Απόσπασμα από το βιβλίο Corona, Climate, Chronic Emergency: War Communism In The Twenty First Century (Verso Books, 2020). Ο Andreas Malm είναι συγγραφέας, ακτιβιστής και λέκτορας ανθρώπινης οικολογίας στο πανεπιστήμιο του Λουντ. Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας

Δημοσιεύθηκε την 26 Μαΐου, 2021

Η τρίτη δεκαετία της χιλιετίας ξεκίνησε με την υπογραφή ενός ακόμη πακέτου τόνωσης της δυστοπικής φαντασίας. Οι πυρκαγιές σάρωναν ακόμη την Αυστραλία αποτεφρώνοντας μια περιοχή μεγαλύτερη από την Αυστρία και την Ουγγαρία μαζί, φλόγες ύψους 70 μέτρων, απανθρακώνοντας 34 ανθρώπους και περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο ζώα, στέλνοντας καπνό  σε ολόκληρο τον Ειρηνικό Ωκεανό ως την Αργεντινή και βάφοντας το χιόνι στα βουνά της Νέας Ζηλανδίας καφέ, όταν ένας ιός  ξεπήδησε από μια αγορά τροφίμων στη Γουχάν της Κίνας. Η αγορά πρόσφερε ζώα που είχαν αιχμαλωτιστεί στην άγρια φύση.  Υπήρχαν κουτάβια λύκων προς πώληση, όπως και ποντίκια των μπαμπού, χρυσά τζιτζίκια, σκαντζόχοιροι, σκίουροι, αλεπούδες, μοσχογάλες, χελώνες, σαλαμάνδρες, κροκόδειλοι και φίδια. Οι πρώτες έρευνες έδειξαν, ωστόσο, τις νυχτερίδες ως πηγή του ιού. Από το φυσικό αυτό ξενιστή, ο ιός πέρασε σε κάποιο άλλο είδος – οι παγκολίνοι ήταν βασικός ύποπτος – ταξίδεψε στην αγορά της Γουχάν και έκανε το άλμα σε κάποια από τα ανθρώπινα σώματα που κυκλοφορούσαν μεταξύ των καταστημάτων. Οι ασθενείς άρχισαν να συρρέουν στα νοσοκομεία. Ένας από τους πρώτους, ένας κατά τα άλλα υγιής άνδρας, 41 ετών, που εργάζονταν στην αγορά, πέρασε μια εβδομάδα με πυρετό, πόνο στο στήθος, ξηρό βήχα και διάφορους πόνους – στη διάρκεια αυτής της εβδομάδας συμπωματικά, οι θερμοκρασίες στις πληττώμενες περιοχές της Αυστραλίας πέρασαν τους 40 βαθμούς κελσίου – πριν τον εισάγουν σε μονάδα εντατικής θεραπείας.

Τότε ο ιός εξαπλώθηκε σε όλο το κόσμο σαν παλμός σε ένα δίκτυο. Στις αρχές του Φεβρουαρίου 2020, κάπου πενήντα άνθρωποι πέθαιναν καθημερινά, κυρίως από οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια, ή δεν μπορούσαν να αναπνεύσουν· μέχρι τις πρώτες μέρες του Μαρτίου, η καθημερινή παγκόσμια απώλεια βρίσκονταν στους 70, μέχρι την πρώτη Απριλίου είχε φτάσει του 5000, η γεωμετρική καμπύλη αύξησης  τώρα ήταν σχεδόν κάθετη. Τουλάχιστον  μια περίπτωση μόλυνσης από τον ιό αναφέρονταν σε 182 από 202 χώρες, ο παλμός του θανάτου είχε περάσει κάθε ωκεανό και κυκλοφορούσε στους δρόμους από το Βέλγιο ως το Εκουαδόρ. Και καθώς συνέβαινε αυτό, σμήνη από ακρίδες μεγαλύτερα και πυκνότερα  από ότι υπήρξαν στη πρόσφατη μνήμη σάρωσαν την ανατολική Αφρική και την δυτική Ασία, καλύπτοντας τη γη, καταβροχθίζοντας φυτά και φρούτα αφήνοντας ελάχιστο πράσινο πίσω τους. Οι αγρότες έκαναν αποτυχημένες προσπάθειες να τις διώξουν από τα χωράφια. Τα σύννεφα των ακρίδων είχαν σκοτεινιάσει τους ουρανούς και, όταν έπεφταν νεκρές, μαζεύονταν σε σωρούς που μπορούσαν να σταματήσουν τραίνα στις ράγες τους. Ένα μόνο ζωντανό σμήνος στη Κένυα κάλυπτε έκταση τρεις φορές αυτής της Νέας Υόρκης· ένα πιο φυσιολογικό πλήθος θα ήταν το ένα εικοστό τέταρτο αυτού του μεγέθους και θα αποτελούνταν ακόμη από 8 δισεκατομμύρια άτομα, με την ικανότητα να καταβροχθίσει το αντίστοιχο αυτού που 4 εκατομμύρια τρώνε σε μια μέρα. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, κάθε τέτοιο σμήνος θα ήταν σπάνιο και σε πολύ μεγάλα διαστήματα. Η ακρίδα θα επέμενε στη μοναχική της ζωή στις ερημιές. Αλλά το 2018 και το 2019, αυτές οι ερημιές σαρώθηκαν από ασυνήθιστους κυκλώνες και καταρρακτώδεις βροχές, προκαλώντας τόσο μεγάλη υγρασία που τα αυγά των ακρίδων πολλαπλασιάστηκαν σε πλήθη τόσο αχόρταγα που απειλούσαν τα αποθέματα τροφής εκατομμυρίων ανθρώπων, καθώς ο ιός έρχονταν.

Κανένας από τους ιππότες της αποκάλυψης δεν ταξιδεύει μόνος· οι λιμοί δεν εμφανίζονται κατά μονάδα. Φαίνεται πως θα υπάρχουν πληγές και κεραυνοί και λοιμοί και βρώμικα ποτάμια και νεκρά ψάρια και βατράχια στα ζυμωτήρια. Όταν γράφονταν αυτές οι λέξεις, τις πρώτες μέρες του Απρίλη του 2020, οι συνολικές καταγεγραμμένες περιπτώσεις στην πανδημία του κορονοϊού απέχει ελάχιστα από το όριο του ενός εκατομμυρίου και ο αριθμός των νεκρών τους 50000 και κανείς δεν ξέρει που θα φτάσει. Για να παραφράσω το Lenin, είναι σαν δεκαετίες να έχουν συμπτυχθεί σε εβδομάδες, ο κόσμος γυρίζει με μεγαλύτερη ταχύτητα, αφήνοντας κάθε πρόβλεψη ανοιχτή σε διάψευση. Αν όμως εξαργυρώσουμε κάποιες από τις επιταγές της φαντασίας μας μπορούμε να δούμε ένα εμπύρετο πλανήτη γεμάτο εμπύρετους ανθρώπους,· θα υπάρχει παγκόσμια άνοδος της θερμοκρασίας μαζί με πανδημίες, παραγκουπόλεις που θα βυθίζονται στη θάλασσα με ανθρώπους που θα πεθαίνουν από πνευμονία, στη, για παράδειγμα, Μουμπάι. Η παραγκούπολη της Νταραβί μόλις ανακοίνωσε το πρώτο περιστατικό κορονοϊού. Ένα εκατομμύριο άνθρωποι ζουν ο ένας δίπλα στον άλλο στη Νταραβί, με ελάχιστη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και κάθε χρόνο καταιγίδες γεμίζουν την παραγκούπολη με νερό. Θα υπάρχουν καταυλισμοί προσφύγων που παθογόνα θα κατατρώνε  τα συνωστισμένα σώματα όπως η φωτιά το φυτίλι. Θα είναι πολύ ζεστά, και θα υπάρχει μεγάλη μετάδοση, για να βγει κάποιος έξω. Τα χωράφια θα ξεραθούν κάτω από τον ήλιο με κανέναν να τα φροντίζει – από την άλλη όμως, η κρίση του κορονοϊού ήρθε εξαρχής με την υπόσχεση μιας επιστροφής στην κανονικότητα, και αυτή η υπόσχεση ήταν ασυνήθιστα δυνατή και αξιόπιστη, επειδή αυτό το δεινό έμοιαζε πολύ πιο εξωτερικό στο σύστημα από ότι, ας πούμε, η κατάρρευση μιας επενδυτικής τράπεζας. Ο ιός είναι η επιτομή ενός εξωγενούς σοκ. Θα ξεθύμαινε, τον άλλο ή τον μεθεπόμενο μήνα. Μπορεί να υπάρξει ένα δεύτερο κύμα αλλά θα τελειώσει εκεί. Ένα εμβόλιο θα έπνιγε την πανδημία. Κάθε μέτρο που λήφθηκε  για να τον περιορίσει παρουσιάστηκε ως προσωρινό, όπως ο αποκλεισμός από την αστυνομία κάποιου δρόμου, και έτσι μπορούμε να φανταστούμε εξίσου εύκολα ένα πλανήτη που να έχει έρθει ξανά στο status quo ante. Οι δρόμοι θα γεμίσουν ξανά. Οι καταναλωτές θα πετάξουν τις μάσκες τους με ανακούφιση και θα συρρεύσουν στα πολυκαταστήματα. Θα υπάρξει μια συσσωρευμένη επιθυμία στον καθένα να συνεχίσει από εκεί που σταμάτησαν όταν χτύπησε ο ιός, και θα απελευθερωθεί με ένταση: αεροπλάνα ξανά στους ουρανούς, ο θόλος από τα ίχνη τους θα είναι σαν μετά από χειμώνα. Η ιδιωτική κατανάλωση μπορεί να είναι πιο θελκτική από πριν. Ποιος θα θέλει να μπει σε ένα γεμάτο τραίνο ή λεωφορείο μετά από αυτό; Η αναξιοποίητη δυνατότητα σε βιομηχανία αυτοκινήτων και χάλυβα και άνθρακα θα σκάσει και αποθέματα θα συμβαδίσουν με τις γραμμές τροφοδοσίας. Κρυμμένες πέρα από το οπτικό πεδίο, τα τρυπάνια πετρελαίου θα επιστρέψουν σε λειτουργία, τρυπώντας συνεχώς.

Τα δύο αυτά όμως αντιθετικά σενάρια του μέλλοντος είναι, με προσεκτικότερη ματιά, απόλυτα το ένα και αυτό.

Μπορεί να υπάρξει κάποια διέξοδος;

Εκεί Που Υπάρχει Μια Επείγουσα Ανάγκη

Για να αποτραπεί ή έστω να επιβραδυνθεί η εξάπλωση του ιού, κράτη σε ολόκληρη την υφήλιο πήραν εξαιρετικά – με κάθε σημασία τηςε λέξης – μέτρα για να περιορίσουν τους πολίτες τους στα σπίτια τους. περιορισμοί εφαρμόστηκαν με διάφορα επίπεδα αστυνόμευσης, κάποια δρακόντια. Οι ευρωπαϊκές απαγορεύσεις κάλυπταν δραστηριότητες από συναναστροφή με περισσότερα από ένα άτομο (Γερμανία) ως την έξοδο από το σπίτι δίχως άδεια (Γαλλία) στην έξοδο από το σπίτι χωρίς γενέα αν είσαι κάτω των δεκαοχτώ (Πολωνία) στη μετάβαση σε άλλο δήμο (Ιταλία) ως το πικνικ σε πάρκο, μια βόλτα σε παμπ, δείπνο σε εστιατόριο και η φιλοξενία ξένων επισκεπτών (πολλές χώρες). Από τις αρχές Απριλίου, το ανθρώπινο είδος γενικά βρέθηκε σε κάποιο είδος διακοπής. Ποτέ πριν δεν είχε ανασταλεί τόσο ολοκληρωτικά η καθημερινότητα του ύστερου καπιταλισμού.

Κάθε προσπάθεια αφιερωμένη στην καταπολέμηση της πανδημίας, μια διάκριση που έγινε μεταξύ  «απαραίτητων» και «μη απαραίτητων» λειτουργιών στη κοινωνία. Το κατάστημα βασιλικής πολυτέλειας του Harrod’s στο Λονδίνο βρέθηκε στην δεύτερη κατηγορία· έχοντας μείνει ανοιχτό στη διάρκεια των βομβαρδισμών του Λονδίνου κατά το 2^ο Π, έκλεισε στις 20 Μαρτίου 2020. Τα «Starbucks δεν είναι απαραίτητα», είπε ένας υπάλληλος στη Φιλαδέλφεια που υπέγραψε για το κλείσιμο όλων των καταστημάτων στις ΗΠΑ. Ένας από τους πρώτους που υπέφεραν, η Ιταλία, διέταξε το κλείσιμο όλων των «μη απαραίτητων» εργοστασίων και επιχειρήσεων, εξαιρώντας μόνο τα σούπερμάρκετ, τα φαρμακεία και τα ταχυδρομεία. Η αρχή  ήταν πρωτάκουστη: κάποιες μορφές παραγωγής και εμπορίου ικανοποιούν βασικές ανθρώπινες ανάγκες, ενώ άλλες δεν έχουν νομιμοποιημένη αξίωση σε ανεμπόδιστη ροή εσόδων και μπορούν να διακοπούν άμεσα.

Ακολούθησε πως κάποια πράγματα οφείλουν να παραχθούν παρά κάποια άλλα. Μια από τις βιομηχανίες , πιο ξεκάθαρα μη απαραίτητη τη δεδομένη στιγμή, ήταν η κατασκευή αυτοκινήτων, και κάθε εργοστάσιο ρίσκαρε να γίνει εστία του ιού, και έτσι, μέχρι τα μέσα Μαρτίου, οι γίγαντες της αυτοκινητοβιομηχανίας του κόσμου, από την Volkswagen ως την Honda και την Fiat-Chrysler, έκλεισαν τις γραμμές παραγωγής και έστειλαν τους εργάτες σπίτι τους. Οι κρίσιμες αλυσίδες τροφοδοσίας είχαν έτσι και αλλιώς αναστατωθεί. Η κατασκευή αυτοκινήτων είναι επίσης ένα θαύμα τεχνολογικής δυνατότητας, με μια δίχως αντίπαλο δυνατότητα για την αξιοποίηση ρομποτικής και μηχανικής  και ικανότητες για εκτέλεση νέων έργων στο πεδίο, συναρμολόγηση συστατικών με εναλλακτικούς συνδυασμούς και την παραγωγή καινοτόμων αγαθών δίχως καθυστέρηση, οι μετατροπές στη διάρκεια του 2^ου ΠΠ είναι μια υπενθύμιση αυτής της δυνατότητας. Αυτή τη φορά η ανάγκη δεν ήταν για άρματα και βομβαρδιστικά, αλλά για πράγματα όπως αναπνευστήρες: μηχανήματα που στέλνουν αέρα στους πνεύμονες και αναρρόφηση εκκρίσεων, για να διατηρήσουν την αναπνευστική ικανότητα βαριά ασθενών. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, αρχικά δεν ήταν θετικός προς την ιδέα – «δεν είμαστε χώρα που βασίζεται στην εθνικοποίηση των επιχειρήσεων μας», είπε – και το Συμβούλιο Εμπορίου των ΗΠΑ πρόβαλε αντίσταση, αλλά ήταν τελικά ο Trump που βρέθηκε να επικαλείται το Νόμο Αμυντικής Παραγωγής, που επιτρέπει σε ένα πρόεδρο να διατάξει ιδιωτικές επιχειρήσεις να παράξουν απαραίτητα προϊόντα σε περίοδο κρίσης. Η GM και η Ford άρχισαν να αδειάζουν τα κλειστά εργοστάσια από άχρηστο εξοπλισμό και να σχεδιάζουν πως θα παράξουν αναπνευστήρες σε ρυθμό που να συμβαδίζει με την εκρηκτική πανδημία. Η GM υποσχέθηκε να μην επιδιώξει κέρδος.

Έχοντας επίσης πέσει στη τρύπα της μη απαραιτητότητας, φίρμες του χώρου της μόδας όπως η Prada, η Armani, η Yves Saint Laurent και η H&M μετέτρεψαν μέρος της κατασκευαστικής τους δυνατότητας σε αγαθά που απαιτούσε ο τομές της υγείας: ιατρικές ενδυμασίες, μάσκες, στολές βιολογικού κινδύνου. Δεν υπήρχαν πλέον κοντά μπολερό και σουέντ μπότες με λεοπάρ σχέδιο. Αποστακτήρια από τη Καλιφόρνια ως την Δανία μετέτρεπρεψαν τος γραμμές τους για παραγωγή βότκας και ουίσκι για την παραγωγή αντισηπτικών χεριών. Υπήρξε σχεδιασμένη μεταφορά εργατικού δυναμικού: στη Σουηδία, αεροσυνοδοί από τις καθηλωμένες Σκανδιναβικές Αερογραμμές επανεκπαιδευτηκαν ως νοσκόμες καιοδηγήθηκαν στα νοσοκομεία, δείχνοντας μεγάλο ενθουσιασμό για την αποστολή. Δεν υπήρχε πλέον αφορολόγητο άρωμα και κοσμήματα στους διαδρόμους. Τώρα όλα αφορούσαν την σωτηρία ζωών.

Στην ανάγκη, τα όρια γύρω από την ιδιωτική ιδιοκτησία έπεσαν όπως μια αχυρένια καλύβα σε τυφώνα: η Ισπανία εθνικοποίησε κάθε ιδιωτική υγειονομική εγκατάσταση με μια κίνηση και διέταξε τις επιχειρήσεις με πιθανή δυνατότητα για παραγωγή ιατρικού εξοπλισμού να ευθυγραμμιστεί με τα κρατικά σχέδια. Η Βρετανία σχεδόν εθνικοποίησε το σιδηροδρομικό της σύστημα, ενώ το ιταλικό κράτος  ανέλαβε την εθνική αερογραμμή της Alitalia. Κανένα άλλο τμήμα της καπιταλιστικής συσσώρευσης δεν κατέρρευσε με τόσο δυνατό κρότο όσο η αεροπλοΐα. Ως τις αρχές του Απριλίου, μισά από τα αεροπλάνα του κόσμου είχαν μπει σε ακινησία, το Χήθροου του Λονδίνου έκλεισε ένα από τους αεροδιαδρόμους του και η Boeing ένα από τα εργοστάσια της, οι μαζικές πτήσεις έγιναν αντικείμενο της ΠΚΕ (προ κορονοϊού εποχής) . το πιο ασυλόγιστα σπάταλο από όλα τα αθλήματα, η Formula 1, σταμάτησε. Η Έκθεση Αυτοκινήτου της Γενεύης ακυρώθηκε. H γιγαντιαία συνάντηση στελεχών της βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου της CeraWeek στο Χιούστον ακυρώθηκε: το κεφάλαιο ορυκτών καυσίμων μπήκε σε κατάσταση παράλυσης. Καθώς η απαίτηση έπεσε, οι παραγωγοί πετρελαίου έκλεισαν τις εγκαταστάσεις και τα πηγάδια τους, οι τιμές δεν μπορούσαν πλέον να καλύψουν τα έξοδα, ειδικά της μη συμβατικής παραγωγής. Το fracking σταμάτησε πρακτικά τελείως. Η ExxonMobil ανακοίνωσε πως θα επιβράδυνε την δραστηριότητα της στην Πέρμια Λεκάνη των νοτιοδυτικών ΗΠΑ, το Ελ Ντοράντο του σχιστολιθικού πετρελαίου και αερίου· σε όλο το πεδίο, δυο τρίτα των επενδύσεων που αναμένονταν για το 2020 σε νέες εγκαταστάσεις για την εξαγωγή πετρελαίου και αερίου παγκόσμια μπήκαν στο ράφι. «Όχι μόνο  είναι το μεγαλύτερο οικονομικό σοκ της ζωής μας, αλλά οι βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων είναι στο επίκεντρο», σχολίασε η Goldman-Sachs. «Κατά συνέπεια το πετρέλαιο έχει χτυπηθεί δυσανάλογα». Άλλες αναλύσεις λένε πως ο τομέας του πετρελαίου αντιμετώπισε την χειρότερη κρίση εδώ και ένα αιώνα, που σημαίνει ουσιαστικά, την χειρότερη όλων των εποχών.

Και έτσι οι εκπομπές βυθίστηκαν. Η Κίνα, σκηνή του ξεσπάσματος και ο μεγαλύτερος παραγωγός CO₂ του κόσμου, ήταν η πρώτη που καθάρισε ο ουρανός. Τον Φεβρουάριο του 2020, η καύση άνθρακα έπεσε κατά περισσότερο από ένα τρίτο, των επεξεργασμένων παραγόντων πετρελαίου κατά κάτι λιγότερο· μια εταιρεία ανέφερε πωλήσεις βενζίνης που έπεσαν κατά 60% και πετρελαίου κίνησης κατά 40%. Οι εγχώριες πτήσεις βυθίστηκαν κατά 70% σε δυο εβδομάδες. Στο άθροισμα οι εκπομπές διοξειδίου της Κίνας έπεσαν κατά ένα τέταρτο σε ένα μόνο μήνα, μια μείωση πιο γρήγορη από ότι παρατηρήθηκε ποτέ, αλλά καταδικασμένη να επαναληφθεί καθώς η πανδημία και τα μέτρα αντιμετώπισης διαχύθηκαν σε όλο το κόσμο, αν και το μέγεθος της βουτιάς παρέμενε, όπως κάθε τι άλλο, αβέβαιο.

Όλα αυτά διατρέχονταν από μια ρητορική πολέμου. Επικεφαλής κρατών έθεσαν τους εαυτούς τους ως αρχιστράτηγους εθνών σε ένα μονοπάτι πολέμου – «είμαστε σε πόλεμο», διακήρυξε ο Emmanuel Macron της Γαλλίας· «είμαστε σε πόλεμο και πολεμάμε έναν αόρατο εχθρό», Donald Trump· «είμαστε σε πόλεμο και οι αναπνευστήρες είναι το όπλο μας» Bill de Blasio, δήμαρχος Νέας Υόρκης, επίκεντρο του ξεσπάσματος στις ΗΠΑ. Παραλληλισμοί με τον 2^ο ΠΠ έκαναν την εμφάνιση τους. «Πείτε το πολεμική κινητοποίηση», σχολίαζαν οι Los Angeles Times για την συνεχιζόμενη μετατροπή της παραγωγής. Ο χρόνος για την κανονική πολιτική είχε τελειώσει, όπως και οι πιο διστακτικοί έμοιαζε να αναγκάζονται να αποδεχτούν. «Όπου υπάρχει ανάγκη είναι πολύ σημαντικό να φτάσουμε στη λύση και γρήγορα, θα κάνουμε ότι χρειαστεί», παραδέχτηκε ο Trump. Δέκα μέρες πριν  βρεθεί θετικός στο κορονϊό και αυτοαπομονωθεί και, τελικά, νοσηλευτεί, ο Boris Johnson, πρωθυπουργός του ΗΒ, έδωσε μια συνέντευξη τύπου στην οποία ορκίστηκε σοβαρά ¨να λειτουργήσει ως κυβέρνηση πολέμου», με «βαθιά αίσθηση αναγκαιότητας». Κοιτώντας τη μοίρα στα μάτια, παραδέχτηκε  πως «ναι, ο εχθρός μπορεί να είναι θανάσιμος, αλλά όχι ανίκητος. Και ξέρουμε πως αν ακολουθήσουμε την επιστημονική συμβουλή που μας προσφέρεται τώρα, θα τον νικήσουμε». Σε κάποια μάτια και αυτιά, αυτό το δράμα θυμίζει συγκεκριμένες ομοιότητες με ένα τηλεοπτικό σενάριο που δεν μεταδόθηκε ποτέ.

Έχουμε Έναν Εχθρό Εδώ

«Θέλω να πανικοβληθείτε», επαναλάμβανε η Greta Thunberg όταν περιόδευσε στα σαλόνια της παγκόσμιας πολιτικής το 2019. Ηγέτες κάθε είδους – αν και όχι όλοι – χάρηκαν μπροστά την ευθύτητα της και προσπάθησαν να βγουν selfie μαζί της. ένα πράγμα που δεν έκαναν ήταν να πανικοβληθούν. Ούτε έλαβαν σοβαρά υπόψιν τη θέση πως η κλιματική αλλαγή αποτελούσε μια ανάγκη στο ίδιο επίπεδο με πόλεμο. Για κάμποσα χρόνια, ήταν η βασική γραμμή προειδοποίησης των επιστημόνων και ακτιβιστών του κλίματος, που ήθελαν να αναφέρουν την Συμμαχική πολεμική προσπάθεια ως ουσιαστικό παράδειγμα για μια κοινωνία που αντιμετώπιζε το θάνατο, που συγκέντρωνε τις δυνάμεις της για να επιβιώσει, εστιάζοντας στο σκοπό του αποκλεισμού οτιδήποτε άλλου και κατορθώνοντας, υπο ασφυκτική πίεση χρόνου , να νικήσει τον εχθρό. Το πιο χρησιμοποιημένο άρθρο πάνω στο πως η οικονομία των ΗΠΑ θα μπορούσε να αντικαταστήσει τα ορυκτά καύσιμα κατά 100& με ανανεώσιμες πηγές έδειχνε προς τα εργοστάσια της GM και της Ford κατά το 2^ο ΠΠ. Τότε γιατί όχι ανεμογεννήτριες και ηλιακά πάνελ; Το 2011, τη χρονιά που δημοσιεύτηκε το άρθρο, ΜΚΟ που προέρχονταν από όλο το φάσμα του περιβαλλοντικού κινήματος παρότρυνε τους ηγέτες των ΗΠΑ και της Κίνας να μπουν σε πολεμική ετοιμότητα – εν τέλει, ο ΠΟΥ, η ανώτερη αρχή σε ζητήματα ανθρώπινης υγείας, υπολόγιζε πως η παγκόσμια άνοδος της θερμοκρασίας σκότωνε ήδη περισσότερους από 150000 ανθρώπους κάθε χρόνο.

Λίγοι υπουργοί και άλλοι κορυφαίοι «λήπτες αποφάσεων» στο παγκόσμιο Βορρά δεν θα καταλάβαιναν το παραλληλισμό. Στην πιο λεπτομερή σύγκριση μέχρι σήμερα, το Strategies for Rapid Climate Mitigation: Wartime Mobilisation as a Model for Action, ο Laurence Delina, μελετητής βιωσιμότητας, που τώρα εδρεύει στο Χονγκ Κονγκ, ανέλυσε τους τρόπους του πως τα κράτη μπορούν να συγκεντρώσουν τους πόρους τους – χρήματα, τεχνολογία, εργασία – και να καταργήσουν τα ορυκτά καύσιμα. Ένας αναγνώστης του βιβλίου, ο Bill McKibben, ο πιο διάσημος ακτιβιστής του κλίματος, μέχρι να εμφανιστεί η Greta Thunberg, έφερε το ρητορικό του ύφος στην αναλογία σε ένα δοκίμιο του 2016, «Ένας Κόσμος σε Πόλεμο», στο οποίο περιέγραψε την τελευταία περίοδο του λιωσίματος των πάγων της Αρκτικής, ως μια καταστροφική εχθρική επίθεση και τις πυρκαγιές και τις ξηρασίες που ήταν τότε στις ειδήσεις ως τεράστιες επιθέσεις, μόνο για να ακυρώσει την παρομοίωση: «Δεν είναι πως η παγκόσμια υπερθέρμανση είναι σαν παγκόσμιος πόλεμος. Είναι παγκόσμιος πόλεμος. Τα πρώτα του θύματα, ειρωνικά, είναι εκείνοι που έχουν κάνει τα λιγότερα για να προκαλέσουν την κρίση. Είναι όμως ένας παγκόσμιος πόλεμος που μας στοχεύει όλους», και τότε στήριξε την μετατροπή του μηχανισμού  παραγωγής όπως στο προηγούμενο παγκόσμιο πόλεμο.

Ο McKIbben ήταν βασικός υποστηρικτής της προεδρικής καμπάνιας του Bernie Sanders το 2016. Ο Sanders πρότεινε οι ΗΠΑ «να το προσεγγίσουν σαν να ήταν σε πόλεμο» – «έχουμε ένα εχθρό εκεί έξω» – αλλά ακόμη και αν έχασε το χρίσμα, το Δημοκρατικό Κόμμα υιοθέτησε την απαίτηση του για πολεμική κινητοποίηση πριν τις εκλογές. Η Hillary Clinton υποσχέθηκε να δημιουργήσει στον Λευκό Οίκο  με «ένα γραφείο σχετικά με την κλιματική αλλαγή» σε αντιστοιχία με το γραφείο πολεμικών χαρτών από όπου ο Franklin D. Roosevelt διαχειρίζονταν τις πολεμικές εκστρατείες. Ένα παρακλάδι του περιβαλλοντικού κινήματος των ΗΠΑ ανέπτυξε ένα «σχέδιο νίκης» με την εικονική σιλουέτα των Αμερικάνων στρατιωτών να υψώνουν, όχι μια σημαία, αλλά μια ανεμογεννήτρια· διαδηλώσεις υπήρχαν όπου φαίνονταν πανό με το κείμενο «1^ος Παγκόσμιος Πόλεμος, 2^ος Παγκόσμιος Πόλεμος, Παγκόσμιος Πόλεμος CO₂», και το αυστηρό πρόσωπο του Θείου Σαμ. Η γενιά των ακτιβιστών που ήρθε στο προσκήνιο το 2019 κράτησε την αναλογία -0 μεταξύ τους και η Alexandria Ocasio-Cortez – και το μετέφεραν προς τα πάνω στην ιεραρχία σε φιγούρες του κατεστημένου όπως ο Joseph Stiglitz και ο Ed Miliband, που και οι δυο ζήτησαν μια πολεμική απάντηση εκείνη τη χρονιά. Και πράγματι, η κλιματική ανάγκη και η ανάγκη για πανικό ήταν από τα βασικά μοτίβα του 2019 ΠΚΕ, όπως επιβεβαίωσε η απεικόνιση της Greta Thunberg ως «προσώπου της χρονιάς», στο χείλος ενός γκρεμού με ένα κύμα να σκάει πάνω του, στο εξώφυλλο του τεύχους της 23^η Δεκέμβρη. Εκείνη τη μέρα, ο 41χρονος εργάτης από το Γουχάν, ήταν ακόμη στο σπίτι με ρίγη και φλέγματα.

Που Διαφέρουν ο Κορονοϊός και η Κλιματική Αλλαγή: Πρώτη έκδοση

Σε αυτό το θάλαμο γεμάτο από ηχώ και αναλογίες, ένα ερώτημα γεννήθηκε αναγκαστικά: γιατί τα κράτη του παγκόσμιου Βορρά έδρασαν για το κορονοϊό αλλά όχι για το κλίμα; Πιο συγκεκριμένα υποστήριξαν στα λόγια στην ιδέα να κάνουν κάτι για τις εκπομπές, και μετά απέφυγαν κάθε μέτρο – ούτε καν να περιορίσουν στο σπίτι τους πληθυσμούς τους – για να αποκρούσουν την ασθένεια που προκαλείται από το κορονοϊό και ονομάστηκε Covid-19 από τον ΠΟΥ; Το ερώτημα συζητιούνταν ιδιαίτερα στα διαδικτυακά φόρουμ στα οποία είχε καταδικαστεί η ανθρωπότητα το Μάρτιο. Ένα μεγάλος αριθμός εξηγήσεων για την απόκλιση έκανε την εμφάνιση του. Η πρώτη που θα δούμε, με την οποία θα συμφωνούσε μάλλον κάποιος σαν τον Donald Trump, πως μόνο ένα από τα δύο προβλήματα υπάρχει στη πραγματικότητα. Αυτή μπορούμε να την βάλουμε στην άκρη. Υπάρχει μια συγγενική άποψη πως ο Covid-19 αντιπροσωπεύει έναν πιο σοβαρό κίνδυνο για την ανθρωπότητα με μια απόλυτη, αντικειμενική, κλινική έννοια. Αυτό δεν είναι κάτι που να μπορεί να στηριχτεί. Η ανεξέλεγκτη παγκόσμια υπερθέρμανση θα κάψει τα θεμέλια της ανθρώπινης ζωής (για να μην αναφέρω άλλα αναρίθμητα είδη). Ο Covid-19 δεν μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο· ακόμη και αν υπήρχε μια δραματικών διαστάσεων αλλαγή και έφτανε στα μεγέθη του Μαύρου Θανάτου, σκοτώνοντας το μισό πληθυσμό στην Ευρώπη ή σε κάποια άλλη ήπειρο, θα απείχε με διαφορά από αυτό το επίπεδο. Στις αρχές Απρίλη, οι επιστήμονες συζητούσαν αν η θνησιμότητα για τους μολυσμένους ασθενείς ήταν κάτω από 1% ή πιθανώς τόσο ψηλά ως το 10%. Η κατάρρευση του κλίματος δεν υπόσχεται τέτοιους «βολικούς όρους εξόδου» – δεν είναι κάτι από το οποίο η πλειοψηφία μπορεί να ανακάμψει – και έτσι το απόλυτο μέγεθος του κινδύνου δύσκολα μπορεί να δικαιολογήσει την δίχως προηγούμενο κινητοποίηση για πόλεμο.

Ούτε και η θέση της επιστήμης. Στη πραγματικότητα, τη στιγμή που οι κυβερνήσεις άρχισαν να αναλαμβάνουν δράση, η επιστήμη του Covid-19 ήταν γεμάτη με αβεβαιότητες  γύρω από κάθε πτυχή της νόσου – αν μπορεί να ταξιδέψει με τον αέρα, αν μπορεί να διαδοθεί από άτομα δίχως συμπτώματα, όσοι αναρρώνουν έχουν ανοσία, γιατί οι θάνατοι αλλού ήταν τόσο λίγοι και αλλού τόσοι πολλοί, ποιες στρατηγικές θα δούλευαν καλύτερα για την ανάσχεση του (ιχνηλάτηση επαφών, μαζικά τεστ, ανοσία της αγέλης, ολική καραντίνα;). Δεν υπήρχε τίποτα σαν την συμφωνία και συνέχεια δεκάδων ελεγμένων άρθρων και βιβλιοθηκών γεμάτων με αναφορές που επιβεβαιώνουν την κλιματική επιστήμη ξανά και ξανά. Τα κράτη έδρασαν με βάση ένα πρωτοσέλιδο ενώ αγνόησαν έναν αιώνα υπάρχουσας γνώσης (κάτι που δε ήταν απαραίτητα μια κακή κίνηση).

Κάποιος είπε πως «τα αέρια του θερμοκηπίου δεν μπορείς να τα δεις· δεν μπορείς να τα μυρίσεις», κανένας όμως δεν είδε ποτέ ένα κορονοϊό να χοροπηδάει στο δρόμο ή τον μύρισε. Κάποιοι είπαν πως η πανδημία ήταν ιδιαίτερα απλή. Ο «τρομερά περίπλοκος» λαβύρινθος του κλίματος έφερε τις πρωτοβουλίες για δράση σε αδιέξοδο. Όλοι κατάλαβαν πως διαδίδεται ο ιός – μέσα από στενή επαφή μεταξύ ανθρώπων – και ο ΠΟΥ πρόσφερε «άμεσες κατευθύνσεις δράσης» για την αντιμετώπιση του, δίχως κάποιο αντίστοιχο στο πεδίο του κλίματος. Οι μηχανισμοί όμως της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής δεν υπήρξαν ποτέ πιο αινιγματικοί από τα σταγονίδια που μεταδίδουν τον Covid-19 από άνθρωπο που φταρνίζεται ή βήχει σε ένα άλλο άνθρωπο. Ούτε οι προτάσεις πολιτικής από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) και άλλους επιστημονικούς φορείς είναι πολύ δύσκολο να γίνουν κατανοητές: σταματήστε τις εκπομπές. Τόσο απλό.

Κάποιοι είπαν πως η παγκόσμια υπερθέρμανση παρέμεινε μια «μακρινή πιθανότητα», μια «απομακρυσμένη, ανεπιβεβαίωτη απειλή»· ο Covid-19 αντίθετα, «δεν είναι πρόβλημα για τις μελλοντικές γενιές αλλά για όλους όσους ζουν τώρα». Στη πραγματικότητα, το πρώτο ήταν τελευταία φορά σωστό ίσως 40 χρόνια πριν. Ως το Μάρτιο του 2020, ο ΠΟΥ, τον οποίο ακούν προσεκτικά τώρα οι κυβερνήσεις, μετρούσε περισσότερους από 150000 ετήσιους θανάτους από την κλιματική αλλαγή επί τέσσερις δεκαετίες στη σειρά, με την καμπύλη πόνου και απώλειας σταθερά ανοδική. Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (ΠΜΟ) υπολόγισε πως 22 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν εξαιτίας ακραίων μετεωρολογικών συμβάντων  το 2019, και σχεδόν 17 την προηγούμενη χρονιά. Κατάλογος της κλιματικής δυστυχία από τη Κορέα ως την Ουρουγουάη, η έκθεση του ΠΜΟ για την τελευταία χρονιά της ΠΚΕ απαριθμούσε θανάσιμους καύσωνες, καταστροφικές πλημμύρες, συντριπτικούς κυκλώνες, καταστροφή καλλιεργειών από εξοντωτικές ξηρασίες και μια αύξηση στις περιπτώσεις δάγκειου πυρετού, και το αποκορύφωμα των πυρκαγιών στην Αυστραλία και τις ακρίδες στο Κέρας της Αφρικής. Δεν υπάρχει τίποτα πιθανό ή υποθετικό σε τίποτα από αυτά. Εξίσου προβληματική ήταν και η θέση πως κανένα ιδιαίτερο περιστατικό δεν μπορεί να αποδοθείς την παγκόσμια υπερθέρμανση – που ήταν η θέση της επιστήμης πριν την αλλαγή της χιλιετίας – όπως και το επιχείρημα πως ενώ ένα παθογόνο αποτελεί τον τέλειο εχθρό, ο άλλος υποψήφιος για πόλεμο δεν «έχει ένα μοναδικό, ξεκάθαρο ‘εχθρό’. Ποιος πρέπει να κατηγορηθεί για την κλιματική αλλαγή;». Το κίνημα για το κλίμα έχει για κάμποσο καιρό τώρα  έχει ακολουθήσει τις επιστημονικές εξηγήσεις και έχει υποδείξει τις δυνάμεις που είναι υπεύθυνες. Ο εχθρός είναι το κεφάλαιο των ορυκτών καυσίμων.

Όλες αυτές οι εξηγήσεις – η μη πραγματικότητα της κλιματικής κρίσης, ο σχετικά καλοήθης χαρακτήρας της, ή η αβεβαιότητα, η απροσδιοριστία, η περιπλοκότητα, η απόσταση ή έλλειψη μιας πρώτης γραμμής – πρέπει να καταχωρηθούν υπό την αιγίδα της ιδεολογίας. Δεν αφορούν πρακτικά χαρακτηριστικά του φαινομένου, αλλά διαστρεβλωμένες αντιλήψεις του. Το περιεχόμενο αλήθειας τους αποτελείται από την έκφραση πτυχών της ιδεολογίας που από μόνο του εμποδίζει την δράση στο κλίμα: δεν ισχύει πως δεν υπάρχει εχθρός, αλλά η πίστη στην απουσία ενισχύει την παθητικότητα. Το ίδιο ισχύει για την άποψη πως «το μέλλον θα είναι κακό ανεξάρτητα από τα πια βήματα  θα κάνουμε τώρα για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αισθήματα ανημποριάς. Με το κορονοϊό, είναι σαν οι σημερινές πράξεις θα έχουν πραγματικές και εμφανείς επιπτώσεις» – προφανώς η επίπτωση λόγω της διάδοσης των δράσεων, όχι ο σκοπός τους. αν οι κυβερνήσεις είχαν δράσει με αποφασιστικότητα πάνω στο κλίμα, θα υπήρχε μεγάλη αισιοδοξία για αυτό· αν είχαν αφήσει τον ιό ανεξέλεγκτο, σίγουρα θα είχε έρθει η απόγνωση. Η ανημποριά που προκύπτει από την ιστορική παραίτηση των κρατών μπροστά στο κίνδυνο μπορεί έτσι να αυτοτροφοδοτηθεί, νομιμοποιώντας μια παραίτηση στην μοίρα – μόνο όμως να επιβεβαιωθεί ενεργητικά και επαναλαμβάνεται. Δεκαετίες σκληρής δουλειάς από την πλευρά του εχθρού έχουν οδηγήσει σε αυτή την εντύπωση.

Υπάρχει όμως και η υπόθεση που αξίζει προσεκτικότερη μελέτη, όπως ότι η κλιματική αλλαγή είναι βαθμιαία, ενώ ο Covid-19 ήταν τόσο ξαφνικός όσο μια έκρηξη που δεν είχε ξαναδεί ο κόσμος. Αυτή ήταν μια από τις πιο δημοφιλείς εξηγήσεις το Μάρτιο του 2020, το μήνα της μεγάλης απόκλισης. Έχουμε την χειροπιαστή πραγματικότητα της παγκόσμιας υπερθέρμανσης: δεν ήρθε από το πουθενά και μετά να αποσυρθεί από εκεί που ήρθε, όπως αναμένεται να γίνει με τον Covid-19. H σταδιακότητα, ωστόσο, μπορεί να μην είναι ο κατάλληλος όρος για το χαρακτηριστικό της. η κατάρρευση του κλίματος μπορούσε αντίθετα να θεωρηθεί ως μια χιονοστιβάδα που σαρώνει ολόκληρο το γήινοι σύστημα, σαρώνοντας υλικά και κερδίζοντας ορμή, και κάθε φορά που χτυπά ανθρώπους που στέκονται στη μέση κάθε ‘άλλο παρά βαθμιαία είναι – αν με το «βαθμιαία» εννοούμε μια αργή, αθροιστική συσσώρευση παραγόντων που κάνει τη στιγμή Χ δύσκολα διακριτή σε ένα χρονοδιάγραμμα από τη στιγμή Υ. Στον ορισμό αυτό δεν υπάρχει τίποτα το σταδιακό σε μια καταιγίδα που γκρεμίζει κάθε υποδομή σε ένα νησί. Μια αυστραλιανή πύρινη κόλαση ή μια επίθεση με ακρίδες στη Κένυα δεν είναι σαν, ή σχεδόν σαν, μια τυπική μέρα. Το χτύπημα μπορεί να είναι καταστροφικό. Κάποιες πτυχές  της παγκόσμιας υπερθέρμανσης, όπως η άνοδος των επιπέδων της θάλασσας, μπορεί να φαίνεται σαν σταδιακή σε αίσθηση, αλλά επίσης κάνει αισθητή την παρουσία του σαν υδάτινη βόμβα. Το Νοέμβριο του 2019, η Βενετία χτυπήθηκε από μια πλημμύρα ύψους σχεδόν δύο μέτρων, αδιαφορώντας για μάρμαρα και τούβλα και βασιλικές σε σκηνές «αποκαλυπτικής καταστροφής», που ο δήμαρχος της πόλης, όπως κάθε άλλο άτομο που δεν ήταν προσκολλημένο στην άρνηση, γνώριζε να αποδώσει στην κλιματική αλλαγή. Αυτό μοιάζει να είναι η γενική μορφή της διαδικασίας: μια χιονοστιβάδα από χτυπήματα, που ξεχωρίζει από την μοναδική περίπτωση όπως του Covid-19, όχι με το να είναι βαθμιαία αλλά αποτελούμενη από μια βραδεια τάση που διαρκεί δεκαετίες και αιώνες εκτός και αν σταματήσει.

Η σταδιακότητα – η προσδοκία πως η παγκόσμια υπερθέρμανση θα υπακούσει τους νόμους μιας γραμμικής αιτιότητας, που κινείται τακτικά σαν ρολόι, προσθέτοντας απειροελάχιστο παράγοντα δίπλα στον άλλο, σύμφωνα με το απαρχαιωμένο δόγμα του natura not facit saltumI (η φύση δεν κάνει άλματα) – έχει υπάρξει για μεγάλο διάστημα επιζήμιο ιδεολογικό φίλτρο, που έχει γκρεμιστεί από τους επιστήμονες που παρατηρούν το εν εξελίξει φαινόμενο στα όρια της μελέτης. Δεν είναι εδώ ο χώρος για μια εκτενή ανάλυση του θανάτου του. Αρκεί να σημειωθεί πως οι εξελίξεις είναι τόσο γρήγορες  που αρκετές νέες ανακαλύψεις έχουν δημοσιευτεί στη διάρκεια μερικών ημερών το Μάρτιο του 2020: φάνηκε, για παράδειγμα, πως 600 δισεκατομμύρια τόνοι πάγου έπεσαν στον ωκεανό από την Γροιλανδία το περασμένο καλοκαίρι σε μόλις δύο μήνες πρωτοφανών θερμοκρασιών. Αυτό το γεγονός από μόνο του ισοδυναμεί με άνοδο 2,2 χιλιοστών του επιπέδου των θαλασσών σε όλο το πλανήτη. Μια ανάλυση αποκάλυψε πως οι πάγοι στους πόλους λειώνουν εφτά φορές πιο  γρήγορα από ότι στη δεκαετία του 1990. Στις 10 Μαρτίου, το Nature Communications  παρουσίασε ένα ακόμη πλήγμα στην υπόθεση της σταδιακότητας, μια εμπειρική και με χρήση μοντέλων μελέτη του πόσο γρήγορα τα περιφερειακά οικοσυστήματα όπως της ζούγκλας του Αμαζονίου και των κοραλλιογενών υφάλων της Καραϊβικής μπορεί να καταρρεύσουν – στη διάρκεια ανθρώπινα αντιληπτών χρονικών κλιμάκων σε χρόνια και δεκαετίες – καταλήγοντας σε μια έκκληση για προετοιμασία για αλλαγές «ταχύτερες από ότι φανταστήκαμε παλιότερα μέσα από την παραδοσιακή γραμμική αντίληψη του κόσμου». Αυτό είναι πολύ αντίθετο από το βαθμιαίο: ένας καταρράκτης από απότομες καταστροφές.

μοιάζει όμως να υπάρχει κάτι ακόμη στα αντίστοιχα χρονικά προφίλ του Covid-19 και της κλιματικής αλλαγής που συμβάλει στις αντίθετες αντιδράσεις. Τι ακριβώς; Όταν κάποιος αναλογίζεται αυτό το ερώτημα, κάποιος πρέπει να έχει στο νου πως η επεξήγηση δεν είναι οι διαφορετικές λαϊκές αντιδράσεις: δεν ήταν ο γαλλικός, βρετανικός ή αυστραλιανός λαός που συγκεντρώθηκαν και αποφάσισαν το περιορισμό – έγινε πολύ γρήγορα για οποιαδήποτε δημοκρατική διαδικασία – ούτε πήραν τις αποφάσεις να αναβάλλουν τις ουσιαστικές μειώσεις εκπομπών σε ένα λογικό μέλλον, μια πολιτική περίπου ανοιχτή στις μαζικές απαιτήσεις όσο και εκείνη της λιτότητας. Αναζητούμε μια εξήγηση γιατί τα κράτη σε προηγμένες καπιταλιστικές χώρες ανησύχησαν τόσο έντονα σχετικά για τον ιό. Εδώ ένας παρατηρητής έδειξε προς τα θύματα του Covid-19 σε ένα πρώιμο στάδιο της πανδημίας – έμοιαζαν να ανήκουν σε ένα βασικό πυρήνα της αναδυόμενης δεξιάς: ηλικιωμένοι λευκοί άνθρωποι. «αντίθετα από την κλιματική κρίση, ο ιός απειλεί κυρίως τους ηλικιωμένους – το βασικό πυρήνα των υποστηρικτών της δεξιάς – αντί των νέων», και καμμιά κυβέρνηση θα επιβίωνε στις επόμενες εκλογές αν τους εγκατέλειπαν στο διάβολο. Αυτό μοιάζει να είναι μέρος της ιστορίας.

Ξανά όμως είναι πολύ πιο περίπλοκο, γιατί οι ηλικιωμένοι λευκοί άνθρωποι δεν πέρασαν αλώβητοι από την παγκόσμια υπερθέρμανση. Το 2003, η Ευρώπη έβρασε στο πιο ζεστό της καλοκαίρι μέχρι σήμερα· η κορύφωση του καύσωνα σκότωσε περίπου 30000 ανθρώπους, οι μισοί τους στη Γαλλία. Στη διάρκεια είκοσι ημερών του Αυγούστου, ένα κομμάτι του γαλλικού πληθυσμού υπέκυψε κατά κύματα – κυρίως άτομα πάνω των 65 με προηγούμενα ιατρικά προβλήματα, θύματα ενός θανάσιμου γεγονότος που αποδίδονταν στην σχετική τάση. Δυο καύσωνες το καλοκαίρι του 2019 πήραν κάπου 1500 ζωές στη Γαλλία, ξανά κυρίως μεταξύ των ηλικιωμένων. ο καπνός από τις πυρκαγιές  μπήκαν στους πνεύμονες σε όλη την ανατολική Αυστραλία· στη διάρκεια 19 εβδομάδων, πήρε περίπου 400 ζωές στις τέσσερις πιο έντονα χτυπημένες πολιτείες. Πολλοί από αυτούς ηλικιωμένοι με καρδιοαναπνευστικά προβλήματα, που δεν μπορούσαν πλέον να αναπνεύσουν. Η επικίνδυνη μικρούλη έχει και διαφορετική προέλευση φυσικά από τις φωτιές. Όταν το στρώμα ρύπανσης που καλύπτει πόλεις όπως το Γουχάν και η Σανγκάη εξαφανίστηκε τον Φεβρουάριο του 2020, ο αέρας έγινε πολύ πιο εύκολος στην αναπνοή που με τους υπολογισμούς ενός ερευνητή του Στάνφορντ, οι ζωές 4000 παιδιών κάτω των πέντε και 73000 ενηλίκων πάνω από τα εβδομήντα σώθηκαν. Αυτό ισοδυναμεί σε κάπου 20 φορές περισσότερες ζωές που σώθηκαν από το καθάρισμα της ατμόσφαιρας από ότι χάθηκαν από τον ίδιο τον Covid-19. Μια απροσδόκητη παρενέργεια ήταν μια πολύ μεγαλύτερη επιχείρηση σωτηρίας. Αγωνιζόμενος να αποτρέψει την ερμηνεία πως οι πανδημίες είναι πανάκειες, αυτός ο ερευνητής ήθελε απλά να δείξει  «τις συχνά κρυφές υγειονομικές συνέπειες του στάτους κβο» – «ο τυπικός τρόπος που κινούμαστε καθημερινά μπορεί να χρειάζεται δραματική αλλαγή». Δείχνοντας ένα βαθμό παραλογισμού, κάποιος προέβλεψε την ίδια ισορροπία – περισσότερες ζωές σώθηκαν από την πρόληψη της ρύπανσης του αέρα από την πρόληψη της ασθένειας. – στις ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ τους η Γαλλία, όπου ένας ερευνητής, ωμά σημείωσε πως «είναι μια συναρπαστική εποχή».

Αλλά ο ίδιος ο μετριασμός της πανδημίας κράτησε την θνησιμότητα χαμηλά. Κανείς δεν ήξερε, φυσικά, πόσο θανάσιμη θα γινόταν. Μια εκτίμηση στα τέλη του Μαρτίου ανέφερε πως δίχως τις παρεμβάσεις, ο Covid-19 θα σκότωνε στη διάρκεια του 2020 περίπου 40 εκατομμύρια ανθρώπους – ένας πραγματικά τρομακτικός αριθμός (περισσότερο από πέντε φορές υψηλότερο από το ετήσιο κόστος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης). Κυβερνήσεις αντιμετώπισαν την προοπτική εκατοντάδων χιλιάδων ή και εκατομμύρια να σβήνουν και να χάνονται στα κρεβάτια τους. Ως τις αρχές του Απριλίου, είχε γίνει εμφανές πως η πιθανότητα για τόσο μαζικούς θανάτους ήταν εντονότερη στοπαγκόσμιο Νότο, σε μέρη όπως το Νταραβί, στο οποίο ο Covid-19 δεν είχε φτάσει ακόμη με όλη του την ορμή. Μέχρι τότε αρκετές χιλιάδες είχαν ήδη πεθάνει σε Ιταλία, Ισπανία, Βρετανία, τις ΗΠΑ. Και μπορεί να είναι καίριο σημείο στην απόκλιση: αυτό που ονομάζουμε χρονοδιάγραμμα θυμάτων. Όπως σημείωσε ο Bill McKibben, ο πόλεμος που έκανε το κεφάλαιο των ορυκτών καυσίμων, που δολοφονεί μέσω της ατμόσφαιρας, θερίζει τα πρώτα του θύματα «εκείνων που έχουν κάνει τα λιγότερα για να προκαλέσουν τη κρίση» – φτωχοί άνθρωποι στο παγκόσμιο Νότο, δηλαδή. Μπορεί να είναι τελικά ένας «παγκόσμιος πόλεμος που στοχεύει εναντίον μας», αλλά οι πλούσιοι θα είναι οι τελευταίοι που θα πεθάνουν. Για τον Covid-19 το χρονοδιάγραμμα ήταν ακριβώς το αντίθετο: οι πρώτοι που πέθαναν σε κάποια σημαντική κλίμακα ήταν άνθρωποι στο πλουσιότερο βορρά. Μπορούμε να εντοπίσουμε με ακρίβεια τη στιγμή που ο ιός μεταλλάχθηκε σε μια πραγματική παγκόσμια κρίση, και δεν ήταν όταν σάρωνε το Ιράν: έγινε όταν εκατοντάδες άρχισαν να πεθαίνουν στην Ιταλία, ακριβέστερα, στην πλούσια βόρεια επαρχία της Λομβαρδίας. Τότε ήταν που ο πανικός έπιασε τις δυτικές κυβερνήσεις. Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, μια σειρά από διασημότητες και πολιτικοί αρρώστησαν – ο Tom Hanks και η γυναίκα του, ο lácido Domingo, ο Kristofer Hivju, ο Patrick Devedjian, ο Rand Paul, ο Harvey Weinstein, ο πρίγκιπας Κάρολος, ο πρίγκιπας Αλβέρτος Β΄ του Μονακό, ο γενικός γραμματέας του ακροδεξιού κόμματος Vox και, φυσικά, ο πρωθυπουργός του ΗΒ – ενώ ειδική θέση στην κόλαση της ασθένειας κρατήθηκε για τα πολυτελή κρουαζιερόπλοια. Κανένα από αυτά τα άτομα ή οντότητες δεν αντιμετώπισε ιδιαίτερο κίνδυνο από τη κλιματική αλλαγή. Ούτε είχε κηρύξει η IPPC την Ευρώπη το «επίκεντρο» της, όπως έκανε ο ΠΟΥ σχετικά με τον κορονοϊό στα μέσα Μαρτίου. Τώρα υπήρχε ένας καθοριστικός λόγος  γιατί o Covid-19 επέλεξε μέλη των κυρίαρχων τάξεων και κατοίκους των προηγμένων  καπιταλιστικών χωρών ως τα πρώτα του θύματα, και σε αυτά θα επιστρέψουμε. Το ερώτημα εδώ όμως είναι: τι σημασία έχει;

Ας σκεφτούμε ένα αντίθετο στη πραγματικότητα χρονοδιάγραμμα θυμάτων, πιο παρόμοιο με εκείνο της κλιματικής αλλαγής. Ας φανταστούμε πως ο Covid-19 θα πηδούσε από το Ιράν στο Ιράκ το Φεβρουάριο του 2020, σκοτώνοντας μερικές χιλιάδες στη Μπάσρα και τη Βαγδάτη, μετά θα περάσει στην Αϊτή σκοτώνοντας ακόμη 5000 πριν στρίψει προς τη Βολιβία και τη Μοζαμβίκη, παίρνοντας μαζί του ακόμη μερικά τέτοια πλήθη, ενώ ο αριθμός των ασθενών παρέμενε στις λίγες εκατοντάδες στο Λονδίνο, στο Παρίσι και τη Νέα Υόρκη. Δεν είναι μια παρακινδυνευμένη εικασία πως θα άφηναν τον ιό να φουντώνει. Μπορεί να έστελναν πακέτα βοήθειας, ίσως να πρόσφεραν υπό όρους κάποια απαλλαγή χρέους, δεν θα έθεταν όμως σε καραντίνα το καπιταλισμό, ακόμη και αν το να τον κρατήσουν δίχως αλλαγές σήμαινε την παραπέρα διάδοση του ιού – και γιατί θα έπρεπε; Δεν θα ήταν οι δικοί τους άνθρωποι που πέθαιναν, τουλάχιστον όχι αρχικά. Με το κλίμα, ο Βορράς είχε δεκαετίες να ετοιμαστεί στην ιδέα πως ενώ ίσως να χτυπηθεί από ακραίο καιρό εδώ και εκεί, και ενώ η ενόχληση μπορεί να γίνονταν πιο σοβαρή, είναι ακόμη, για την ώρα, κυρίως πρόβλημα του άλλου μισού του πλανήτη, που μεταφέρεται από το συνεχή θόρυβο των τελευταίων ειδήσεων μιας καταστροφής σε κάποια άθλια περιφέρεια. Τώρα έρχονται άλλες προτεραιότητες.

Οι δέκα χώρες με τους περισσότερους θανάτους από τον Covid-10 στις τελευταίες μέρες του Μαρτίου ήταν, σε σειρά από πάνω προς τα κάτω, ΗΠΑ, Ιταλία, Κίνα, Ισπανία, Γερμανία, Γαλλία, Ιράν, ΗΒ, Ελβετία και η Ολλανδία. Κατά σύμπτωση, όλες αυτές οι χώρες εκτός από δυο (Ιράν και Ελβετία) επίσης τα κατάφεραν να βρεθούν στο τοπ τεν των εδαφικών μονάδων που ήταν υπεύθυνες για τις μεγαλύτερες αθροιστικές εκπομπές διοξειδίου από το 1751. Οι χώρες που έμοιαζαν να έχουν επηρεαστεί χειρότερα από την πανδημία το Μάρτιο του 2020 ήταν κάποιες από τις ίδιες χώρες – οι ΗΠΑ κυρίως – που είχαν προκαλέσει τον μεγαλύτερο κλιματικό κίνδυνο: μια κατεύθυνση προς εξήγηση. Αυτό το χρονοδιάγραμμα θυμάτων ήρθε ως έκπληξη. Όπως πολύ καλά το έθεσε ένας Γερμανός φιλελεύθερος:

«Στη φαντασία μας, δεν υπήρχε πως οι μονάδες εντατικής θεραπείας θα ήταν ασφυκτικά γεμάτες και θα έλλειπε ένας επαρκής αριθμός αναπνευστήρων. Η άφιξη στο διάδρομο μιας γεμάτης κλινικής με υψηλό πυρετό, δίχως ανάσα, έμοιαζε με φαντασία τρόμου. Μέχρι τώρα, σκεφτόμασταν: αυτό μπορεί να συμβαίνει σε αναπτυσσόμενες χώρες, ίσως ακόμη στη Ρωσία, αλλά όχι ανάμεσα μας!».

Και αυτό άλλαζε, όπως φαίνεται, τα πάντα. Το χρονοδιάγραμμα θυμάτων έθετε τους πλούσιους και τους φτωχούς στα αντίθετα άκρα πάνω σε κορονοϊό και κλιματική αλλαγή: στη πρώτη περίπτωση, κάνοντας τις κυβερνήσεις του Βορρά να κάνουν το σωστό· στη δεύτερη, να συμπεριφέρονται με ένα τρόπο που μπορεί να ονομαστεί μόνο διαβολικός. Ίσως η ανθρωπότητα να πρέπει να ευχαριστήσει τον Covid-19 που πήρε την αρχική του πορεία μέσω της Ευρώπης.

Αυτό όμως είναι μέρος μόνο της εξήγησης, γιατί οι διαφορετικές χρονικότητες έχουν και επιπτώσεις για τους δράστες. Όταν οι παράμετροι για την κλιματική κρίση διατυπώθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 – με αυτή να είναι η στιγμή που η επιστήμη ωρίμασε, ο ΟΗΕ έδωσε οδηγίες στα μέλη του να μειώσουν τις εκπομπές, το ζήτημα μπήκε στην συνείδηση του παγκόσμιου Βορρά και τα πρώτα ακραία καιρικά φαινόμενα, κυρίως το κύμα καύσωνα στις ΗΠΑ το 1988 συνδέθηκαν με τη τάση – το κεφάλαιο των ορυκτών καυσίμων ξεκίνησε προληπτικό πόλεμο. Δεν χάρισε ούτε μια στιγμή προσπάθειας σαμποταρίσματος της προσπάθειας μετριασμού. Είτε επέμενε στην κυριολεκτική άρνηση ή μετακινήθηκε σε διάφορες φιμωτικές μορφές πράσινου καπιταλισμού, αντιμετώπισε κάθε πρωτοβουλία για πραγματική δράση με αντίσταση. Από τότε, μέτρα για το περιορισμό των εκπομπών που να συμβαδίζουν με την ανάγκη ανατράπηκαν, ο σκοπός χάθηκε, με την προσπάθεια να φτάνει να μοιάζει μάταιη – ναι, ένας λαβύρινθος παγίδων και ενεδρών στήθηκε από τον εχθρό.

Επειδή ήταν μια βραδεία τάση, η παγκόσμια υπερθέρμανση πρόσφερε πολλαπλές ευκαιρίες για παρεμπόδιση στους δράστες, σε συνδυασμό με ένα χρονοδιάγραμα θυμάτων που ρπώτοι ήταν οι φτωχοί. Ο Covid-19 ακύρωσε και τα δυο. Χτύπησε τόσο ξαφνικά που κανένα καπιταλιστικό συμφέρον δεν είχε χρόνο να δημιουργήσει μηχανισμούς αντίστασης στην διακοπή της συνηθισμένης λειτουργίας του. Η μετάδοση του ιού πραγματοποιήθηκε μέσω των ταξιδιών, και έτσι ενώ κάποιος μπορεί να φανταστεί πως αερογραμμές, εταιρείες κρουαζιέρων, αυτοκινητοβιομηχανίες στηριγμένες από τη βιομηχανία πετρελαίου – συμπωματικά, σημαντικό κομμάτι του κεφαλαίου των ορυκτών καυσίμων –  θα έπρεπε να δοκιμάσουν να αποτρέψουν ή να μειώσουν το κλείσιμο, όπως είχαν κάνει και στο μέτωπο του κλίματος. Η καταιγίδα όμως του ιού τους ξεπέρασε ακόμα και αυτούς. Αντίθετα υποτάχθηκαν στην κατάσταση εξαίρεσης, περιμένοντας η πανδημία να ηττηθεί  έτσι ώστε τα πράγματα να επιστρέψουν στη κανονικότητα. Πράγματι, υπήρξαν κάποιες αδύναμες προσπάθειες  από αυτή τη πλευρά να αποκατασταθεί η προτεραιότητα της οικονομίας πάνω από την υγεία, αλλά παραμερίστηκαν αμέσως, τουλάχιστον στο αρχικό στάδιο – ένα μάθημα στη πολιτική ως τη τέχνη του πρώτου χτυπήματος ή, αν προτιμάτε, ένας πόλεμος ελιγμών.

Ο Covid-19 ήρθε σαν άμεσος και απόλυτος κορεσμός των πάντων. Σαν ένας άνεμος που ξηλώνει τα χαλαρά παράθυρα σε ένα ουρανοξύστη, ξεγύμνωσε το κράτος στην πιο βασική του αυτονομία. Κυβερνήσεις στο βορρά ήταν στη σπάνια θέση να θυσιάσουν την ευημερία των καπιταλιστικών οικονομιών τους για τις ζωές των ηλικιωμένων και πιθανώς των νεότερων πληθυσμών επίσης. Κάποιος μπορεί να πιστεύει πως αυτή η στιγμή αντιπροσωπεύει το καλύτερο στις σύγχρονες αστικές δημοκρατίες, το σεβασμό για τη ζωή να νικά το σεβασμό για την ιδιοκτησία, μια νίκη για την χειραφετική βάση στην οποία ορκίζεται η δημοκρατία (αλλά τότε, μετριάζοντας τα συγχαρητήρια, η Κίνα και το Ιράν έδρασαν νωρίτερα).

Προς όποια κατεύθυνση και αν κοιτάξουμε, πηγαίνουμε πίσω στις διαφορές στο χρόνο: η κλιματική αλλαγή ως βραδεία τάση και τον Covid-19 ως σοκ. Αυτό όμως γεννά τη πιθανότητα πως το ερώτημα είναι διατυπωμένο λάθος εξαρχής. Είναι τα δυο τους συγκρίσιμα εν τέλει; Δεν είναι σαν την σύγκριση της βιογραφίας ενός προσώπου με μια ώρα από τη ζωή ενός άλλου; Θα επιστρέψουμε σε αυτό το πρόβλημα σύντομα, αλλά, για την ώρα, αντίθετα θα προσθέσουμε την διάσταση του χρόνου. Η αντιμετώπιση του Covid-19 ταιριάζει στον τρόπο λειτουργίας  που έχει κυριαρχήσει στη Βόρεια πολιτική τα τελευταία χρόνια: τον εθνικισμό. Θα εκτελούνταν με το κλείσιμο των συνόρων, την αποστολή στρατού για την περιπολία σε αυτά (η Δανία άδραξε αυτή την ευκαιρία), την προώθηση αυταρχισμού, κλείσιμο από τον έξω κόσμο. Τα οφέλη από τέτοιου είδους μέτρα, στο βαθμό που είναι αποτελεσματικά, πήγαν κατευθείαν στον εθνικό πληθυσμό. Όταν όμως ερχόμαστε στο περιορισμό των εκπομπών, τα κέρδη θα απλωθούν στην υφήλιο· οι Κενυάτες θα ωφεληθούν εξίσου, και περισσότερο, με τους Γερμανούς από μεγάλες μειώσεις στη Γερμανία. Η μείωση του διοξειδίου δεν μένει φυσιολογικά στο πλαίσιο του εθνικού κράτους. Ο πόλεμος εναντίον του Covid-19 μπορεί να γίνει αντιληπτός ως κλασσικός πόλεμος, βασισμένος σε όλα τα μπιχλιμπίδια της πατριωτικής περηφάνιας – ένα έθνος προστατεύει τον εαυτό του, όπως σε προηγούμενες στιγμές κινδύνου· λαό που βρίσκει καταφύγιο πίσω από την αιγίδα του κράτους -ενώ ένας πόλεμος κατά του διοξειδίου τείνει να ξεφεύγει από αυτό το πλαίσιο. Θα είναι ένας πόλεμος για όφελος του ίδιου και ξένων άλλων. Πρώτα από όλα, θα είναι ένας πόλεμος για τους φτωχούς.

Μεταβαλλόμενες Αποχρώσεις Εξτρεμισμού

Ο κορονοϊός και η κλιματική αλλαγή μοιράζονται ένα δομικό χαρακτηριστικό  που προκαλεί τη σύγκριση: το μέγεθος των θανάτων είναι ανάλογη του μεγέθους της δράσης ή της αδράνειας από πλευράς των κρατών. Αν μείνουν δίχως αντιμετώπιση, και τα δυο δεινά γίνονται αυτό-ενισχυόμενα – όσο περισσότεροι άνθρωποι προσβάλλονται, τόσο περισσότεροι θα προσβάλλονται· όσο πιο ζεστός ο πλανήτης, τόσο οι μηχανισμοί ανατροφοδότησης θα τον θερμαίνουν περισσότερο – μόλις μπουν σε κίνηση, ο μοναδικός τρόπος για να σταματήσει αυτή η εκτός ελέγχου φωτιά είναι κοπεί το οξυγόνο που τη τρέφει. Τα κράτη στο παγκόσμιο Βορρά έδωσαν τις ενδείξεις πως αυτό είναι δυνατό. Δεν θα είναι εύκολο να σβηστούν.

Όταν ακτιβιστές της κλιματικής αλλαγής, υπέρμαχοι και επιστήμονες απαίτησαν οι εκπομπές να περιοριστούν, τους απάντησαν πως κοστίζει πολύ: μπορεί να κόψει ένα ή δυο δέκατα του εκατοστού του ΑΕΠ. (Η κλιματική κρίση «δεν δικαιολογεί πολιτικές που κοστίζουν περισσότερο από 0,1 της εκατό μιας ποσοστιαίας μονάδας ανάπτυξης», μας έκανε διάλεξη η Wall Street Journal το 2017). Κάποιοι μπορεί να χάσουν τη δουλειά τους. Μπορεί να υπάρξουν χρεωκοπίες. Οι άνθρωποι δεν δέχονται ποτέ τις αναστατώσεις στις ζωές που συνήθισαν, και τελικά, αν κάποιοι κόψουν τις εκπομπές τους, θα υπάρχουν πάντα άλλοι – «ξέγνοιαστοι καβαλάρηδες» – που θα κυλιούνται στις ηδονές του άνθρακα.

Όπως φάνηκε, όλα αυτά και πολύ περισσότερα έφυγαν από το παράθυρο το Μάρτιο του 2020. Κανένα σχέδιο για μια μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ στην ανατροπή που πυροδοτήθηκε εκείνο το μήνα: κανένας δεν πρότεινε πως ο παγκόσμιος καπιταλισμός έπρεπε να σταματήσει μέσα σε μια νύχτα για να σωθεί το κλίμα. Κανένας δεν είπε οι εκπομπές να μειωθούν κατά ένα τρίτο μέσα σε τριάντα μέρες – η έκκληση για 5 ή 10% ανά έτος είχε απορριφθεί σαν απαράδεκτος εξτρεμισμός. Κανένας δεν είπε πως η ανθρωπότητα έπρεπε να μπει σε απαγόρευση κυκλοφορίας. Κανένας οδικός χάρτης, κανένα μανιφέστο, καμιά προτροπή του κινήματος του κλίματος – και έχει το δικό του αριθμό ριζοσπαστών – δεν περιέγραψε ποτέ καταιγιστικού ρυθμού κρατικές παρεμβάσεις σαν αυτές που έπεσαν στο πλανήτη το Μάρτιο του 2020, και όμως πάντα μας λένε πως είμαστε ουτοπικοί, μη ρεαλιστές, ονειροπόλοι και κινδυνολόγοι. Ποτέ ξανά τέτοιου τύπου συκοφαντίες δεν θα ληφθούν υπόψιν.

Δίστασαν οι πολίτες του κόσμου μπροστά στην ανάγκη; Μια παγκόσμια δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε στα τέλη του Μαρτίου έδειξε μαζική υποστήριξη προς τα μέτρα, με την διαφωνία να είναι προς τη μαξιαμλιστική κατεύθυνση: σχεδόν η μισή ανθρωπότητα, ή 43%, πίστευαν πως οι κυβερνήσεις τους έκαναν πολύ λίγα για να καταπολεμήσουν την πανδημία. Μόνο οχτώ από τις σαράντα πέντε χώρες που έγινε η έρευνα κατέγραψαν σημαντικές μειοψηφίες – περίπου στο ένα τέταρτο του πληθυσμού – δυσαρεστημένες με αυτό που θεωρούσαν την υπεραντίδραση των χωρών τους (ανάμεσα τους οι ΗΠΑ, η πατρίδα του τίποτα για την κλιματική αλλαγή, όπου το ποσοστό ήταν στο 19%). Προφανώς η ιδέα πως κάποια πράγματα πρέπει να μείνουν στην άκρη όταν πολλές ζωές είναι σε κίνδυνο δεν ήταν τόσο δύσκολο να γίνει δεκτή από το κοινό.

Υπονόμευσαν τα μέτρα οι ξέγνοιαστοι καβαλάρηδες; Ο κορονοϊός και η κλιματική αλλαγή μπορούν και τα δύο να παρουσιαστούν ως τα «προβλήματα συλλογικής δράσης» που αγαπούν τόσο στη θεωρία παιγνίων – μια ηττημένη πανδημία, ένα ισορροπημένο κλίμα – αλλά κάθε άτομο θα μπορούσε να ξεφύγει και να πάει διακοπές σε μια εστία, να αποφύγει να πλύνει τα χέρια του, να μιλά πέντε εκατοστά από το πρόσωπο του συνομιλητή του ή να αφεθεί σε υπερβολικές εκπομπές και να έχει μεγαλύτερο εισόδημα έτσι. Δεν θα χρειάζονταν να εγκαταλείψει κάθε αγαπημένη συνήθεια ενώ απολαμβάνει τα ίδια πλεονεκτήματα των συλλογικών προσπαθειών των υπόλοιπων. Αν όμως όλοι λειτουργούσαν έτσι, όλα θα ήταν μάταια – η συλλογική δράση θα κατέρρεε, όπως προέβλεψαν όσοι είναι διστακτικοί για το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Στην περίπτωση του κορονοϊού, ωστόσο, τα κράτη έκοψαν το Γόρδιο Δεσμό αυτό απλά με το να βάλουν τους κανόνες για να ακολουθήσουν οι πολίτες. Δεν μπορούσαν να εξαλείψουν κάθε αμέλεια ή ξεγνοιασιά, ούτε η ενοχοποίηση και η καταστολή ήταν απαλλαγμένες από τα δικά τους προβλήματα, αλλά συνολικά, με δεδομένες τις απαιτήσεις που τέθηκαν πάνω στους ανθρώπους, η συλλογική δράση που ξεκίνησε από τα πάνω ήταν εντυπωσιακή για την συνοχή της. ξεκάθαρα το δίλλημα δεν ήταν ανεπίλυτο.

Και τότε κάποιος πρέπει να θυμηθεί ξανά, πως κανένας υπέρμαχος των δραστικών περιορισμών των εκπομπών δεν ζήτησε ποτέ από τους ανθρώπους να υποκύψουν σε κάτι τόσο δυσάρεστο όσο ο περιορισμός. Ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής δεν θα απαιτούσε ποτέ από τους ανθρώπους να γίνουν ερημίτες στα σπίτια τους. Στη πράξη, η ευχάριστη ζωή θα ήταν βολική για αυτό το εγχείρημα: η χρήση λεωφορείου, ένα κοινό γεύμα, ένα πάρτι στο δρόμο, ο χρόνος με αγαπημένα πρόσωπα σε ένα ξενώνα για ηλικιωμένα άτομα ή να πληρώσουμε για μια συναυλία αντί για την τελευταία κονσόλα από την Amazon θα ήταν συμβατή με την προσπάθεια να ζήσουμε δίχως ορυκτά καύσιμα. Όχι μόνο δεν θα εμπόδιζε την καθημερινή μετακίνηση στο χώρο ένα πρόγραμμα αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, θα μπορούσε να προσφέρει βελτιώσεις στην ποιότητα ζωής, όπως έχει δείξει το κίνημα με χρόνια προπαγάνδας και πράξης σε υποεθνικές κλίμακες.

Όταν ο κορονοϊός που προκάλεσε το Covid-19 εξαπλώθηκε στο κόσμο στις αρχές του 2020, δεν ήταν, από μόνος του, παρενέργεια του κέρδους. Δεν προήλθε απευθείας από τις καμινάδες συσσώρευσης. Το CO₂, από την άλλη είναι το αέριο απόβλητο του υλικού υποστρώματος της παραγωγής της πλεονασματικής παραγωγής – των ορυκτών καυσίμων – και έτσι ένας συντελεστής εξουσίας. Υπάρχουν συμφέροντα που εμπλέκονται στη συνεχή του εκπομπή στην ατμόσφαιρα. Έτσι κομμάτια του κεφαλαίου των ορυκτών καυσίμων και οι φίλοι του έχουν περάσει δεκαετίες κηρύσσοντας πως υψηλότερες συγκεντρώσεις διοξειδίου είναι πρακτικά καλό για την ανθρωπότητα, αλλά κανείς δεν έχει πει κάτι τέτοιο από την πλευρά του κορονοϊού. Ένα άλλο επίπεδο ανταγωνισμού διαπερνά τη κλιματική αλλαγή. Ένας εχθρός μεγαλύτερης έντασης πρέπει να ηττηθεί, και όχι για ένα μήνα ή ένα χρόνο ή δυο: το κλείσιμο του κεφαλαίου ορυκτών καυσίμων θα πρέπει να είναι μόνιμο. Η ίδια η κρίση, φυσικά δεν θα ήταν παντοτινή· θα υπήρχε μια μεταβατική περίοδος, με την επίπτωση της να επιβιώνουν, διαφορετικά θα αποτύγχανε. Η περίοδος μπορεί να είναι πιο μεγάλη από του Covid-19 – αν, και τη στιγμή της συγγραφής, κανείς δεν ξέρει πόσο θα διαρκέσει – αλλά θα πρέπει να είναι σημαντικά λιγότερο επώδυνη. Θα περιλάμβανε μια πλήρη αποδόμηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Θα έθαβε μορφές του κεφαλαίου για πάντα. Θα ήταν κάτι πιο κοντά σε πολεμικό κομμουνισμό.
πηγη:https://geniusloci2017.wordpress.com