Η εξέγερση μπορεί ξεσπάσει με πολλούς τρόπους. Κάπου να εμφανιστεί ως έκφραση μιας ιδέας, και κάπου αλλού ως αναγκαίο επακόλουθο και ως συνέπεια. Τις περισσότερες φορές είναι αποτέλεσμα ενός δικτύου αναγκών και ιδεών που αμοιβαίως εγείρονται και αλληλοενισχύονται. Εστιάζεται στα αίτια των κοινωνικών δεινών ή ακολουθεί κάποιο παράπλευρο ζήτημα: είτε αυτό είναι συνειδητό ή ενστικτώδες, ανθρώπινο ή βάναυσο, γενναιόδωρο ή στενόμυαλο και εγωιστικό, όμως σχεδόν πάντα αυξάνεται και εξαπλώνεται σταθερά.
Έτσι δημιουργείται η ιστορία και είναι άχρηστο να σπαταλά κάποιος το χρόνο του παραπονούμενος για την πορεία που θα πρέπει να ακολουθηθεί, γιατί αυτή η πορεία έχει σχεδιαστεί από την εξέλιξη που προηγήθηκε.
Ωστόσο, η ιστορία φτιάχνεται από ανθρώπους και εφ’ όσον δεν επιθυμούμε να είμαστε απλοί παθητικοί και αδιάφοροι θεατές της ιστορικής τραγωδίας, αφού θέλουμε να συνεργαστούμε με όλες μας τις δυνάμεις για να επιφέρουμε τις συνθήκες που φαίνονται να είναι οι πιο ευνοϊκές για εμάς, θα πρέπει να έχουμε κάποιες αξίες που θα μας καθοδηγούν ως προς την εκτίμηση των γεγονότων που συμβαίνουν και, ιδιαίτερα, στην επιλογή της θέσης που θα καταλάβουμε στον αγώνα.
Ο ΣΚΟΠΟΣ ΑΓΙΑΖΕΙ τα ΜΕΣΑ[1]. Αυτό το απόφθεγμα έχει παρεξηγηθεί πολύ. Στην πραγματικότητα, αποτελεί παγκόσμιο οδηγό συμπεριφοράς.
Θα μπορούσε κάποιος να το εκφράσει καλύτερα ως εξής: κάθε σκοπός φέρνει μαζί του τα δικά του μέσα. Ως εκ τούτου, η ηθική ή η ανηθικότητα, το θεμιτό ή το αθέμιτο ενός σκοπού εξαρτώνται από τα μέσα που χρησιμοποιούνται.
Από τη στιγμή που κάποιος έχει επιλέξει έναν σκοπό και έχει αποφασίσει να εργαστεί για την επίτευξή του, είτε από επιλογή είτε από ανάγκη, το μεγάλο πρόβλημα της ζωής είναι να βρει τα μέσα που, ανάλογα με τις περιστάσεις, θα οδηγήσουν –σίγουρα και με το μικρότερο κόστος– στον επιθυμητό σκοπό. Ο τρόπος με τον οποίο επιλύεται αυτό το πρόβλημα καθορίζει, –στο βαθμό που μπορεί να καθορίσει η ανθρώπινη βούληση–, το εάν ένας άνθρωπος ή μια ομάδα που προσπαθεί να επιτύχει τον στόχο ή όχι, είναι χρήσιμος για τον αγώνα χωρίς να εξυπηρετεί την αντίθετη πλευρά. Η εύρεση του ορθού μέσου είναι όλο το μυστικό των μεγάλων ανδρών και των οργανωμένων ομάδων που έχουν αφήσει το στίγμα τους στην ιστορία.
Π.χ. Ο σκοπός των Ιησουιτών είναι, για τους αποκρυφιστές), η δόξα του Θεού, και για τους άλλους η δύναμη της «Εταιρείας του Ιησού». Πρέπει, επομένως, να προσπαθήσουν να ταπεινώσουν τους ανθρώπους αντιμετωπίζοντας τους ως μάζες, να τους τρομοκρατήσουν και να τους κρατήσουν υποταγμένους. Το αντικείμενο των Ιακωβίνων και όλων των αυταρχικών κομμάτων, που πιστεύουν ότι κατέχουν την απόλυτη αλήθεια, είναι να επιβάλουν τις ιδέες τους στο «άξεστο κοπάδι» και να δέσουν την ανθρωπότητα στο Προκρούστειο κρεβάτι των πεποιθήσεών τους.
Με εμάς είναι αλλιώς – εντελώς διαφορετικός είναι ο στόχος μας και πολύ διαφορετικά, επομένως, πρέπει να είναι τα μέσα που χρησιμοποιούμε για την επίτευξή του.
Δεν παλεύουμε για να μπούμε στη θέση των εκμεταλλευτών και καταπιεστών του σήμερα, ούτε παλεύουμε για τον θρίαμβο μιας αφηρημένης ιδέας. Δεν είμαστε σαν εκείνον τον Ιταλό πατριώτη που είπε: «Τι σημασία έχει να πεθάνουν όλοι οι Ιταλοί από την πείνα, αν η Ιταλία θα γίνει μεγάλη και ένδοξη;». Ούτε μοιάζουμε με αυτόν τον σύντροφο που παραδέχτηκε ότι δεν θα τον ένοιαζε αν τα τρία τέταρτα των ανθρώπινων όντων σφαγιάζονταν, υπό την προϋπόθεση ότι η Ανθρωπότητα θα ήταν ελεύθερη και ευτυχισμένη.
Ευχόμαστε στους ανθρώπους να είναι ευτυχισμένοι — όλοι οι άνθρωποι, χωρίς εξαίρεση. Ευχόμαστε κάθε άνθρωπος να είναι ελεύθερος να αναπτυχθεί και να ζήσει όσο πιο ευτυχής γίνεται. Και πιστεύουμε ότι αυτή η ελευθερία, αυτή η ευτυχία, δεν μπορεί να χορηγηθεί στους ανθρώπους από κανέναν άνθρωπο ή κανένα κόμμα, αλλά ότι, όλοι οι άνθρωποι πρέπει, με τις δικές τους προσπάθειες, να ανακαλύψουν τις προϋποθέσεις για την ευτυχία και να την κατακτήσουν. Πιστεύουμε ότι μόνο η πιο εμπεριστατωμένη εφαρμογή της αρχής της αλληλεγγύης μπορεί να θέσει τέλος στις δυσκολίες, την καταπίεση και την εκμετάλλευση και, ότι η αλληλεγγύη μπορεί να έρθει μόνο ως αποτέλεσμα μιας εθελοντικής συμφωνίας, μιας σκόπιμης και αυθόρμητης εναρμόνισης ενδιαφερόντων.
Για εμάς, λοιπόν, ό,τι στοχεύει στην καταστροφή της οικονομικής ή πολιτικής καταπίεσης, ό,τι βοηθά στην ανύψωση του ηθικού και πνευματικού επιπέδου της ανθρωπότητας, ─το να συνειδητοποιήσουν, δηλαδή, οι άνθρωποι τα δικαιώματα και τη δύναμή τους και να φροντίζουν οι ίδιοι τα συμφέροντά τους─, καθώς και ο,τιδήποτε προκαλεί απέχθεια για την καταπίεση και προάγει την ανθρώπινη αδελφότητα, μας φέρνει πιο κοντά στον στόχο μας και, επομένως, είναι επιθυμητό αφού υπόκειται μόνο σε έναν ποσοτικό υπολογισμό ως προς το πώς θα εξασφαλίσουμε, με τους διαθέσιμους πόρους, το μέγιστο χρήσιμο αποτέλεσμα.
Και, αντίθετα, είναι ανεπιθύμητο και έρχεται σε αντίθεση με τον στόχο μας, οτιδήποτε επιδιώκει να διατηρήσει την παρούσα κατάσταση των πραγμάτων ή να θυσιάσει, παρά την θέλησή του, έναν άνθρωπο στον θρίαμβο μιας αρχής.
Αυτό που επιθυμούμε είναι ο θρίαμβος της αγάπης και της ελευθερίας. Σημαίνει, όμως, αυτό ότι απέχουμε από τη χρήση βίαιων μέσων; Καθόλου. Τα μέσα που χρησιμοποιούμε είναι εκείνα που οι περιστάσεις καθιστούν δυνατά ή απαραίτητα. Είναι αλήθεια ότι θα προτιμούσαμε να μην πληγώσουμε ούτε μια τρίχα από το κεφάλι κανενός· θα θέλαμε να σκουπίσουμε όλα τα δάκρυα και να μην γίνουμε αιτία να χυθεί έστω και ένα. Αλλά είναι γεγονός ότι πρέπει να διεξάγουμε τον αγώνα μας μέσα στον κόσμο έτσι όπως είναι, αλλιώς καταδικαζόμαστε να μην είμαστε παρά άκαρποι ονειροπόλοι.
Θα έρθει η μέρα, πιστεύουμε ακράδαντα, που θα είναι δυνατό να εργαστεί κάποιος για την ευτυχία των ανθρώπων χωρίς να κάνει κακό ούτε στον εαυτό του, ούτε στους άλλους. Σήμερα αυτό δεν είναι δυνατόν. Ακόμη και ο πιο αγνός και ηπιότερος μάρτυρας, αυτός που για τον θρίαμβο του δίκαιου θα άφηνε τον εαυτό του να συρθεί στο ικρίωμα χωρίς αντίσταση, ευλογώντας τους διώκτες του όπως ο Ιησούς του θρύλου, ακόμα και ένας τέτοιος, θα έκανε πολύ κακό. Πέρα από το κακό που θα έκανε στον εαυτό του —που και αυτό μετράει, φυσικά— θα έκανε όλους όσους τον αγαπούν να χύσουν δάκρυα πικρά.
Το κύριο πρόβλημα, λοιπόν, πάντα, σε όλες τις πράξεις της ζωής μας, είναι να επιλέγουμε το μικρότερο κακό· να προσπαθούμε να επιτύχουμε το μεγαλύτερο δυνατό καλό για το σύνολο, με το λιγότερο δυνατό κακό.
Η ανθρωπότητα σέρνεται κάτω από το βάρος της καταπίεσης. Ζαλίζεται, υποβαθμίζεται, σκοτώνεται από τη φτώχεια, τη σκλαβιά, την άγνοια και τις συνέπειές τους. Για τη διατήρηση αυτής της κατάστασης υπάρχουν ισχυρές στρατιωτικές και αστυνομικές οργανώσεις που αντιμετωπίζουν κάθε σοβαρή απόπειρα απόκλισης με φυλακή, απαγχονισμό και θανάτωση. Δεν υπάρχει ειρηνικός, νόμιμος τρόπος για να βγούμε από αυτήν την κατάσταση — και αυτό είναι απολύτως φυσικό γιατί οι νόμοι φτιάχνονται από τους προνομιούχους για να προστατεύσουν τα προνόμιά τους. Ενάντια στη φυσική δύναμη που εμποδίζει το δρόμο μας, θα προσφύγουμε στην ψυχική δύναμη – δεν μπορεί να υπάρξει άλλη επανάσταση εκτός από μια βίαιη επανάσταση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επανάσταση θα προκαλέσει πολλές συμφορές, πολλά δεινά. Αλλά όσα και να προκαλέσει, σε σύγκριση με αυτό που υπομένουμε σήμερα, θα είναι μια ευλογία.
Είναι γνωστό ότι σε μια μάχη σκοτώνονται περισσότεροι άνθρωποι από όσους στην πιο αιματηρή επανάσταση. Είναι γνωστό ότι εκατομμύρια παιδιά σε τρυφερή ηλικία πεθαίνουν κάθε χρόνο λόγω έλλειψης φροντίδας, ότι εκατομμύρια εργαζόμενοι πεθαίνουν πρόωρα από την ασθένεια της φτώχειας, ότι η τεράστια πλειονότητα των ανθρώπων ζουν ζωές τελματωμένες, χωρίς χαρά και ελπίδα, ότι ακόμη και οι πλουσιότεροι και οι πιο ισχυροί είναι πολύ λιγότερο ευτυχισμένοι από ό,τι θα μπορούσαν να είναι σε μια κοινωνία ίσων, και ότι αυτή η κατάσταση των πραγμάτων έχει υφίσταται από αμνημονεύτων χρόνων. Χωρίς μια επανάσταση θα διαρκούσε απεριόριστα, ενώ μια μόνο επανάσταση που θα κατευθυνθεί ακριβώς στα αίτια του κακού θα μπορούσε να βάλει την ανθρωπότητα για πάντα στο δρόμο της ευτυχίας.
Ας έρθει, λοιπόν, η επανάσταση! Κάθε μέρα που καθυστερεί, κοστίζει έναν τεράστιο όγκο βασάνων στην ανθρωπότητα. Ας εργαστούμε να έρθει γρήγορα και να είναι αυτό το είδος της επανάστασης που πρέπει να κάνουμε για να βάλουμε τέλος σε κάθε καταπίεση και εκμετάλλευση.
Η αγάπη μας για την ανθρωπότητα μας έκανε επαναστάτες. Η ίδια η ιστορία μας οδηγεί σε αυτή την οδυνηρή αναγκαιότητα.
Επομένως, για εμάς και για όλους όσους βλέπουν τα πράγματα όπως εμείς, κάθε κομμάτι προπαγάνδας ή πολύμορφης δράσης, είτε με λόγια είτε με έργα, είτε από μια ομάδα είτε από ένα άτομο, είναι καλό και χρήσιμο όταν βοηθάει να φέρουμε την επανάσταση πιο κοντά, να την κάνουμε πιο προσιτή, όταν βοηθάει να κερδίσουμε για την επανάσταση τη συνειδητή συνεργασία των απλών ανθρώπων και να δώσουμε αυτόν τον χαρακτήρα της καθολικής απελευθέρωσης χωρίς την οποία θα μπορούσαμε, πράγματι, να έχουμε μια επανάσταση, αλλά όχι την επανάσταση που επιθυμούμε. Και ειδικά σε σχέση με μια επανάσταση πρέπει να έχουμε κατά νου την αρχή των μέσων με το μικρότερο κόστος, γιατί εδώ το κόστος υπολογίζεται σε ανθρώπινες ζωές.
Γνωρίζουμε πολύ καλά τις τρομερές υλικές και ηθικές συνθήκες στις οποίες ζει η ανθρωπότητα και επομένως μπορούμε να κατανοήσουμε τις πράξεις μίσους, εκδίκησης, ακόμη και αγριότητας που μπορεί να συμβούν. Καταλαβαίνουμε ότι μπορεί να υπάρχουν μερικοί από τους καταπιεσμένους που, έχοντας βιώσει την πιο επαίσχυντη σκληρότητα από τους καταπιεστές, έχοντας αντιληφθεί ότι όλα επιτρέπονται σε αυτούς που έχουν την εξουσία, μπορούν να πουν στον εαυτό τους κάποια ωραία μέρα όταν θα πάρουν την εξουσία, «Τώρα θα κάνουμε αυτό που μας έκαναν οι εξουσιαστές». Καταλαβαίνουμε ότι μπορεί να συμβεί στον πυρετό της μάχης κάποιοι άνθρωποι, φυσικά καλόκαρδοι, αλλά χωρίς μακροχρόνια ηθική εκπαίδευση –κάτι πολύ δύσκολο υπό τις παρούσες συνθήκες– να χάσουν τον στόχο που πρέπει να επιτευχθεί και να θεωρήσουν τη βία αυτοσκοπό και έτσι, να αφεθούν να παρασυρθούν σε άγριες υπερβολές.[2]
Όμως είναι άλλο να κατανοείς και να δικαιολογείς και άλλο να προτείνεις τέτοιες μεθόδους. Δεν είναι αυτές οι συγκεκριμένες πράξεις που μπορούμε να δεχτούμε, να ενθαρρύνουμε και να μιμηθούμε. Πράγματι, πρέπει να είμαστε αποφασιστικοί και ενεργητικοί, αλλά πρέπει να προσπαθήσουμε να μην υπερβούμε ποτέ αυτό που θεωρούμε ότι είναι απολύτως απαραίτητο. Πρέπει να είμαστε σαν τον χειρουργό, που κόβει όταν πρέπει, αλλά αποφεύγει να προκαλεί περιττό πόνο. Με μια λέξη, θα πρέπει να μας καθοδηγεί η αγάπη για την ανθρωπότητα, για ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Θεωρούμε αυτή την αγάπη για την ανθρωπότητα ως την ηθική βάση, τον ίδιο τον σπόρο του κοινωνικού μας προγράμματος. Πιστεύουμε ότι μόνο με το να συλλάβουμε την επανάσταση ως το μεγάλο ανθρώπινο ιωβηλαίο, ως την απελευθέρωση και την αδελφοποίηση όλων των ανθρώπων, οπουδήποτε και να ανήκουν, μόνο έτσι μπορεί να γίνει πραγματικότητα το ιδανικό μας.
Βίαιη εξέγερση αναμφίβολα θα συμβεί, και μπορεί, πράγματι, να βοηθήσει να δοθεί το τελευταίο μεγάλο χτύπημα που θα ανατρέψει το παρόν σύστημα· αλλά αν δεν συντηρηθεί από επαναστάτες που αγωνίζονται για ένα ιδανικό, θα αφανιστεί.
Το μίσος δεν δημιουργεί αγάπη: με μίσος δεν μπορεί κάποιος να ξαναχτίσει τον κόσμο. Και μια επανάσταση εμπνευσμένη από μίσος είτε θα αποτύγχανε τελείως είτε θα οδηγούσε σε μια νέα καταπίεση, η οποία θα μπορούσε πράγματι να ονομαστεί «αναρχική», όπως ονομάζονται οι σημερινές κυβερνήσεις «φιλελεύθερες», αλλά που ωστόσο θα ήταν καταπίεση και δεν θα κατάφερνε να αποφύγει όλες αυτές τις συνθήκες που αναπόφευκτα παράγει η καταπίεση.
Απόδοση Αναρχία και Ζωή
Το κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά ως «Un peu de théorie», L’En Dehors (Παρίσι), Αύγουστος 1892
[1] Το μέσο: καθετί που χρησιμεύει για την επιτυχία ενός σκοπού
[2] Εγώ γίνεται ξεκάθαρα αναφορά στις πράξεις του François Koenigstein, γνωστού ως Ravachol, ενός Γάλλου αναρχικού που είχε πραγματοποιήσει μια σειρά από επιθέσεις με δυναμίτη τους προηγούμενους μήνες, με αποτέλεσμα να θανατωθεί στην λαιμητόμο στις 11 Ιουλίου 1892. Το άρθρο του Malatesta προκάλεσε μια απάντηση στο ίδιο περιοδικό από τον Émile Henry, ο οποίος υποστήριξε ότι κανείς δεν είχε το δικαίωμα να κρίνει τις πράξεις ενός συντρόφου αναρχικού. Ο ίδιος ο Henry πέθανε κάτω από τη λαιμητόμο δύο χρόνια αργότερα, αφού πέταξε μια βόμβα στο Café Terminus στο Παρίσι. (D. Turcato)
Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ.229, Σεπτέμβριος 2022
πηγη: https://anarchypress.wordpress.com