Loading...

Κατηγορίες

Παρασκευή 03 Μάρ 2023
Φούσκες και τραγωδίες
Κλίκ για μεγέθυνση















03.03.2023, 16:00

 

 
 

Οι σιδηρόδρομοι πάντα είχαν κάτι το δυναμικό. Και πάντα με τη σημασία της ανατροπής. Συνδέθηκαν, και σωστά, με τη Βιομηχανική Επανάσταση. Αλλά από την εμφάνισή τους είχαν και το στοιχείο της φούσκας. Η φούσκα αποτυπώθηκε στα εγχειρίδια της οικονομικής ιστορίας, αλλά και στη λογοτεχνία. Ο ιστορικός των σιδηροδρόμων, Tζον Φράνσις, το 1848 έγραφε: «Kανένας άλλος πανικός δεν υπήρξε τόσο μοιραίος για τις μεσαίες τάξεις. Χτύπησε κάθε σπίτι… Oλόκληρες οικογένειες καταστράφηκαν… Οι κοινωνικοί δεσμοί διαλύθηκαν… Oι φυλακές γέμισαν με χρεωμένους ιδρυτές σιδηροδρομικών εταιρειών...». Tο φαινόμενο ήταν πανομοιότυπο στην Ευρώπη και στην Aμερική. Ο Χένρι Ντέιβιντ Θορό σημείωνε στο «Walden - H ζωή στο δάσος» τη δική του κλασική αποστροφή: «Oι άνθρωποι έχουν την ιδέα πως αν συνεχίσουν να ενώνουν ράγες, όλοι κάποια μέρα κάπου θα πάνε, χωρίς καθυστέρηση και με κανένα κόστος... Mόλις όμως πιεστεί ο ατμός κι ανεμίσει ο καπνός, θα δούμε πως λίγοι είναι οι τυχεροί και περισσότεροι εκείνοι που τους πάτησαν οι ρόδες. Kαι τότε θα πούμε “ιδού, ένα θλιβερό δυστύχημα”».

Βέβαια, το πράγμα δεν έμεινε εκεί. Οταν υποχώρησε η φούσκα, τη θέση της κατέλαβε η διαδικασία του μεγάλου μετασχηματισμού που συνόδευσε σταθερά τη νεωτερικότητα. Οι σιδηρόδρομοι έγιναν το αναγκαίο συμπλήρωμα για τη «ρύθμιση των μετακινήσεων, των εμπορευματικών μεταφορών, των ταξιδιών και των πολλαπλασιαζόμενων δραστηριοτήτων». Εγιναν ένα συλλογικό ευεργετικό εγχείρημα, μια πολύτιμη, περιπετειώδης σκευή που μας έφερε κοντά και μας έμαθε να ζούμε συλλογικά. Για παράδειγμα, ο ιστορικός Τόνι Τζαντ -χρήστης ο ίδιος αλλά και λάτρης των τρένων και των σταθμών τους- σε ένα από τα τελευταία του λαμπρά σύντομα κείμενα με τίτλο «Η δόξα των σιδηροδρόμων» (εκδ. ΜΙΕΤ, 2013) δίνει ένα ακριβές ιστορικό μελέτημα, στην ουσία ενορχηστρώνει έναν ύμνο για τα τρένα, παρακολουθώντας τους κοινωνικούς και πολιτικούς μετασχηματισμούς των δύο προηγούμενων αιώνων, από την πριμοδότηση του ρίσκου έως την κουλτούρα των δημόσιων παροχών που αντικαταστάθηκαν, ξανά, με τα κριτήρια ιδιωτικής κερδοφορίας και αγοραίου ανταγωνισμού.

Με βάθος πολιτικής σκέψης, ο Τζαντ είχε υποστηρίξει το εναλλακτικό μοντέλο: τη διατήρηση των τρένων και την αναγκαία αναβάθμιση των σιδηροδρόμων μέσω μιας σκόπιμης δημόσιας πολιτικής που θα περιορίσει τη χρήση του ιδιωτικού αυτοκινήτου. Υποστήριξε την ουσία του δημόσιου συμφέροντος - και αυτό που λέμε «υποδομές ως δημόσιο αγαθό», ακόμα και με τη μορφή ενός φυσικού μονοπωλίου με κοινωνικό ρόλο.

Τι τα θέλετε; Αυτά δεν περνάνε στην Ελλάδα. Η χώρα έσπευσε να ξεφορτωθεί τους σιδηροδρόμους της. Τους απαξίωσε, τους τεμάχισε και τους ξεπούλησε φτηνά στην ιταλική πολυεθνική.

Ο ΟΣΕ έγινε λεζάντα στην τούρτα γενεθλίων του σούπερμαν κ. Χατζηδάκη, μαζί με τη ΔΕΗ και την Ολυμπιακή. Από την επιδεικτική μορφή διαβίωσης που χώριζε τους επιβάτες σε «πρωτοκλασάτους», «δευτεροκλασάτους» κ.λπ., τα πρώτα και τα τελευταία βαγόνια νοούνται πλέον ως λεκτικές μεταφορές και όχι ως πολιτική οικονομία. Ηταν καλό, σκέφτηκαν τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ, να ακούς από τα χείλη του πρωθυπουργού -μόλις στις 24 Φεβρουαρίου 2023 στη Λάρισα- ότι… «Από λαθρεπιβάτης στην ευρωπαϊκή αμαξοστοιχία, η Ελλάδα ταξιδεύει πια στο πρώτο βαγόνι». Και τον πίστεψαν. Ωστόσο, στο τραγικό ταξίδι το ελλείπον στοιχείο ήταν το «καλό τιμόνι» που εύχονται μεταξύ τους οι μηχανοδηγοί. Η Κομισιόν, το «πρώτο βαγόνι» που επικαλέστηκε ο πρωθυπουργός, τον Δεκέμβριο του 2022 είχε ήδη παραπέμψει την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή η χώρα «δεν εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις που υπέχει δυνάμει της Οδηγίας για τη δημιουργία ενιαίου ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού χώρου (2012/34/Ε.Ε.)». Στην πράξη, τα πρώτα βαγόνια των τρένων ήταν μια άμορφη μάζα· το είπαν δύο από τους φοιτητές που σώθηκαν από τη σφοδρή σύγκρουση… «Ευτυχώς για μας… βρισκόμασταν στα τελευταία βαγόνια».

Θρηνούμε σήμερα για μια τραγωδία που δεν οφείλεται σε κάτι έξω από τις ανθρώπινες δυνάμεις, ούτε μόνο στο ανθρώπινο λάθος. Η τραγωδία οφείλεται σε ένα ιδεοληπτικό πείσμα που εμπεριέχει το «όλο πακέτο». Το πείσμα το συδαύλισε η περιφορά της κυβερνητικής «επιτυχίας» που «δεν έπαιζε με την ασφάλεια των επιβατών»· ενός χωριού-Ποτέμκιν· της αρμονίας και ισορροπίας της αγοράς που, ως κλασική φούσκα, συγκάλυπτε την πραγματικότητα κι οδήγησε στο αδιανόητο των Τεμπών: στα δύο τρένα που κινούνταν αντίθετα στην ίδια γραμμή. Στον προωθημένο 21ο αιώνα, στη «χώρα που τρέχει με χίλια», στη χώρα που «τα νέα υβριδικά τρένα θα κινούνται και με τις δύο μορφές ενέργειας», φάνηκε πως όλα λειτουργούσαν χειροκίνητα: στο manual.

Το «ποτέ ξανά» ακούγεται ξέπνοο, ψεύτικο, σαν επαναλαμβανόμενος ψίθυρος σε όλα τα χρονικά των προαναγγελθεισών τραγωδιών. Είναι μια ευχή που δεν μπορεί να ξορκίσει το κακό, να απαλύνει τον πόνο και να δώσει μια πειστική απάντηση στα ερωτηματικά. Γιατί;

πηγη: https://www.efsyn.grπηγη: https://www.efsyn.gr

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου