Loading...

Κατηγορίες

Σάββατο 28 Αύγ 2021
Συμμετοχή πολιτών και διαβούλευση στο Βερολίνο
Κλίκ για μεγέθυνση








Η δημοκρατία είναι πολύ παραπάνω από μια ψήφο στις κάλπες σε τακτά διαστήματα: αφορά τους τρόπους με τους οποίους οι πολίτες συμμετέχουν ενεργά στα κοινά.


Άρης Καλαντίδης
28.08.2021


Πώς συμμετέχουν οι πολίτες στις αποφάσεις που τους αφορούν; Αρκεί να πηγαίνουν στις κάλπες μια φορά στα 4 ή 5 χρόνια; Προφανώς όχι. Πώς αλλιώς συμμετέχουν; Σ’αυτό το ερώτημα προσπαθεί να απαντήσει η δημόσια διαβούλευση.

Μέσα στον Αύγουστο του 2021, μαζί με την ομάδα μου, ολοκληρώσαμε ένα μεγάλο έργο στο οποίο δουλεύουμε εδώ και δυο χρόνια στο Βερολίνο. Για τον δήμο Spandau (περίπου 230.000 κάτοικοι), σχεδιάσαμε ένα στρατηγικό σχέδιο για την δημόσια διαβούλευση σε όλα τα έργα του δήμου. Από το 2016, η συγκυβέρνηση Σοσιαλδημοκρατών (SPD), Πράσινων και Die Linke στο κρατίδιο του Βερολίνου, ενσωματώνοντας πάγια κινηματικά αιτήματα, έχει θεσμοθετήσει τη διαβούλευση σε πολλούς τομείς της αστικής διακυβέρνησης. Ο καθένας από τους 12 δήμους του κρατιδίου έχει κληθεί στη συνέχεια να φτιάξει το δικό του σύστημα, προσαρμοσμένο στις τοπικές ιδιαιτερότητες.

Τα παρακάτω είναι κάποιες σκέψεις μου πάνω στο συγκεκριμένο εγχείρημα, αλλά και πάνω στην ευρύτερη πολιτική σημασία του.

Από την μια μεριά η διαβούλευση χρειάζεται θεσμοθέτηση. Χρειάζεται να υπάρχουν ξεκάθαροι κανόνες για το πώς και σε τι συμμετέχουν οι πολίτες, πώς αντιδρά η διοίκηση και ποιος είνα υπεύθυνος για τι. Η ίδια η διαδικασία σχεδιασμού ενός τέτοιου θεσμικού πλαισίου είναι πολύ χρονοβόρα. Επειδή αυτό αφορά κατ’αρχάς τους δήμους, θα πρέπει πρώτα να συναινέσουν και να συνεργαστούν οι διευθύνσεις τους. Συμμετοχή στο σχεδιασμό σημαίνει και εμπλοκή από την αρχή όσων θα ασχοληθούν μ’αυτήν στο μέλλον. Από την άλλη, ακόμη και στη φάση σχεδιασμού του θεσμικού πλαισίου θα χρειαστεί εμπλοκή φορέων, συλλογικοτήτων και πολιτών. Στο Βερολίνο περάσαμε έξι περίπου μήνες να συζητούμε με διευθύνσεις και φορείς, πριν αναρτήσουμε το προσχέδιο στην εδώ Διαύγεια (mein.berlin.de) και διεξάγουμε δημόσια συζήτηση. Χρειάζονται πόροι – σε χρόνο, χρήμα και προσωπικό. Στο Spandau δημιουργήθηκε νέα θέση, προσλήφθηκε νέα υπάλληλος του δήμου ως σημείο επαφής με τους πολίτες (όχι ως γραφείο παραπόνων), την οποία τον πρώτο χρόνο θα υποστηρίζω εγώ ως εξωτερικός συνεργάτης.



Μέσα στις βασικές αρχές τις διαβούλευσης πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε «πολίτες». Εννοούμε «πολίτες της χώρας» (Έλληνες ή Γερμανούς πολίτες) ή εννοούμε τους «κατοίκους της πόλης» (κάτι που συζητιέται πλέον ευρύτερα επιστημονικά ως «αστική πολιτειότητα» ή «urban citizenship»). Στην περίπτωση του Spandau ήμασταν ξεκάθαροι: πολίτες με την έννοια του θεσμικού πλαισίου είναι όλοι οι κάτοικοι του δήμου ανεξάρτητα από την ιθαγένειά τους. Η διαβούλευση δηλαδή δίνει φωνή σε μετανάστες, σε κατοίκους που δεν έχουν αλλιώς δυνατότητα αντιπροσώπευσης μέσα από τις εκλογές. Επίσης, η διαβούλευση όπως την σχεδιάσαμε δίνει φωνή σε συλλογικότητες, καθώς συχνά μεμονωμένοι πολίτες δυσκολεύονται να συμμετάσχουν ατομικά.

Το πρώτο στάδιο αλλά και η προϋπόθεση της διαβούλευσεις θεωρείται η πληροφόρηση. Αυτό σημαίνει όχι μόνον πως πρέπει να υπάρχει διαθέσιμη πληροφορία για το τι ετοιμάζει ο δήμος, αλλά και πως αυτή η πληροφορία πρέπει να είναι προσβάσιμη. Να μπορεί με κάποιο τρόπο να την βρουν οι πολίτες στις γειτονιές, κοντά στο σπίτι τους, πέρα από το διαδίκτυο. Το ίδιο το κείμενο του θεσμικού πλαισίου, η δημόσια παρουσίαση του αλλά και οι πληροφορίες του δήμου για τα επί μέρους έργα οφείλουν να είναι σε απλή, κατανοητή γλώσσα, με όσο λιγότερους ειδικούς όρους γίνεται. Επίσης χρειάζονται συχνά πληροφορίες και σε άλλες γλώσσες, καθώς ο δήμος είναι πολυπολιτισμικός και όπως είπαμε δικαίωμα στη συμμετοχή έχουν όλοι οι κάτοικοι του δήμου ανεξαρτατήτως ιθαγένειας. Συμμετοχή πολιτών χωρίς εύκολα προσβάσιμη και κατανοητή πληροφορία δεν υπάρχει.

Η διαβούλευση δεν αντικαθιστά ούτε τους νόμους ούτε τους ειδικούς. Οι αποφάσεις στις οποίες καλούνται να συμμετάσχουν οι πολίτες επρέπει να συνάδουν με το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο και να είναι ήδη μελετημένες από τους ειδικούς. Επιμένουμε στην περίπτωση του Spandau πως πρώτα επεξεργάζονται οι ειδικοί τις εναλλακτικές και μετά μπαίνουν στη διαδικασία παρουσίασης και συζήτησης με τους πολίτες. Τα ερωτήματα δεν μπορεί να είναι απολύτως ανοιχτά χωρίς να δίνεται στους πολίτες η δυνατότητα να κατανοήσουν συχνά πολύπλοκα ζητήματα.

Υπάρχει επίσης ένα σημαντικό ζήτημα κλίμακας: Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που οι αποφάσεις δεν μπορεί να είναι αποκλειστικά τοπικές, αλλά θα πρέπει να αξιολογηθούν σε μεγαλύτερη κλίμακα. Αλλιώς η χωροθέτηση οποιασδήποτε οχληρής λειτουργίας στην πόλη θα γίνεται πάντα μόνον εκεί όπου οι κάτοικοι της γειτονιάς δεν έχουν τη δύναμη να αντιδράσουν αποτελεσματικά.



Κάθε νέο σύστημα εμπεριέχει και μια πειραματική διάσταση. Κάποια από αυτά που σκεφτήκαμε και σχεδιάσαμε όλοι μαζί, μπορεί στην πράξη να φανούν ανεπερκή ή ανέφικτα. Γι’αυτό έχει πάντα σημασία τα πειράματα να αξιολογούνται και να βελτιώνονται. Στο σχέδιο έχουμε ήδη ενσωματώσει σύστημα αξιολόγησης. Μετράμε την επιτυχία μας πάνω στις ίδιες τις φιλοδοξίες μας. Π.χ.: Πόσοι πολίτες συμμετέχουν πραγματικά; Ποιοι είναι αυτοί οι πολίτες και ποιοι/ποιες δεν συμμετέχουν; Φτάνει η πληροφορία σε πιο περιθωριοποιημένες ομάδες; Πόσο αποτελεσματικές είναι οι διαδικασίες; Πώς αντιδρούν, με πόση διαφάνεια και σε τι χρόνο, οι διευθύνσεις του δήμου; Ελπίζουμε σε ένα χρόνο να αξιολογήσουμε την πιλοτική φάση για να δούμε πώς πρέπει να προσαρμοστεί. Η δημοκρατία είναι πολύ παραπάνω από μια ψήφο στις κάλπες σε τακτά διαστήματα: αφορά τους τρόπους με τους οποίους οι πολίτες συμμετέχουν ενεργά στα κοινά.

Αν θέλει κανείς με λίγα λόγια να εξηγήσει τι είναι διαβουλευτική δημοκρατία, θα μπορούσε να πει πως είναι μια μορφή διακυβέρνησης στην οποία πολίτες ως άτομα ή/και ως συλλογικότητες συμμετέχουν στις αποφάσεις που τους αφορούν. Δεν υπάρχει από μόνη της, αλλα εντάσσεται σε ένα σύστημα διαφορετικών μορφών δημοκρατίας: αντιπροσωπευτική (εκλογές αντιπροσώπων), άμεση (ψήφο πάνω σε συγκεκριμένα ερωτήματα, όπως π.χ. τα δημοψηφίσματα), ακτιβιστική (διαμαρτυρίες, κινήματα, καταλήψεις) και εθελοντική. Ενώ η φιλελεύθερη διακυβέρνηση δίνει έμφαση στην ατομική συμμετοχή, όπως και στις αντιπροσωπευτικές και εθελοντικές μορφές δημοκρατίας, κριτικές και ριζοσπαστικές προσέγγισεις μετατοπίζουν το βάρος προς το συλλογικό και το ακτιβιστικό, αντιμετωπίζοντας όλα τα παραπάνω ως σύστημα αλληλεπιδράσεων. Εκεί μέσα έχει τη θέση της η διαβούλευση.

Διαφάνεια, προσβασιμότητα και λογοδοσία είναι τρεις βασικές αρχές (όχι οι μοναδικές) δημοκρατικής διακυβέρνησης, και σε αυτές βασίζεται το σύστημα συμμετοχής πολιτών. Μια τέτοια κουλτούρα συμμετοχής δεν είναι ούτε αυτονόητη ούτε γεννιέται από μόνη της: θέλει προετοιμασία, συστηματική δουλειά και πολιτική πίεση από τα κάτω.


Πηγή: www.rosa.gr
 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου