Eνα από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Ευρώπης, αλλά και ένας τόπος άρρηκτα συνδεδεμένος με την ιστορία των Ελλήνων ναυτικών. Η Αμβέρσα, ως κοσμοπολίτικο λιμάνι, για αιώνες ασκούσε τεράστια έλξη στους εμπόρους, τους ναυτικούς, αλλά και τους τυχοδιώκτες. Από τη δεκαετία του 1950, η συνοικία των καπεταναίων της πόλης φιλοξένησε μια μικρή ελληνική αποικία εμπόρων και επιχειρηματιών, η οποία αναπτύχθηκε γύρω από τη δραστηριότητα του λιμανιού. Και εκεί βρήκε εύφορο έδαφος η… Αμβέρσα by night.
Σε όλες τις καφετέριες υπήρχε ζωντανή μουσική. Συχνά μουσικοί (μεμονωμένοι ή ομάδες) έρχονταν από την Ελλάδα ειδικά για να διασκεδάσουν την ελληνική παροικία. Βασικός πρωταγωνιστής; Το μπουζούκι. Από την Αμβέρσα πέρασαν πολλοί γνωστοί και λιγότερο γνωστοί Ελληνες μπουζουξήδες, όπως ο Λουκάς Νταράλας και ο Γιώργος Ζαμπέτας. Ο Ελληνας ποιητής Νίκος Καββαδίας έζησε για λίγο στην Αμβέρσα, την αναφέρει διάφορες φορές στη «Βάρδια». Και το μαγαζί του «Κουμιώτη» ήταν διάσημο σε όλα τα τότε μεγάλα λιμάνια του κόσμου.
Την άγνωστη μεταναστευτική ιστορία των Ελλήνων της Αμβέρσας φιλοδοξεί να εξερευνήσει το βελγικό πρότζεκτ πολιτιστικής κληρονομιάς με το όνομα «IN ΣKIPPERΣTREET» - μια αναφορά στον δρόμο που άλλοτε φιλοξενούσε Ελληνες ναυτικούς. Η ελληνικής καταγωγής Βελγίδα Πόλυ Ρουμελιώτη και ο… βέρος Φλαμανδός Κρις Κάερτς θα ερευνήσουν το παρελθόν των Ελλήνων ναυτικών στην Αμβέρσα κατά τον 20ό αιώνα, οι οποίοι συνέβαλαν στην ταυτότητα της πόλης και της νυχτερινής ζωής της.
«Σε αυτό το ανεξερεύνητο έδαφος, η ελληνική μουσική κουλτούρα έπαιξε σημαντικό ρόλο. Με το νέο μας έργο θέλουμε να φέρουμε κυριολεκτικά τον ήχο του μπουζουκιού πίσω στην Αμβέρσα και να τον χαράξουμε για πάντα στη μνήμη της πόλης», λένε στην «Εφ.Συν.». Για να το κάνουν αυτό, έχουν αποφασίσει να συμπυκνώσουν το αποτέλεσμα της έρευνάς τους με μια αλληγορία: να παραδώσουν με μια μεγαλοπρεπή τελετή ένα μπουζούκι με ιστορία στο υπέροχο μεσαιωνικό μουσείο Vleeshuis (μετάφραση «Ο ήχος της πόλης»). Το μουσείο με τη μεγάλη συλλογή μουσικών οργάνων βρίσκεται στην πρώην συνοικία των ναυτικών.
Αυτή η δραστηριότητα αποτελεί μόνο την αρχή ενός συνολικού έργου γύρω από την πολιτιστική κληρονομιά της ελληνικής κοινότητας, με πολλούς εταίρους και ενδιαφερόμενους φορείς. Οι δημιουργοί συνεργάζονται με τον κρατικό οργανισμό Heritage Lab, ο οποίος δεσμεύει πόρους, τεχνογνωσία και το κοινωνικό του δίκτυο για έργα πολιτιστικής κληρονομιάς όπως αυτό. Φημισμένα μουσεία, όπως το Red Star Line Museum και το MAS (Μuseum aan de Stroom-Μουσείο στο Ποτάμι) παρέχουν επίσης πόρους και υποστήριξη στο έργο, καθώς και το Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας (Κέντρο Αστικής Ιστορίας).
Το «IN ΣKIPPERΣTREET» λαμβάνει επίσης την υποστήριξη του KADOC, αρχείου (μεταξύ άλλων) θρησκευτικής κληρονομιάς που συνδέεται με το Πανεπιστήμιο της Λούβεν, και του PARCUM, οργανισμού που ειδικεύεται στη θρησκευτική κληρονομιά. Και φυσικά, ο τοπικός εταίρος είναι το ελληνικό «Σπίτι του Ναύτη», όπου στεγάζεται η ελληνική κοινότητα της Αμβέρσας. Το σπίτι αυτό είναι στενά συνδεδεμένο με το παρελθόν των Ελλήνων ναυτικών της πόλης και βρίσκεται σε επαφή με σημαντικούς τοπικούς μάρτυρες.
Ισχύς εν τη ενώσει
Είναι η δεύτερη φορά που οι δύο δημιουργοί ενώνουν τις δυνάμεις τους, δουλεύοντας μαζί, συμπληρώνοντας ο ένας τον άλλον, με έμφαση στην ευρεία συμμετοχή, τη μετανάστευση και την πολιτιστική κληρονομιά. Ο Κρις Κάερτς είναι ο σκηνοθέτης του θρυλικού πλέον ντοκιμαντέρ για το τελευταίο ελληνικό καφενείο στο Μόλενμπεκ των Βρυξελλών, το La Rose Blanche (Λευκό Ρόδο σε ελεύθερη μετάφραση) των αδερφών Καρασαββίδη. Χωρίς να έχει καμία (οργανική) σχέση με την Ελλάδα, ο Κρις έχει συνδέσει τα τελευταία χρόνια την καλλιτεχνική του δραστηριότητα με τον ελληνικό πολιτισμό.
Και κάπως έτσι γνώρισε την ιστορικό Πόλυ Ρουμελιώτη, Ελληνίδα τρίτης γενιάς στο Βέλγιο, με σπουδές στην αρχαία ιστορία και πολύ αφοσιωμένη στη μεταναστευτική κληρονομιά. Οι δυο τους έκαναν το Rose Blanche να ξεπεράσει τα όρια του ντοκιμαντέρ, να γίνει έκθεση, σύλλογος φίλων και όμορφες Κυριακές με ελληνική μουσική και χορούς, όπου παρέες Ελλήνων και Βέλγων -και όχι μόνο- σμίγουν.
«Μέσω του έργου μας για το τελευταίο ελληνικό λαϊκό καφενείο στο Μόλενμπεκ συλλέξαμε μαρτυρίες από Φλαμανδούς της Αμβέρσας για ένα ιστορικό ναυτικό καφενείο με την ονομασία «ο Κουμιώτης». Αυτό το μαγαζί βρισκόταν στο σημείο Koolkaai μεταξύ της δεκαετίας του 1930 και των αρχών της δεκαετίας του 1980. Η επιτυχία του ήταν τέτοια που το όνομά του ήταν γνωστό σε κάθε λιμάνι του κόσμου και έκανε τα πληρώματα να... παραμιλούν», μας εξηγεί η Πόλυ.
«Οτι όλα αυτά δεν είναι λόγια του αέρα το διαπιστώσαμε το καλοκαίρι του 2021 στο ελληνικό νησί των Οινουσσών, γνωστό για τον δυσανάλογο αριθμό πλοιοκτητών, καπεταναίων και ναυτικών σε σχέση με τον πληθυσμό του νησιού. Οι παλιοί ναυτικοί, συγκεντρωμένοι σε μια τοπική καφετέρια, είδαν τον εαυτό τους σε χρόνο μηδέν να βρίσκεται πάλι πίσω στο Schipperskwartier της Αμβέρσας, όπως πριν από μισό και πλέον αιώνα», διηγείται ο Κρις.
Τα μυστήρια των Ελλήνων
Παρότι η μεταναστευτική ιστορία των Ελλήνων στην Αμβέρσα πάει πολύ πίσω στον χρόνο, δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία γι’ αυτήν. Ηδη η έρευνα έχει ξεκινήσει και τα αποτελέσματα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η παλαιότερη ελληνορθόδοξη εκκλησία στο Βέλγιο είχε ήδη ιδρυθεί στην Αμβέρσα το 1900. Γιατί εκεί, τι και ποιος ήταν υπεύθυνος γι’ αυτό; Εως το 1926, οι ελληνικοί γάμοι τελούνταν σε όλο το Βέλγιο από έναν ελληνορθόδοξο ιερέα από την Αμβέρσα!
«Μέσω των διεθνών θαλάσσιων δρόμων οι ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες και οι Ελληνες ναυτικοί έχουν αφήσει το στίγμα τους στην Αμβέρσα! Οσο το λιμάνι διείσδυε στην πόλη και τα πλοία έδεναν μέχρι το κέντρο της, οι Ελληνες ναυτικοί ήταν πασίγνωστοι για πολλές δεκαετίες. Η γειτονιά Sint-Paulusplaats και Schipperskwartier της Αμβέρσας ήταν σε μεγάλο βαθμό στα χέρια των Ελλήνων όσον αφορά την εστίαση και τη νυχτερινή ζωή.
Ιχνη αυτού μπορούν να βρεθούν σε δημοσιεύσεις στα αρχεία της εφημερίδας Gazet Van Antwerpen, αλλά και αλλού», μας λέει η Πόλυ. «Οι Ελληνες συνδέονται επίσης και με τους οίκους ανοχής. Οι Ελληνες διατηρούσαν (και εξακολουθούν να διατηρούν) οίκους ανοχής εκεί. Ποιο ρόλο έπαιζαν οι γυναίκες; Είναι και αυτό ένα στοιχείο που πρέπει να διερευνηθεί», συμπληρώνει ο Κρις.
Τα ελληνικά νυχτερινά κέντρα διασκέδασης μεσουράνησαν τη δεκαετία του ’60, ειδικά μετά την προβολή της ταινίας «Ζορμπάς ο Ελληνας» (1964). Δεν ήταν μόνο Ελληνες οι θαμώνες, αλλά και οι Βέλγοι φίλοι της Ελλάδας. Ολοι ήθελαν να βιώσουν την ατμόσφαιρα ενός Αντονι Κουίν που χορεύει. Οι διακοπές στην Ελλάδα λειτούργησαν ως καταλύτης γι’ αυτό. Στα μαγαζιά, τα πιάτα έσπαγαν βροχή! Το έθιμο αυτό απαγορεύτηκε αργότερα από τους Ελληνες συνταγματάρχες (ακόμη και στο εξωτερικό), αλλά στο ελεύθερο λιμάνι της Αμβέρσας ορισμένα πράγματα εξακολουθούσαν να γίνονται, σύμφωνα με μαρτυρίες που έχει ήδη συλλέξει η Πόλυ.
Και φυσικά υπήρχαν και συμπράξεις. Ο γνωστός τραγουδιστής του Βελγίου Βάνες βαν ντε Βέλντε έμενε στη γειτονιά των Ελλήνων και γνώριζε τον Κουμιώτη. «Ο Βάνες άφησε τη μουσική του να επηρεαστεί από ό,τι άκουγε. Δεν ήταν ναυτικός, αλλά ταξίδευε κυρίως στην πόλη του! Το τραγούδι του «Οι τραγουδιστές από την Αθήνα» (De zangers uit Athene) είναι ίσως το τέλειο τραγούδι για να συλλάβει το πνεύμα του πρότζεκτ μας. Αυτό το τραγούδι είναι η δική του εκδοχή ενός πρωτότυπου δίσκου που αναμφίβολα παίχτηκε ζωντανά στο Schipperskwartier της Αμβέρσας ή βγήκε από το τζουκ μποξ: ένας δίσκος του Μανώλη Χιώτη», επιμένει ο Κρις.
Οι δύο ερευνητές αναζητούν ένα μπουζούκι με ιστορία που συνδέεται με την Αμβέρσα για να το παραδώσουν στην πόλη. Αυτό το ιδιαίτερο μπουζούκι, όταν βρεθεί, θα μεταφερθεί στις 20 Μαΐου 2023 με το ποταμόπλοιο «De Ark», που θα ταξιδέψει από τις Βρυξέλλες στην Αμβέρσα. Θα συνοδεύεται από εκπροσώπους όλων των ελληνικών κοινοτήτων του Βελγίου και από τους πιο γενναιόδωρους χορηγούς αυτής της καμπάνιας.
Για την υλοποίηση αυτού του φιλόδοξου αλλά και πολύτιμου έργου, οι διοργανωτές προσπαθούν να συγκεντρώσουν το απαραίτητο ποσό μέσω crowdfunding. Ομως, είναι κι ένα κάλεσμα για κινητοποίηση. Θέλουν να καλέσουν σε δράση όλους όσοι αγαπούν την πολιτιστική κληρονομιά.
πηγη: https://www.efsyn.gr