Το κείμενο προέρχεται είναι απόσπασμα από το ανολοκλήρωτο έργο του Σύνολα και Πολλαπλότητες, το οποίο μεταφράστηκε και περιλήφθηκε ως παράρτημα στην δεύτερη αγγλική έκδοση των Διαλόγων (Columbia University Press, 2007). Ο Gilles Deleuze (1925-1995) ήταν φιλόσοφος και ακαδημαϊκός.



Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας

Δημοσιεύθηκε την 10 Αυγούστου, 2022





Ι.

Η φιλοσοφία είναι η θεωρία των πολλαπλοτήτων, κάθε μια από τις οποίες συντίθεται από πραγματικά και εικονικά στοιχεία. Απόλυτα πραγματικά πράγματα δεν υπάρχουν. Κάθε πραγματικό περιβάλλει τον εαυτό του με ένα νέφος εικονικών εικόνων. Το νέφος αυτό αποτελείται από μια σειρά από λίγο πολύ εκτεταμένα κυκλώματα που συνυπάρχουν, σύμφωνα με τα οποία κατανέμονται οι εικονικές εικόνες, και γύρω από τα οποία κυκλοφορούν. Αυτά τα εικονικά στοιχεία διαφέρουν σε είδος όπως και στο βαθμό της εγγύτητας τους από το πραγματικά σωματίδια από τα οποία εκπέμπονται και ταυτόχρονα απορροφούνται. Αποκαλούνται εικονικά στο βαθμό που η εκπομπή και απορρόφηση τους, η δημιουργία και η καταστροφή τους, συμβαίνουν σε χρόνο βραχύτερο από την πιο μικρότερη πιθανή συνεχή περίοδο· είναι σε αυτή ακριβώς την μικρή διάρκεια που τις κρατά υποκείμενες σε μια αρχή αβεβαιότητες ή απροσδιοριστίας. Τα εικονικά, περιβάλλοντας το πραγματικό, ανανεώνουν διαρκώς τον εαυτό τους εκπέμποντας νέα, τα οποία στη συνέχεια τα περικλείουν στη συνέχεια και με τη σειρά τους αλληλοεπιδρούν με το πραγματικό: «στη καρδιά του νέφους του εικονικού υπάρχει ένα εικονικό ανώτερης τάξης… κάθε εικονικό σωματίδιο περιβάλει τον εαυτό του με ένα εικονικό κόσμο και ο καθένας με τη σειρά του κάνει το ίδιο αιώνια». Είναι η δραματική ταυτότητα των δυναμικών τους που κάνει κάθε αντίληψη να μοιάζει με σωματίδιο: μια πραγματική αντίληψη περιβάλλει τον εαυτό της με ένα νέφος φασματικών εικόνων, διανεμημένων σε όλο και πιο απομακρυσμένα, όλο και πιο μεγάλα, κινητά κυκλώματα, που δημιουργούν και καταστρέφουν ταυτόχρονα το ένα το άλλο. Αυτές είναι αναμνήσεις διάφορων ειδών, αλλά αποκαλούνται ακόμη εικονικές επειδή η ταχύτητα ή συντομία που τις υποβάλλει επίσης σε μια αρχή ασυνειδητότητας.

Είναι χάρη της αμοιβαίας αναποσπαστότητας που οι εικονικές εικόνες είναι ικανές να δρουν πάνω σε πραγματικά αντικείμενα. Από αυτή την οπτική, οι φασματικές εικόνες ορίζουν ένα συνεχές, είτε παίρνει κανείς όλους τους κύκλους μαζί ή τον καθένα ξεχωριστά, ένα διάστημα καθορίζεται σε κάθε περίπτωση από το μέγιστο πιθανό χρόνο. Τα ποικίλης πυκνότητας στρώματα του πραγματικού αντικειμένου αντιστοιχούν σε αυτούς, λίγο πολύ εκτεταμένους, τους κύκλους φασματικών εικόνων. Αυτά τα στρώματα, αν και τα ίδια εικονικά, και πάνω στα οποία το πραγματικό αντικείμενο γίνεται και αυτό εικονικό, αποτελούν τη συνολική ορμή του αντικειμένου. Το πεδίο όμως της εμμένειας, πάνω στο οποίο πραγματοποιείται η διάλυση των πραγματικών αντικειμένων, δημιουργείται όταν και το αντικείμενο και η εικόνα είναι εικονικά. Η διαδικασία όμως πραγμάτωσης που υφίσταται το πραγματικό είναι τέτοια που έχει μεγάλη επίδραση στην εικόνα, όπως και στο αντικείμενο. Το συνεχές των εικονικών εικόνων είναι κατακερματισμένο και ο χώρος χωρισμένος ανάλογα με το αν οι χρονικές αποσυνθέσεις είναι κανονικές ή ακανόνιστες. Η συνολική ορμή του εικονικού αντικειμένου διασπάται σε δυνάμεις σε δυνάμεις που αντιστοιχούν στο μερικό συνεχές, και οι ταχύτητες διατρέχουν το κατακερματισμένο χώρο. Το εικονικό δεν είναι ποτέ ανεξάρτητο από τις μοναδικότητες που το κατακερματίζουν και το διαιρούν πάνω στο πεδίο της εμμένειας. Όπως έχει δείξει ο Leibniz, η δύναμη είναι τόσο εικονική στη διαδικασία πραγμάτωσης της όσο και ο χώρος μέσα στον οποίο ταξιδεύει. Το πεδίο έτσι διαιρείται σε μια πολλαπλότητα πεδίων σύμφωνα με τις τομές του συνεχούς, και με τις διαιρέσεις της δύναμης που ορίζουν την πραγμάτωση του εικονικού. Όλα όμως τα πεδία ενώνονται σε ένα ακολουθώντας τη διαδρομή που οδηγεί στο πραγματικό. Το πεδίο της εμμένειας περιλαμβάνει ταυτόχρονα και το εικονικό και την πραγμάτωση του, δίχως να υπάρχει ορισμένο όριο μεταξύ τους. Το πραγματικό είναι το συμπλήρωμα ή το προϊόν, το αντικείμενο της πραγμάτωσης, που δεν έχει τίποτα ως υποκείμενο του παρά το εικονικό. Η πραγμάτωση ανήκει στο εικονικό. Η πραγμάτωση του εικονικού είναι μοναδικότητα (singularity) ενώ το ίδιο το πραγματικό είναι συνισταμένη ατομικότητα (individuality). Το πραγματικό πέφτει από το πεδίο σαν φρούτο, ενώ η πραγμάτωση το συνδέει ξανά με το πεδίο σαν αυτό που μετατρέπει το αντικείμενο ξανά σε υποκείμενο.

ΙΙ.

Μέχρι στιγμής έχουμε αντιμετωπίσει αυτές τις περιπτώσεις στις οποίες το πραγματικό περιβάλλεται από όλο και πιο εκτεταμένες, απομακρυσμένες και διαφοροποιημένες εικονικότητες: ένα σωματίδιο δημιουργεί αναμνηστικά, μια αντίληψη που προκαλεί αναμνήσεις. Η αντίθετη κίνηση όμως υπάρχει και αυτή: στην οποία οι κύκλοι συστέλλονται, το εικονικό πλησιάζει το πραγματικό, και τα δυο γίνονται όλο και λιγότερο διακριτά. Φτάνεις σε ένα σε ένα εσωτερικό κύκλωμα που συνδέει όχι μόνο το πραγματικό αντικείμενο και της εικονικής του εικόνας: ένα πραγματικό αντικείμενο έχει το εικονικό του δίδυμο, που μετά βίας αποκλίνει καν από αυτό· μια πραγματική αντίληψη έχει τη δική της μνήμη σαν ένα είδος άμεσου, διαδοχικού ή ακόμη και ταυτόχρονου δίδυμου. Γιατί, όπως δείχνει ο Bergson, η μνήμη δεν είναι πραγματική εικόνα που σχηματίζεται αφού το αντικείμενο έχει γίνει αντιληπτό, αλλά μια εικονική εικόνα που συνυπάρχει με την πραγματική αντίληψη του αντικειμένου. Η μνήμη είναι μια εικονική εικόνα σύγχρονη με το πραγματικό αντικείμενο, το δίδυμο της, το «κατοπτρικό της είδωλο», όπως στην Κυρία Από Την Σανγκάη, στην οποία το είδωλο παίρνει τον έλεγχο ενός χαρακτήρα, τον εγκολπώνει και τον αφήνει ως μια απλή εικονικότητα· επομένως, υπάρχει συνένωση και διαίρεση, ή μάλλον, ή μάλλον ταλάντωση, μια αέναη ανταλλαγή μεταξύ πραγματικού αντικειμένου και της εικονικής του εικόνας: η εικονική εικόνα δεν σταματά ποτέ να γίνεται πραγματική. Η εικονική εικόνα απορροφά όλη την πραγματικότητα του χαρακτήρα, ταυτόχρονα με τον πραγματικό χαρακτήρα που δεν είναι παρά μόνο μια εικονικότητα. Αυτή η αέναη ανταλλαγή μεταξύ του εικονικού και του πραγματικού είναι αυτό που ορίζει ένα κρύσταλλο· και είναι πάνω στο πεδίο της εμμένειας που εμφανίζονται οι κρύσταλλοι. Το πραγματικό και το εικονικό συνυπάρχουν, και μπαίνουν σε ένα σφιχτό κύκλωμα το οποίο συνεχώς ανατρέχουμε από τον ένα στον άλλο. Δεν είναι πλέον μοναδικοποίηση, αλλά εξατομίκευση ως διεργασία, το πραγματικό και το εικονικό του: δεν είναι πλέον πραγμάτωση αλλά αποκρυστάλλωση. Η απόλυτη εικονικότητα δεν χρειάζεται πλέον να πραγματώσει τον εαυτό της, καθώς είναι μια αυστηρή αλληλένδετο με το πραγματικό με το οποίο σχηματίζει το σφιχτότερο κύκλωμα. Δεν είναι τόσο που κάποιος δεν μπορεί να αποδώσει τους όρους «πραγματικό» και «εικονικό» σε διακριτά αντικείμενα, αλλά μάλλον που τα δυο είναι μη διακριτά μεταξύ τους.

Το πραγματικό αντικείμενο και η εικονική εικόνα, το αντικείμενο γίνεται εικονικό, το εικονικό πραγματικό, είναι όλα σχήματα που τα επεξεργαζόμαστε με στοιχειώδη οπτικά συστήματα. Η διάκριση αυτή μεταξύ του εικονικού και του πραγματικού αντιστοιχεί στην πιο ουσιαστική διάσπαση στο χρόνο, δηλαδή, η διαφοροποίηση του περάσματός του σε δυο μεγάλα ρεύματα: το πέρασμα του παρόντος, και η διατήρηση του παρελθόντος. Το παρόν είναι μια μεταβλητή που δίνεται μετρημένη σε συνεχή χρόνο, μια υποθετικά κίνηση μοναδικής κατεύθυνσης, στην οποία το παρόν περνά μέχρι την εξάντληση αυτού του χρόνου. Το πραγματικό ορίζεται από αυτό το πέρασμα του παρόντος. Αλλά η παροδικότητα του εικονικού εμφανίζεται σε ένα μικρότερο χώρο του χρόνου από ότι εκείνο που χαρακτηρίζει την ελάχιστη κίνηση σε μια μοναδική κατεύθυνση. Για αυτό το εικονικό είναι «εφήμερο», αλλά το εικονικό επίσης διατηρεί το παρελθόν, καθώς αυτή η παροδικότητα κάνει συνεχώς μικροσκοπικές ρυθμίσεις σε απάντηση στις αλλαγές κατεύθυνσης. Η περίοδος του χρόνου που είναι μικρότερος από την μικρότερη δυνατή περίοδο συνεχούς χρόνου σε μια κατεύθυνση είναι επίσης ο μέγιστος χρόνος, μεγαλύτερος από τη μεγαλύτερη δυνατή μονάδα προς κάθε κατεύθυνση. Το πέρασμα του παρόντος, η συντήρηση και η αυτοσυντήρηση του εφήμερου συμβαίνει η κάθε μια σύμφωνα με την δική τους κλίμακα μέτρησης. Τα εικονικά επικοινωνούν άμεσα πάνω από τα πραγματικά που τα χωρίζουν. Οι δυο πτυχές του χρόνου, η πραγματική εικόνα του παρόντος που περνά και η εικονική εικόνα του παρελθόντος που διατηρείται, είναι διακριτές στη διάρκεια της πραγμάτωσης αν και έχουν απροσδιόριστα όρια, αλλά ανταλλάσσονται στη διάρκεια της αποκρυστάλλωσης στο βαθμό που γίνονται μη διακριτά, κάθε μια συνδέεται με το ρόλο του άλλου.

Η σχέση μεταξύ πραγματικού και του εικονικού παίρνει τη μορφή ενός κυκλώματος, αλλά το κάνει με δυο τρόπους: μερικές φορές το πραγματικό αναφέρεται στα εικονικά όπως και σε άλλα πράγματα στα απέραντα κυκλώματα όπου το εικονικό πραγματώνεται· μερικές φορές το πραγματικό αναφέρεται στο εικονικό ως το δικό του εικονικό, στα μικρότερα κυκλώματα όπου το εικονικό κρυσταλλώνεται με το πραγματικό. Το πεδίο της εμμένειας περιέχει και την πραγμάτωση ως τη σχέση του εικονικού με άλλους όρους, και ακόμη το πραγματικό ως ενός όρου με το οποίο το εικονικό ανταλλάσσεται. Σε κάθε περίπτωση, η σχέση μεταξύ του πραγματικού και του εικονικού δεν είναι η ίδια με εκείνη που δημιουργείται μεταξύ δυο πραγματικών. Τα πραγματικά συνεπάγονται ήδη συντεθειμένα άτομα, και είναι συνήθως καθορισμένα, ενώ η σχέση του πραγματικού και του εικονικού σχηματίζει μια δρώσα εξατομίκευση ή μια εξαιρετικά ειδική και ξεχωριστή μοναδικοποίηση που χρειάζεται να καθορίζονται ανά περίπτωση.