πρόσκληση του Πρέσβη της Ρωσίας για σπουδές, στην οικία του οποίου γνώρισε τον Πρίγκιπα Αλέξανδρο Υψηλάντη (1726-1806) μέγα διερμηνέα του Σουλτάνου και παππού του μετέπειτα αρχηγού της Φιλικής Εταιρίας, επίσης Αλέξανδρου Υψηλάντη (1792-1828). Στην Πόλη διεύρυνε τις σπουδές του στη Γαλλική, στην Ιταλική και τη Γερμανική γλώσσα. Όταν ο Υψηλάντης έφυγε για το Ιάσιο, προκειμένου να γίνει ηγεμόνας της Μολδαβίας, ο Ρήγας τον ακολούθησε. Διαφωνώντας με τον Υψηλάντη έγινε γραμματέας του ηγεμόνα της Βλαχίας Νικόλαου Μαυρογένη, αδερφό του παππού της Μαντώς Μαυρογένους και ταξίδεψε για το Βουκουρέστι έδρα της ηγεμονίας, όντας πλέον στην ηλικία των 30 χρόνων. Μετά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο και την ήττα της Τουρκίας (1790) ο Μαυρογένης αποκεφαλίστηκε ως υπαίτιος της ήττας και ο Ρήγας κατέφυγε στη Βιέννη, την οποία έκανε έδρα της επαναστατικής δράσης του. Στη Βιέννη ταξίδεψε μαζί με τον Αυστριακό βαρώνο Ελληνικής καταγωγής Χριστόδουλο Λάνγκενφελτ-Κιρλιανό, ο οποίος τον έφερε σε επαφή με άλλους ομογενείς.
 
Στη Βιέννη συνεργάτες του ήταν κυρίως Έλληνες έμποροι ή σπουδαστές, αλλά οι σημαντικότεροι από αυτούς ήταν οι αδελφοί Πούλιου, από τη Σιάτιστα της Μακεδονίας, τυπογράφοι. Στο τυπογραφείο τους τύπωσε τον Θούριο και την Χάρτα που φιλοτεχνήθηκε από τον Αυστριακό λιθογράφο Φρανσουά Μίλλερ, την επαναστατική του προκήρυξη σε χιλιάδες αντίτυπα, προκειμένου να μοιραστούν στους Έλληνες των υπόλοιπων φιλελεύθερων περιοχών των Βαλκανίων, το Σχολείον των ντελικάτων Εραστών, το Φυσικής απάνθισμα, το Ηθικός Τρίπους, Το Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας,Τα Δίκαια του ανθρώπου, καθώς και το Νέος Ανάχαρσις. Ο Ρήγας απέβλεπε στην απελευθέρωση και ενοποίηση όλων των Βαλκανικών λαών και φυσικά όλου του ελληνικού στοιχείου που ήταν διασκορπισμένο στην Ανατολή και τα ευρωπαϊκά κέντρα.

Χάρτα της Ελλάδος

Επηρεασμένος από τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, πίστεψε βαθιά στην ανάγκη της επαφής των Ελλήνων με τις νέες ιδέες που σάρωναν την Ευρώπη και αυτό τον ώθησε στη συγγραφή ή μετάφραση βιβλίων σε δημώδη γλώσσα και τη σύνταξη της «Χάρτας», ενός μνημειώδους για την εποχή του χάρτη, διαστάσεων 2,07 x 2,07 μ, που αποτελείτο από επί μέρους τμήματα. Δύο έτη αργότερα, ο Άνθιμος Γαζής επιμελήθηκε μιας νέας έκδοσης της Χάρτας, μικροτέρων διαστάσεων (1,04 x 1,02 μ), με τον τίτλο Πίναξ Γεωγραφικός της Ελλάδος, χωρίς όμως να αναφέρει το όνομα του Ρήγα για να αποφύγει την αυστροουγγρική λογοκρισία.

Άλλες δραστηριότητες

Παράλληλα με τις εκδοτικές του δραστηριότητες, ο Ρήγας προετοίμαζε και την αναχώρησή του από την Αυστρία, κυρίως εξαιτίας του επαναστατικού κλίματος που είχε καλλιεργήσει η Γαλλική Επανάσταση και της διάθεσής του να ενισχύσει τις προσπάθειες του Ναπολέοντα. Το 1792 η υπογραφή της Ρωσοτουρκικής συνθήκης ειρήνης στο Ιάσιο οδηγεί τις ελπίδες του Ρήγα για απελευθέρωση των Ελλήνων από τη Γαλλία και τον Βοναπάρτη. Οι πληροφορίες για τη μυστική επαναστατική δράση του Ρήγα είναι ασαφείς και προέρχονται κυρίως από μαρτυρίες βιογράφων και πληροφορίες τις οποίες απέσπασε η ανάκριση των Αυστριακών αρχών μετά τη σύλληψη του Ρήγα και των συντρόφων του. Το συμπέρασμα ούτως ή άλλως είναι ότι δεν υπήρχε οργανωμένος επαναστατικός συνωμοτικός πυρήνας αλλά διάσπαρτες επαφές με ομοεθνείς, τους οποίους διέγειρε ο επαναστατικός ενθουσιασμός του Ρήγα. Το πιθανότερο και επικρατέστερο σενάριο που επικρατεί μέχρι σήμερα για τη σύλληψη του Ρήγα έχει να κάνει σχέση με τη τελευταία φάση προετοιμασίας του που συνδέεται με δύο επαναστατικές προκηρύξεις, το Επαναστατικό Μανιφέστο και την Προκήρυξη, που τυπώθηκε σε μεγάλο αριθμό αντιτύπων και είναι το εξής. Οι δύο προκηρύξεις στάλθηκαν στον Αντώνη Νιώτη στην Τεργέστη, για να τα παραλάβει ο Ρήγας μαζί με τον αφοσιωμένο του φίλο Χριστόφορο Περραιβό και να τα προωθήσει στην Ελλάδα. Η επιστολή, όμως, με την οποία ενημέρωνε ο Ρήγας για την αποστολή των εντύπων του, έπεσε στα χέρια του Δημητρίου Οικονόμου, εμπορικού συνεργάτη ή προϊστάμενου του Αντωνίου Κορωνιού (λόγω απουσίας του τελευταίου), προς τον οποίο απευθυνόταν η επιστολή. Ο Οικονόμου, παρότι και αυτός ήταν μέλος της οργάνωσης (υπάρχουν υπόνοιες ότι είχε παρεισφρύσει σε αυτήν, σύμφωνα με τον Κορδάτο, ως πράκτορας του Πατριαρχείου) πρόδωσε από δολιότητα ή φόβο το επαναστατικό σχέδιο του Ρήγα, καταδίδοντας τα πάντα στην αυστριακή αστυνομία και συγκεκριμένα στον νομάρχη, βαρόνο Πιττόνι, διοικητή της αστυνομίας στη Τεργέστη, ζητώντας επιπλέον, προστασία από αυτόν. Ο Πιττόνι με τη σειρά του ενημέρωσε το κυβερνήτη της πόλης Κόντε Πομπήιο Μπριγκίντο κι αυτός τον διέταξε να συλλάβει τους συνωμότες.

Το τέλος του Ρήγα 

 
Αναμνηστική πλάκα στον πύργο Νεμπόισα, στον οποίο ο Ρήγας Φεραίος βρήκε φρικτό θάνατο
 
Ο Ρήγας συνελήφθη στην Τεργέστη, σε ξενοδοχείο που είχε καταλύσει μαζί με τον Περραιβό από έναν Αυστριακό αξιωματικό στις 19 Δεκεμβρίου του 1797. Σκόπευε την ίδια εκείνη ημέρα να επισκεφθεί τον Γάλλο πρόξενο της πόλης Brechet, από τον οποίο θα ζητούσε προστασία, αλλά δεν πρόλαβε. Ακολούθως, ο Ρήγας υποβλήθηκε σε ανάκριση που διήρκεσε περίπου ένα 10ήμερο, με την ολοκλήρωση δε της οποίας θα οδηγούνταν σιδηροδέσμιος στη Βιέννη, κατόπιν εντολής του αστυνομικού διοικητή της.

Ο ανδριάντας του Ρήγα Φεραίου, αριστερά της εισόδου του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ανεγέρθηκε το 1871 με δαπάνη του Γεωργίου Αβέρωφ. Έργο του γλύπτη Ι. Κόσσου
 
Τη νύκτα όμως της 30-31 Δεκεμβρίου 1797, ο Βελεστινλής, συνειδητοποιώντας τη δυσχερή κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει ο ίδιος, αλλά και το αδιέξοδο των επαναστατικών του σχεδιασμών, ίσως γιατί φοβήθηκε μήπως δεν αντέξει στα βασανιστήρια -που γνώριζε ότι θα υποβληθεί- και για να μην προδώσει τους συνεργάτες του, είτε από απελπισία για τη λιποψυχία του Περραιβού (όπως υποστηρίζει ο Κορδάτος) επιχείρησε να αυτοκτονήσει με ένα μικρό μαχαιρίδιο, καταφέροντας ένα πλήγμα στο υπογάστριό του, αλλά απέτυχε. Τραυματισμένος αρκετά σοβαρά όπως ήταν, οδηγήθηκε σε νοσοκομείο όπου παρέμεινε έως τις αρχές του Φεβρουαρίου του 1798. Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του στην Τεργέστη φαίνεται ότι, υπό την ανοχή των φυλάκων του, κατόρθωσε να ειδοποιήσει με επιστολή το Γάλλο πρόξενο ζητώντας την επέμβασή του για να αφεθεί ελεύθερος, όμως εκείνος καθυστέρησε αρκετά να ενεργήσει, αφού θεώρησε σκόπιμο να πληροφορήσει πρώτα τους ανωτέρους του και να ζητήσει τη σχετική άδεια. Μόλις μαθεύτηκε η σύλληψη του Ρήγα πολλοί έκαναν έκκληση, στο σουλτάνο Σελίμ Γ΄, για την απελευθέρωση του. Ανάμεσα σε αυτούς ο φίλος του Ρήγα, Οσμάν Πασβάνογλου, ηγεμόνας του Βιδινίου και ο Αλή Πασάς αλλά μάταια. Κατόπιν οδηγήθηκε στη Βιέννη, στις 14 Φεβρουαρίου 1798, όπου ανακρίθηκε μαζί με τους υπόλοιπους συντρόφους του. Κατάληξη των ανακρίσεων, σε συνδυασμό με τις συνεννοήσεις με τον Σουλτάνο, ήταν να εκτοπισθούν από τους συλληφθέντες οι Αυστριακοί και άλλων εθνοτήτων υπήκοοι για να δικαστούν από τις Αυστριακές αρχές, εκτός από τους Οθωμανούς, που απελάθηκαν και οδηγήθηκαν στην Οθωμανική επικράτεια για να υποστούν τις κυρώσεις του Σουλτάνου. Ο Ρήγας (41 χρονών) και οι επτά σύντροφοί του που ανήκαν στην ίδια κατηγορία, ο Ευστράτιος Αργέντης (31 χρονών, έμπορος από τη Χίο), ο Δημήτριος Νικολίδης (32 χρονών, γιατρός από τα Ιωάννινα), ο Αντώνιος Κορωνιός (27 χρονών, έμπορος και λόγιος από τη Χίο), ο Ιωάννης Καρατζάς (31 χρονών, λόγιος από τη Λευκωσία της Κύπρου), ο Θεοχάρης Γεωργίου Τουρούντζιας (22 χρονών, έμπορος από την Σιάτιστα), ο Ιωάννης Εμμανουήλ (24 χρονών, φοιτητής της ιατρικής από τη Καστοριά) και ο Παναγιώτης Εμμανουήλ (22 χρονών, αδερφός του προηγούμενου και υπάλληλος του Αργέντη), με συνοδεία των αυστριακών αρχών (έπειτα από κοπιαστικό ταξίδι μιας εβδομάδας μέσω Σεμλίνου και μετά με ποταμόπλοιο) παραδόθηκαν στις 10 Μαΐου 1798 στους Τούρκους του Βελιγραδίου και φυλακίστηκαν στον πύργο Νεμπόισα (Небојша), παραποτάμιο φρούριο του Βελιγραδίου. Εκεί, ύστερα από συνεχή βασανιστήρια, στις 24 Ιουνίου του 1798, στραγγαλίστηκαν και τα σώματά τους ρίχτηκαν στον Δούναβη, σύμφωνα με τα επίσημα Αυστριακά έγγραφα (έκθεση Λεγκράν – Λαμπρού, σελ. 167). Οι Οθωμανικές Αρχές, όπως υποστηρίζεται, διέδωσαν ψευδώς ότι οι οκτώ έγκλειστοι είχαν δραπετεύσει, ενώ προς επίρρωσιν του ισχυρισμού τους εξαπέλυσαν εικονικές έρευνες για την ανεύρεσή τους και τελικά δηλώθηκε ότι οι δραπέτες είχαν πνιγεί στον ποταμό. Είχε προηγηθεί αλληλογραφία με την Υψηλή Πύλη δια της οποίας δόθηκε από το Σουλτάνο η εντολή της δολοφονίας τους, χωρίς δίκη. Εικάζεται ότι αιτία για τη θανάτωσή τους υπήρξε η πεποίθηση των Αυστριακών και Τουρκικών Αρχών πως ο Ρήγας και οι σύντροφοί του είχαν στενές σχέσεις με το Ναπολέοντα, θεωρούμενοι έτσι ως άκρως επικίνδυνοι. Οι διαδόσεις περί διαφυγής των εγκλείστων, τις οποίες «κατεσκεύασε» ο καϊμακάμης, είχαν σκοπό να παραπλανήσουν τις κυβερνήσεις της Ευρώπης, προς τις οποίες η Οθωμανική Αρχή της Πόλης είχε παράσχει διαβεβαιώσεις ότι δε θα σκότωνε τους οκτώ Έλληνες φυλακισμένους χωρίς ανάκριση. Πέρα από αυτό, η Οθωμανική κυβέρνηση ανησυχούσε για τις διασυνδέσεις του Ρήγα με τον Πασβάνογλου, φοβούμενη ακόμη και επίθεση του τελευταίου κατά του Βελιγραδίου, ενώ επιπλέον, δίσταζε να διατάξει τη μεταφορά τους από το Βελιγράδι προς την Πόλη, από την πιθανότητα να σταλούν δυνάμεις του Πασβάνογλου στο δρόμο και να τους απελευθερώσουν. Για τον ακριβή γεωγραφικό εντοπισμό-τοποθεσία του αγάλματος του Ρήγα στο Βελιγράδι, καθώς και της οδού Riga od Fere (Ρήγας Φεραίος στα Σέρβικα).

Χαρακτηρισμοί για το έργο του Θούριος

 

Φυλλάδιο του Θούριου από το 1798, Βιβλιοθήκη Ακαδημίας Αθηνών

Αξίζει να αναφέρουμε εδώ μερικές χαρακτηριστικές απόψεις για το ξεχωριστό αυτό έργο του Ρήγα.

  • Ο Γάλλος ιστορικός Φρανσουά Πουκεβίλ (François Pouqeville) είχε γράψει: «…Οι Έλληνες πολεμούσαν έχοντας στα χείλη τους τις τρομερές στροφές του Ρήγα…»
  • Ο αγωνιστής του 1821, δικαστής και ιστορικός Γεώργιος Τερτσέτης, το χαρακτήρισε ως «Το ιερότερο άσμα της φυλής μας»
  • Ο συγγραφέας Δημήτριος Φωτιάδης, είχε γράψει ότι: «Όσοι από τους Ιερολοχίτες στο Δραγατσάνι δεν βρήκαν το θάνατο στη μάχη παρά πέσανε στα χέρια των τυράννων, τραγουδάγανε το Θούριο όταν τους οδηγούσαν να τους σφάξουν…»
  • Ο ιστορικός Ιωάννης Κορδάτος τον ονόμασε «Παμβαλκανικό εμβατήριο».
  • Ενώ τέλος για τον ίδιο τον Ρήγα, ο θρυλικός Γέρος του Μωριά, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, είχε πει: «Εστάθη ο μεγαλύτερος ευεργέτης της φυλής μας. Το μελάνι του θα είναι πολύτιμο ενώπιον του Θεού, όσο το αίμα του άγιο.»

Έργα

  • «Αγαθάγγελος» ή «Οπτασία του μακαρίου ιερομονάχου Αγαθαγγέλου», περίπου 1790. Δεν φέρει την υπογραφή του Ρήγα αλλά πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι αυτός είναι ο συγγραφέας.

Τα ολοκληρωμένα ΑΠΑΝΤΑ του Ρήγα επανεκδόθηκαν για πρώτη φορά με ευρετήρια και σχόλια επιμ. Δρ. Δημητρίου Καραμπερόπουλου από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα και σε ψηφιακό δίσκο (CD-ROM)το 2007.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

  • Ρήγας http://www.dardanosnet.gr/book_details.php?id=1812], (επιμ. Lia Brad Chisacof), Ανέκδοτα Κείμενα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κύπρου & Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2012
  • Αντώνης Χουρδάκης, Παιδαγωγία και Διαφωτισμός στο “Σχολείον των Ντελικάτων Εραστών” του Ρήγα Βελεστινλή[1], Εκδόσεις Τυπωθήτω, Αθήνα, 1999
  • Σπυρίδων Λάμπρος, Αποκαλύψεις περί του μαρτυρίου του Ρήγα, εκδ. Εστία, Αθήναι, 1892
  • Αναστάσιος Γούδας, Βίοι παράλληλοι των επί της αναγεννήσεως της Ελλάδος διαπρεψάντων ανδρών, Τόμοι Β΄και Γ΄, Αθήναι, 1870
  • Γεώργιος Θεοφίλου, Βιογραφία Ρήγα Φεραίου, Αθήναι, 1896
  • Κωνσταντίνος Άμαντος, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή, 1930. Φωτομηχαική επανέκδοση με την προσθήκη ευρετηρίου επιμέλεια Δρ. Δημητρίου Καραμπερόπουλου από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 1997.
  • Λέανδρος Βρανούσης Ρήγας, εκδ. Βασική Βιβλιοθήκη, Αθήναι, 1954
  • Απόστολος Δασκαλάκης Μελέται περί Ρήγα Βελεστινλή, Αθήναι, 1969
  • Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, Ρήγας-Υψηλάντης-Καποδίστριας. Έρευναι εις τα αρχεία της Αυστρίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Γαλλίας και Ελλάδας, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1965
  • Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας. Από το 1453 ως το 1961, τόμος πρώτος,εκδ.Επικαιρότητα, Αθήνα, 1983
  • Χριστόφορος Περραιβός, Σύντομος βιογραφία του Ρήγα Φεραίου, εκδ. Μπάυρον, Αθήνα, 1971
  • Γιάννης Κορδάτος, Ρήγας Φεραίος και Βαλκανική Ομοσπονδία, Αθήνα, 1974
  • Κωνσταντίνος Δημαράς Ιστορία της Νεοελληνικής Ιστορίας, εκδ. Ίκαρος, Αθήναι, 1975
  • C.M. Woodhouse, Ρήγας Βελεστινλής, ο πρωτομάρτυρας της Ελληνικής Επανάστασης, Αθήνα, 1997
  • Ντούσαν Πάντελιτς, Η εκτέλεση του Ρήγα, μετάφραση από τα Σερβοκροατικά Πασχαλίνα Σπυρούδη, εισαγωγικό σημείωμα Ιωάννης Παπαδριανός, επιμέλεια Δημ. Καραμπερόπουλος, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα, 2000
  • Λέανδρος Βρανούσης, Ρήγας Βελεστινλής, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα, 1998
  • Νικόλαος Πανταζόπουλος, Μελετήματα για τον Ρήγα Βελεστινλή, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα, β΄εκδ., 1998
  • Δημήτριος Απ. Καραμπερόπουλος, Όνομα και καταγωγή του Ρήγα Βελεστινλή, εκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, β΄ εκδ., Αθήνα, 2000
  • Δημήτριος Απ. Καραμπερόπουλος, Η «Χάρτα της Ελλάδος» του Ρήγα. Τα πρότυπά της και νέα στοιχεία, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα, 1998.
  • Δημήτριος Απ. Καραμπερόπουλος, Ρήγας και Ορθόδοξη πίστη, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα, 2005.
  • Δημήτριος Απ. Καραμπερόπουλος, Ο Ρήγας μεταφραστής των Ολυμπίων του Μεταστάσιο, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα, 2001.
  • Δημήτριος Καραμπερόπουλος, Η άδικη κρίση του Ιω. Φιλήμονος για τον επαναστάτη Ρήγα Βελεστινλή, Αθήνα 2000.
  • Δημήτριος Καραμπερόπουλος, ΄΄Ο Θούριος του Ρήγα εμψυχωτής των ραγιάδων επαναστατών΄΄, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 2009.
  • Δημήτριος Καραμπερόπουλος, ΄΄Ηταν τελικά ο Ρήγας εκδότης του ΄΄Αγαθάγγελου΄΄;, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 2009.
  • Δημήτριος Καραμπερόπουλος, ΄΄Η δημοκρατική ενοποίηση του Βαλκανικού χώρου στο επαναστατικό σχέδιο του Ρήγα΄΄, έκδ.Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 2009.
  • Δημήτριος Καραμπερόπουλος, Το ΄΄ρόπαλο του Ηρακλέους΄΄ στους χάρτες του Ρήγα. Νέες έρευνες, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 2010.
  • Δημήτριος Καραμπερόπουλος, Η Γαλλική Encyclopedie ένα πρότυπο του έργου του Ρήγα ΄΄Φυσικής Απάνθισμα΄΄, Αθήνα 2000.
  • Δημήτριος Καραμπερόπουλος,Το χαρτογραφικό έργο του Ρήγα Βελεστινλή υπό το φως των νέων ερευνών, Ανάτυπο, Αθήνα 2010.
  • Δημήτριος Καραμπερόπουλκος, Το Βελεστίνο και η Θεσσαλία στο έργο του Ρήγα Βελεστινλή, Αθήνα 2010.
  • Φίλιππος Ηλιού, Η πατριαρχική καταδίκη του Ρήγα, Τα Ιστορικά, τόμος 14, τ. 27, Δεκέμβριος 1997, σσ. 297-302
  • Άννα Ταμπάκη, “Tο μεταφραστικό πολύπτυχο του Pήγα στο πλαίσιο του νεοελληνικού Διαφωτισμού”, περ. Aντί, “Aφιέρωμα στον Pήγα Bελεστινλή”, περ. B’, τχ. 652, Παρασκευή 16 Iανουαρίου 1998, σσ. 39-43.
  • Άννα Ταμπάκη, “Il polittico delle traduzioni di Rigas nell’ambito dell’Illuminismo neogreco”, Rigas Fereos. La rivoluzione, la Grecia, i Balcani, a cura di Lucia Marcheselli Loukas, Trieste, Lint, 1999, σσ. 82-95.
  • Άννα Ταμπάκη (επιμ.), Nέος Aνάχαρσις. Eισαγωγή – Eπιμέλεια – Σχόλια: Άννα Tαμπάκη, Aθήνα, Bουλή των Eλλήνων, σειρά “Pήγα Bελεστινλή Άπαντα τα Σωζόμενα”, τόμος Δ’, 2000.
  • O Hθικός Tρίπους. Eισαγωγή [και Γλωσσάριο] : Άννα Ταμπάκη, Φιλολογική Eπιμέλεια: Ines Di Salvo, Aθήνα, Bουλή των Eλλήνων, σειρά “Pήγα Bελεστινλή Άπαντα τα Σωζόμενα”, τόμος Γ’, 2000.
  • Άννα Ταμπάκη, «H Περιήγηση του Nέου Aναχάρσιδος», στο ένθετο E-Iστορικά «Γαλλική Eπανάσταση. Aυγή της σύγχρονης εποχής», εφ. Eλευθεροτυπία, τχ. της 12ης Iουλίου 2001, σ. 42-49.
  • Άννα Ταμπάκη, «Rhigas Vélestinlis entre les Lumières et le Romantisme», Actes du Colloque International «Rhigas Vélestinlis (1757-1798) intellectuel et combattant de la Liberté» (Paris, Palais de l’UNESCO, 12-13 décembre 1998), Παρίσι, UNESCO/ Éditions Desmos, 2002, σσ. 41-49.
  • Ίλια Χατζηπαναγιώτη-Sangmeister,Το Σχολείον των ντελικάτων εραστών και το Έρωτος Αποτελέσματα: Νέα στοιχεία για τα στιχουργήματά τους, Ο Ερανιστής,τ. 23, 2001, σσ. 143-165.
  • Ίλια Χατζηπαναγιώτη-Sangmeister, Betrübnis beim Anblick von Fesseln. Zum 200. Todestag des Aufklärers und Revolutionärs Rigas Velestinlis (1757-1798), εκδ. Chronika, 6, 1998, σσ. 4-11 και σσ. 26-29
  • Ίλια Χατζηπαναγιώτη-Sangmeister, Ο Ρήγας, η Λάνασσα, Ο Δικηγόρος και ο Χωρικός, Ελληνικά τ. 53, 2003, σσ. 71-91. [σχετικά με τις θεατρικές παραστάσεις που παρακολούθησε ο Ρήγας το 1790 στη Βιέννη]
  • Ίλια Χατζηπαναγιώτη-Sangmeister, Ο συντάκτης της γερμανικής μετάφρασης του Νέα Πολιτική Διοίκησις, Βιογραφικό σημείωμα για τον Martin Spann, εκδ. Μικροφιλολογικά, τ. 18, 2005, σσ. 13-18.
  • Ίλια Χατζηπαναγιώτη-Sangmeister, Η ελληνόθεμη αρθρογραφία του Franz Karl Alter στο περιοδικό Allgemeiner Litterarischer Anzeiger (1796-1801), εκδ. Κονδυλοφόρος 4, 2005, σ. 275-330. (σημ. αναλυτικές αναφορές στα άρθρα του Alter για τη Χάρτα)
  • Ίλια Χατζηπαναγιώτη-Sangmeister, Ιωάννης Καρατζάς ο Κύπριος και Αθανάσιος Ψαλίδας, ή ο έρωτας και τα αποτελέσματά του στη νεοελληνική λογοτεχνία του Διαφωτισμού. εκδ. Επετηρίδα Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, τ. 31, Λευκωσία, 2005, σ. 249-284. (σημ. με πολλές αναφορές στο Σχολείον των Ντελικάτων Εραστών)
  • Ίλια Χατζηπαναγιώτη-Sangmeister, Ο τεκτονισμός στην ελληνική κοινωνία και γραμματεία του 18ου αιώνα. Οι γερμανόφωνες μαρτυρίες’, εκδ.Περίπλους, Αθήνα, 2010. (σημ. με στοιχεία σχετικά με τη δράση συντρόφων του Ρήγα στο πλαίσιο του μυστικού εταιρισμού)
  • Ιστορία Εικονογραφημένη: Ρήγας Φεραίος (Αφιέρωμα), εκδ. Πάπυρος, τ. 466, Αθήνα, Απρίλιος 2007
  • Γεώργιος Κοντογιώργης, Η Ελληνική δημοκρατία του Ρήγα Βελεστινλή, εκδ. Παρουσία, 2008
  • Γεώργιος Κοντογιώργης, Η Ελληνική δημοκρατία» του Ρήγα Βελεστινλή, εκδ. Παρουσία, Αθήνα, 2008
  • Γιώργος Τόλιας, Της ευρυχώρου ελλάδος: η Χάρτα του Ρήγα και τα όρια του “ελληνισμού”, Τα Ιστορικά, τόμ. 15, Τεύχη 28-29 (Ιούνιος-Δεκέμβριος), 1998, σσ. 3-30
  • Γιάννης Κορδάτος, Ο Ρήγας Φεραίος και η εποχή του, Αθήνα, 1931
  • Γεώργιος Λάιος , Ο βαρώνος Λάνγκεφελντ και ο Ρήγας Βελεστινλής, Επιθεώρηση Τέχνης 6, έτος Α΄ (Ιούνιος 1955), σ. 435-442.
  • Γεώργιος Λάιος , Οι αδελφοί Πούλιου, ο Γεώργιος Θεοχάρης και άλλοι σύντροφοι του Ρήγα, (Ανέκδοτα έγγραφα από τα Αρχεία της Βιέννης), Δελτίον της Ιστορικής κι Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος 12 (1957-1958), σσ. 202-270
  • Γεώργιος Λάιος ,Οι χάρτες του Ρήγα, Δελτίον της Ιστορικής κι Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος 14, σσ. 231-312
  • Λάμπρος Σπυρίδων, Αιμίλιος Λεγκράν, Aνέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή, εξαχθέντα και δημοσιευθέντα υπό Αιμ. Λεγράνδ μετά μεταφράσεως ελληνικής υπό Σπυρ. Λάμπρου, Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος 3 (1889-1891), σσ. 586-774.
  • Αιμίλιος Λεγκράν, Aνέκδοτα έργα περί Ρήγα Βελεστινλή, μετάφρ. Σπ. Λάμπρου, Αθήνα, 1891Φωτομηχανική επανέκδση με την προσθήκη ευρετηρίου, (επιμ. Δρ. Δημ. Καραμπερόπουλος), από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, Αθήνα 1996 και 2000.
  • Δημήτριος Οικονομίδης, Ο Ρήγας Φεραίος εν Βλαχία, περ. Αθηνά,τ/χ. 53, 1949, σσ. 130-146
  • Αθανάσιος Καραθανάσης, Μία ελληνική μαρτυρία από τη Βιέννη για τις πρώτες συλλήψεις των συνεργατών του Ρήγα Βελεστινλή, Μακεδονικά 18,1978, σσ. 92-102.
  • Em.Legrand, «Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή», Δελτίον της Ιστορικής κι Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ.Γ, σσ.585-774
  • Κατσιαρδή, Όλγα (1979). «Ο Ρήγας Φεραίος. Νέα στοιχεία από τα αρχεία της Τεργέστης». Μνήμων (Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού) 7: 150–174. doi:10.12681/mnimon.210.
  • Κρεμμυδάς, Βασίλης (1999). «Γεωγραφία της πολιτικής συγκρότησης του Ρήγα». Μνήμων (Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού) 21: 183–188. doi:10.12681/mnimon.790.
  • Παπακωνσταντίνου, Κατερίνα (1999). «Η Βουδαπέστη στα χρόνια του Ρήγα». Μνήμων (Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού) 21: 201–210. doi:10.12681/mnimon.792.
  • Σειρηνίδου, Βάσω (1999). «Κοσμοπολιτισμός, μοναρχία και πολυεθνική πραγματικότητα, Η Βιέννη των Ελλήνων και του Ρήγα». Μνήμων (Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού) 21: 189–200. doi:10.12681/mnimon.791
 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου