• Γράφει ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΡΥΦΤΟΣ*

Κατά την πρώτη δεκαπενταετία του 19ου αιώνα είχε σημειωθεί σημαντική οικονομική ανάπτυξη στους ελληνικούς πληθυσμούς που δραστηριοποιούνταν κυρίως στους τομείς του εμπορίου και της ναυτιλίας. Πιο συγκεκριμένα οι Έλληνες βιοτέχνες, έμποροι και ναυτικοί εκείνη την περίοδο έχουν αυξήσει ραγδαία τα κέρδη τους και γίνονται οικονομικά ισχυροί. Ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα με την εκβιομηχάνιση της Ευρώπης, τους Ναπολεόντειους και τους ρώσο-τουρκικούς πολέμους, την υπογραφή της συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή αλλά και των συνθηκών Κάρλοβιτς και Πασάροβιτς δρομολογήθηκε το άνοιγμα του εμπορίου.

Έτσι οι Έλληνες ναυτικοί μη χάνοντας ευκαιρία επωφελήθηκαν και άρχισαν να πλουτίζουν από τα λιμάνια της Αλεξάνδρειας, της Μαύρης Θάλασσας, της θάλασσας του Αζόφ, της Ιταλίας, της Δυτικής Ευρώπης κι εκείνα των παραλίων της Συρίας. Οι Έλληνες έμποροι και βιοτέχνες με την σειρά τους δημιούργησαν εξίσου ένα υψηλό οικονομικό υπόβαθρο σε σημαντικούς ευρωπαϊκούς εμπορικούς σταθμούς όπως πχ η Βιέννη, η Τεργέστη, το Βουκουρέστι, το Παρίσι κ.α.

Επομένως όλη αυτή η συγκυρία οδήγησε στο να δημιουργηθεί η νεοελληνική αστική τάξη της διασποράς. Όμως το 1815 θα αποτελέσει την αρχή της οικονομικής κρίσης σχεδόν όλων των βαθμίδων της ελληνικής αστικής τάξης. Κι αυτό διότι πλέον με τη μάχη στο Βατερλό θα τερματιστούν οι πόλεμοι μεταξύ Άγγλων και Γάλλων αφού οι ίδιοι έρχονται και πάλι στο προσκήνιο του εμπορικού και ναυτιλιακού στίβου, «σπάζοντας» έτσι την ισχύ που είχαν σχεδόν αποκλειστικά μέχρι τότε οι Έλληνες αστοί, οι οποίοι άρχιζαν να οργανώνονται επαναστατικά.

Έτσι λοιπόν από τους Έλληνες αστούς του εξωτερικού κάνουν την αρχή οι λόγιοι και διαφωτιστές (πχ Κοραής) οι οποίοι τόνιζαν την καλλιέργεια την εθνικής συνείδησης μέσα από τις επαναστατικές τους νόρμες. Οι ιδέες αυτές του νεοελληνικού διαφωτισμού υιοθετούνται από Έλληνες μεγαλέμπορους (πχ Σέκερης, Ριζάρηδες και Ζωσιμάδες), ισχυρούς Φαναριώτες (πχ Α. Μαυροκορδάτος και Θ. Νέγρης), πλούσιους τραπεζίτες (πχ Εμ. Παππάς και Α. Κοντόσταυλος) και εφοπλιστές (πχ Κουντουριώτηδες και Ι. Μέξης) όπου ρίσκαραν και κάποιοι διέθεσαν τον πλούτο τους αποφασισμένοι να οργανωθούν με σκοπό την αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού.

Μαζί με αυτούς συντάσσονται και Έλληνες αριστοκρατικής καταγωγής οι οποίοι διέθεταν υψηλό κύρος λόγω του αξιώματός τους (πχ Ι. Καποδίστριας και Αλ. Υψηλάντης). Στην εθνικοαπελευθερωτική αυτή προσπάθεια πέρα από τους πλούσιους Έλληνες της διασποράς συμμετείχε ενεργά και με τα μέσα που διέθετε, η άτυπα διαμορφωμένη αστική τάξη των περιοχών της εξεγερμένης νεοελληνικής επικράτειας.

Συγκεκριμένα οι κοτζαμπάσηδες στη Πελοπόννησο (πχ Δεληγιάννηδες και Ζαΐμηδες), οι πρόκριτοι και οι ισχυροί αρματολοί στη Στερεά Ελλάδα (πχ Ι.Λογοθέτης και Ι.Δυοβουνιώτης) οι καραβοκυραίοι και πλοιοκτήτες στα Νησιά (πχ Λ.Μπουμπουλίνα και Α.Μιαούλης) αλλά και υψηλά ιστάμενα στελέχη του κλήρου (λ.χ. Ιγνάτιος Ουγγροβλαχίας και Παλαιών Πατρών Γερμανός) ήταν εκείνοι οι οποίοι αποτελούσαν την παραδοσιακή διοικητική ελίτ.

Τέλος στο ικανοποιητικό επίπεδο δράσης των Ελλήνων αστών βασίστηκε η Φιλική Εταιρεία η σημαντικότερη οργάνωση της Επανάστασης του 1821. Αφενός λοιπόν υπήρξε ένθερμη και αξιόλογη η συμμετοχή της ελληνικής αστικής τάξης στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης. Αφετέρου ας διερωτηθούμε…. Ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα αν δεν υπήρχε εθνική ενότητα και ομοψυχία μεταξύ όλων των κοινωνικών τάξεων στην Ελλάδα του 1821;

ΠΗΓΕΣ

• Στέφανος Παπαγεωργίου, «Από το Γένος στο Έθνος», εκδ. ΠΑΠΑΖΗΣΗ, Αθήνα, 2005, σελ. 72-145
• π. Γεώργιος Μεταλληνός – Δημήτριος Γ. Μεταλληνός, «Εθναρχία-Ο Ελληνισμός στην Οθωμανική Αυτοκρατορία» , εκδ. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΑΚΥΝΘΟΣ, Αθήνα, 2015, σελ. 117
• Ι.Κ.Κορδάτος, «Η Κοινωνική σημασία της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821», εκδ. Γ.Ι.ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Αθήνα, 1924, σελ. 37-50

*Ο κ. Χρήστος Στρυφτός είναι Ιστορικός