Loading...

Κατηγορίες

Σάββατο 19 Νοέ 2022
Ποίηση μορφής, παραδείγματος και σκοπού
Κλίκ για μεγέθυνση














19.11.2022, 18:00

 

 
 

Κοιτάζοντας τη φωτογραφία, με την ιππήλατη άμαξα στην Πατησίων, βλέπεις τη νεοκλασική αρχιτεκτονική του Λύσανδρου Καυταντζόγλου. Το λαμπρό συγκρότημα του Πολυτεχνείου είναι από τα ωραιότερα του είδους: οι αναγνωρίσιμες γραμμές, ο ορθολογισμός της κατασκευής, η καθαρότητα της λεπτομέρειας και των αναλογιών συναντήθηκαν με τον ευγενή σκοπό: «Με τα υπόλοιπα χρήματα της καταστάσεώς μου», έγραφε το 1852 στη διαθήκη του ο Νικόλαος Στουρνάρης, «να κτισθή εις Αθήνας εν λαμπρόν Πολυτεχνείον…». Συγγενείς και πλούσιοι Μετσοβίτες (Μιχαήλ και Ελένη Τοσίτσα, Γεώργιος Αβέρωφ) στήριξαν την ιδέα και το παράδειγμά του. Και γεννήθηκε το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο: μνημείο, ποίηση μορφής, παραδείγματος, σκοπού.

Ο χρόνος είναι ένα πράγμα. Η μνήμη και η μνημειακότητα ένα άλλο. Κοιτάζοντας πρωτοσέλιδα, τεκμήρια, διαβάζοντας τη λογοτεχνία, την ποίηση και τις μαρτυρίες, ακούγοντας τραγούδια, τον απόηχο των κρότων, τη βοή και τις φωνές του συμβάντος, πολλοί της δικής μου γενιάς σκέφτονται αν κάποιος μπορεί να ζήσει δυο και τρεις φορές. Δεν μπορεί. Αλλά στη διαδρομή ο καθένας ενσωματώνει πολλές μικρές ζωές. Η γέφυρα που ενώνει τις γενιές στη μακρά διάρκεια είναι ίδια. Η δημιουργία ενάντια στο σκοτάδι και την τυραννία είναι αμετακίνητη και, με τη σειρά της, χαράζει διαδρομές για πιο σύνθετες νοητικές, αξιακές και κοινωνικοπολιτικές προκλήσεις. Αν οι νέοι του 1973 έβλεπαν ότι ο κόσμος τους δεν ήταν αρμονικός και ζητούσαν να τον αλλάξουν, το ίδιο ισχύει σήμερα. Κι αυτή η παραδοχή δημιουργεί αλυσίδες συνεπειών προκυπτουσών από ιδρυτικά γεγονότα. Οσοι αρνούνται αυτή τη συνθήκη είναι αυτοί που, σήμερα, κάνουν ασκήσεις χυδαίου ιστορικού αναθεωρητισμού.

Το «Πολυτεχνείο» ως σύστοιχο πολιτικής στροφής στη δημοκρατία αλλά και ως γιορτή τού σήμερα δεν είναι γραμμική αλληλουχία· ούτε απλό αντώνυμο της δικτατορίας. Συνδέει ωστόσο, ως είδος συνέχειας της ελευθερίας και της δημοκρατίας, τις γενιές με συγκείμενα που ζητούν τις δικές τους πληρώσεις. Σταθείτε προσεκτικά στη μνημειακή σύνθεση, εκεί όπου όλοι καταθέτουν στεφάνια και λουλούδια «…εις μνήμη των ηρωικών… κ.λπ.». Ο κύκλος του πολέμου και της Κατοχής, ο Εμφύλιος και το μετεμφυλιακό κράτος, αλλά και ο κύκλος της Μεταπολίτευσης βρίσκονται εκεί. Η «Στήλη» με τα ονόματα φοιτητών του Πολυτεχνείου που χάθηκαν στην Κατοχή, η «Πύλη» και, δίπλα, το «Κεφάλι». Η σύνθεση αναπαριστά τη συνέχεια της νεότερης πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας και αγκαλιάζεται απ’ το ευρύτερο περιβάλλον μνημειακό σύμπλεγμα. Η «Στήλη» με τα ονόματα δείχνει το παράδειγμα, το χρέος. Η ξαπλωμένη «Πύλη» δείχνει τη βία – τον τρόπο που αντιμετωπίζονται όσοι αντιστέκονται. Το «Κεφάλι» δείχνει τη σκέψη, την αναγκαία στοχαστική αναλαμπή του νου.

Ανατρέξτε στις γενεαλογίες. Το «Κεφάλι» είναι έργο του γλύπτη Μέμου Μακρή – ποιητή της ύλης, διεθνιστή καλλιτέχνη, αγωνιστή της ειρήνης, τέκνου της σημαδεμένης γενιάς που το 1945 έφυγε με το «Ματαρόα». Η μορφή είναι του καθηγητή του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, ιστορικού Νίκου Σβορώνου. Ο Σβορώνος ήταν συνταξιδιώτης του Μακρή στο «Ματαρόα» και επέστρεψε στην Ελλάδα μετά τη δικτατορία. Οι νέοι του ’73 είχαν πίσω τους προηγούμενους νέους, της Κατοχής και της Αντίστασης, τους νέους του «Ματαρόα». Το Πολυτεχνείο, πάντα, ήταν υπόθεση υψηλών σκοπών και νεολαίας. Και επειδή το θέμα «νεολαία» είναι ανοιχτό –πρώτοι στην ανεργία των νέων, πρώτοι σε απώλειες δομών δημόσιας παιδείας, πρώτοι στο διώξιμο των ταλαντούχων– η βασική ιδέα και οι σκοποί αντέχουν, 49 χρόνια μετά.

Κι ο χρόνος; Μιλάνε οι στίχοι του Παλαμά για τις κληρονομιές, τα υλικά και τα πράγματα των πυρακτωμένων ιδεών: «Παιδί, το περιβόλι μου που θα κληρονομήσεις… Σκάψε το ακόμα πιο βαθιά…» Και ο Ελιοτ είχε μιλήσει για τον παρελθόντα και τον μέλλοντα που, και οι δυο, είναι ενεργοί στον παρόντα χρόνο· το ίδιο και ο Αγγελόπουλος, με τους Αλέξανδρους ή με τη «Σκόνη του χρόνου». Κι εξίσου παραστατικά, ο Αναγνωστάκης μίλησε για τον χρόνο και την τζάμπα ζωή: «Φοβάμαι τους ανθρώπους που εφτά χρόνια έκαναν πως δεν είχαν πάρει χαμπάρι» – για να μείνω μόνο σ' αυτούς...

Το μνημείο, η μνημειοποίηση του συμβάντος και ο χρόνος είναι κάτι περισσότερο από συναισθήματα ή και συνθήματα που συνοψίστηκαν γύρω από τη μία λέξη «Πολυτεχνείο» ή «γενιά». Είναι πυκνώσεις· συστατικά στοιχεία της βασικής ανθρώπινης κατάστασης: «ψωμί» για τις ανάγκες του βίου και της οικονομίας· «παιδεία» για τη μόρφωση του ανθρώπου και την καλλιέργεια του νου· «ελευθερία» ως πλήρωση ομόλογη της ζωής που, προσέτι, αποκαλύπτει το χάσμα ανάμεσα στις τυραννίδες και στους αντιπάλους τους. Είναι σκευή και παραδείγματα για τις προκλήσεις που έρχονται να μας συναντήσουν με φόρα: τις παράλογες, πραξικοπηματικές, βίαιες όψεις μιας εξουσίας που, παριστάνοντας την εθνοσωτήρια, γεννά σήψη με επιτυχία.

πηγη: https://www.efsyn.gr

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου