17 Νοεμβρίου 2019. Ο Π. Μπ. Πρεθιάδο αρχίζει να εκφωνεί την ομιλία του παρουσία χιλιάδων ψυχαναλυτών στο συνέδριο της Σχολής του φροϊδικού αιτίου. Οταν ρωτά αν υπάρχει «στην αίθουσα κάποιος, κάποια ή κάποιο ομοφυλόφιλος/-η, διεμφυλικός/-ή ή μη δυαδικός/-ή ψυχαναλυτής/-τρια ακολουθεί απόλυτη σιωπή», αλλά, όταν καλεί τους ψυχαναλυτές να αναλάβουν τις ευθύνες τους μπροστά στον σημερινό μετασχηματισμό της επιστημολογίας του σεξ και του φύλου, κάποιοι αρχίζουν να ουρλιάζουν και να ζητούν να φύγει. Εξαιτίας της ταραχής θα εκφωνήσει μόνο το ένα τέταρτο του ομιλίας που είχε προετοιμάσει, η οποία στη συνέχεια θα εκδοθεί στην ολοκληρωμένη μορφή της.
Ο Πρεθιάδο υποστηρίζει πως η φροϊδική ψυχανάλυση έθεσε στο κέντρο των κλινικών και παθολογικών θεωριών της την κανονικοποίηση της ετεροφυλόφιλης θηλυκότητας και αρρενωπότητας, εκθέτοντας τους κινδύνους της έμφυλης διαφοράς και του βιολογικού ντετερμινισμού οι οποίοι αλυσοδένουν την ταυτότητα, το φύλο και τη σεξουαλικότητα σε ένα μονάχα μέρος του σώματος: τα γεννητικά όργανα.
Οτιδήποτε διαφεύγει από την πατριαρχική ετεροκανονική, καπιταλιστική και αποικιακή αναγνώριση της υποχρεωτικής ταύτισης γεννητικών οργάνων και φύλου που αποδόθηκε κατά τη γέννηση ανάγεται από την ψυχανάλυση στην παθολογία, στη δυσφορία, στην αρρώστια, στο τερατώδες. Αλλά, ρωτάει ο «διεμφυλικός, με μη δυαδικό σώμα» φιλόσοφος, τι γίνεται αν δεν είναι τόσο ξεκάθαρο ότι υπάρχουν μονάχα πέη και αιδοία; Αν υπάρχουν κορίτσια με πέος και αγόρια με κόλπο; Αν δεν υπάρχουν μονάχα δύο φύλα; Αν οι διαφορές στα γεννητικά όργανα δεν συνιστούν το αποκλειστικό κριτήριο ώστε ένα ανθρώπινο σώμα να γίνει δεκτό σε μια κοινωνική και πολιτική συλλογικότητα;
Παραπέμποντας εύστοχα στην «Αναφορά σε μία Ακαδημία» του Κάφκα, ο Πρεθιάδο μεταμορφώνεται στον Κόκκινο Πέτερ, στον πίθηκο που μετατρέπεται σε άνθρωπο, γιατί αντιλαμβάνεται ότι ίσως έτσι μπορέσει να επιβιώσει. Μόνο που θα βγει από το ένα κλουβί για να μπει σε εκείνο που ο άνθρωπος κατασκεύασε για τον εαυτό του. Από τη στιγμή που αιχμαλωτίστηκε δεν του είχε δοθεί άλλη επιλογή: αν ήθελε να μην πεθάνει κλεισμένος σε ένα κλουβί, ήταν υποχρεωμένος να μπει στο κλουβί της κατασκευασμένης ανθρώπινης υποκειμενικότητας.
Η αναφορά στον Κόκκινο Πέτερ επιτρέπει στον Πρεθιάδο να φωτίσει την υπαρξιακή συνθήκη στην οποία είναι παγιδευμένα τα τρανς σώματα – αλλά και γενικότερα όσοι διαφεύγουν από την έμφυλη τάξη: από το κλουβί της ετεροφυλοφιλίας κλείνονται στο κλουβί του ιατρικού και δικαιικού λόγου. Παρά την αιχμαλώτιση, υποστηρίζει ο Πρεθιάδο, όλες οι ταυτότητες που αποφασίζουν να μη συμμετάσχουν πλέον στη βία cis και έτερο των σωμάτων αγωνίζονται για την ελευθερία τους και την κατασκευάζουν μέσα από νέες πρακτικές γραφής, προσδιορισμού και διαφωνίας: «Η ελευθερία είναι ένα τούνελ που σκάβουμε με τα χέρια μας. Η ελευθερία είναι μια πόρτα εξόδου. Η ελευθερία είναι κάτι που κατασκευάζεται». Σκάβοντας για τον εαυτό του και για όσους αποτελούν κομμάτι αυτών των περιθωριακών κοινοτήτων ο Πρεθιάδο σκάβει επίσης για τις γενιές που έρχονται: «η ζωή είναι μετάλλαξη και πολλαπλότητα... τα τέρατα του μέλλοντος είναι τα παιδιά και τα εγγόνια σας».
Τέρατα, μεταλλαγμένοι, δυσφορικές υπάρξεις, πειραματόζωα, ζωικές παρουσίες, σώματα που μπορούμε ατιμώρητα να βιάσουμε, να διαμελίσουμε, να τροποποιήσουμε χειρουργικά. Ετσι αντιμετωπίζονται από τον ψυχαναλυτικό κόσμο όσοι διαφωνούν με τους επιβαλλόμενους κανόνες, τις υποχρεωτικές ταξινομήσεις σε cis και ετεροφυλόφιλος, οι μεσοφυλικοί, οι μη δυαδικοί. Η ψυχανάλυση εξακολουθεί να αναπαράγει τον λόγο περί τέρατος κάθε φορά που βρίσκεται μπροστά σε ένα σώμα που αντιστέκεται στις κανονιστικές έννοιές της: «Είμαι το τέρας που έχετε δημιουργήσει εσείς οι ίδιοι με τον λόγο και τις κλινικές σας πρακτικές».
Ο Πρεθιάδο καταγγέλλει τη βία της γλώσσας του Φρόιντ και του Λακάν, τη συμμαχία της ψυχανάλυσης με τα δυτικά αποικιοκρατικά συστήματα που συνεχίζουν να καταπιέζουν το διαφορετικό, την παγκόσμια νεκροπολιτική που καταδικάζει σε θάνατο ή στην κοινωνική περιθωριοποίηση όσους αντιστέκονται στους νόμους της υποχρεωτικής ετεροφυλοφιλίας, την ελλιπή αναγνώριση των θεμελιωδών δικαιωμάτων για όποιον αποφασίζει να προβεί σε μια φυλομετάβαση, την απουσία μιας νέας επιστημολογίας που να επιτρέπει την κοινωνική και πολιτική αναγνώριση κάθε έμψυχου σώματος, δίχως η απόδοση εκείνου ή του άλλου φύλου να είναι η συνθήκη που να καθιστά εφικτή την ύπαρξή του.
Καλεί τους ψυχαναλυτές να προχωρήσουν σε μια αλλαγή παραδείγματος, «στην ανάδειξη μιας μεταλλαγμένης ψυχανάλυσης, που θα αντιστοιχεί στη μετάλλαξη του παραδείγματος την οποία βιώνουμε σήμερα», σε μια επανάσταση ανάλογη εκείνων που προκάλεσαν ο Γαλιλαίος, σε σχέση με τον Πτολεμαίο, και ο Αϊνστάιν, σε σχέση με τη φυσική του Νεύτωνα.
Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι το μήνυμα του Πρεθιάδο υπερβαίνει κατά πολύ τα όρια της ψυχανάλυσης, γιατί είναι βαθιά φιλοσοφικό και πολιτικό με μια έννοια που πρέπει να μας απασχολήσει γενικότερα: «Το ζητούμενο θα είναι να μάθουμε συλλογικά να γιατρεύουμε τις πληγές μας, να εγκαταλείπουμε τις τεχνικές βίας και να επινοούμε μια νέα πολιτική αναπαραγωγής της ζωής σε όλο τον πλανήτη». Γιατί δεν μιλάει μόνο για εκείνα των διεμφυλικών, αλλά για όλα τα σώματα που η σύγχρονη κοινωνία συνεχίζει να διαμελίζει, εκείνα των προσφύγων ή των μη ανθρώπινων ζωών… και αυτό είναι που καθιστά τούτο το σύντομο κείμενο τόσο πολυδιάστατα επίκαιρο και σημείο αναφοράς του σημερινού πολιτικού λόγου.
* Διδάκτορας Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
πηγη: https://www.efsyn.gr