Οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα απαιτήσουν μείωση των καθαρών κρατικών δαπανών το επόμενο έτος, αλλά οι κρίσιμες επενδυτικές ανάγκες θα εξακολουθήσουν να είναι πρωταρχικής σημασίας, δήλωσαν τη Δευτέρα (11 Μαρτίου) οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης.

«Με βάση τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία, οι απαιτήσεις του αναθεωρημένου πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης θα μεταφράζονται σε μια συνολική ελαφρώς συσταλτική δημοσιονομική πολιτική στη ζώνη του ευρώ το 2025», αναφέρεται σε δήλωση του Eurogroup που δημοσιεύθηκε μετά από τη συνεδρίαση στις Βρυξέλλες το απόγευμα της Δευτέρας.

Το έγγραφο προσθέτει ότι μια τέτοια συσταλτική πολιτική είναι «κατάλληλη υπό το πρίσμα των σημερινών μακροοικονομικών προοπτικών», δηλαδή της ανάγκης να «ενισχυθεί η δημοσιονομική βιωσιμότητα» και να διασφαλιστεί η συνεχής μείωση της κρίσης πληθωρισμού στην Ευρώπη.

Η δήλωση του Eurogroup ακολουθεί τις ρητές προειδοποιήσεις πολλών εμπειρογνωμόνων ότι το λεγόμενο «αναθεωρημένο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης», το οποίο συμφωνήθηκε σε τριμερείς συζητήσεις τον περασμένο μήνα, κινδυνεύει να θέσει σε κίνδυνο την ικανότητα της ΕΕ να επιτύχει τον στόχο της για μηδενικές εκπομπές άνθρακα έως το 2050.

Έρχεται επίσης εν μέσω μιας συνεχιζόμενης δημοσιονομικής συρρίκνωσης σε ολόκληρη την ΕΕ, με το συνολικό δημοσιονομικό έλλειμμα του μπλοκ να αναμένεται να μειωθεί από 3,2% σε 2,8% φέτος, σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η αποδοχή αυτή είναι πιθανό να αναζωπυρώσει τη συζήτηση σχετικά με την ικανότητα της ΕΕ να χρηματοδοτήσει την πράσινη μετάβαση και να προστατεύσει τις επενδύσεις στην οικονομία του μπλοκ.

Πολλοί εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι η εν λόγω δημοσιονομική εξυγίανση έχει, με τη σειρά της, συμβάλει στην ισχνή πρόσφατη αύξηση του ΑΕΠ της ΕΕ: την περασμένη εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναθεώρησε προς τα κάτω την πρόβλεψή της για την ανάπτυξη της ευρωζώνης το 2024 από 0,8% σε 0,6% – μόλις 0,1 ποσοστιαία μονάδα περισσότερο από ό,τι το 2023.

Μια λεπτή πράξη εξισορρόπησης

Ωστόσο, ο Pierre Gramegna, ο διευθύνων σύμβουλος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ), αρνήθηκε ότι η τήρηση των νέων δημοσιονομικών περιορισμών από τα κράτη μέλη θα συνεπάγεται περικοπές στις δημόσιες επενδύσεις.

«Η εστίαση θα πρέπει να είναι… στην περικοπή των λιγότερο παραγωγικών δαπανών, ιδίως, νομίζω, των μέτρων στήριξης της ενέργειας, και από την άλλη πλευρά και να αποφευχθεί [η μείωση] των δημόσιων επενδύσεων», δήλωσε.

«Μόνο αν καταφέρουμε να μην μειώσουμε τις δημόσιες επενδύσεις θα είναι δυνατόν να ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών οικονομιών μας», πρόσθεσε.

Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Οικονομίας Paolo Gentiloni, με τη σειρά του, τόνισε ομοίως το «τεράστιο ύψος των επενδύσεων» που απαιτούνται για να επιτύχει η ΕΕ τους στόχους της για το κλίμα, την ψηφιακή τεχνολογία, την άμυνα και τις κοινωνικές δαπάνες.

Επιπλέον, παραδέχτηκε ότι η εγγύηση ότι «η αναγκαία δημοσιονομική προσαρμογή δεν θα οδηγήσει σε περικοπές επενδύσεων» θα είναι «πραγματικά δύσκολο να βρεθεί ισορροπία».

Ωστόσο, πρότεινε ότι το μεγαλύτερο μέρος των απαιτούμενων επενδύσεων θα παρασχεθεί τελικά από τον ιδιωτικό τομέα: μια διαδικασία η οποία, όπως υποστήριξε, θα διευκολυνθεί μέσω της περαιτέρω ολοκλήρωσης της Ένωσης Κεφαλαιαγορών της ΕΕ (CMU).

«Είναι αυτό που είναι, δήλωσε ο Gentiloni. «Αυτές [οι επενδύσεις] θα προέρχονται κυρίως από ιδιωτικούς πόρους και όλη η συζήτηση που κάνουμε για την Ένωση Κεφαλαιαγορών απευθύνεται επίσης σε αυτό».

Οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες της ΕΕ, που προτάθηκαν για πρώτη φορά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Απρίλιο του 2023, τροποποιούν εκείνους που κατοχυρώθηκαν στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) του μπλοκ τη δεκαετία του 1990.

Διατηρούν τα αρχικά όρια του ΣΣΑ για το έλλειμμα και το χρέος στο 3% του 60% του ετήσιου ΑΕΠ, αντίστοιχα, αλλά χαλαρώνουν την απαίτηση του ΣΣΑ για μείωση του εθνικού υπερβάλλοντος χρέους σε σχέση με το ΑΕΠ κατά 1/20 κάθε χρόνο.

Ειδικότερα, τα κράτη μέλη που παραβιάζουν τα παρπαάνω όρια πρέπει να ακολουθούν ξεχωριστά προσαρμοσμένα δημοσιονομικά σχέδια που καθορίζονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτά τα σχέδια θα περιγράφουν λεπτομερώς πώς μπορούν να προσεγγίσουν τη δημοσιονομική συμμόρφωση εντός τετραετίας (ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, επταετίας).

Ωστόσο, οι νέοι κανόνες διατηρούν αριθμητικά κριτήρια αναφοράς που πρέπει να τηρούν όλα τα κράτη μέλη. Οι χώρες με λόγο χρέους προς ετήσιο ΑΕΠ άνω του 90% πρέπει να μειώνουν το έλλειμμά τους κατά μία ποσοστιαία μονάδα ετησίως κατά μέσο όρο, ενώ εκείνες με επίπεδα χρέους μεταξύ 60% και 90% του ετήσιου χρέους πρέπει να μειώνουν τον λόγο χρέους τους κατά 0,5 ποσοστιαίες μονάδες κατά μέσο όρο κάθε χρόνο.

Επιπλέον, όλα τα κράτη μέλη πρέπει να στοχεύουν σε ένα επίπεδο ελλείμματος κάτω από το 1,5% του ετήσιου ΑΕΠ, ώστε να παρέχουν ένα «δημοσιονομικό μαξιλάρι» κάτω από το επίσημο όριο του 3%.

Το ισχύον Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης ανεστάλη το 2020 για να επιτραπούν υψηλότερες δαπάνες για το έλλειμμα κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19. Η αναστολή παρατάθηκε εκ νέου έως το 2024, αφού η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 οδήγησε σε εκτίναξη των τιμών της ενέργειας σε ολόκληρη την ΕΕ.