Loading...

Κατηγορίες

Κυριακή 22 Μάι 2022
Μαινάδες. Διονυσιακά έργα ή Διονυσιακά όργια;
Κλίκ για μεγέθυνση








22.05.2022, 18:14

 

 

Βακχεύουσι κατεχόμενοι ώσπερ αι βάκχαι. Πλάτωνος Ίων, 534, a.

Ευριπίδου, Βάκχαι.

Περίληψη

Ο Πενθέας βασιλιάς της Θήβας είχε διαδεχθεί τον Κάδμο που ήταν πατέρας της μητέρας του, Αγαύης. Ο Διόνυσος επιστρέφει στη γενέθλια πόλη Θήβα όπου ο βασιλιάς αλλά και πρώτος του εξάδελφος Πενθέας προσπαθεί με κάθε τρόπο να «εξαφανίσει» τη διάδοση της λατρείας του Διόνυσου και κάθε πτυχή της. Έχει τη στήριξη του σεβάσμιου Κάδμου αλλά και του μυστηριακού μάντη Τειρεσία. Εκστασιάζει  τις γυναίκες της Θήβας, τις καθιστά Μαινάδες. Ανάμεσα στις Μαινάδες και οι αδελφές της μητέρας του Σεμέλης. Το ιερό βουνό Κιθαιρώνας υποδέχεται τα βακχικά όργια (έργα) του Διόνυσου. Ο άτυχος Πενθέας κατασπαράσσεται από την ίδια τη μητέρα του που έχει γίνει Μαινάδα. Ο Διόνυσος επαναφέρει την «τάξη» του στον τόπο που τον γέννησε, την επτάπυλη Θήβα.

Σημειώσεις

Ιστορικά, χρονολογικά.

Ευριπίδης, 480 -406 π.Χ.: Οι Βάκχες είναι ένα από τα τελευταία έργα του Ευριπίδη. Παρουσιάσθηκε στην Αθήνα από τον γιό του, μετά τον θάνατο του ποιητή και κέρδισε το πρώτο βραβείο.

- Ο Διόνυσος από το ύψος της θεότητας του, και ως γιος του Δία, θέλει να καθιερώσει τη δική του τάξη, τη διονυσιακή λατρεία και μυστηριακή τελετουργία. Θέλει να

επιβάλλει τον παλμό, την πολυπλοκότητα και την περίπλοκη λαϊκή φύση των μυστηριακών τελετουργιών του.

-Το μεταθέατρο, η  παρενδυσία, η ταυτότητα φύλου, η ψυχοθεραπεία, η ψυχανάλυση, η έκσταση, ο διονυσιασμός, η libido, ύβρις και κάθαρσις είναι μερικές από τις παράπλευρες πύλες της τραγωδίας αυτής του Ευριπίδη.

-Οι Βάκχες του Ευριπίδη μας δίνουν μια ζωντανή εικόνα των εκστασιασμένων Μαινάδων. Λέει ο Πλάτων στον Ίωνα, «οι θεομεθυσμένες μανιακές γυναίκες  αντλούν γάλα και μέλι από τα ρέματα», 534, a.  Χτυπούν βράχους με τον θύρσο και αναβλύζει νερό. Κρούουν τον θύρσο στη γη  και μια πηγή κρασιού αναβλύζει. Αν θέλουν γάλα, ξύνουν το έδαφος με τα δάχτυλά τους. Από τον θύρσο που είναι φτιαγμένος από ξύλο  κισσού τρέχει μέλι. (Οι Μαινάδες) περιζώνονται με φίδια και θηλάζουν ελαφάκια και λύκους σαν να είναι βρέφη. Η φωτιά δεν τους καίει. Κανένα σιδερένιο όπλο δεν μπορεί να τους πληγώσει, και τα φίδια γλείφουν τον ιδρώτα από τα ζεστά μάγουλά τους. Οι ατίθασοι ταύροι πέφτουν στο έδαφος, Θύματα πολλά προκαλούνται από τα μανιακά ανίκητα γυναικεία χέρια τους. Μεγάλα, δυνατά δέντρα σκίζονται και ξεριζώνονται με τις ανεξέλεγκτες ενέργειες τους. Walter Friedrich Otto.

-Οι Μαινάδες ( < μανία), στην ελληνική μυθολογία ήταν Νύμφες που συνόδευαν και ακολουθούσαν τον θεό Διόνυσο. Το κυριότερο χαρακτηριστικό των Μαινάδων ήταν η εκστατική μανία. Ταυτίζονται με τις Βάκχες. Η έκσταση τους προέκυπτε από πιστή και επίμονη τελετουργική πρακτική που περιείχε κραυγές, χορούς και δεικτικές βίαιες ερωτικές κινήσεις. Η προσήλωση και η ένταση τους έδινε ενέργεια και δύναμη ώστε να μπορούν να ξεριζώνουν δέντρα και να θανατώνουν άγρια θηρία. Τη δύναμη αυτή πίστευαν ότι τους τη χάριζε ο Διόνυσος. Ήταν ικανότατες κυνηγοί και έτρωγαν ωμό το κρέας των θηραμάτων. Συμμετείχαν και στις «κλασσικές, συμβατικές» εργασίες του Διόνυσου όπως ο τρύγος, το πάτημα των σταφυλιών, η οινοποιία, το θέατρο και σε ότι αφορούσε τον θεό τους Διόνυσο.

Αποσπάσματα από τις Βάκχες


Ο Διόνυσος συστήνεται στους θεατές: Βάκχαι, 1-12.

Ἥκω Διὸς παῖς τήνδε Θηβαίαν χθόνα
Διόνυσος, ὃν τίκτει ποθ᾽ ἡ Κάδμου κόρη
Σεμέλη λοχευθεῖσ᾽ ἀστραπηφόρωι πυρί·
μορφὴν δ᾽ ἀμείψας ἐκ θεοῦ βροτησίαν
πάρειμι Δίρκης νάμαθ᾽ Ἱσμηνοῦ θ᾽ ὕδωρ.
ὁρῶ δὲ μητρὸς μνῆμα τῆς κεραυνίας
τόδ᾽ ἐγγὺς οἴκων καὶ δόμων ἐρείπια
τυφόμενα Δίου πυρὸς ἔτι ζῶσαν φλόγα,
ἀθάνατον Ἥρας μητέρ᾽ εἰς ἐμὴν ὕβριν.
αἰνῶ δὲ Κάδμον, ἄβατον ὃς πέδον τόδε
τίθησι, θυγατρὸς σηκόν· ἀμπέλου δέ νιν
πέριξ ἐγὼ ᾽κάλυψα βοτρυώδει χλόηι.

Έφθασα εδώ στη γη της Θήβας, εγώ ο Διόνυσος ο γιος του Δία.
Μητέρα μου ήταν η κόρη του Κάδμου η Σεμέλη, που με γέννησε πρόωρα αφού πρώτα κάηκε από το αστραποφόρο πυρ του Δία. Πήρα τη μορφή θνητού κι είμαι εδώ στις πηγές της Δίρκης και ροές του Ισμηνού.
Βλέπω μπροστά μου, δίπλα  στο παλάτι, το μνήμα της μητέρας μου, που την έκαψε άθελα ο κεραυνός του πατέρα μου Δία.
Τα ερείπια του ανακτόρου της ακόμα καπνίζουν.
Η φλόγα της ιερής φωτιάς ζει ακόμη, αθάνατη ύβρις της Ήρας προς τη μητέρα μου. Επαινώ τον Κάδμο
που κήρυξε άβατον και απαραβίαστο αυτόν τον χώρο,
ιερό περίβολο της θυγατέρας του Σεμέλης, της δικής μου άτυχης μάνας.
Εγώ τον σκέπασα με χλωρή- δροσερή κληματαριά με πολλά σταφύλια.

Μιλά ο μάντης Τειρεσίας στον Χορό των Λυδών γυναικών που συνοδεύουν τον Διόνυσο. Βάκχαι, 274- 285.

δύο γάρ, ὦ νεανία,τὰ

πρῶτ᾽ ἐν ἀνθρώποισι· Δημήτηρ θεά—
Γῆ δ᾽ ἐστίν, ὄνομα δ᾽ ὁπότερον βούληι κάλει·
αὕτη μὲν ἐν ξηροῖσιν ἐκτρέφει βροτούς·
ὃς δ᾽ ἦλθ᾽ ἔπειτ᾽, ἀντίπαλον ὁ Σεμέλης γόνος
βότρυος ὑγρὸν πῶμ᾽ ηὗρε κἀσηνέγκατο
280θνητοῖς, ὃ παύει τοὺς ταλαιπώρους βροτοὺς
λύπης, ὅταν πλησθῶσιν ἀμπέλου ῥοῆς,
ὕπνον τε λήθην τῶν καθ᾽ ἡμέραν κακῶν
δίδωσιν, οὐδ᾽ ἔστ᾽ ἄλλο φάρμακον πόνων.
οὗτος θεοῖσι σπένδεται θεὸς γεγώς,
ὥστε διὰ τοῦτον τἀγάθ᾽ ἀνθρώπους ἔχειν.

Νεαρέ, δύο θεοί  είναι οι πρώτοι στον κόσμο:
η Δήμητρα, που είναι η ίδια  η Γη
- και εσύ μπορείς να την αποκαλείς όπως θέλεις: Δήμητρα ή Γη ( Γη- μητέρα) που τρέφει τους θνητούς με τους καρπούς της.
Ο άλλος θεός, ο Διόνυσος,  ο γιος της Σεμέλης,
εφηύρε και πρόσφερε στους ανθρώπους το θαυματουργό κρασί που διώχνει από  τους ταλαίπωρους θνητούς κάθε στεναχώρια.
Εξασφαλίζει  τον ύπνο και τη λήθη στις πίκρες της ημέρας.
Για τα βάσανα των ανθρώπων δεν υπάρχει άλλο φάρμακο.
Φανερώθηκε  θεός,  θεός σπονδικός προς όλους, θεούς και ανθρώπους. Τα αγαθά των ανθρώπων τα χρωστάμε σ` αυτόν.

Χορός, 328- 329.

 ὦ πρέσβυ, Φοῖβόν τ᾽ οὐ καταισχύνεις λόγοις,
τιμῶν τε Βρόμιον σωφρονεῖς, μέγαν θεόν.

Ω! γέροντα, και τον Φοίβο- Απόλλωνα δεν προσβάλεις με τα λόγια σου και δείχνεις σωφροσύνη τιμώντας τον Διόνυσο, που είναι μέγας θεός.

Το γλυπτό του Γιάννη Βέτσου.

Διαστάσεις: (67 x 38 x 38) c.m.

Το υλικό του γλυπτικού συντάγματος  είναι σφυρήλατος σίδηρος, καθαρός σίδηρος.. Ο γλύπτης Γιάννης Βέτσος έχει αναπτύξει μια προσωπική μέθοδο τεχνικής και κατεργασίας ώστε από εκατοντάδες μικρά ή μεγαλύτερα κομμάτια σιδήρου, να προκύπτει, με οξυγονοκόλληση, η σύνθεση μιας γλυπτικής φιγούρας. Η εργασία με τον σίδηρο ήταν, από την αρχαιότητα, τελετουργική τόσο στα υπερκόσμια όσο και στα γήινα. Ο «αρμόδιος» θεός ήταν ο γιος του Δία και της Ήρας ο Ήφαιστος.

Η ιδέα για το γλυπτικό αυτό σύνταγμα δημιουργήθηκε στον καλλιτέχνη μετά την ανάγνωση και ανάλυση του έργου του Ευριπίδη Βάκχαι. και τις διεξοδικές συζητήσεις μας για τις Μαινάδες και τις ικανότητες τους. Μας απασχόλησε ιδιαίτερα η μορφή που έχουν οι Μαινάδες στην εποχή μας. Στο έργο απεικονίζονται 7  μορφές: Ο θεός Διόνυσος που περιτριγυρίζεται από έξι βακχεύουσες Μαινάδες σε έκσταση. Ο Διόνυσος έχει φτερά και είναι ψηλότερα από τις Μαινάδες. Λεπτές βέργες από σίδερο, εντάσσονται αρμονικά στη σύνθεση λειτουργώντας και ως στήριγμα της αφού όλες οι φιγούρες υπερίπτανται.

Η χρήση των γεωμετρικών στερεών στα έργα του Γιάννη Βέτσου:

-Η σφαίρα είναι συνηθισμένο σύμβολο στα έργα του Γιάννη Βέτσου. Είναι ένα συμπαντικό σύμβολο αφού η Γη είναι σφαιρική.  

-Η πυραμίδα παραπέμπει στον μεγάλο αιγυπτιακό πολιτισμό. Επίσης υποδηλώνει την γεωμετρική ιδιοφυία του Θαλή του Μιλήσιου που μέτρησε με μεγάλη ακρίβεια το ύψος μιας  αιγυπτιακής πυραμίδας. Σε πολλά έργα του Γιάννη Βέτσου τοποθετούνται πυραμίδες στα χέρια των ανθρώπων, θεών, ηρώων, βασιλισσών, βασιλιάδων. Στο συγκεκριμένο έργο ο Διόνυσος κρατά μία πυραμίδα και οι έξι Μαινάδες κρατούν στα χέρια τους ισάριθμες σφαίρες.

1*. Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.

2*. Στον φίλο μου Γιάννη Βέτσο στοχαστικό δημιουργό στον χώρο της πλαστικής τέχνης.

 

πηγη: https://www.efsyn.gr

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου