Ο Εμμανουήλ Παπάς
Η Μάχη της Κασσάνδρας ήταν πολεμική συμπλοκή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, η οποία διεξήχθη στις 30 Οκτωβρίου 1821 στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής. Έληξε με συντριπτική νίκη των στρατευμάτων του Οθωμανού Μεχμέτ Εμίν εναντίον των Ελληνικών δυνάμεων, που βρισκόταν υπό την ηγεσία του Έλληνα οπλαρχηγού Εμμανουήλ Παπά.
Ο Εμμανουήλ Παπάς, ύστερα από πολλές ήττες στη Χαλκιδική, κατάφερε να συγκροτήσει ένα μέτωπο 1.500 ανδρών (ή κατά τον Φιλήμονα 600) στην Κασσάνδρα όπου η κατάσταση ήταν απελπιστική, μιας και οι εκκλήσεις του Εμμανουήλ Παπά για ενισχύσεις δεν είχαν καμία ανταπόκριση.
Επιπλέον, ο νέος βαλής της Θεσσαλίας, ο Μεχμέτ Εμίν Πασάς με πολυάριθμο στρατό και έχοντας από τον Σουλτάνο πλήρη ανεξαρτησία δράσεως αποφάσισε να κινηθεί εναντίον του Ελληνικού στρατοπέδου. Αφού έστειλε ένα απόσπασμα του στρατού του να καταστείλει τις Ελληνικές δυνάμεις που ακόμα αμύνονταν στο Άγιο Όρος, ο ίδιος έσπευσε με δεκατέσσερις χιλιάδες άνδρες κατά της Κασσάνδρας.
Η πρώτη προσπάθεια των Τούρκων να προχωρήσουν στην χερσόνησο αναχαιτίστηκε από τους Έλληνες με επιτυχία. Αυτό τους έδωσε ελπίδες να συνεχίσουν τον αγώνα τους και να απορρίψουν τις προτάσεις των Τούρκων για υποταγή.
Στις 30 Οκτωβρίου του 1821 όμως η επίθεση κατά των Ελληνικών θέσεων υπήρξε αποφασιστική. Οι Έλληνες απέκρουσαν αρχικά τους εχθρούς αλλά όταν ο Μεχμέτ Εμίν εξαπέλυσε γενική έφοδο χρησιμοποιώντας και κανόνια, ενώ παράλληλα ένα σώμα 1.000 Τούρκων που είχαν καταφέρει να επιχωματώσουν αμυντική τάφρο των Ελλήνων, να εξουδετερώσουν τους λίγους υπερασπιστές της θέσης και να έρθουν πίσω από τα νώτα των Ελληνικών θέσεων, η κατάσταση έγινε κρίσιμη. Τα τρία τέταρτα των Επαναστατών έπεσαν μαχόμενοι, ανάμεσά τους και οι δύο από τους τρεις γιους του Εμμανουήλ Παπά. Στη συνέχεια οι Τούρκοι ξέσπασαν την αγριότητά τους στον άμαχο πληθυσμό της Κασσάνδρας.
Ο Εμμανουήλ Παπάς στη συνέχεια φυγαδεύτηκε στο Άγιο Όρος και από κει με ένα υδραίικο πλοίο, μαζί με το μοναχογιό του κατευθύνθηκε προς την υπόλοιπη Ελλάδα, ώστε να συνεχίσει εκεί τον αγώνα. Δεν πρόλαβε όμως διότι στα μέσα Δεκεμβρίου του 1821 πέθανε από καρδιακή προσβολή πάνω στο πλοίο. Η επανάσταση στη Χαλκιδική είχε αποτύχει πλήρως.
- Πηγή: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τ. ΙΒ΄, σ. 188