Αλέξης Δημαράς (1932-2012): Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίου Αθηνών και Πατρών για το έργο του στην Ιστορία της Εκπαίδευσης. Πρόεδρος του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής και του Κέντρου Εκπαιδευτικής Ερευνας Ελλάδας.
Με επιμέλεια Αλέξη Δημαρά εκδόθηκε («ΕΡΜΗΣ») το 1974 ο τόμος με τίτλο «Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε» (τεκμήρια ιστορίας, 1895-1967). Πρόκειται για συλλογή κειμένων νόμων, διαταγμάτων, εγκυκλίων, εγγράφων, ψηφισμάτων, λόγων, δηλώσεων και γενικά δημοσιεύσεων σχετικών πάντοτε με μείζονα θέματα παιδείας όλων των βαθμίδων.
Κάποια από αυτά απεικονίζουν ανάγλυφα, σε διαχρονική βάση, τις απόψεις και παρεμβάσεις της παράταξης της Δεξιάς υπό όλες τις ιστορικές εκδοχές της: λαϊκής, ολιγαρχικής, κοινοβουλευτικής, μοναρχικής, φασιστικής, στρατοκρατικής, συντηρητικής, νεοφιλελεύθερης. Η πρόκληση να παρουσιαστούν στους αναγνώστες μεγάλη και αναπότρεπτη. Διατηρείται η γλώσσα των κειμένων.
Γυμνασιάρχης συνεννοούμενος με τον αστυνόμο -Από εγκύκλιο του υπουργού Παιδείας. 1898: «Ο γυμνασιάρχης ή σχολάρχης εισέρχεται, αν κρίνη αναγκαίον, εν πάση ώρα εις την οικίαν των μαθητών των μη συνοικούντων μετά των γονέων ή κηδεμόνων των, προσλαμβάνων, αν εγκρίνη, και υπαξιωματικόν αστυφύλακα ή υπαστυνόμον ή αστυνόμον».
Τα «Ευαγγελιακά», ψήφισμα που εγκρίθηκε κατά τη διάρκεια συλλαλητηρίου της 8ης Νοεμβρίου 1901: «1. Ομοθύμως αποφασίζουσιν, όπως το κείμενον του Ι. Ευαγγελίου παραμείνη του λοιπού άθικτον και αμόλυντον, ως παρεδόθη ημίν από των αρχαιοτάτων χρόνων. 2. Αιτούνται, όπως η Κυβέρνησις χορηγήση την άδειαν εις την Ι. Σύνοδον της Ελλάδος, ίνα επιβάλη τον οικείον αυτής αφορισμόν κατά των βεβηλωσάντων το κείμενον του Ιερού μας Ευαγγελίου. 3. Οπως η αυτή Εκκλησιαστική Αρχή ζητήση διά της αρμοδίας δικαστικής αρχής την κατάσχεσιν και εξαφάνισιν παντός αντιτύπου της μεταφράσεως».
Ορέστεια του Αισχύλου. Ψήφισμα της 15ης Νοεμβρίου 1903. «Μεγαλειότατε! Κατά την απουσία της Υμετέρας Μεγαλειότητος εισήγαγον εις το Βασιλικόν Θέατρον εν μεταταφράσει την Ορέστειαν του Αισχύλου. Επειδή τοιαύται απόπειραι κατά της γλώσσης επαλαμβάνονται και διεγείρουσι την οργήν ου μόνον της Υμετέρας Μεγαλειότητος αλλά και των πιστών Αυτής υπηκόων παρακαλούμεν ου μόνον να απαγορεύσητε την παρωδίαν των εθνικών κειμηλίων υπό του Εθνικού Θεάτρου αλλά και κολάσητε τους δημοσίους υπαλλήλους, οίτινες πολλαχώς επιβουλεύονται την εθνικήν ημών γλώσσαν» (αναφέρεται στον Κωστή Παλαμά, γενικό γραμματέα του Πανεπιστημίου Αθηνών).
Ανώτερο Παρθεναγωγείο Βόλου (Αλέξανδρος Δελμούζος). Δημοσιεύματα εφημερίδων του Βόλου. 1908. «Ποιούς νομίζομεν ενταύθα αρμοδίους διά να κοινονίζωσι τα της παιδείας; Τον Μητροπολίτην, τον Δήμαρχον, τον Γυμνασιάρχην, τον Επιθεωρητήν των σχολείων; Εζητήθη η γνώμη των ανθρώπων αυτών διά τον καταρτισμόν του προγράμματος; Συνεσκέφθησαν ποτέ αυτά άνθρωποι περί της τάξεως και διευθύνσεως αυτού του ιδρύματος; Εχομεν δύο διαδόσεις ήδη εις βάρος των θαυμασίων αυτών πειραματιστών. Η πρώτη των διαδόσεων είναι ότι η απόπειρα αυτή είναι έργον μαλλιαριστών».
Η επίσκεψη του επίσκοπου Δημητριάδος. 1911. «- Οταν αρχίζετε μάθημα το πρωί, δεν κάνετε προσευχήν; - Οχι, διά πολλούς παιδαγωγικούς λόγους δεν γίνεται η προσευχή από κοινού καθ' εκάστην και διά να αποφεύγεται η γινομένη ενίοτε αταξία. - Ωστε η προσευχή είναι αταξία; Τι σχολείο είναι αυτό; Γαλλικό και Γερμανικό το εκάνατε;»
Αμεση διάλυση. Ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε σε εφημερίδες του Βόλου. 1911. «Ο Λαός του Βόλου ο πρωτοστατήσας εν τη αμύνη υπέρ της θρησκείας και της γλώσσης των πατέρων του καλείται όπως.... Δεύτερον. Συντάξη ψήφισμα προς την δημοτικήν αρχήν του Βόλου όπως προβή εις άμεσον διάλυσιν του υφισταμένου έτι Ανωτέρου Παρθεναγωγείου, εν τω οποίω εξυβρίζετο μέχρι τούδε η θρησκεία και η γλώσσα».
Το Δημοτικό Συμβούλιο Βόλου αποφασίζει (9 ψήφοι υπέρ και 4 εναντίον) να κλείσει το Ανώτερο Παρθεναγωγείο. Η συνέχεια στις τοπικές εφημερίδες «Κήρυξ» και «Θεσσαλία». 1911. «Ο κ. Δελμούζος απήντησεν ότι περιμένει να εγκριθή το ψήφισμα του δήμου από τον νομάρχην. Η αστυνομία τω εδήλωσεν ότι εάν δεν κλείση αμέσως το σχολείο απεκδύεται πάσης ευθύνης διά τα συμβησόμενα... Επιστρέφοντα τον κ. Δελμούζον εις τον οίκον του τον αντελήφθησαν οι πολίται, οίτινες ήρχισαν να τον σφυρίζουν και τον γιουχαΐζουν. Εξω ο μαλλιαρός! Εξω ο μασόνος! Συγχρόνως εκ μέρους της δημαρχίας εστάλη εις κλητήρ διά να ζητήση τα κλειδιά του οικήματος».
Εκπαιδευτικός Ομιλος. 1910. Το καταστατικό υπογράφουν, ανάμεσα σε άλλους, και οι Π. Νιρβάνας, Αλ. Διομήδης, Ν. Καζαντζάκης, Α. Καρκαβίτσας, Λ. Μαβίλης, Α. Παπαναστασίου, Κ. Τριανταφυλλόπουλος. Αντιδράσεις. Σχόλια Π.Π. Οικονόμου. «Λέγουν, ότι όταν επικρατή εις ένα τόπον επιδημία, πάσα ασθένεια καταλήγει εις την επιδημίαν αυτήν. Παρ' ημίν τώρα επικρατεί η επιδημία της μαλλιαρωσύνης, η οποία οσημέραι παρουσιάζει πολλά κρούσματα».
* Ο Κώστας Ζώρας είναι ομότιμος καθηγητής, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου
πηγη: https://left.gr