Η υπόθεση των 38 προσφύγων του Εβρου, πάνω στην οποία προσπαθεί να στηρίξει την επιθετική καμπάνια της για τη φύλαξη των συνόρων η κυβέρνηση, είναι ιδιαίτερα σοβαρή. Οχι για τους λόγους που επικαλείται η ίδια και τα Μέσα που τη στηρίζουν, επειδή δήθεν αναδεικνύει πως οι καταγγελίες για απωθήσεις μεταναστών είναι αστήρικτες, αλλά για τους αντίθετους: αποδεικνύει τη συστηματική απόπειρα να συσκοτίσει και να αποπροσανατολίσει τη δημοσιογραφική έρευνα από την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στα σύνορα, αποφεύγοντας έτσι να αναλάβει τις ευθύνες της απέναντι στην κοινή γνώμη.

Εφαρμόζοντας καταστροφικές στρατηγικές επικοινωνίας, όπως επανειλημμένα έχει καταγγελθεί από διεθνείς δημοσιογραφικές ενώσεις, επιτίθεται κατά της είδησης στο όνομα της εθνικής ασφάλειας σε μια ευαίσθητη στιγμή για τη δημοκρατία. Οι στρατηγικές αυτές περιλαμβάνουν απόκρυψη πληροφοριών από τον Τύπο, περιορισμό της πρόσβασης σε πηγές, τοποθεσίες ενδιαφέροντος και πληροφορίες, δολοφονία χαρακτήρων, παράφραση των δεδομένων για την εξαγωγή πολιτικών συμπερασμάτων μέσω τίτλων και μια εγκληματολογική αντιμετώπιση της δημοσιογραφικής έρευνας. Χωρίς ελεύθερη δημοσιογραφία, όμως, δεν υπάρχει πολιτική σταθερότητα.

Ζυγίζοντας την ευθύνη της πολιτείας να προστατεύσει διαφορετικά αγαθά, όπως η εθνική ασφάλεια, η ελευθερία της ενημέρωσης και οι διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας απέναντι σε ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο, οι Αρχές θα έπρεπε να παράσχουν επίσημη, τεκμηριωμένη ενημέρωση για την τύχη του παιδιού, αντί να παίζουν κρυφτό με τους δημοσιογράφους. Με άλλα λόγια, θα ήταν προτιμότερο η πολιτεία να δείχνει την έγνοια και την ευαισθησία στην τήρηση των αρχών και των υποχρεώσεών της, όπως κάνει το περιοδικό Der Spiegel όταν προχωρά σε εκτενή έλεγχο δεδομένων και αποσύρει τα δημοσιεύματά του. Εχει κανείς την άποψη ότι το πράττει; Σίγουρα κανείς από τους δημοσιογράφους που εργάζονται στο πεδίο δεν το πιστεύει. Εχουν μήπως τα ελληνικά Μέσα που συντάσσονται με την κυβερνητική γραμμή άποψη για την κατάσταση στα σύνορα, όταν στην πλειονότητά τους έχουν προ πολλού παραιτηθεί από το σχετικό ρεπορτάζ; Ή απλώς αποφεύγουν να αναμετρηθούν με το θέμα στο όνομα της εθνικής ασφάλειας;

 

 

 

 

 

 

 

 

Στο fact check που παρουσίασε το Der Spiegel δεν ζητείται «συγγνώμη» από την ελληνική κυβέρνηση, όπως γράφτηκε σε πηχυαίους τίτλους (για άλλη μια φορά), ούτε γίνεται «ολική αναδίπλωση», γιατί απλώς δεν υπάρχει λόγος να γίνει. Τα Μέσα αποκαλούνται 4η εξουσία γιατί δεν έχουν ευθύνη γι’ αυτό που συμβαίνει – δεν ασκούν εξουσία, καταγράφουν ειδήσεις και λένε αληθινές ιστορίες ώστε να μπορούν οι πολίτες να πάρουν συνειδητές αποφάσεις και να μη χειραγωγούνται. Και όπως η αλήθεια είναι μία, αλλά όχι μοναδική ή αναλλοίωτη μέσα στον χρόνο, έτσι και οι δημοσιεύσεις στην εποχή της ψηφιακής επιτάχυνσης μπορούν να υπόκεινται σε έλεγχο εγκυρότητας, όταν η ταχύτητα δημοσίευσης δημιουργεί αμφιβολίες. Σημαίνει αυτό ότι τα Μέσα Ενημέρωσης έχουν μεγαλύτερη πολιτική ισχύ από παλιότερα ώστε να ανταγωνίζονται κυβερνητικές οντότητες; Δεν έχει άραγε το κράτος τη δυνατότητα να γνωρίζει τι ισχύει στη μία ή στην άλλη περίπτωση ή μήπως απλώς επιλέγει να μην ξέρει ή να μη δημοσιοποιήσει αυτά που ξέρει; Και αν ναι, τι σημαίνει αυτό;

Για παράδειγμα, σε τουλάχιστον δέκα κυβερνητικές ανακοινώσεις και δηλώσεις που μετρήσαμε από τις 10 Αυγούστου ώς τα τέλη Σεπτεμβρίου για τη θέση των 38 προσφύγων, όλες αποδίδουν λάθος τη θέση της ομάδας και χαρίζουν τη νησίδα στην Τουρκία. Ακόμα και η τεκμηρίωση της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, που δόθηκε σαν απάντηση στην ερώτηση του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Γ. Κατρούγκαλου, περιέχει ένα περιθώριο λάθους που αλλοιώνει εντελώς την ιστορία. Ανάμεσα στους δημόσια προσβάσιμους χάρτες του Κτηματολογίου και τους διπλωματικούς χάρτες του 1926 υπάρχει απόκλιση, αφού μια λωρίδα ενός χιλιοστού πάνω στον χάρτη του 1926 έχει πραγματικό πλάτος 25 μέτρων. Γνωρίζει άραγε το κράτος πού ακριβώς είναι τα σύνορα της χώρας όταν βγάζει το υποδεκάμετρο για να αποδώσει ευθύνες ή μήπως όχι; Και αλλάζει αυτό τις υποχρεώσεις των υπηρεσιών φύλαξης των συνόρων στην τήρηση των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας;

Και για την ύπαρξη ή μη της μικρής Μαρίας, όμως, το περιοδικό δεν καταλήγει σε συμπέρασμα, καθώς δεν έχει τη δυνατότητα (ούτε την αρμοδιότητα) να πραγματοποιήσει εγκληματολογική έρευνα στη νησίδα, όπως θα απαιτούνταν. Αντίθετα, εξηγεί ότι τα επίσημα στοιχεία που στηρίζουν την υπόθεση της ύπαρξης του παιδιού είναι αμφίβολης ποιότητας οπότε και δεν τα επικαλείται. Το fact check ή αλλιώς έλεγχος δεδομένων είναι ένα είδος που προστέθηκε στο μενού των ειδησεογραφικών οργανισμών εξαιτίας της επιτάχυνσης που έφερε η ψηφιακή τεχνολογία στη δημοσίευση. Μάλιστα το Der Spiegel δημιούργησε θέση «Συνηγόρου» (ombudsman) προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα!

Αντί να δείχνει κανείς το δέντρο ενός δημοσιεύματος, που ενδεχομένως ατύχησε, μπορεί να βγάλει σημαντικότερα συμπεράσματα κοιτώντας το δάσος:

Μία από τις σημαντικότερες δουλειές των δημοσιογραφικών οργανισμών της εποχής μας είναι ότι αποτελούν θεσμούς επικύρωσης της αλήθειας. Για να το πετύχουν αυτό αναπτύσσουν τεχνικές όπως η δημοσιογραφία δεδομένων, που κάποτε φτάνει στα όρια των τεχνικών που μέχρι πρότινος εφαρμόζονταν μόνο από τις υπηρεσίες ασφαλείας, και –μετά τη δημοσίευση– ο έλεγχος εγκυρότητας (fact check). Ωστόσο, όπως επανειλημμένα είδαμε στη χώρα μας με τις έρευνες δεδομένων των Forensic Architecture, οι οποίοι απέδειξαν ότι γίνονται επικίνδυνες επαναπροωθήσεις προσφύγων στα σύνορα κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, αυτό δεν επέφερε καμία συνέπεια ή αλλαγή στην πολιτική της κυβέρνησης. Απλώς συνέχισε να αγνοεί τη δημοσιογραφική έρευνα και να παρανομεί, ασκώντας ή ανεχόμενη δυνάμει εγκληματικές πρακτικές.

Αντίθετα, η κυβέρνηση περιορίζει το δικαίωμα στην ενημέρωση προκειμένου να εγγυηθεί την ασφάλεια των συνόρων, η οποία θεωρεί ότι απειλείται από τα καραβάνια των προσφύγων. Για να το πετύχει αυτό απανθρωποποιεί όσους περνούν τα σύνορα και τους απογυμνώνει από τα δικαιώματά τους βάσει του διεθνούς δικαίου. Πότε τους θεωρεί όργανα του τουρκικού επεκτατισμού, περιγράφει τις ενέργειές τους ως υποβολιμαίες ή προσχεδιασμένες, και άλλοτε αφήνει χώρο για θεωρίες συνωμοσίας, όπως η παρουσία ισλαμιστών τρομοκρατών. Αντίστοιχα, η γλώσσα που χρησιμοποιούν δημοσιογράφοι που υιοθετούν την υπόθεση του κινδύνου της εθνικής ασφάλειας από τους πρόσφυγες υιοθετεί μια στρατιωτικού τύπου ορολογία. Η 28χρονη Σύρια Baidaa παρουσιάζεται ως η «επικεφαλής» μιας επιχείρησης που ήρθε από τη Γερμανία και οι τέσσερις επαναπροωθήσεις που έχουν στο μεταξύ καταγγελθεί σβήνονται από την υπόθεση.

Ομως κάθε δημοσιογράφος που έχει έρθει σε επαφή με το πρόβλημα των ανθρώπων σε κίνδυνο στα σύνορα της χώρας αντιμετωπίζει σοβαρό ηθικό δίλημμα, κάθε φορά. Με βάση την τυπική δημοσιογραφική μεθοδολογία, όταν υπάρχουν αρκετές μαρτυρίες, αρκετά ντοκουμέντα και στοιχεία και οι Αρχές δεν ανταποκρίνονται ως οφείλουν, αισθάνεται την υποχρέωση να θέσει το ανθρωπιστικό καθήκον σε προτεραιότητα και να δημοσιεύσει. Οι Αρχές των επίσημων εξουσιών υπάρχουν για να προστατεύουν και να διευκολύνουν αυτό το δικαίωμα, όχι να το αντιστρατεύονται. Είναι σαφές ότι δεν το έπραξαν στην περίπτωση του Spiegel, ούτε κατά την περίοδο διεξαγωγής του ρεπορτάζ ούτε του fact check. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο συνάδελφος Γ. Χρηστίδης αναγκάστηκε να προσποιηθεί τον μεταφραστή για να μπορέσει να συναντήσει τους πρόσφυγες και να καταγράψει την εκδοχή τους.

Η δημοσιογραφία είναι ένα λειτούργημα που ασκείται μέσα στις εγγυήσεις του πολιτεύματος και οφείλει να υπερβαίνει τους περιορισμούς των Αρχών προκείμενου να το υπερασπιστεί. Σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις εγώ, όπως και άλλοι συνάδελφοι, δεχτήκαμε το τελευταίο διάστημα μηνύματα στα social media από φερόμενους ως Τούρκους αντικαθεστωτικούς οι οποίοι προσπαθούν να ζητήσουν άσυλο στη χώρα μας. Ως οφείλαμε ειδοποιήσαμε τις Αρχές και προσπαθήσαμε να αναζητήσουμε αργότερα την τύχη τους. Δεν λάβαμε καμιά απάντηση από τις ελληνικές αρχές, αλλά μάθαμε ότι σε τουλάχιστον μία περίπτωση βρέθηκαν στην Τουρκία και συνελήφθησαν. Τι εξυπηρετεί καλύτερα την εθνική ασφάλεια, λοιπόν; Η μυστικότητα ή η ελεύθερη ενημέρωση;

*Δημοσιογράφος

πηγη: https://www.efsyn.gr