Loading...

Κατηγορίες

Σάββατο 05 Ιουν 2021
Mario Perniola: Το Σώμα ως Ένδυμα
Κλίκ για μεγέθυνση


 

Απόσπασμα από το βιβλίο Sex Appeal of the Inorganic (Continuum, 2004). Ο Mario Perniola είναι φιλόσοφος, συγγραφέας και καθηγητής αισθητικής στο πανεπιστήμιο της Ρώμης. Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας

Στη μαζοχιστική εμπειρία η προσοχή που δίνεται στην ένδυση και το χτένισμα είναι εντυπωσιακή. Οι εκκεντρικές αγορές, η απόκτηση ασυνήθιστων ρούχων, που αποκαλύπτει δείγματα ανωτερότητας και κοινωνική πρόκληση, προηγούνται και προετοιμάζουν τις μαζοχιστικές σεξουαλικές πράξεις. Ακόμη και η ουδέτερη και απρόσωπη σεξουαλικότητα του πράγματος που αισθάνεται καθιερώνει μια σχέση με τα ρούχα, αλλά η φύση αυτής της σχέσης είναι πολύ πιο ουσιαστική και διαφορετική τόσο από την αισθητική σύνδεση μεταξύ ομορφιάς και σεξουαλικής έλξης, και από την μαζοχιστική σύνδεση μεταξύ ευαίσθητης κυριαρχίας και μεγαλείου. Το γεγονός πως μια όμορφη εμφάνιση προκαλεί και ευνοεί μια σεξουαλική προσέγγιση μοιάζει ένα προφανές γεγονός που συνδέεται με την ίδια την φύση του ανθρώπου, αν όχι στη πραγματικότητα με ένα νόμο της φύσης.
Ένα όμορφο φόρεμα μοιάζει, σε κάθε περίπτωση, η υπόσχεση ενός όμορφου σώματος. Το γεγονός πως η υπόσχεση τηρείται ή όχι, πως το φόρεμα προμηνύει ή κρύβει, είναι δευτερεύον σε σχέση με την ψευδή απόδειξη μιας σχέσης μεταξύ ομορφιάς και σεξουαλικότητας.

Στην πραγματικότητα, το αισθητικό – η σεξουαλική αντίληψη των ρούχων δεν προέρχεται από μια πραγματική εμπειρία των ρούχων ως τέτοιων. Το ρούχο υποτάσσεται στην ομορφιά του σώματος και στην σεξουαλική του έλξη. Για όσο παραμένουμε αιχμάλωτοι της ιδέας πως τα ζωντανά σώματα μας διεγείρουν περισσότερο από τα ρούχα, δεν θα ξεφύγουμε ποτέ από τον οργανικό αισθητικισμό που αντιλαμβάνεται την σεξουαλικότητα με όρους ζωής. Δεν είναι αλήθεια πως η Δυτική σκέψη χαρακτηρίζεται από ένα δυισμό μεταξύ σώματος και ψυχής. Σώμα και ψυχή μοιάζουν πολύ μεταξύ τους για να αποτελούν αντίθεση. Εκείνοι που σήμερα υπερασπίζονται τα δικαιώματα του σώματος το φαντάζονται πάντοτε ως κάτι ζωντανό και κινούμενο, σαν ένα πνεύμα που κάποιος μπορεί να δει και να αγγίξει, να γευτεί και να απολαύσει, να γλύψει και ρουφήξει, όχι ως ένα πράγμα που αισθάνεται. Ο πνευματικός αισθησιαμός των τωρινών υποστηρικτών της σωματικότητας δεν διαφέρουν από το αφοσιωμένο χτυποκάρδι των ευγενικών ψυχών. Και οι δυο αγνοούν την εμπειρία του πράγματος, του ενδύματος, του σώματος ως ένδυμα. Ένα ζώο δεν αισθάνεται διαφορετικά από ένα άγγελο. Ο πόθος ενός ζώου σε οίστρο, ο ζήλος της επιθυμίας του πιστού, το εκλεπτυσμένο γούστο ενός αισθητικού, όλα μοιάζουν μεταξύ τους στο γεγονός πως βρίσκονται στη πλευρά της ζωντανής εμπειρίας, όχι σε εκείνη του νοήμονος όντος. Η πραγματική αντίθεση δεν είναι μεταξύ σώματος και ψυχής, αλλά μεταξύ ζωής και ενδύματος.

Τι σημαίνει να αισθάνεται κανείς το σώμα του ή εκείνο άλλων ως ένδυμα; Αν θεωρώ το σώμα ως κάλυμμα και ως θηκάρι για τη ψυχή, αυτό που με ενδιαφέρει, γενικά, δεν είναι το πρώτο αλλά το δεύτερο, και το πρώτο μόνο ως προστασία ή τάφος του άλλου. Για αυτό, δεν κατορθώνω να αντιληφθώ το σώμα στην ενδυματική του εξωτερικότητα, στην ουσιαστική του ύπαρξη ως πράγμα, αλλά μόνο στη σχέση του σχετικά με κάτι διαφορετικό που είναι πιο ζωτικό και πιο σημαντικό. Τώρα μπορώ ακόμη και να ανατρέψω αυτή τη σειρά και να [πω πως το σώμα είναι πιο ζωτικό και πιο σημαντικό το ίδιο από ότι η ψυχή. Στη πράξη, ακόμη σκέφτομαι τη ψυχή, τη ζωή, και όχι το ένδυμα ή το πράγμα. Ακόμη και αν θεωρήσουμε το σώμα και τη ψυχή ως δυο εκδηλώσεις της ίδιας ουσίας, η δεύτερη δεν είναι ουσιαστικά ένδυμα αλλά κάτι που μπορεί να έχει δυο χαρακτηριστικά: πνευματικότητα και υλικότητα. Έτσι εξυψώνω όλο τον αισθητό κόσμο στο Θεό, αλλά δεν τον σκέφτομαι με την απρόσωπη και ανόργανη ουδετερότητα της.

Μια βιταλιστιστική προϋπόθεση που αποτρέπει την αντίληψη του σώματος ως πράγμα είναι η βάση της σύγχρονης ιδεολογίας της χειραφέτησης των αισθήσεων και την απελευθέρωση του σώματος. Η ιδέα πως το σώμα μας είναι απλά η συνέχεια και επέκταση των ρούχων που φοράμε εξάγεται εύκολα από μια παρατήρηση της σύγχρονης εικόνας. Οφείλουμε στον Walter Benjamin τη σύνδεση μεταξύ της ερωτικής έλξης του ανόργανου και της μόδας. Η εμπειρία όμως μιας ουδέτερης και ανόργανης σεξουαλικότητας δεν είναι κατάλληλη για την μόδα, μια έννοια που ήδη είναι ξεπερασμένη και απαρχαιωμένη, αντί για την εμφάνιση, κατανοητή ως την κουλτούρα του σώματος-ενδύματος απόλυτα χειραφετημένο και από το κομφορμισμό της υψηλής μόδας και από την υποκειμενικότητα της αντι-μόδας. Στην εμφάνιση, στη πράξη, η εμπειρία του ενδύματος ως σώμα επιμηκύνεται, επεκτείνεται και ριζοσπαστικοποιείται σε εκείνη του σώματος ως ενδύματος. Μακιγιάζ, τατουάζ, γυμναστική, χτενίσματα, δίαιτες, αεροβική, μπόντι-μπίλντινγκ, πλαστική χειρουργική και γενετική μηχανική είναι τα επόμενα βήματα σε ένα ταξίδι που οδηγεί στον άνθρωπο σχεδόν πράγμα.

Αυτό, παρά όλη αυτή τη τεχνολογία είναι υποταγμένο στην εξύμνηση ενός ηθικο-αισθητικού ιδανικού της ανθρώπινης μορφής, είτε αρρενωπής ή θηλυκής, στο φαουστιανό όνειρο της αιώνιας νεότητας, στο μοντέλο του σώματος ως αισθητή έκφραση της ψυχής, ως το σημείο συνάντησης, αρμονοποίησης και διάχυσης μεταξύ πνεύματος και ύλης, και στην ιδέα μιας ομορφιάς ως κάτι αψεγάδιαστου, ζωτικού και φρέσκου. Μπορεί όμως η σεξουαλική και φιλοσοφική υπερβολή μπορεί πραγματικά να αναγνωρίσει τον εαυτό της σε αυτή την πνευματική και υπνωτική υπερευαισθησία που δεν φτάνει καν στην εμπειρία της ηδονής, αλλά σταματά στο κατώφλι της ικανοποίησης; Στην ουσία, ο σύγχρονος πνευματικός αισθησιασμός δεν ξέρει τι να κάνει είτε με την σεξουαλικότητα είτε με την φιλοσοφία, επειδή και οι δύο είναι όρια-εμπειρίες που υποδηλώνουν μια επιλογή, και χαρακτηρίζουν, αμετάκλητα, ένα πεπρωμένο. Ο πνευματικός αισθησιασμός είναι πλήρως βυθισμένος σε ένα ορίζοντα ηλιθιότητας, επιπολαιότητας και προσποίησης. Δέχεται την μετριότητα για ευκολία, την ανικανότητα για αποφασιστικότητα για ανοιχτότητα, την επιφανειακότητα για φιλικότητα. Το σώμα ως πράγμα το οποίο λαχταρά δεν είναι ποτέ πραγματικό πράγμα αλλά μόνο ένα παρασιτικό υποπροϊόν του οργανικού. Έτσι, η εικόνα, συνθλίβεται κάτω από το άρμα της εξιδανίκευσης και του συμβιβαστικού αισθητικισμού και τα πάντα καταρρέουν σε διασκεδαστική και μάταιη κοινοτοπία.

Και όμως, στην εμφάνιση είναι έμφυτη ακόμη μια πρόθεση που εμφανίζεται όταν η ουσιαστική της επανορθωτική της έμπνευση μπορεί να εκδηλωθεί πλήρως αυτόνομα, δίχως να είναι υποχρεωμένη να μιμηθεί τα φυσικά μοντέλα της ομορφιάς, να κάνει το γερασμένο να φαίνεται νέο, να διώξει τις ρυτίδες από φθαρμένα πρόσωπα, και να επανασχεδιάσει φιγούρες που έχουν βαρύνει από την κυτταρίτιδα. Όλα όσα ανήκουν στο punk, τα χτενίσματα με τα αφύσικα χρώματα, η νέο-μπαρόκ προτίμηση για το πένθιμο, τα σκισμένα ρούχα όπου εναλλάσσονται δέρμα και ύφασμα, όλα αυτά ανήκουν δίχως αμφιβολία στην ερωτική γοητεία του ανόργανου και αντιπροσωπεύουν  τον σύγχρονο θρίαμβο εκείνης της νεκρικής και άυλης εμφάνισης στην οποία ο Walter Benjamin ανακάλυψε την ίδια την ουσία της τέχνης.

Ακόμη η πρόκληση που υλοποιείται από τα γραφικά υπολογιστών που επινοούν, με το μέσο μικρών διαδοχικών παραλλαγών, πρόσωπα που δεν υπήρξαν ποτέ στη φύση και δεν μπορούν να υπάρξουν, ανήκει στην  ίδια ευαισθησία που προκαλείται από ένα μηχανισμό που ωθείται στο όριο και χειραφετημένο από κάθε αναφορά σε ένα αρχικό μοντέλο. Αυτή η ευαισθησία, στην ουσία, δεν ανήκει πλέον στον άνθρωπο αλλά στον μετα-ανθρώπινο ορίζοντα που άνοιξε από την ένωση φιλοσοφίας και σεξουαλικότητας. Η φιλοσοφία του πράγματος απελευθερώνει την σεξουαλικότητα από την εξάρτηση της  στο οργανικό, στην οποία την έχουν κρατήσει και η ψυχανάλυση και ο φεμινισμός και, αντίστροφα, η ουδέτερη σεξουαλικότητα απελευθερώνει την φιλοσοφία από τον χλωμό βιταλιστικό πνευματισμό στον οποίο και η ηθική και η αισθητική την κρατούν κλεισμένη. Αυτή η διπλή χειραφέτηση πραγματοποιείται υπό το σημείο του σώματος-ενδύματος, της εμφάνισης. Τέλος η ομορφιά των σωμάτων, το αρρενωπό και θηλυκό φύλο τους, η ηλικία τους δεν έχουν πλέον καμιά σημασία. Αυτό που έχει σημασία  είναι η προδιάθεση και η στάση τους να καλύπτει και να καλύπτεται, να ντύνει και να ντύνεται, να αγκαλιάζει και να αγκαλιάζεται από σάρκινους ιστούς που δεν έχουν τίποτα το οργανικό πλέον, που δεν μπορούν να ξεχωρίσουν από τα ενδύματα, τα υλικά που συνήθως τα καλύπτουν. Σε όλα αυτά κανείς καταλήγει μέσα από τη φιλοσοφία. Μου φαίνεται απίστευτο πως κάθε σημείο του ανθρώπινου σώματος που αντιμετωπίζεται ως ένδυμα μπορεί να φέρει διέγερση, σίγουρα και διαρκώς, αν κάποιος στερείται την αντίληψη της υπερβολής στην οποία βρίσκω να έχω πέσει. Η εμπειρία του δέρματος και το σώμα ως η απολυτότητα των ιστών είναι για την εξωτερικότητα του είναι τόσο αντίθετο που μπορεί να φτάσει κανείς σχετικά με τον ηθικο-αισθητικό αισθησιακό πνευματισμό.

Όταν ο σύντροφος σου βυθίζει τα δάχτυλα του στο κόλπο σου ή τα χείλη της ερωμένης σου αγγίζουν το πέος, μην ενθουσιαστείς με την παλιομοδίτικη ιδέα πως το σώμα σου αναζωογονείται και ανασταίνεται ξανά, αλλά την πιο πρακτική ιδέα πως είσαι ενσυνείδητο ένδυμα! Με το τρόπο αυτό, δεν υπάρχει πια καμιά διακοπή, κανένα κενό μεταξύ  εσένα και της αίσθησης. Μην βασιστείς σε μια ζωή που πάει και έρχεται, αλλά σε ένα ιστό από τον οποίο κανείς δεν μπορεί να σε ξεχωρίσει. Ίσως φοβάσαι πως αυτός ο ιστός ακούει τώρα, τώρα όχι – αυτό το κάτι μπορεί να το αναισθητοποιήσει. Αν το κάνεις, φαντάζεσαι ακόμη τον εαυτό σου ως ένα όργανο που ζει ή πεθαίνει, είναι ξύπνιο ή κοιμάται και όχι ως ένδυμα. Ο ενθουσιασμός, στη πράξη, δεν είναι πλέον κάτι που μπορεί να προστεθεί στο σώμα σου. Είναι η ίδια η ιδέα πως είσαι ένδυμα που μπορεί να προκαλέσει ενθουσιασμό, να αφυπνίσει την ευαισθησία, να σε κάνει να ταξιδέψεις στην ουδέτερη και απρόσωπη περιοχή μιας σεξουαλικότητας δίχως αντικείμενο, δίχως ψυχή και δίχως ζωτικό σώμα. Η ερωτική γοητεία του ανόργανου πατά στη φιλοσοφία, στη στάση, σε μια συνήθεια στοχασμού του ακραίου, ακριβώς όπως, αντίστροφα, η φιλοσοφία ωθείται στο αυτόνομο ταξίδι της ανώνυμης αίσθησης, δίχως φύλο, δίχως πρόσωπο και δίχως ηλικία, που μας περικλείει και μας εγκολπώνει. Η φιλοσοφία, ελεύθερη από φυσική, οργανική σεξουαλικότητα, ανακαλύπτει την σεξουαλική εικονικότητα της εμφάνισης και, αντίστροφα, η εμφάνιση απελευθερώνει τη φιλοσοφία από τον ηθικό και αισθητικό αισθητικό αισθησιασμό.
Δημοσιεύθηκε την 2 Ιουνίου, 2021

πηγη:https://geniusloci2017.wordpress.com/
 
Copyright © 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου