Ενόψει των αμφιταλαντευόμενων δεσμεύσεων του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και των ανεξιχνίαστων φιλοδοξιών του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, η συζήτηση στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αφορά τον επανεξοπλισμό.

Για τον σκοπό αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει ένα σχέδιο δαπανών ύψους 800 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο έχει σχεδιαστεί για την «γρήγορη και σημαντική αύξηση των δαπανών σε αμυντικές δυνατότητες», σύμφωνα με τα λόγια της Προέδρου της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Ωστόσο, η χρηματοδότηση είναι μόνο η πρώτη από τις πολλές προκλήσεις που προκύπτουν κατά την επιδίωξη της στρατιωτικής καινοτομίας. Η «γρήγορη και σημαντική» αύξηση των δυνατοτήτων θα αποδειχθεί δύσκολη για έναν τομέα που πρέπει να συμβαδίζει με τις ραγδαίες τεχνολογικές αλλαγές.

Φυσικά, οι εταιρείες του αμυντικού τομέα δεν χρειάζεται να το κάνουν μόνες τους: μπορούν να επιλέξουν από μια μεγάλη ποικιλία πιθανών συνεργατών, που κυμαίνονται από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) έως ευέλικτες νεοσύστατες επιχειρήσεις. Οι καινοτόμες συνεργασίες, ωστόσο, απαιτούν εμπιστοσύνη και προθυμία για ανταλλαγή ζωτικών πληροφοριών, ιδιότητες που φαίνονται ασυμβίβαστες με την ανάγκη για στρατιωτικό απόρρητο.

Γι' αυτόν τον λόγο, ο επανεξοπλισμός της Ευρώπης απαιτεί μια νέα προσέγγιση στο ζήτημα της μυστικότητας.

Μια εργασία που συνέγραψα με τον Jonathan Langlois της HEC και τον Romaric Servajean-Hilst της KEDGE Business School εξετάζει τις στρατηγικές που χρησιμοποιεί μια κορυφαία εταιρεία στον τομέα της άμυνας (την οποία εμείς, για δικούς μας λόγους που σχετίζονται με το απόρρητο, μετονομάσαμε σε «Globaldef») για να εξισορροπήσει την ανοιχτή καινοτομία με την ασφάλεια των πληροφοριών. Οι 43 επαγγελματίες που πήραμε συνέντευξη -συμπεριλαμβανομένων διευθυντών Έρευνας και Ανάπτυξης, CEO νεοσύστατων επιχειρήσεων και διευθυντών καινοτομίας- δεν εργάζονταν συνειδητά με βάση ένα κοινό εγχειρίδιο. Ωστόσο, οι λεπτές και δυναμικές προσεγγίσεις τους θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως ένα συνεκτικό πρότυπο για τον αμυντικό τομέα της Ευρώπης καθώς αγωνίζεται να προσαρμοστεί σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο.

Πώς η ευέλικτη μυστικότητα επιτρέπει την καινοτομία

Η έρευνά μας πραγματοποιήθηκε μεταξύ 2018 και 2020. Εκείνη την εποχή, οι αμυντικές εταιρείες στράφηκαν στην ανοιχτή καινοτομία για να αντισταθμίσουν την απόσυρση βασικής υποστήριξης. Υπήρξε σημαντική μείωση στις κρατικές δαπάνες για στρατιωτική έρευνα και ανάπτυξη στις χώρες του ΟΟΣΑ . Ωστόσο, παρόλο που η τρέχουσα κατάσταση συνεπάγεται περισσότερη χρηματοδότηση, η ανάγκη για εξωτερική καινοτομία παραμένει κυρίαρχη για την επιτάχυνση της πρόσβασης στη γνώση.

Όταν συνεργάζονται για την καινοτομία, οι εταιρείες αντιμετωπίζουν αυτό που οι μελετητές της ανοιχτής καινοτομίας έχουν ονομάσει «το παράδοξο της ανοιχτότητας» , όπου η αξία που αποκομίζεται από τη συνεργασία πρέπει να σταθμίζεται έναντι του πιθανού κόστους της ανταλλαγής πληροφοριών. Στον τομέα της άμυνας - σε αντίθεση, ας πούμε, με τα καταναλωτικά προϊόντα - η υπερβολική ελευθερία όσον αφορά τις πληροφορίες θα μπορούσε όχι μόνο να οδηγήσει σε επιχειρηματικές απώλειες αλλά και σε σοβαρούς κινδύνους ασφαλείας για ολόκληρα έθνη, ακόμη και σε διώξεις για τα εμπλεκόμενα στελέχη.

Παρόλο που η μυστικότητα αποτελούσε διαρκή ανησυχία, οι διευθυντές της Globaldef συχνά βρίσκονταν σε αυτό που ένας από τους συνεντευξιαζόμενους μας ονόμασε «θολή ζώνη», όπου κάποιο υλικό μπορούσε να ερμηνευτεί ως απόρρητο, αλλά η κοινοποίησή του δεν ήταν αυστηρά απαγορευμένη. Σε περιπτώσεις όπως αυτές, η επιλογή της τυπικής λειτουργίας στην αμυντική βιομηχανία - το να σφάλλει κανείς από την πλευρά της προσοχής και να παραμένει σιωπηλός - θα καθιστούσε αδύνατη την ανοιχτή καινοτομία.

Πρακτικές που κάνουν τη συνεργασία να λειτουργεί

Μελετώντας απομαγνητοφωνήσεις περισσότερων από 40 συνεντεύξεων μαζί με μια πλούσια συλλογή συμπληρωματικών δεδομένων (email, παρουσιάσεις PowerPoint, δραστηριότητα crowdsourcing κ.λπ.), διακρίναμε ότι οι παίκτες της Globaldef είχαν αναπτύξει λεπτομερείς πρακτικές για τη διατήρηση και τη διαμόρφωση της μυστικότητας, ακόμη και ενώ συνεργάζονταν ενεργά με πολιτικές εταιρείες.

Η έρευνά μας προσδιορίζει αυτές τις πρακτικές είτε ως γνωστικές είτε ως σχεσιακές . Οι γνωστικές πρακτικές λειτούργησαν ως στρατηγικά screens, καλύπτοντας τις πιο ευαίσθητες πτυχές της γνώσης της Globaldef χωρίς να περιορίζουν τη ροή πληροφοριών σε σημείο που να εμποδίζουν τη συνεργασία.

Ανάλογα με τον τύπο του έργου, οι γνωστικές πρακτικές μπορεί να αποτελούνται από ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα:

• Κρυπτογράφηση: επαναπροσδιορισμός των στοιχείων γνώσης για την απόκρυψη της φύσης και του σκοπού τους.

• Συσκότιση: επιλεκτική θόλωση των λεπτομερειών του έργου για τη διατήρηση της μυστικότητας κατά την προσέλκυση εταίρων.

• Απλοποίηση: θόλωση των παραμέτρων του έργου για τον έλεγχο της καταλληλότητας ενός εταίρου χωρίς την αποκάλυψη πραγματικών περιορισμών.

• Μεταφορά: μεταφορά του πλαισίου ενός προβλήματος από στρατιωτικό σε πολιτικό.

Οι σχεσιακές πρακτικές περιελάμβαναν την αναδιαμόρφωση της ίδιας της συνεργασίας, ελέγχοντας επιλεκτικά το εύρος του ανοίγματος μέσω του οποίου εξωτερικά μέρη μπορούσαν να δουν τους στόχους και τα χαρακτηριστικά του έργου της Globaldef. Αυτές οι πρακτικές μπορεί να περιλαμβάνουν την ανακατεύθυνση του επίκεντρου μιας συνεργασίας μακριά από τις βασικές τεχνολογίες ή την εισαγωγή συμφωνιών εμπιστευτικότητας για την επέκταση της ανταλλαγής πληροφοριών εντός της συνεργασίας, απαγορεύοντας παράλληλα την επικοινωνία με τρίτους.

Πότε πρέπει να αλλάξει η στρατηγική στα αμυντικά έργα

Η χρήση τόσο γνωστικών όσο και σχεσιακών πρακτικών επέτρεψε στην Globaldef να αποφύγει τις παγίδες του παράδοξού της. Για παράδειγμα, στα πρώτα στάδια της ανοιχτής καινοτομίας, όταν η εταιρεία αναζητούσε και δοκίμαζε πιθανούς συνεργάτες, οι διευθυντές μπορούσαν να διευρύνουν το άνοιγμα (σχεσιακό) επιβάλλοντας παράλληλα αυστηρά όρια στην ανταλλαγή γνώσεων (γνωστικό). Έτσι, μπορούσαν να αλληλεπιδρούν ελεύθερα με το πλήθος χωρίς να παραβιάζουν τους εσωτερικούς κανόνες της Globaldef σχετικά με το απόρρητο.

Καθώς οι συνεργασίες ωρίμαζαν και η εμπιστοσύνη μεγάλωνε, η Globaldef θα μπορούσε σταδιακά να άρει τις γνωστικές προστασίες, δίνοντας στους συνεργάτες πρόσβαση σε πιο λεπτομερή και συγκεκριμένα δεδομένα. Αυτό θα μπορούσε να αντισταθμιστεί από μια αυστηροποίηση στην πλευρά των σχέσεων, π.χ. απαιτώντας γραφειοκρατία και πρωτόκολλα σχεδιασμένα για την αντιμετώπιση πιθανών διαρροών.

Καθώς ανατρέχαμε στα προσεκτικά βήματα της εταιρείας μέσα από έξι πραγματικές συνεργασίες ανοιχτής καινοτομίας, είδαμε ότι το κλειδί για αυτήν την προσέγγιση ήταν να γνωρίζουμε πότε πρέπει να μεταβούμε από τη μία λειτουργία στην άλλη. Κάθε έργο είχε τον δικό του ρυθμό.

Για ένα έργο crowdsourcing, η μετάβαση από χαμηλό σε υψηλό γνωστικό βάθος και από υψηλό σε χαμηλό σχεσιακό πλάτος ήταν αρκετά ξαφνική, αμέσως μόλις επισημοποιήθηκε η συνεργασία. Αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι ο συνεργάτης της Globaldef χρειαζόταν ακριβείς λεπτομέρειες και παραμέτρους του έργου προκειμένου να λύσει το εν λόγω πρόβλημα. Ως εκ τούτου, έπρεπε να διασφαλιστεί σχεδόν πλήρης διαφάνεια και συνακόλουθη εμπιστευτικότητα εξαρχής.

Σε μια άλλη περίπτωση, η Globaldef διατήρησε τα γνωστικά τυφλώματα καθ' όλη τη διάρκεια της αρχικής φάσης μιας συνεργασίας με μια νεοσύστατη επιχείρηση. Για να δοκιμάσει τις τεχνολογικές δυνατότητες της νεοσύστατης επιχείρησης, η εταιρεία παρουσίασε στον συνεργάτη της ένα γνωστικά αναδιατυπωμένο πρόβλημα. Μόνο αφού ο συνεργάτης πέρασε την αρχική του δοκιμή, ξεκίνησε η συνεργασία σε πλήρως διαφανή βάση, με γνώμονα την ανάγκη η νεοσύστατη επιχείρηση να λάβει άδεια υπεράσπισης πριν από την από κοινού ανάπτυξη τεχνολογίας με την Globaldef.

Πώς οι εταιρείες μπορούν να ηγηθούν με προσαρμοστική μυστικότητα

Από τότε που ολοκληρώσαμε και δημοσιεύσαμε την έρευνά μας, πολλά έχουν αλλάξει γεωπολιτικά. Ωστόσο, το παράδοξο του ανοιχτού χαρακτήρα, το οποίο ενέχει υψηλά διακυβεύματα, εξακολουθεί να αποτελεί πιεστικό ζήτημα εντός των ευρωπαϊκών αμυντικών εταιρειών. Οι διευθυντές και τα στελέχη αναμφίβολα αντιμετωπίζουν την προφανή ανάγκη για ανοιχτή καινοτομία αφενός και για μυστικότητα αφετέρου.

Η έρευνά μας υποδηλώνει ότι, όπως και η Globaldef, άλλοι παράγοντες στον αμυντικό τομέα της Ευρώπης μπορούν να διαχειριστούν με επιδεξιότητα αυτό το παράδοξο. Ωστόσο, για να γίνει αυτό, θα απαιτηθεί η χρήση ενός πιο διακριτικού, ευέλικτου και δυναμικού ορισμού της μυστικότητας αντί του απόλυτου, στατικού που συνήθως επικρατεί στον κλάδο. Η αντίληψη του αμυντικού τομέα για τη μυστικότητα πρέπει επίσης να προχωρήσει από ένα πρωτίστως νομικό σε ένα σε μεγάλο βαθμό στρατηγικό πλαίσιο.