Loading...

Κατηγορίες

Τρίτη 27 Σεπ 2011
«ΠΕΡΙ ΕΛΑΙΟΥ Ο ΛΟΓΟΣ»   - 09 Δεκεμβρίου 2009 06:53
Κλίκ για μεγέθυνση

Τιμή στο τετιμημένο «χρυσό υγρό»

 

Γράφει ο Σωτήρης Μουντζουρέλης. Σνταξ. Εκαπιδευτικός , Συγγραφέας.

 

«Το λάδι σου, υγρός χρυσός

στους ιερούς σταλάζει λύχνους

μπροστά στ' αγάλματα αθάνατων θεών,

μα και στις χθόνιες θεότητες σπονδές,

μαζί με το κρασί και μέλι, στάζει.

Λατρεία και σήμερα το λάδι σου, στη βάφτιση,

στο Χρίσμα, στο Ευχέλαιο,

στις εκκλησιές, στου σπιτικού το εικονοστάσι.»

Αλίκη Μεγαρίτη.

 

Στις παιδικές μου θύμησες, δεν έχω τραυματικά σημάδια πληγών από κοκκινωπά αγκάθια, όμως στα όνειρα μου βλέπω πεταλούδες να πετάνε και , στην ώχρα των χρόνων μου προβάλλουν εικόνες σημαδιακές που άλλοτε με συντροφεύουν καθώς πισωγυρίζουν στο σεργιάνι της μνήμης κι άλλοτε αναστατώνουν το λογισμό μου με μιλήματα ολόγλυκα και τρυφερά:

-Μάνα, πονεί τ' αφτάκι μου...

-Θα σταλάξω λαδάκι από το καντήλι της Παναγίας!

 

Το έμπειρο μάτι του παραγωγού, πολύ πριν από τη συγκομιδή του ελαιοκάρπου υπολογίζει τα τσουβάλια στο λιοστάσι. Τα μετατρέπει σε λίμπες λάδι, σε κιλά. Οραματίζεται την επάρκεια στην κάλυψη των διατροφικών αναγκών της φαμίλιας του για μια ολάκερη χρονιά, την ενίσχυση και τη διόρθωση του πάντα ελλειμματικού οικογενειακού προϋπολογισμού και ποιες τρύπες θα κλείσει από την πώληση του πλεονάσματος. Ξεχνά τον ετήσιο μόχθο της όποιας καλλιέργειας, βλέπει πάλι από την αρχή τα λιόδεντρα, σταυροκοπιέται και μονολογεί: Δόξα σοι ο θεός.

Το λάδι, είναι γνωστό από την τριτογενή καινοζωική περίοδο, με μόνιμη διαχρονική θέση στη διατροφή, πρακτική φαρμακοποιία και παραδοσιακή ιατρική των χωρών της Μεσογείου. Οι Φοίνικες θεωρούνται πρώτοι παραγωγοί. Ο τρόπος έκθλιψης και εξαγωγής είναι γνωστός στους αρχαιολόγους, θαυμαστός και επινοητικός σε λεπτομέρειες. Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούν το λάδι, με άλλες ουσίες, για την ταρίχευση των νεκρών. Και για τις προστατευτικές του ιδιότητες στο σώμα, οι αρχαίοι Έλληνες αθλητές το χρησιμοποιούν σαν αλοιφή, πρακτική και συνταγή γνωστή από τους χωρικούς και στρατιώτες.

Στα Μινωικά χρόνια, μεγάλες ποσότητες εξάγονται από την Κρήτη μέσα σε αμφορείς διαφόρων μεγεθών προς Αίγυπτο, Φοινίκη, Βαβυλωνία και Ασσυρία για διατροφή και λατρευτικές συνήθειες, αλλά και παρασκευή καλλυντικών με την πρόσμιξη αρωματικών φυτικών εκχυλισμάτων.

Από τον Όμηρο μαθαίνουμε πως οι Μυρμιδόνες του Αχιλλέα αλείφουν με λάδι και μυρωδικά το άψυχο σώμα του Πάτροκλου κα πως η κόρη του Αλκίνοου Ναυσικά, με λάδι και αρώματα θα περιποιηθεί το ταλαιπωρημένο σώμα του Οδυσσέα. Στον κώδικα του Ιπποκράτη, συμπεριλαμβάνεται ως ίαμα από την παρουσία φαινολικών ενώσεων, γνωστών σήμερα για τις αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες που αναστέλλουν την παραγωγή λιποκυττάρων, ενώ φαίνεται πως έχει θετικές επιδράσεις και σε μια σειρά άλλων παθήσεων. Στη σύγχρονη φαρμακολογία χρησιμοποιείται ως έκδοχο ή διαλυτικό ιατρικών ουσιών. Στην καρδιά, «Βελούδινα πετοφτερά δωρίζει.». Στα μικρά και μεγάλα παναθήναια κατά το μήνα Εκατομβαιώνα (Ιούλιος-Αύγουστος) στους νικητές των γυμνικών, ιππικών, ποιητικών , μουσικών και απαγγελιών στίχους του Ομήρου διαγωνισμού, απονέμεται ως έπαθλο αμφορέας με λάδι. Στο αγωνοτόπι της Ολυμπίας, αλοιφή των αβρών γυμνών σωμάτων. Από την 4η χιλιετία π.Χ. και μέχρι πριν από λίγα χρόνια χρησιμοποιείται ως φωτιστική ύλη. Ένα λίτρο λάδι, διαρκεί για καύση στο λυχνάρι διακόσες ώρες!

Πνέει κατάνυξη σε μοναστήρια, σε πέτρινα ξωκλήσια και προσκυνητάρια. Μαζί με τα σήμαντρα, υμνείται η σοφία του θεού. Στις καντήλες των πιστών λαδώνει τα φυτίλια κι ως καίγεται και σώνεται, φως ιλαρό και πράο, δέηση ανέσπερη υψώνει η ζεστή φλογίτσα του. Στις πρώτες μας ανάσες δεχόμαστε το μύρο του και στο τέλος της ζωής μας συντροφιά στη μοναξιά του τάφου, παρηγοριά κι ελπίδα για τους ζωντανούς, συγχώρηση στη μνήμη των νεκρών. Απαντοχή του διακονιάρη, δώρο και προσφορά σε πρόσωπα ιερά, μέσα στην εφτάφωτη λυχνία του Μωυσή, στον πολυέλαιο, μέσα στην αιωνιότητα. Από δέντρο αγώνα με «χρυσοπράσινα φύλλα ριγμένα στο πέλαγος» κρατά ακοίμητο το λυχνάρι της ιστορίας της πίκρας, της ελπίδας και του ονείρου των αγνοημένων και προσφύγων άσωστο στην Αγία Τράπεζα, στο Σταυρωμένο Χριστό μπροστά, στη δάδα της ειρήνης. Με σταγόνες τρέφει τον άνθρωπο, νοστιμιά στο φαγητό φαμίλιας, του κουρασμένου δουλευτή, του λιοτριβιάρη, στ' αγριόχορτα της Σαρακοστής, γλέντι στα τελειώματα, στο λάδι οι τηγανίτες. Στο λαδόκονο, ξεδίψασμα στην άψα της τριβής. Εφάμιλλο του νερού, μαζί με το σιτάρι και το κρασί, συμβολίζει τη ζήση. Θείο άλειμμα και πνεύμα των Μυστηρίων στο όνομα της Αγίας Τριάδας. Στο Ευχέλαιο, ίαμα ψυχής και σωμάτων, στο Βάφτισμα και χρίσμα, μύρο αγιασμένο για πάντα στο γυμνό παιδικό κορμί.

 

Στη δομή της λαογραφίας μας, κατέχει σημαντική θέση με παροιμίες και παροιμιακές φράσεις από απλοϊκούς ανθρώπους που ατέλειωτα ζυμώνονται με την αγωνία και τον αγώνα της επιβίωσης και τους προβληματισμούς της καθημερινότητας. Κατά συνέπεια, είναι σε θέση να φιλοσοφούν με σοβαρότητα προσφέροντας χρησιμότατο υλικό για εμπλουτισμό της λαογραφικής λογοτεχνίας και σκέψης: Οι σταγόνες του που διαλύονται στο νερό, αποτρέπουν τη βασκανία και παίρνουν μαζί τους το κακό μάτι. Στον καθημερινό μας λόγο, η λαδιά μικρή ή μεγάλη είναι ταυτόσημη της σοδειάς.

Μια στάλα στη γραβάτα είναι λεκές κατατρεγμένος και ανεπιθύμητος, δηλωτικός απρόσεκτου ανθρώπου. Στις διαπροσωπικές μας σχέσεις για κάθε ατασθαλία, στραβοπάτημα, κομπίνα και απατεωνιά, λέμε: Την έκανε τη λαδιά, σε αντίθεση με αυτόν που καταφέρνει να βγαίνει λάδι και να πετυχαίνει ευνοϊκή, απαλλαχτική, η αθωωτική απόφαση, παρά την ενοχή του και ας είχε βγάλει το λάδι άλλων με συνεχείς ταλαιπωρίες, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά, προκαλώντας ένταση με τα λόγια ή συμπεριφορές του. Για όλους όμως ισχύει το: Σώθηκε το λάδι του, συγχωρέθηκε. Γενικά όλα τα λιπαρά υγρά είναι λάδια. Σα συνθετικό, δημιουργεί νέες λέξεις όπως. λαδορίγανη, λαδολύχναρο, λαδοτύρι, λαδόκολλα, λαδόκονο, λαδολέμονο, λαδόξιδο, λαδόπανα, λαδόχαρτο, λαδόκολλα, πολυέλαιος. Κάνει τα φαγητά λαδερά, το σκεύος λαδικό, τον τόπο λαδότοπο και τα σημεία εμπορίας λαδάδικα, τον έμπορο λαδά. Δίνει το λαδί χρώμα στο ύφασμα ότι και με την οσμή του, τη λαδίλα, το λάδωμα για κάθε ύποπτη και παράνομη προσφορά για μεροληπτική στάση ατόμου ή επιτροπής. Η χάρη του φτάνει μέχρι το δυσκίνητο κρατικό μηχανισμό που τα γρανάζια του θέλουν λάδωμα για να γυρίσουν. Γιατί τη γαληνεμένη θάλασσα ο ναυτικός λέγει, λάδι η θάλασσα. Αντίθετα με λίγες στάλες από το καντήλι του Αϊ - Νικόλα, που γαληνεύει. Ο ατημέλητος και βρόμικος την εμφάνιση με λαδιές και λαδωμένο κεφάλι παρομοιάζεται σαν ο λαδωμένος ποντικός. Για αυτόν που πέρασε περίοδο πείνας, κι ανέχειας λέμε πως λάδωσε το αντερό του, μετά από επιτυχή αντιμετώπιση των αντιξοοτήτων, την χωρίς στερήσεις πλέον διαβίωση. Ο νονός με αυταρέσκεια και αυτοδικαίωση έναντι του αναδεκτού του που προοδεύει λέγει πως μου μοιάζει, εγώ του έβαλα το λάδι. Σε αντίθετη περίπτωση θεωρεί κακοτυχία και το λάθος του μυστηρίου που έκανε και περίλυπος λέγει: Κρίμα στο λάδι που σου έβαλα. Αλλά και οι γονείς του αναδεκτού απειλούν πως θα γυρίσουν το λάδι πίσω στον ανάδοχο όταν οι σχέσεις του βρίσκονται σε αντιπαλότητα.

Κατέχει τα μυστικά του έρωτα και συνιστάται ως διεγερτικό, με αφροδισιακές ιδιότητες με τη συνταγή. Φάγε λάδι κ' έλα βράδυ. Φάγε βούτυρο και κοιμήσου κούτσουρο! Και η συνταγή, συνεχίζεται πως, όσο πικρή η ελιά, τόσο πιο γλυκό το λάδι, όσο πιο σφιχτή αγκαλιά τόσο πιο καλό το χάδι. Για το Γιάννη, έχουμε έτοιμη και προμελετημένη τη θεραπεία: έλα να σε κάψω Γιάννη, για να σε αλείψω λάδι. Τον απερίσκεπτο, συμβουλεύουμε να μην πουλά τον ήλιο και ν' αγοράζει λάδι, δηλαδή να δουλεύει την ημέρα κι όχι τη νύκτα με το λαδολύχναρο. Η ζωή είναι δύσκολη. Μέσα από τη φτώχεια που δίνει ανέχεια και στέρηση, μέσα από αγώνα και προσπάθεια έχουμε καλό αποτέλεσμα αφού η στίψη βγάζει λάδι. Πόσοι και πόσοι αξιόλογοι επιστήμονες και επιτυχημένοι επιχειρηματίες που έζησαν μέσα στη στίψη είναι σήμερα καταξιωμένοι και επαινετοί!! Ο φιλάργυρος και άπληστος δεν αφήνει ευκαιρία ανεκμετάλλευτη για κέρδος από καταστάσεις που ελάχιστα μπορούν να αποφέρουν. Προσπαθεί να βγάλει από την πέτρα λάδιι, όπως ξίγκι από τη μύγα. Είμαστε πολύ κοντά στην περίπτωση σκόπιμου ποινηρού λογαριασμού για ν' αποκομίσουμε παράνομο κέρδος με την παροιμία, τρεις το λάδι, τρεις το ξίδι, και έξι το λαδόξιδο. Μεγάλη η τιμή στο τετιμημένο «χρυσό υγρό» στη ζωή, την ιστορία, στον πολιτισμό επί σειρά αιώνων. Γιατί αυτή την τιμή να μην την έχει σήμερα σε ορατό αν'ιτιμο, όπως είναι το ευρώ: Γιατί ο ευτελισμός, η υποτίμηση, γιατί η τόση απαξίωση του ανθρώπινου μόχθου: Μη μου πείτε: Σιγά τον πολυέλαιο!

 

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου