Loading...

Κατηγορίες

Τρίτη 26 Οκτ 2021
Ξανά…
Κλίκ για μεγέθυνση





26.10.2021, 16:00

 

 

Πρόσφατα από την Αυστρία δεν κατέβηκε ο «Μπάλλος» αλλά ο «Σάλος», εστιασμένος στη διερεύνηση «πράξεων χειραγώγησης της κοινής γνώμης» μέσω της χρηματοδότησης των ΜΜΕ, ιδίως μέσω «δημοσκοπήσεων». Με το ερώτημα διαρκές: αμβλύνθηκε ή όχι η «τηλεξουσία»; Συνοπτικά η «τηλεξουσία» διατηρεί ακόμη τον ρόλο της ως ο κυριότερος μηχανισμός διάχυσης της «αγοραφοβικής» πολιτικής του σημερινού κράτους. Κραδαίνει την ιδιοτυπία του «μέσου» και συνάμα την αυθυπαρξία του από την άποψη του σημαινόμενου. Η εμπορευματοποίηση των συμβολικών αγαθών, ως «ειδήσεων» και ως «ψυχαγωγικών» προϊόντων, συνάπτεται με την καταναλωτική υπόσταση του κυρίαρχου τρόπου παραγωγής που ελέγχει τόσο τον εργάσιμο όσο και τον υπό διάθεση χρόνο. Γενικότερα, με ό,τι νοείται ως επιτάχυνση του χρόνου, με αναζωογονημένη την απόφανση «ο χρόνος είναι χρήμα».

Η θεωρούμενη ως «τέταρτη» εξουσία δεν είναι τίποτε άλλο από μια διπλή «σκίαση». Από τη μια η κρατική εξουσία δεν έχει οριοθετήσει επακριβώς ούτε έχει νομοθετήσει τα λειτουργικά όρια της «τηλεξουσίας» και από την άλλη οι διαχειριστές της τελευταίας να μη χάνουν την ευκαιρία διεκδίκησης ενός διακριτού μεριδίου στους θεσμούς δημοσιότητας. Εμφανίζονται, δηλαδή, να παίζουν κάποτε ως απρόβλεπτοι παίκτες στη δεδομένη από πριν σκακιέρα των εξουσιαστικών σχέσεων. Προφανώς μέρα με τη μέρα διευρύνεται και εκλεπτύνεται η διάδοση των μέσων «μαζικής επικοινωνίας» (εδώ και περίπου ογδόντα χρόνια ο όρος «mass communication» δεν αναφέρεται στην επικοινωνία που οργανώνουν οι «μάζες» αλλά στην επικοινωνία που απευθύνεται προς τις «μάζες»). Πρώτιστα της «νέας γενιάς» των ηλεκτρονικών, έτσι που ο «πολιτισμός της εικόνας» να έχει εξελιχθεί σε ιδιόνομο μηχανισμό πολιτισμικής εξουσίασης.

Βέβαια, η διάχυση αυτού του «αγοραφοβικού» πλαισίου της συμπεριφοράς δεν συνεπάγεται την υποκατάσταση της κρατικής εξουσίας, αλλά την ενίσχυσή της. Γιατί συχνά θεωρητικοί της εξουσίας βαυκαλίζονται με την ιδέα ότι μπορούν να περιορίζονται, στις αναλύσεις τους, σε ό,τι φαίνεται να διακρίνουν εκτός του πεδίου της εξουσίας. Μάλιστα μ’ αυτόν τον τρόπο θεώρησης των πολιτικών πραγμάτων αφήνουν ανέγγιχτο τον καθαυτό πυρήνα και τις εξακτινώσεις του κράτους. Δηλαδή, το μονοπώλιο της έννομης τάξης και τις συναφείς κύριες λειτουργίες του. Με την ψευδαίσθηση μάλιστα ότι τα σύγχρονα κράτη έχουν καταστεί «πορώδη», ότι «μπάζουν» τάχα από πολλές τρύπες, παρακάμπτονται οι συγκεκριμένοι εξουσιαστικοί μηχανισμοί, στο όνομα μιας διαχεόμενης, εκ των κάτω, αθέατης εξουσίας που θα μπορούσε να εκληφθεί και ως «παρα-εξουσία».

Για τους ιδιοκτήτες μιας τηλεοπτικής οθόνης και για κάποιους από τους «αστέρες» της, που μετρούν το ύψος τους με την τηλεθέαση, επιδιώκεται να αναχθούν σε «εθνικό» τηλεοπτικό εγχειρίδιο και συνακόλουθα σε ιδιόνομο μηχανισμό πολιτισμικής ηγεμονίας. Εδώ ακριβώς βρίσκεται το σημείο τριβής και ενδεχόμενης «συναλλαγής» με την κρατική εξουσία. Δηλαδή, μπορεί να αναπτυχθεί ένα δούναι-λαβείν αμοιβαία επωφελές. Ποιο είναι το όπλο της «τηλεξουσίας» που καθιστά περισσότερο τελεσφόρα από την πλευρά της τη συναλλαγή; Ο,τι θα ονόμαζα «τηλεοπτική αγοραφοβία».

Ειδικότερα, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η διάδοση των «μέσων μαζικής επικοινωνίας» και πρώτιστα της τηλεόρασης, που εισχώρησε σε όλα τα σπίτια και τα καφενεία του πιο μικρού χωριού, μορφοποίησε νέους κώδικες συμπεριφοράς. Δηλαδή, ισχυροποίησε στερεότυπα και καθόρισε στάσεις, με αναλώσιμα συμβολικά αγαθά που παράγονται στους κόλπους του υπάρχοντος καταναλωτικού καπιταλισμού. Ετσι η «τηλεξουσία» εξελίχθηκε σε νέο δραστικό κέντρο των αναστολών και των χειραγωγήσεων. Για τούτο άλλωστε η τηλεοπτική βιομηχανία δεν δυσκολεύτηκε πολύ για να «πείσει» Ινστιτούτα Γενετικής Συμπεριφοράς να αποφανθούν ότι οι συνθήκες τηλεθέασης είναι εγγεγραμμένες στα ανθρώπινα γονίδια…

Τι θα μπορούσε να προκαλεί, ως προς τους εκπροσώπους της κρατικής εξουσίας, τον φόβο της «αγοράς» και της δημοσίευσης που θα ενείχε γνωρίσματα ανοιχτής διαπόμπευσης; Η «διπλή» τους ζωή, είτε με την «κανονικότητα» είτε με την «ιδιαιτερότητα» του φύλου. Επομένως, ό,τι θα φαινόταν να αντιστρατεύεται τον «κοινό νου» και τον «μέσο πολίτη» που είναι ο παραλήπτης των εκπομπών ενός «εθνικού» τηλεοπτικού εγχειριδίου. Ο εκβιασμός λοιπόν αφορά τη θραύση της «πανοπλίας» που περιέβαλλε όσους και όσες υποκρίνονται ρόλους που δεν διαθέτουν. Δηλαδή, μέσα σε μια στιγμή να χάσουν το πέπλο που επιμελώς απέκρυπτε την ιδιόλεκτο της προσωπικότητάς τους. Κοντολογίς, ό,τι συνιστούσε «προσωπικό δεδομένο» και δεν αποτελούσε αντικείμενο των διαχειριστών της «κοινής γνώμης» και της «ηθικής» της (βλ. «Αριστερά» και «στίβος», Αθήνα 2016, 204-206).

*Ομότιμος καθηγητής Κοινωνικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας του Παν/μίου Ιωαννίνων
πηγη: https://www.efsyn.gr

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου