ΑΝΑΛΥΣΗ*
To Δημοτικό Θέατρο στη Λευκωσία, την Τετάρτη το βράδυ (4/4), ήταν κατάμεστο. Το θεατρικό έργο του αρχισυντάκτη της «Times of Malta», Χέρμαν Γκρεχ, για τη δολοφονία της δημοσιογράφου Δάφνης Καρουάνα Γκαλίτζια, τον Οκτώβριο του 2017, έφερε μπροστά στα μάτια του κυπριακού ακροατηρίου, σαν καθρέφτης, όλα όσα συμβαίνουν εδώ και χρόνια στην Κύπρο: την άνθηση της διαφθοράς, την επιβολή σιγής στη διερευνητική δημοσιογραφία, τη συγκάλυψη της διεφθαρμένης εξουσίας.
Την ανατίναξαν
Ο Μάθιου, γιος της Δάφνης Γκαλίτζια, ήταν επίσης παρών στη θεατρική παράσταση. Αντίκρισε πρώτος το διαμελισμένο κορμί της μητέρας του από τη βόμβα που εξερράγη με τηλεχειριστήριο κάτω από το αυτοκίνητό της. Ο ίδιος, δημοσιογράφος και ακτιβιστής, αντιλήφθηκε «πότε σταματά η δημοσιογραφία να είναι ένα ευχάριστο και ελκυστικό επάγγελμα». Ρωτήθηκε αν άλλαξε κάτι στο μικρό νησί της Μεσογείου: «Δεν μπορώ να δεχτώ ότι η μητέρα μου έχασε τη ζωή της για το τίποτε. Δημοσιογράφοι δείχνουν αλληλεγγύη μεταξύ τους. Υπάρχει διεθνής δημοσιογραφική συνεργασία για αποκάλυψη της διαφθοράς. Οργανισμοί ασχολούνται με τη δημοσιογραφική ελευθερία. Ομως, η αλήθεια είναι ότι οι πολιτικοί τη σκαπουλάρουν ακόμα. Ο Τζόζεφ Μουσκάτ (ο διεφθαρμένος τότε πρωθυπουργός και ηθικός αυτουργός της δολοφονίας) εξακολουθεί να πουλάει διαβατήρια. Στη χώρα μου έχουμε πολύ δρόμο ακόμα…».
Ο «δαίμονας»
Οι Κύπριοι γνωρίζουν πολύ καλά ότι έχουν τον δικό τους Μουσκάτ, τον Νίκο Αναστασιάδη. Ηταν πρωταθλητής στην Ε.Ε. στη βιομηχανία των χρυσών διαβατηρίων, με 7 χιλιάδες στο σύνολο, τα μισά αποδεδειγμένα παράνομα. Διέπρεψε στη διαφθορά για 10 χρόνια, αλλά δεν αισθάνθηκε ιδιαίτερη δημοσιογραφική πίεση και ποτέ δεν ανέλαβε καμία ευθύνη. Παρά μόνο μοίρασε διάφορες συνεντεύξεις, κατακρίνοντας όλους όσοι άσκησαν κριτική εναντίον του «αδίκως και καθ’ υπερβολή», όπως έλεγε. Στην πράξη, σήκωνε το τηλέφωνο και έβριζε τους δημοσιογράφους ή έβαζε υποτακτικούς του να τους κλείσουν το στόμα. Στην Κύπρο δεν βρέθηκε κάποιος νεκρός σε… χαντάκι, αλλά η προειδοποίηση Αναστασιάδη, «θα σας πάρει ο δαίμονας», ήταν αρκετή για να πάρουν οι περισσότεροι το μήνυμα. Γι’ αυτό ο Μακάριος Δρουσιώτης, που κατέγραψε τα έργα και τις ημέρες του σε τρία βιβλία, μπήκε στη «μαύρη λίστα» των πλείστων ΜΜΕ κι ας διαβάστηκαν τα βιβλία του από δεκάδες χιλιάδες πολίτες.
Αφύπνιση
Η υπόθεση της δολοφονίας της Δάφνης Γκαλίτζια έχει αφυπνίσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία προτείνει ευρωπαϊκή νομοθεσία, τη γνωστή «Ευρωπαϊκή Πράξη για τη Δημοσιογραφική Ελευθερία». Τη συνδέει με το κράτος δικαίου και την ποιότητα της δημοκρατίας στις ετήσιες εκθέσεις της. Κάτω από παρακολούθηση βρίσκονται πλέον πολλές… παράξενες χώρες-μέλη. Δεν είναι μόνο η Ουγγαρία και η Πολωνία. Είναι, δυστυχώς, η Κύπρος, η Μάλτα, στιγματισμένες ήδη από τη διαφθορά, αλλά και η Ελλάδα, η οποία υποχωρεί, παρά το γεγονός ότι είχε ισχυρή παράδοση ελευθεροτυπίας από την εποχή της Μεταπολίτευσης.
Την εβδομάδα που πέρασε, αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχαν την ευκαιρία να ακούσουν από πρώτο χέρι Κύπριους δημοσιογράφους να τους περιγράφουν την παρακμή της δημοσιογραφικής ελευθερίας και του πλουραλισμού στην Κύπρο. Ο κύκλος της σιωπής σπάει. Η πρωτοβουλία του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών της Κύπρου να προσκαλέσει στην Κύπρο τους Μαλτέζους δείχνει, επίσης, ότι τα πράγματα δεν είναι ακίνητα. Πολλοί καταλαβαίνουν την αξία της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας. Αυτό δείχνει η μαζική προσέλευση στο Δημοτικό Θέατρο. Το Συμβούλιο της Ευρώπης ήταν παρόν, για να εγκαινιάσει την εκστρατεία «Οι δημοσιογράφοι μάς αφορούν».
Κυβερνητική προπαγάνδα
Ομως, η περιστολή της δημοσιογραφικής ελευθερίας έχει αποκτήσει πολλά πρόσωπα, δηλώνει ο Χέρμαν Γκρεχ: «Είναι το κυβερνητικό σύστημα προπαγάνδας που ελέγχει τα μεγάλα ΜΜΕ – τα mainstream, όπως λέγονται. Η κυβέρνηση κατατάσσει όσους δημοσιογράφους ασκούν κριτική και απαιτούν απαντήσεις ως εχθρούς της πατρίδας». Ο Μαλτέζος δημοσιογράφος δεν μπορούσε να είναι πιο εύστοχος: αυτή τη μέθοδο για συκοφάντηση δημοσιογράφων χρησιμοποιούν συστηματικά, εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια, οι κυβερνήσεις στην Κύπρο. Την αναμεταδίδουν ευχάριστα ορισμένα «mainstream» ΜΜΕ και βάζουν άλλους δημοσιογράφους να κάνουν τα βαποράκια. Αυτό έκαναν για το Κυπριακό, τον καιρό της «περιρρέουσας» του Τάσσου Παπαδόπουλου. Αυτό επανέλαβε ο Νίκος Αναστασιάδης για το Κραν Μοντανά και μετά το επέκτεινε, για να πουλά διαβατήρια: «Στοχεύουν την Κυπριακή Δημοκρατία και ζηλεύουν την οικονομία μας…». Τον συνεπικουρούσαν ο Αρχιεπίσκοπος, διαπλεκόμενοι πολιτικοί, οικονομικοί σύνδεσμοι, δήθεν ανεξάρτητοι οίκοι. Μέχρι που έσκασε το βίντεο του Al Jazeera…
Το θεατρικό έργο «They blow her up» αναπαριστά το τι βίωσε η Δάφνη, καθώς ερευνούσε τη διασύνδεση υψηλόβαθμων Μαλτέζων πολιτικών του Εργατικού Κόμματος με τα Panama Papers. Ο Χέρμαν συγκεντρώνει μέσα από τη δημοσιογραφική έρευνά του όλα τα στοιχεία της υπόθεσης, μαζί και την υποκρισία και την προσπάθεια συγκάλυψης του εγκλήματος. Τα αναπτύσσει στους διαλόγους του θεατρικού έργου. Ο αστυνομικός ανακριτής, ο εκτελεστής, η δημοσιογράφος που καλύπτει τις εξελίξεις, ο διαπλεκόμενος πολιτικός. Αν δεν ήταν το FBI να μαζέψει τα στοιχεία, το έγκλημα θα ήταν ανεξιχνίαστο. Οι πολιτικοί που είναι οι ηθικοί αυτουργοί, όμως, είναι ακόμα ελεύθεροι. Φροντίζει γι’ αυτό το σύστημα δικαιοσύνης, όπως ακριβώς γίνεται και στην Κύπρο.
Ο τέως πρόεδρος, Ν. Αναστασιάδης, ίδρυσε δύο πολιτικά γραφεία, ένα στη Λευκωσία και ένα στη Λεμεσό, για να επιτηρεί την πολιτική ζωή. Η νέα κυβέρνηση του Νίκου Χριστοδουλίδη θεωρεί, φαίνεται, ότι η διαφθορά δεν την αφορά. Σε αυτό βοηθά πολύ η Γενική Εισαγγελία, η ηγεσία της οποίας απαρτίζεται από πρώην υπουργούς του Αναστασιάδη. Οι δημοσιογράφοι σταδιακά έπαψαν να ασχολούνται και δεν ερευνούν.
Η Δάφνη Γκαλίτζια ήταν ενοχλητική, έκανε αποκαλύψεις. Τη χαρακτήριζαν μάγισσα, τσούλα, σκύλα, για να την απαξιώσουν. Ολα μεθοδευμένα, μέχρι και η εξόντωσή της, για να παραδειγματιστούν οι υπόλοιποι δημοσιογράφοι: να αυτολογοκριθούν, να μην ερευνούν. Στη Μάλτα, όπως και στην Κύπρο, πολλοί δημοσιογράφοι έχουν αποχωρήσει από τη δημοσιογραφία. Με χαμηλές απολαβές, ρίσκο, εχθρότητα, πολύωρη εργασία, «λιγοστεύουν οι δημοσιογράφοι που θέλουν να ασχοληθούν», προειδοποιεί ο Χέρμαν Γκρεχ.
Copy paste
Από τον καιρό που μεσολάβησε η οικονομική κρίση στην Κύπρο, τα ιδιωτικά ΜΜΕ υποστελεχώνονται και παράγουν ελάχιστο δημοσιογραφικό περιεχόμενο. Με την πρακτική «copy paste» επιμελημένα κυβερνητικά ανακοινωθέντα «γεμίζουν» τα ειδησεογραφικά sites. Το Προεδρικό και τα υπουργεία διαθέτουν αστείρευτους πόρους και έστησαν επιτελεία επικοινωνίας με πολυάριθμα στελέχη και βομβαρδίζουν τα social media. Η Κύπρος και η Μάλτα, μικρές κοινωνίες, μεσογειακές, παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες. «Η δολοφονία της μητέρας μου έβγαλε τους Μαλτέζους στον δρόμο, σε μια χώρα που η διαμαρτυρία περιοριζόταν σε μερικά ποστ στο Facebook», λέει ο Μάθιου Γκαλίτζια και προσθέτει: «Είναι αστείο να ισχυρίζεται κανείς ότι παντού υπάρχει διαφθορά, για να αποκρύψεις την κατάντια στη χώρα σου».
Η δημοσιογραφία εξαφανίζεται, όπου απουσιάζει η κριτική ερώτηση, η τεκμηριωμένη απάντηση. Ο ιός του κυβερνητικού ελέγχου εξαπλώνεται. «Τίποτε δεν είναι δεδομένο, όπως νομίζαμε. Η δημοσιογραφική ανεξαρτησία, η αξιόπιστη ενημέρωση, η ποιότητα των ειδήσεων είναι ζητούμενα που ξεπερνούν διαπιστωμένες ελλείψεις σε νομοθεσίες», προειδοποιεί ο Patrick Penninckx, επικεφαλής του Τμήματος Κοινωνίας της Πληροφορίας του Συμβουλίου της Ευρώπης.
* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου
πηγη: https://www.efsyn.gr