Του Πίτερ Κροπότκιν
[Διάφορες φήμες έχουν κυκλοφορήσει σχετικά με τη στάση του Πέτρου Κροπότκιν (Peter Kropotkin) απέναντι στον Ευρωπαϊκό Πόλεμο. Το περιοδικό Μητέρα Γη* (Μοther Earth) μέχρι στιγμής αγνόησε τις φήμες, περιμένοντας την άμεση απάντηση από τον ίδιο τον Κροπότκιν. Παρακάτω, αναπαράγουμε από το περιοδικό London Freedom την επιστολή του Κροπότκιν στον Σουηδό καθηγητή Gustav Steffen —ο οποίος είχε ζητήσει τη γνώμη του– συμπεριλαμβανομένων των προσθηκών που έκανε ο Κροπότκιν στις τρεις τελευταίες παραγράφους.]
Επιστολή:
Μου ζητάς τη γνώμη μου για τον πόλεμο. Την έχω εκφράσει σε πολλές περιπτώσεις στη Γαλλία και τα σημερινά γεγονότα, δυστυχώς, απλώς την ενισχύουν.
Θεωρώ ότι το καθήκον του καθενός που αγαπά τα ιδανικά της ανθρώπινης προόδου, και ιδιαίτερα εκείνα που χαράχτηκαν από τους ευρωπαίους προλετάριους στη σημαία της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων, είναι να κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του και ανάλογα με τις δυνατότητές του, για να συντρίψει την εισβολή των Γερμανών στη Δυτική Ευρώπη.
Η αιτία αυτού του πολέμου δεν ήταν η στάση της Ρωσίας απέναντι στο αυστριακό τελεσίγραφο, όπως η γερμανική κυβέρνηση, πιστή στις παραδόσεις του Βίσμαρκ, προσπάθησε να τα παρουσιάσει. Ήδη από την 19η Ιουλίου ήταν γνωστό στους Δυτικοευρωπαίους πολιτικούς ότι η γερμανική κυβέρνηση είχε, οπωσδήποτε, αποφασίσει να κηρύξει τον πόλεμο. Το αυστριακό τελεσίγραφο ήταν η αφορμή και όχι η αιτία αυτής της απόφασης. Είχαμε, έτσι, μια επανάληψη του γνωστού κόλπου του Βίσμαρκ του 1870**.
Η αιτία του παρόντος πολέμου μπορεί να ανιχνευθεί στον πόλεμο του 1870-(’)71 και τις συνέπειές του. Αυτές οι συνέπειες είχαν ήδη προβλεφθεί από το 1871 από τους Λίμπνεχτ (Liebknecht) και Μπέμπελ (Bebel), όταν διαμαρτυρήθηκαν για την προσάρτηση της Αλσατίας και τμημάτων της Λωρραίνης στη γερμανική αυτοκρατορία – για την συγκεκριμένη διαμαρτυρία πήγαν δύο χρόνια φυλακή. Προέβλεψαν, τότε, ότι αυτή η προσάρτηση θα γίνει αιτία νέων πολέμων, ανάπτυξη του πρωσικού μιλιταρισμού, στρατιωτικοποίηση όλης της Ευρώπης και θα φέρει ανακοπή κάθε κοινωνικής προόδου. Το ίδιο προέβλεψαν ο Μπακούνιν*** και ο Γκαριμπάλντι, –ο οποίος έσπευσε με τους εθελοντές του να πολεμήσει για τη Γαλλία αμέσως μόλις ανακηρύχθηκε η δημοκρατία–, και, όλοι οι εκπρόσωποι της προοδευτικής σκέψης της Ευρώπης.
* Αναρχική εφημερίδα που κυκλοφόρησε από το 1906 ως το 1917 από τους Αλεξάντερ Μπέργκμαν και την Έμμα Γκόλντμαν.
** Εννοώ το παραποιημένο «τηλεγράφημα», το οποίο δημοσίευσε για να κάνει τον κόσμο να πιστέψει ότι ήταν οι Γάλλοι που ήταν η αιτία του πολέμου. Αργότερα, ο ίδιος καυχήθηκε για αυτό το κόλπο.
*** Στα «Lettres à un français» και «L’empire Knouto-Germanique, et la révolution sociale», που δημοσιεύονται τώρα στον τόμο. ii. του έργου του (Παρίσι) (P.-V. stock).
Εμείς, που έχουμε εργαστεί στις διάφορες ομάδες, σοσιαλδημοκρατικές και αναρχικές, του μεγάλου σοσιαλιστικού κινήματος στην Ευρώπη, γνωρίζουμε πολύ καλά πώς η απειλή μιας γερμανικής εισβολής παρέλυσε όλα τα προηγμένα κινήματα στο Βέλγιο, τη Γαλλία και την Ελβετία, και ότι οι εργάτες γνώριζαν ότι τη στιγμή που θα ξεκινούσε μια εσωτερική πάλη σε αυτές τις χώρες, θα ακολουθούσε αμέσως η γερμανική εισβολή. Το Βέλγιο είχε προειδοποιηθεί για αυτό. Η Γαλλία το γνώριζε πολύ καλά χωρίς προειδοποίηση.
Οι Γάλλοι γνώριζαν ότι η πόλη Μετς, στην οποία οι Γερμανοί δεν είχαν φτιάξει απλά ένα φρούριο για την άμυνα του εδάφους που είχαν ιδιοποιηθεί, αλλά ένα οχυρωμένο στρατόπεδο για επιθετικούς σκοπούς, βρισκόταν σε απόσταση μικρότερη των δέκα ημερών από το Παρίσι, και ότι την ημέρα της κήρυξης του πολέμου (ή ακόμη και πριν από αυτήν την ημέρα) ένας στρατός 250.000 ανδρών θα μπορούσε να κατευθυνθεί από την Μετς εναντίον του Παρισιού, με όλο το πυροβολικό και τα παρελκόμενά του.
Κάτω από τέτοιες συνθήκες μια χώρα δεν μπορεί να είναι ελεύθερη, και η Γαλλία δεν ήταν ελεύθερη να αναπτυχθεί, όπως ακριβώς και η Βαρσοβία δεν είναι ελεύθερη κάτω από τα όπλα του ρωσικού φρουρίου και των γύρω οχυρών που τo περιβάλλουν, το ίδιο και το Βελιγράδι δεν ήταν ελεύθερο κάτω από τα αυστριακά όπλα του Σεμλίνου στο κάστρο του Zemun.
Από το 1871 η Γερμανία είχε γίνει μόνιμος κίνδυνος για την ευρωπαϊκή πρόοδο. Όλες οι χώρες αναγκάστηκαν να καθιερώσουν υποχρεωτική στρατιωτική θητεία σύμφωνα με τα πρότυπα της Γερμανίας και να διατηρήσουν τεράστιους στρατούς. Όλοι ζούσαν υπό την απειλή μιας ξαφνικής εισβολής.
Επιπροσθέτως, για την ανατολική Ευρώπη, και ειδικά για τη Ρωσία, η Γερμανία ήταν το κυρίως στήριγμα και η προστασία κατά των αντιδράσεων. Ο πρωσικός μιλιταρισμός, ο απατηλός θεσμός της λαϊκής εκπροσώπησης που προσέφερε το γερμανικό Ράιχσταγκ και τα φεουδαρχικά χωρισμένα τμήματα της γερμανικής αυτοκρατορίας, καθώς και η κακομεταχείριση των υποταγμένων εθνοτήτων στην Αλσατία, και ιδιαίτερα στην Πρωσική Πολωνία, όπου οι Πολωνοί είχαν τον τελευταίο καιρό εξίσου άσχημη μεταχείριση όπως και στη Ρωσία —χωρίς να υπάρχει κάποια διαμαρτυρία από τα μεγάλα πολιτικά κόμματα— αυτοί οι καρποί του γερμανικού ιμπεριαλισμού ήταν τα μαθήματα που η σύγχρονη Γερμανία, η Γερμανία του Βίσμαρκ, δίδαξε στους γείτονές της και, κυρίως, τον ρωσικό απολυταρχισμό. Θα είχε διατηρηθεί η απολυταρχία τόσο πολύ στη Ρωσία, και θα τολμούσε ποτέ αυτός ο απολυταρχισμός να κακομεταχειριστεί την Πολωνία και τη Φινλανδία με τέτοιον τρόπο, δεν αναπαρήγαγε το παράδειγμα της δήθεν «πολιτισμένης Γερμανίας» και αν δεν υπήρχε η βεβαιότητα ότι είχε την στήριξη της Γερμανίας;
Ας μην ξεχνάμε την οικειότητα που υπήρχε μεταξύ του τσάρου Αλέξανδρου Β΄ και του αυτοκράτορα Γουλιέλμου Α΄, το κοινό μίσος που επέδειξαν προς την Γαλλία, λόγω των προσπαθειών της να απελευθερώσει την Ιταλία, καθώς και την αντίθεσή τους απέναντι στους ίδιους τους Ιταλούς, όταν το 1860 έδιωξαν τους Αυστριακούς ηγεμόνες από την Φλωρεντία, την Πάρμα και την Μόντενα, και η Φλωρεντία έγινε η πρωτεύουσα της Ιταλίας. Ας μην ξεχνάμε τις αντιδραστικές συμβουλές που έδωσε ο Γουλιέλμος Α΄ στον Αλέξανδρο Γ΄ το 1881 και την υποστήριξη που έδωσε ο γιος του στον Νικόλαο Β΄ το 1905. Μην λησμονούμε, επίσης, ότι η Γαλλία χορήγησε στη ρωσική αυτοκρατορία το δάνειο του 1906, επειδή είδε ότι εάν η Ρωσία δεν κατάφερνε αναδιοργανώσει τις δυνάμεις της μετά την ήττα της Μαντζουρίας, θα ήταν καταδικασμένη να τεμαχιστεί από Γερμανία, Ιταλία και Αυστρία που ενώθηκαν εναντίον της. Τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων έχουν ήδη αποδείξει πόσο βάσιμες ήταν αυτές οι ανησυχίες.
Τα τελευταία σαράντα τρία χρόνια απετέλεσαν μια επιβεβαίωση αυτού που έγραψε ο Μπακούνιν το 1871, ότι δηλαδή, εάν εξαφανιστεί η γαλλική επιρροή από την Ευρώπη, η ανάπτυξη της Ευρώπης θα οπισθοδρομούσε για μισό αιώνα. Είναι πλέον προφανές ότι αν η παρούσα εισβολή στο Βέλγιο και τη Γαλλία δεν εμποδιστεί από την κοινή προσπάθεια όλων των εθνών της Ευρώπης, θα έχουμε ακόμη μισό, ή και περισσότερο, αιώνα ευρύτερων αναταραχών.
Τα τελευταία σαράντα χρόνια, ένας γαλλογερμανικός πόλεμος αιωρείται ως απειλή πάνω από την Ευρώπη. Ο Βίσμαρκ δεν ικανοποιήθηκε με τη συντριπτική ήττα που προκλήθηκε στη Γαλλία. Διαπίστωσε ότι ανάρρωνε πολύ γρήγορα από τις πληγές της. Μετάνιωσε που δεν προσάρτησε την επαρχία της Καμπανίας και το ότι δεν έλαβε ως αποζημίωση δεκαπέντε δισεκατομμύρια φράγκα αντί των πέντε δισεκατομμυρίων. Σε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις ο Αλέξανδρος Β΄ και ο Αλέξανδρος Γ΄ χρειάστηκε να παρέμβουν για να αποτρέψουν τους Γερμανούς ιμπεριαλιστές να επιτεθούν στη Γαλλία για άλλη μια φορά. Και τη στιγμή που άρχισαν να νιώθουν τους εαυτούς τους ισχυρούς ως θαλάσσια δύναμη, οι Γερμανοί έβαλαν στόχο να καταστρέψουν τη θαλάσσια δύναμη της Βρετανίας, για να εδραιωθούν ισχυρά στις νότιες ακτές της Μάγχης και να απειλήσουν την Αγγλία με εισβολή. Τα ερπετά του γερμανικού τύπου ισχυρίζονται ότι στέλνοντας τις άγριες ορδές τους να λεηλατήσουν και να κάψουν τις πόλεις του Βελγίου και της Γαλλίας πολεμούν τη Ρωσία. Αλλά ελπίζω να μην υπάρχει κάποιος τόσο ανόητος ώστε να πιστέψει αυτόν τον παραλογισμό. Οι γερμανοί, ξεκάθαρα, θέλουν να κυριεύσουν το Βέλγιο και τη Γαλλία και πολεμούν την Αγγλία.
Σκοπός τους είναι να αναγκάσουν την Ολλανδία να γίνει μέρος της γερμανικής αυτοκρατορίας, έτσι ώστε τα περάσματα που οδηγούν από τον Ινδικό Ωκεανό στον Ειρηνικό, που τώρα βρίσκονται υπό την κατοχή των Ολλανδών, να περάσουν στα χέρια των Γερμανών. Να καταλάβουν την Αμβέρσα και το Καλαί· να προσαρτήσουν το ανατολικό τμήμα του Βελγίου, καθώς και την γαλλική επαρχία της Καμπανίας, έτσι ώστε να βρίσκονται σε απόσταση λίγων ημερών από την πρωτεύουσα της Γαλλίας. Αυτό ήταν το όνειρο των Γερμανών «Καϊζεριστών» από την εποχή του Βίσμαρκ, πολύ πριν υπάρξει η προσέγγιση μεταξύ Γαλλίας και Ρωσίας, και αυτό παραμένει το όνειρό τους.
Το 1866, όταν η Γερμανία άπλωσε τα χέρια της πάνω στη Δανία και προσάρτησε την επαρχία του Σλέσβιχ-Χολστάιν, δεν το έκανε για να πολεμήσει την Ρωσία. Δεν ήταν εναντίον της Ρωσίας, αλλά κατά της Γαλλίας και της Αγγλίας, όταν η Γερμανία δημιούργησε την τεράστια ναυτική της δύναμη, όταν έσκαψε και οχύρωσε το κανάλι του Κιέλου (σ.τ.μ. γνωστό και ως κανάλι του Κάιζερ Γουλιέλμου) και κατασκεύασε το στρατιωτικό λιμάνι του Βίλχεμσχαφεν, απ’ όπου μπορούσε να προετοιμαστεί μια εισβολή στην Αγγλία ή μια επιδρομή στη Βρέστη και το Χερβούργο με πλήρη ασφάλεια και μυστικότητα. Η ιστορία της μάχης της Ρωσίας στις πεδιάδες της Γαλλίας και του Βελγίου, η οποία επαναλαμβάνεται τώρα από τον γερμανικό Τύπο, έχει επινοηθεί για εξαγωγή στη Σουηδία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όμως, δεν υπάρχει ούτε ένας έξυπνος άνθρωπος ακόμα και στην ίδια τη Γερμανία που να μην γνωρίζει ότι οι εχθροί που στόχευαν εν τέλει ήταν η Βρετανία και η Γαλλία. Οι ίδιοι οι Γερμανοί δεν το κρύβουν στις συζητήσεις και στα έργα τους που αφορούν τον επερχόμενο πόλεμο.
Η απόφαση κήρυξης του παρόντος πολέμου ελήφθη στη Γερμανία μόλις οι εργασίες για τη διεύρυνση και την οχύρωση της διώρυγας του Κιέλου ολοκληρώθηκαν με μεγάλη βιασύνη αυτό το καλοκαίρι, στις 20 Ιουνίου. Όμως ο πόλεμος παραλίγο να ξεσπάσει τον Ιούνιο του 1911— το γνωρίζαμε καλά εδώ. Θα είχε ξεσπάσει το προηγούμενο καλοκαίρι, αν η Γερμανία ήταν έτοιμη. Τον περασμένο Φεβρουάριο, ο ερχομός του σημερινού πολέμου ήταν τόσο προφανής που, βρισκόμενος στη Μπορντιγκέρα, είπα στους Γάλλους φίλους μου ότι ήταν ανόητο εκ μέρους τους να αντιταχθούν στον στρατιωτικό νόμο για την τρίχρονη στρατιωτική θητεία, καθώς, την ίδια ώρα, η Γερμανία προετοιμαζόταν έντονα για πόλεμο. Και συμβούλεψα τους Ρώσους φίλους μου να μην καθυστερήσουν πολύ τα ποτίσματα στα γερμανικά χωράφια, γιατί ο πόλεμος θα άρχιζε μόλις οι καλλιέργειες θα ήταν έτοιμες σε Γαλλία και Ρωσία. Στην πραγματικότητα, μόνο όσοι έθαβαν το κεφάλι τους στην άμμο, σαν στρουθοκάμηλοι, μπορούσαν να συνεχίσουν κάνοντας πως δεν το βλέπουν.
Τώρα μάθαμε τι θέλει η Γερμανία, πόσο εκτεταμένες είναι οι φιλοδοξίες της, πόσο έντονες και λεπτομερείς είναι οι προετοιμασίες της για αυτόν τον πόλεμο και τι είδους «εξέλιξη» πρέπει να περιμένουμε από τους Γερμανούς αν νικήσουν. Τα όνειρά τους για κατάκτηση, τα έχουν αναλύσει ο ίδιος ο Γερμανός αυτοκράτορας, ο γιος του και ο καγκελάριός του. Και έτσι, τώρα ακούσαμε όχι μόνο τι μπορεί να πει ένας μεθυσμένος Γερμανός υπολοχαγός ή στρατηγός για να δικαιολογήσει τις θηριωδίες που διαπράχθηκαν στο Βέλγιο από τις γερμανικές ορδές, αλλά και ένας ηγέτης του γερμανικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, ο Dr. Sudekum, κατόπιν εντολής του κόμματός του, στους εργάτες της Σουηδίας και της Ιταλίας· ο συγκεκριμένος είχε το θράσος να δικαιολογήσει τις βαρβαρότητες που διέπραξαν οι Γερμανοί Ούννοι σε βελγικά χωριά και πόλεις: είπε ότι διέπραξαν αυτές τις φρικαλεότητες επειδή οι κάτοικοι είχαν πυροβολήσει κατά των εισβολέων για να υπερασπιστούν την περιοχή τους!! Για έναν Γερμανό σοσιαλδημοκράτη αυτό είναι αρκετό! Όταν ο Ναπολέων ο Γ’ έδωσε την ίδια δικαιολογία για να λογοδοτήσει για τους πυροβολισμούς κατά των Παριζιάνων την ημέρα του πραξικοπήματός του, όλη η Ευρώπη τον ονόμασε αχρείο. Τώρα αναπαράγεται η ίδια δικαιολογία για απείρως πιο αποτρόπαιες φρικαλεότητες, από έναν Γερμανό μαθητή του Μαρξ!
Αυτό μας δίνει το μέτρο εκφυλισμού του έθνους τα τελευταία σαράντα χρόνια.
Και τώρα ας φανταστεί ο καθένας μας ποιες θα ήταν οι συνέπειες αν η Γερμανία έβγαινε νικήτρια από αυτόν τον πόλεμο.
Η Ολλανδία —αναγκασμένη να ενταχθεί στη γερμανική αυτοκρατορία, επειδή κρατά τα περάσματα από τον Ινδικό Ωκεανό στον Ειρηνικό και «οι Γερμανοί τα χρειάζονται».
Το μεγαλύτερο μέρος του Βελγίου προσαρτημένο στη Γερμανία – έχει ήδη προσαρτηθεί. Επιβλήθηκε μια τεράστια, καταστροφική συνεισφορά εκτός από της ήδη τετελεσμένης λεηλασίας.
Η Αμβέρσα και το Καλαί θα γίνουν στρατιωτικά λιμάνια της Γερμανίας, εκτός από το Βίλχεμσχαφεν. Η Δανία – στο έλεος της Γερμανίας, θα προσαρτηθεί τη στιγμή που θα τολμήσει να μην υπηρετήσει τα επιθετικά σχέδια των Γερμανών, τα οποία είναι βέβαιο ότι επεκτείνονται, όπως έχουν επεκταθεί μετά τις επιτυχίες του 1871.
Ανατολική Γαλλία — προσαρτημένη στη Γερμανία, της οποίας τα νέα φρούρια θα βρίσκονται εντός δύο ή τριών ημερών πορείας από το Παρίσι. Η Γαλλία θα βρίσκεται έτσι στο έλεος της Γερμανίας για τα επόμενα πενήντα χρόνια. Όλες οι γαλλικές αποικίες –Μαρόκο, Αλγέρι, Τόνκιν–θα καταληφθούν από τη Γερμανία: «Δεν έχουμε αποικίες που να αξίζουν ούτε δύο πένες: πρέπει να τις κάνουμε δικές μας», είπε πρόσφατα ο μεγαλύτερος γιος του Γουλιέλμου. Είναι τόσο απλό — και τόσο ειλικρινές!
Έχοντας στην ανοικτή θάλασσα μια σειρά από γερμανικά στρατιωτικά λιμάνια κατά μήκος της νότιας ακτής της Μάγχης και της Βόρειας Θάλασσας, ποια θα μπορούσε να είναι η τύχη του Ηνωμένου Βασιλείου παρά μια ζωή που θα διέπεται εξ ολοκλήρου από την ιδέα ενός νέου πολέμου που θα γίνει για να σταματήσει η μόνιμη απειλή μιας εισβολής – μια εισβολή, τώρα, δεν θα είναι πλέον αδύνατη, καθώς ο επιτιθέμενος θα είχε στην υπηρεσία του μεγάλα σκάφη, υποβρύχια και αεροσκάφη;
Η Φινλανδία –γίνεται γερμανική επαρχία. Η Γερμανία δουλεύει για να γίνει αυτό από 1883 και τα πρώτα της βήματα στην παρούσα εκστρατεία δείχνουν πού στοχεύει. Η Πολωνία—αναγκάστηκε να εγκαταλείψει οριστικά όλα τα όνειρα για εθνική ανεξαρτησία. Δεν φέρονται τώρα οι ηγέτες της Γερμανίας στους Πολωνούς του Πόζεν τόσο άσχημα όσο, –αν όχι χειρότερα– από τον Ρώσο μονάρχη; Και οι Γερμανοί σοσιαλδημοκράτες δεν θεωρούν, ήδη, ανοησίες, τα πολωνικά όνειρα για εθνική αναγέννηση;
Deutschland über Alles! Η Γερμανία πάνω από όλα!
Αρκετά όμως! Ο καθένας που έχει κάποια γνώση των ευρωπαϊκών υποθέσεων και της τροπής που έχει πάρει τα τελευταία είκοσι χρόνια μπορεί να ολοκληρώσει ο ίδιος την εικόνα.
«Μα τι γίνεται με τον κίνδυνο της Ρωσίας;» πιθανόν να ρωτήσουν οι αναγνώστες μου.
Σε αυτήν την ερώτηση, κάθε σοβαρός άνθρωπος πιθανότατα θα απαντήσει ότι, όταν σε απειλεί ένας μεγάλος, πολύ μεγάλος κίνδυνος, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις είναι να καταπολεμήσεις αυτόν τον κίνδυνο και μετά να ασχοληθείς με τον επόμενο. Με το Βέλγιο και την Γαλλία να απειλούνται να κατακτηθούν από τη Γερμανία και ολόκληρος ο πολιτισμός της Ευρώπης απειλείται από την σιδηρογροθιά της. Ας αντιμετωπίσουμε πρώτα αυτόν τον κίνδυνο.
Όσον αφορά το επόμενο, υπάρχει κάποιος που δεν σκέφτηκε ότι ο σημερινός πόλεμος, στον οποίο όλα τα κόμματα στη Ρωσία ξεσηκώθηκαν ομόφωνα ενάντια στον κοινό εχθρό, θα καταστήσει αδύνατη την επιστροφή στην παλιά απολυταρχία; Και τότε, όσοι ακολούθησαν με συνέπεια το επαναστατικό κίνημα της Ρωσίας του 1905, σίγουρα γνωρίζουν ποιες ήταν οι ιδέες που κυριάρχησαν στην Πρώτη και τη Δεύτερη Δούμα, οι οποίες ήταν περίπου ελεύθερα εκλεγμένες. Σίγουρα γνωρίζουν ότι η πλήρης τοπική διακυβέρνηση όλων των συστατικών μερών της αυτοκρατορίας ήταν θεμελιώδες σημείο όλων των Φιλελεύθερων και ριζοσπαστικών κομμάτων. Και κάτι ακόμα: η Φινλανδία ολοκλήρωσε στη συνέχεια την επανάστασή της με τη μορφή μιας δημοκρατικής αυτονομίας και η Δούμα το ενέκρινε.
Και τέλος, όσοι γνωρίζουν τη Ρωσία και το τελευταίο της κίνημα σίγουρα αισθάνονται ότι η απολυταρχία δεν θα αποκατασταθεί ποτέ πια με τις μορφές που είχε πριν από το 1905, και ότι ένα ρωσικό Σύνταγμα δεν θα μπορούσε ποτέ να πάρει τις ιμπεριαλιστικές μορφές και το πνεύμα που έχει υιοθετήσει η κοινοβουλευτική διακυβέρνηση στη Γερμανία. Όσο για εμάς, που γνωρίζουμε τη Ρωσία από τα μέσα, είμαστε σίγουροι ότι οι Ρώσοι δεν θα μπορέσουν ποτέ να γίνουν το επιθετικό, πολεμοχαρές έθνος που είναι η Γερμανία. Αυτό το δείχνει όχι μόνο ολόκληρη η ιστορία των Ρώσων, αλλά και η Ομοσπονδία η οποία είναι βέβαιο ότι θα δημιουργηθεί πολύ σύντομα. Με δεδομένα τα παραπάνω, ένα τέτοιο πολεμικό πνεύμα θα ήταν απολύτως ασυμβίβαστο.
Αλλά ακόμα κι αν έκανα λάθος σε όλες αυτές τις προβλέψεις, παρ’ όλο που κάθε έξυπνος Ρώσος θα τις επιβεβαίωνε – λοιπόν, τότε θα υπήρχε ο χρόνος να πολεμήσουμε τον ρώσικο ιμπεριαλισμό με τον ίδιο τρόπο που όλη η φιλελεύθερη Ευρώπη είναι έτοιμη αυτή τη στιγμή να πολεμήσει αυτό το πονηρό φιλοπόλεμο πνεύμα που κατέλαβε τη Γερμανία από τότε που εγκατέλειψε τις παραδόσεις του πρώην πολιτισμού της και υιοθέτησε τα δόγματα του Βισμαρκικού ιμπεριαλισμού.
Είναι βέβαιο, ότι ο σημερινός πόλεμος θα είναι ένα μεγάλο μάθημα για όλα τα έθνη. Θα τους διδάξει ότι ο πόλεμος δεν μπορεί να καταπολεμηθεί με ειρηνιστικά όνειρα και κάθε είδους ανοησίες ότι ο πόλεμος, τόσο δολοφονικός τώρα, θα είναι αδύνατος στο μέλλον. Ούτε μπορεί να καταπολεμηθεί με αυτό το είδος αντιμιλιταριστικής προπαγάνδας που συνεχίζεται μέχρι τώρα. Αυτό που απαιτείται είναι κάτι πολύ βαθύτερο.
Τα αίτια του πολέμου πρέπει να χτυπηθούν στη ρίζα. Και έχουμε μεγάλη ελπίδα ότι ο σημερινός πόλεμος θα ανοίξει τα μάτια των μαζών των εργαζομένων και ορισμένων μορφωμένων ανθρώπων των μεσαίων στρωμάτων. Θα δουν τον ρόλο που έπαιξαν το κεφάλαιο και το κράτος στην πρόκληση των ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ των εθνών.
Αλλά προς το παρόν δεν πρέπει να παραβλέπουμε το κύριο έργο της ημέρας. Τα εδάφη τόσο της Γαλλίας όσο και του Βελγίου ΠΡΕΠΕΙ να απελευθερωθούν από τους εισβολείς. Η γερμανική εισβολή πρέπει να αποκρουστεί —όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό. Όλες οι προσπάθειες πρέπει να στραφούν προς αυτήν την κατεύθυνση.
Π. Κροπότκιν
Νοέμβριος 1914
Απάντηση στον Κροπότκιν από τον Alexander Berkman
Στην αρχή δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε την είδηση ότι ο Πίτερ Κροπότκιν, ο παλιός μας σύντροφος και δάσκαλος, τάχθηκε υπέρ του πολέμου. Ήταν αρκετά τραγικό να παρακολουθείς τους σοσιαλιστές και άλλους ριζοσπάστες της Ευρώπης να παρασύρονται από τη δολοφονική έκρηξη που μετατρέπει την Ευρώπη σε σφαγείο ανθρώπων. Αλλά η στάση των σοσιαλδημοκρατών θα μπορούσε τουλάχιστον να εξηγηθεί σε κάποιο βαθμό: παρέμειναν καλοί πατριώτες και πιστοί στο κράτος και την εξουσία, με όλες τις προκαταλήψεις και τη στενόμυαλη αστική ηθική και τον εθνικισμό.
Αλλά ο Κροπότκιν –ο καθαρός αναρχικός στοχαστής, o ασυμβίβαστος επαναστάτης και αντικρατιστής— να παίρνει θέση στην ευρωπαϊκή σφαγή και να προτρέπει και να ενθαρρύνει σε βοήθεια στην τάδε ή στην δείνα κυβέρνηση; Αδύνατον! Δεν μπορούσαμε να το πιστέψουμε –μέχρι που διαβάσαμε τη δήλωση του ίδιου του Κροπότκιν στην εβδομαδιαία εφημερίδα των Εβραίων Αναρχικών –την Fraye Arbeter Shtime– και την επιστολή που ανατυπώθηκε παραπάνω.
Είναι ένα πολύ οδυνηρό σοκ για εμάς να συνειδητοποιούμε ότι ακόμη και ο Κροπότκιν, ο ξεκάθαρος στοχαστής, έπεσε σε αυτή την περίπτωση θύμα του ψυχολογικού πολέμου που κυριαρχεί τώρα στην Ευρώπη. Τα επιχειρήματά του είναι αδύναμα και επιφανειακά. Στην επιστολή του προς τον Γκούσταβ Στέφεν έχει εμπλακεί τόσο πολύ στα τεχνάσματα της «υψηλής πολιτικής» που έχει χάσει από την αντίληψή του το πιο στοιχειώδες γεγονός της κατάστασης, ότι δηλαδή ο πόλεμος στην Ευρώπη δεν είναι πόλεμος εθνών, αλλά ένας πόλεμος καπιταλιστικών κυβερνήσεων για την εξουσία και τις αγορές.
Ο Κροπότκιν υποστηρίζει ότι ο γερμανικός λαός βρίσκεται σε πόλεμο με τον γαλλικό, ρωσσικό ή αγγλικό λαό, ενώ στην πραγματικότητα, μόνο οι κυρίαρχες και καπιταλιστικές κλίκες αυτών των χωρών είναι υπεύθυνες για τον πόλεμο και είναι οι μόνες που θα κερδίσουν από το αποτέλεσμά του.
Σε όλη του τη ζωή ο Κροπότκιν μας δίδαξε ότι «η αιτία του σύγχρονου πολέμου είναι πάντα ο ανταγωνισμός για τις αγορές και το δικαίωμα εκμετάλλευσης των εθνών που δεν έχουν προηγμένη βιομηχανία».* Ενδιαφέρεται το προλεταριάτο της Γερμανίας, της Γαλλίας ή της Ρωσίας για νέες αγορές, για την εκμετάλλευση των μη προηγμένων στη βιομηχανία εθνών; Έχουν κάτι να κερδίσουν από αυτόν ή οποιονδήποτε άλλον καπιταλιστικό πόλεμο;
Στην επιστολή προς τον καθηγητή Στέφεν, ο Κροπότκιν παραδόξως παραλείπει να αναφέρει τις εργατικές τάξεις των αντιμαχόμενων δυνάμεων. Μιλάει πολύ για τις στρατιωτικές φιλοδοξίες της Πρωσίας, για την απειλή της γερμανικής εισβολής και για παρόμοια κυβερνητικά παιχνίδια. Όμως, πού μπαίνουν οι εργάτες σε όλα αυτά; Εμπλέκονται τα οικονομικά συμφέροντα των εργατικών τάξεων της Ευρώπης σε αυτόν τον πόλεμο, κερδίζουν με οποιονδήποτε τρόπο από οποιοδήποτε αποτέλεσμα και ενισχύεται η διεθνής αλληλεγγύη στέλνοντας Ρώσους και Γάλλους εργάτες να σφάξουν αδελφούς τους με γερμανική στολή; Δεν μας δίδασκε πάντα ο Κροπότκιν ότι η εργατική αλληλεγγύη σε όλο τον κόσμο είναι ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε αληθινής προόδου και ότι οι εργαζόμενοι δεν αποκομίζουν κανένα απολύτως κέρδος από τις διαμάχες των κυβερνητικών ή βιομηχανικών αφεντικών τους;
Ο Κροπότκιν επιμένει στην απειλή του πρωσικού μιλιταρισμού και στην αναγκαιότητα καταστροφής του. Μπορεί, όμως, ο πρωσικός μιλιταρισμός να καταστραφεί από τον συμμαχικό μιλιταρισμό; Ο μιλιταρισμός μιας χώρας –οποιασδήποτε χώρας– δεν βασίζεται τελικά στη συναίνεση του λαού αυτής της χώρας και ο Κροπότκιν δεν υποστήριζε πάντα ότι μόνο η επαναστατική συνείδηση και η οικονομική αλληλεγγύη των εργατών μπορούν να αναγκάσουν το κεφάλαιο και το κράτος σε υποχώρηση και τελικά να καταργήσουν και τα δυο;
Σίγουρα ο Κροπότκιν δεν θα ισχυριστεί ότι η σφαγή, ο βιασμός και η καταστροφή προάγουν τον πολιτισμό μιας χώρας έναντι μιας άλλης. Πάντα τόνιζε ότι ο πραγματικός πολιτισμός —με την έννοια της κοινωνικής ελευθερίας και της οικονομικής ευημερίας— ανήκει στους ίδιους τους ανθρώπους και ότι δεν υπάρχει διαφορά στον πραγματικό χαρακτήρα του κράτους, ανεξάρτητα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Πράγματι, έχει πει επανειλημμένα ότι τα «φιλελεύθερα κράτη είναι πιο ήπια και επομένως πιο επικίνδυνα στην υποδούλωση της ανθρωπότητας.
Λυπούμαστε, βαθύτατα, για την αλλαγή στη στάση του Κροπότκιν. Αλλά ούτε η μεγάλη ευρωπαϊκή καταστροφή μπορεί να αλλάξει τη θέση μας στη διεθνή αδελφοσύνη των ανθρώπων. Καταδικάζουμε άνευ όρων κάθε καπιταλιστικό πόλεμο, με όποια σοφιστεία και αν επιδιώκει κάποιος να υπερασπιστεί το ένα ή το άλλο σύνολο πειρατών και εκμεταλλευτών, βαφτίζοντας τους ως πιο «ελευθεριακούς». Θεωρούμε πάντα ότι ο πόλεμος είναι το παιχνίδι των κυρίαρχων, πάντα εις βάρος των εξαπατημένων εργατών. Οι εργάτες δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν από τη νίκη του ενός ή του άλλου από τα αντιμαχόμενα μέρη. Ο πρωσικός μιλιταρισμός δεν είναι μεγαλύτερη απειλή για τη ζωή και την ελευθερία από τον τσαρικό ολοκληρωτισμό. Ούτε μπορεί να καταστραφεί ο ένας από τον άλλο. Και τα δύο πρέπει και θα καταστραφούν μόνο από την σοσιαλεπαναστατική δύναμη του ενωμένου διεθνούς προλεταριάτου.
*«Πόλεμοι και καπιταλισμός», κεφ. Ι.
* “Wars and capitalism,” ch. i.
Πηγή: Αναρχικό περιοδικό “Mother Earth”, Μέρος 6ο, σσ. 374-381.
Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ.226, Μάιος 2022
πηγη: https://anarchypress.wordpress.com