Ο Κόμης Σαντόρε ντι Σανταρόζα [Savigliano, 18 Νοεμβρίου 1783 – Σφακτηρία, 8 Μαΐου 1825], ήταν Ιταλός στρατιωτικός, επαναστάτης, τιτλούχος και σπουδαίος φιλέλληνας, που σκοτώθηκε κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Επιστολή
Ο Σανταρόζα προτού κατέβει στην Ελλάδα έγραψε από την Αγγλία στον Γάλλο φίλο του και φιλόσοφο Βικτόρ Κουζέν τα εξής [Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (1971), τόμ. ΙΒ΄, σελ. 381.]:
Φίλε μου, την Ελλάδα, την πατρίδα του Σωκράτους, την αγαπώ με έρωτα, που έχει μέσα του κάτι το ιερό. Ο ελληνικός λαός, γενναίος, αγαθός, που έχει επιζήσει ύστερ’ από ολόκληρους αιώνες δουλείας, είναι αδελφός του δικού μου λαού. Κοινές είναι οι τύχες της Ιταλίας και της Ελλάδας, και επειδή δεν μπορώ να κάνω τίποτε για την πατρίδα μου, οφείλω ν’ αφιερώσω τα λίγα χρόνια της ακμής που μου μένουν…— Σανταρόζα (Νοέμβριος 1824) —
Ο Σανταρόζα γεννήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1783 στο Σαβιλιάνο του Πεδεμοντίου. Ολοκληρώνοντας τις εγκύκλιες σπουδές του ακολούθησε το στρατιωτικό επάγγελμα όπου και έλαβε μέρος σχεδόν σε όλες τις κατά του Ναπολέοντα μάχες στην Ιταλία. Τελικά μετά την κατάληψη του Πεδεμοντίου παραιτήθηκε από τις τάξεις του στρατού. Μετά όμως την πτώση του Ναπολέοντα ο Σανταρόζα επανήλθε στο στρατό και έλαβε μέρος στην εκστρατεία της Γκρενόμπλ όπου διαπνεόμενος με πατριωτικά και φιλελεύθερα αισθήματα υποκίνησε σε επανάσταση το Πεδεμόντιο κατά της Αυστριακής κατοχής αναλαμβάνοντας μάλιστα υπουργός των Στρατιωτικών της επαναστατικής κυβέρνησης. Αποτυγχάνοντας όμως της γενικής επανάστασης κατέφυγε στη Γαλλία και από εκεί στην Ελβετία απ’ όπου και κατέληξε στο Λονδίνο.
Τότε Έλληνες απεσταλμένοι του εκεί συγκροτημένου φιλελληνικού κομιτάτου κάλεσαν τον Σανταρόζα αν ήθελε να συμμετάσχει στον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων. Εκείνος με ιδιαίτερο ενθουσιασμό αποδέχθηκε την πρόσκληση και περί τον Δεκέμβριο του 1824 έφθασε στο Ναύπλιο. Από εκεί αρχικά μετέβη στην Επίδαυρο, την Αίγινα και την Αθήνα προς επίσκεψη των αρχαιοτήτων που είχε μέχρι τότε ακουστά και θαύμαζε.
Ως απλός αγωνιστής φέροντας το όνομα Ντερόσι ακολούθησε τον Γεώργιο Κουντουριώτη και τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο στην προς Πυλία εκστρατεία τους και στις 20 Απριλίου του 1825 κατάφερε και εισήλθε στο φρούριο Νεόκαστρο της Πύλου. Ακολούθως ως παλαίμαχος στρατιωτικός έδωσε εντολή για άμεση επισκευή διαφόρων τμημάτων του πλην όμως δεν εισακούσθηκε. Στις 7 Μαρτίου, όταν πριν λίγες ημέρες ο αγωνιζόμενος από τη νήσο Σφακτηρία Αναγνωσταράς ζήτησε ως βοήθεια ενισχύσεις από το έναντι αυτής Νεόκαστρο, μεταξύ των 100 περίπου αγωνιστών που εστάλησαν ήταν και ο Ντερόσι. Όταν την επόμενη ημέρα 8 Μαΐου ξεκίνησε την επίθεση κατά της Σφακτηρίας ο Αιγύπτιος στρατηγός Ιμπραήμ Πασάς, ο Ντερόσι λίγο πριν την Πτώση της Σφακτηρίας, τραυματίσθηκε βαριά, αρνούμενος όμως να παραδοθεί ένας Αιγύπτιος στρατιώτης τον φόνευσε και στη συνέχεια του αφαίρεσε από τα ρούχα του κάποια χρήματα και μία σφραγίδα από την οποία και πληροφορήθηκε περί της τύχης του ένας φίλος του Σανταρόζα που υπηρετούσε στον αιγυπτιακό στόλο όπως έγραψε αργότερα στο ημερολόγιό του.
Ανδριάντας του Σανταρόζα στην πλατεία του Σαβιλιάνο
Προς τιμή του ηρωικά μαχόμενου και πεσόντα φιλέλληνα Σανταρόζα, με τη συμπλήρωση των 100 ετών από το θάνατό του, τον Απρίλιο του 1925, τελέστηκε επίσημο μνημόσυνο επί της Σφακτηρίας όπου και ανεγέρθη το Μνημείο του Φιλέλληνα Σανταρόζα, το οποίο χαρακτηρίστηκε στη συνέχεια ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Η απόφαση έγραφε τα εξής:
Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης, που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 1468/50, το μνημείο του Φιλέλληνα Σανταρόζα στην νήσο Σφακτηρία Ν. Μεσσηνίας, διότι είναι συνδεδεμένο με την νεοελληνική ιστορία και παρουσιάζει ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά και καλλιτεχνικά στοιχεία, όπως το ανάγλυφο της μορφής του Σανταρόζα, το ανθέμιο και το μικροπροσωπείο στο άνω τμήμα της μαρμάρινης στήλης.”— ΦΕΚ 1018/10-8-2000
Ο Δήμος Αθηναίων έδωσε τιμητικά το όνομά του σε μία από τις οδούς της πόλης. Στη γενέτειρά του, το Σαβιλιάνο, υψώθηκε επίσης μαρμάρινος ανδριάντας του και τιμάται ως εθνικός ήρωας.