Είναι ένα όνειρο όταν δεν πραγματοποιείται ψέμα Ή είναι κάτι χειρότερο;
Bruce Springsteen, The River
Δεν είμαι σίγουρος αν ο όρος «ελληνικό όνειρο» κατοχυρώθηκε ή αν έστω χρησιμοποιήθηκε ποτέ επίσημα. Ο όρος αυτός περιγράφει την οικονομική ευρωστία και την αισιοδοξία που επικρατούσαν σε μερίδα του πληθυσμού και του κυρίαρχου λόγου τη δεκαετία του 1990 και τα χρόνια που προηγήθηκαν και ακολούθησαν τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ενας όρος που ηχεί τόσο παράταιρος τώρα, ώστε μέσα από το κακόηχο της αφέλειάς του να μπορεί να περιγράψει την απόσταση που έχουμε διανύσει από εκείνες τις δεκαετίες.
Φτιαγμένη με πρότυπο το «αμερικανικό όνειρο», η ελληνική εκδοχή του είχε στο κέντρο της ακριβώς τον ίδιο αξιακό κώδικα: την απόκτηση της ευτυχίας μέσα από την κοινωνική και οικονομική άνοδο. Και μαζί κουβαλούσε όλες τις συμπαραδηλώσεις που συνήθως μένουν στο υπέδαφος: την επίδειξη, τον κυνισμό, την υλοφροσύνη (που θα ’λεγε και ο Καρούζος) και τη χυδαία και επιθετική απόρριψη κάθε μορφής πνευματικότητας ή προβληματισμού.
Στην πραγματικότητα η αντιγραφή του όρου περιέγραφε και τον προσανατολισμό του. Δεν ήταν απλώς μια μίμηση ενός ξένου ονείρου. Ηταν ταυτόχρονα και η φαντασιακή θέαση του τόπου αυτού ως ενός ταυτοτικού ορίζοντα. Ο αντιαμερικανισμός των προηγούμενων δεκαετιών είχε καταλαγιάσει, οι ανθρωπότυποι του γιάπη, του επιτυχημένου, του κατέχοντα είχαν απενοχοποιηθεί.
Ο αμερικανισμός της συγκεκριμένης ελληνικότητας περιέγραφε μια επιθυμία και έναν στόχο: την άνευ όρων και άνευ κριτικής σύμπλευση με μια συγκεκριμένη εκδοχή «δυτικότητας» (που μέσα στην πρόχειρη ανάγνωσή της ταυτιζόταν εσφαλμένα με το σύνολο του δυτικού πολιτισμού). Δεν ήταν απλώς μια προβολή ενός προσεχούς μέλλοντος που πλησίαζε με ταχύτητα (αν δεν είχε ήδη φτάσει), ήταν πολύ περισσότερο ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών με το παρελθόν. Με την άβολη γεωγραφία των καταγωγικών αυτών στοιχείων που θα μπορούσαν να θολώσουν τη φαντασιακή ταυτότητα. Με τα Βαλκάνια και την Ανατολή, με τη Μεσόγειο και τον ευρωπαϊκό Νότο. Το να δημιουργείς ένα όνειρο στα πρότυπα μιας ξένης εκδοχής σήμαινε πως το υιοθετείς ως απόλυτο, εφικτό και βέβαιο στόχο.
Σε αντίθεση όμως με το αμερικανικό όνειρο που έχει στο κέντρο του έναν άνευ όρων ατομικισμό και μια αποθέωση της προσωπικής πορείας, το ελληνικό όνειρο αποτέλεσε από το ξεκίνημα μέχρι το βούλιαγμά του μια συλλογική νεύρωση. Μια αυτοεικόνα με συλλογική αποδοχή, ένας εκσυγχρονισμός της προβολής του εαυτού και μαζί της κοινωνίας, μια έμπρακτη απόδειξη ουσιαστικής αλλαγής. Μια προσπάθεια να φανούμε άλλοι και να επιβεβαιώσουμε αυτή την αλλαγή στα πρόσωπα των άλλων.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 πήραν τη μορφή εθνικού στόχου ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο. Οχι μόνο ως μια φαραωνική μεταβολή του τόπου και ως ένα ξόδεμα χωρίς καμία λογική, αλλά ταυτόχρονα και ως μια εξωστρεφής διαφήμιση ενός (ανύπαρκτου) κατορθώματος και μιας μεταβολής του συλλογικού εαυτού. Γι’ αυτό τον λόγο παραμένουν στην ιστορία ως ένα μνημείο αμετροέπειας, πόζας και επίδειξης μιας κοινότητας που όχι μόνο δεν υπάρχει πια, αλλά ουσιαστικά δεν υπήρξε ποτέ.
Ο 21ος αιώνας αποδεικνύεται ως η περίοδος των μεγάλων δυτικών διαψεύσεων. Το αμερικανικό όνειρο και η αισιοδοξία του καταβαραθρώθηκαν δίνοντας τη θέση τους σε μια μισαλλόδοξη, υπερσυντηρητική και φθίνουσα κοινωνία όλο και πιο βαθιά χωμένη στη σκιά του νέου κινεζικού αιώνα. Το ελληνικό όνειρο από τη μεριά του εξαχνώθηκε μέσα σε λίγες μέρες κατά τον ερχομό της κρίσης. Δεν ήταν η οικονομική διαπίστωση ενός χρεοκοπημένου κράτους μετά από δεκαετίες κακοδιαχείρισης, πελατειακών σχέσεων και ληστρικών κυβερνήσεων.
Ηταν η απότομη κατάρρευση ενός μοντέλου αντίληψης του εαυτού εκεί όπου η επιθυμία συγχέεται με την πραγματικότητα. Και η απόδειξη πως ένα όνειρο που δεν πραγματοποιείται δεν είναι απλώς ψέμα αλλά κάτι πολύ χειρότερο. Μια υπονόμευση του μέλλοντος και των ερχόμενων γενεών, μια καταδίκη του παρόντος στο πολλαπλό βάλτωμα των διαδοχικών κρίσεων.
πηγη: https://tvxs.gr