Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία την Πέμπτη (1 Φεβρουαρίου) για τη νομοθεσία που αποσκοπεί στην εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της ενιαίας αγοράς κατά τη διάρκεια κρίσεων.

Η συμφωνία χαιρετίστηκε από φορείς χάραξης πολιτικής και εμπειρογνώμονες ως ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός στις προσπάθειες της Ένωσης να αποτρέψει το ενδεχόμενο κλεισίματος των συνόρων σε περιόδους κρίσης καθώς και άλλων αναταραχών όπως εκείνες που απείλησαν τη συνοχή της ΕΕ κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.

Η εν λόγω συμφωνία έρχεται μετά την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον Σεπτέμβριο του 2022 για τη δημιουργία ενός Μέσο Έκτακτης Ανάγκης για την Ενιαία Αγορά (SMEI), ο οποίος θα εγγυάται την προμήθεια κρίσιμων αγαθών και υπηρεσιών κατά τη διάρκεια οικονομικών κρίσεων, φυσικών καταστροφών και πανδημιών.

Η νέα συμφωνία, που μετονομάστηκε σε Πράξη για την εσωτερική αγορά έκτακτης ανάγκης και ανθεκτικότητας (IMERA), αμβλύνει ορισμένες από τις αρχικές διατάξεις της Επιτροπής -συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας να υποχρεώνει τις εταιρείες να δίνουν προτεραιότητα στην παραγωγή ορισμένων προϊόντων. Βέβαια, διατηρεί τις «βασικές ιδέες» της, σύμφωνα με τον Klaas Hendrik Eller, επίκουρο καθηγητή στο Κέντρο Μετασχηματιστικού Ιδιωτικού Δικαίου του Άμστερνταμ.

«Το μήνυμα είναι ότι [η ΕΕ] δεν θα επιτρέψει ποτέ ξανά σε μια κρίση όπως το Covid-19 να μετατραπεί όχι μόνο σε κρίση για την εσωτερική αγορά, αλλά και τελικά σε κρίση για τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και για τις σχέσεις μεταξύ των κρατών μελών», δήλωσε ο Eller στο Euractiv.

Τις παρατηρήσεις του Eller επανέλαβε ο υπουργός Οικονομίας του Βελγίου Pierre-Yves Dermagne, η χώρα του οποίου ασκεί αυτή την περίοδο την προεδρία του Συμβουλίου.

«Το νέο νομοθετικό μέσο [αποσκοπεί] ακριβώς στη διασφάλιση μιας εσωτερικής αγοράς που διασφαλίζει τη σταθερότητα των αλυσίδων εφοδιασμού για κρίσιμα αγαθά και υπηρεσίες, διασφαλίζει την ευημερία και μας προετοιμάζει να αντιμετωπίσουμε τις μελλοντικές προκλήσεις», ανέφερε ο Dermagne σε δήλωσή του.

Βασικές αλλαγές

Μεταξύ άλλων μέτρων, η συμφωνία θα προβλέπει τη δημιουργία ειδικής συμβουλευτικής ομάδας αποτελούμενης από εκπροσώπους της Επιτροπής και των κρατών μελών. Το λεγόμενο «συμβούλιο έκτακτης ανάγκης και ανθεκτικότητας της εσωτερικής αγοράς» θα αναλάβει να αξιολογεί τις πιθανές απειλές για την ενιαία αγορά της ΕΕ και να προτείνει κατάλληλες πολιτικές απαντήσεις.

Η συμφωνία θα επιτρέψει επίσης στην ΕΕ να απευθύνει «αιτήματα με βαθμό προτεραιότητας» στις εταιρείες για να δώσουν προτεραιότητα στην παραγωγή συγκεκριμένων προϊόντων. Αυτό, ωστόσο, διαφέρει από την αρχική πρόταση της Επιτροπής στο βαθμό που επιτρέπει στις εταιρείες να απορρίπτουν τέτοια αιτήματα.

Η συμφωνία αποδυναμώνει περαιτέρω το αρχικό σχέδιο της Επιτροπής, επιτρέποντας στις επιχειρήσεις να απορρίπτουν αιτήματα της ΕΕ για δεδομένα, εφόσον παρέχουν την κατάλληλη εξήγηση, ενώ οι προτεινόμενοι από την Επιτροπή περιορισμοί στο δικαίωμα απεργίας – που αρχικά είχαν εξοργίσει τα συνδικάτα – έχουν ανακληθεί.

«Ένα ολοκληρωμένο και σημαντικό μέσο»

Ο Eller, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ, σημείωσε ότι παρά τις αλλαγές αυτές το «ρυθμιστικό όραμα» της συμφωνίας παραμένει «λίγο πολύ το ίδιο» με την αρχική πρόταση της Κομισιόν.

Επιπλέον, πρότεινε ότι η μετονομασία του προτεινόμενου κανονισμού (από το μέσο έκτακτης ανάγκης της ενιαίας αγοράς σε πράξη έκτακτης ανάγκης και ανθεκτικότητας της εσωτερικής αγοράς) αποτελεί ένδειξη της σοβαρότητας της νομοθετικής πρόθεσης της ΕΕ.

«Συνήθως, όταν η Επιτροπή αποκαλεί κάτι πράξη και όχι οδηγία ή κανονισμό, αυτό είναι ένα μήνυμα ότι παίρνει πολύ σοβαρά το συγκεκριμένο, νομοθετικό κείμενο και θέλει να έχει μια ορισμένη προβολή», δήλωσε.

«Νομίζω επίσης ότι η συμπερίληψη του όρου ‘ανθεκτικότητα’, ο οποίος ήταν τόσο δημοφιλής στις πρόσφατες νομοθετικές και πολιτικές συζητήσεις, σηματοδοτεί σαφώς ότι πρόκειται για ένα πραγματικά ολοκληρωμένο και σημαντικό μέσο στην ΕΕ», πρόσθεσε.

Ωστόσο, ο Eller σημείωσε ορισμένα «κενά» στην πρόταση, συμπεριλαμβανομένου του ορισμού του τι ακριβώς μετράει ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης, καθώς και του «ελέφαντα στο δωμάτιο» του τρόπου ρύθμισης των αλυσίδων εφοδιασμού που είναι εγγενώς «παγκόσμιας φύσης».

«Χρειάζεται η πρόβλεψη για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης»

Η Rebecca Christie, ανώτερος συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Bruegel, ήταν εξίσου αισιόδοξη για το πεδίο εφαρμογής της συμφωνίας, παρόλο που «έχει μειωθεί σε σχέση με την εισαγωγή της».

Σημείωσε επίσης ότι η Επιτροπή φαίνεται να έχει συνειδητοποιήσει ότι η έλλειψη ενός καθορισμένου πρωτοκόλλου κατά τη διάρκεια κρίσεων «δεν είναι ένα σχέδιο που κερδίζει».

«Διαπιστώνουμε ότι στην εποχή μετά την πανδημία και τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία πρέπει να προβλέψουμε ότι οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης θα συμβαίνουν σε πιο τακτική βάση και πρέπει να έχουμε έναν τρόπο να διασφαλίσουμε ότι μια χώρα που προστατεύει τον εαυτό της δεν θα πλήξει αμέσως όλους τους συμμάχους της», δήλωσε.

Η συμφωνία θα πρέπει να εγκριθεί επίσημα τόσο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και από το Συμβούλιο προτού γίνει νόμος της ΕΕ.