Loading...

Κατηγορίες

Κυριακή 21 Νοέ 2021
Dominique Miething  Ο Αντισημιτισμός στην Αναρχική Παράδοση
Κλίκ για μεγέθυνση

 

Βιβλιογραφική ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Anarchist Studies 26.

Ο Dominique F. Miething είναι λέκτορας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.

 

Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας
Δημοσιεύθηκε την 20 Νοεμβρίου, 2021

 

Τρία σημαντικά βιβλία ασχολήθηκαν πρόσφατα με το ζήτημα του ανισημιτισμού στο αναρχικό κίνημα του χθες και του σήμερα. Ένα από αυτά είναι το Σοσιαλισμός για τους Μικροαστούς: Pierre-Joseph Proudhon – Πρόδρομος του Τρίτου Ράιχ του Frédéric Krier. Έχοντας κυκλοφορήσει το 2009, το βιβλίο αποτελεί μια πλούσια πηγή για οποιονδήποτε ενδιαφέρεται για το Γάλλο στοχαστή, την υποδοχή της σκέψης του από την ακροδεξιά και την άγνοια γύρω από την τελευταία από τους συνήθεις ακόλουθούς του, τους αναρχικούς. Αν και το πρώτο μέρος του τίτλου αναφέρεται στην κριτική που άσκησε ο Karl Marx στην υπεράσπιση της ιδιωτικής περιουσίας από τον Proudhon. H ιστορική μελέτη του Krier δεν πρέπει να θεωρηθεί εσφαλμένα για μια υπενθύμιση μιας σοσιαλιστικής αντιπαλότητας. Αντί να συμπυκνώσω τις πολλές ενδιαφέρουσες θέσεις του βιβλίου με λεπτομέρεια – για παράδειγμα, πως ο Proudhon ήταν μια εκδοχή του χριστιανού γνωστικού Marcion στο 19ο αιώνα – θα το κάνω για ένα από τους βασικούς ισχυρισμούς του: την διάχυτη ύπαρξη αντιεβραϊκού συναισθήματος στη σκέψη του Proudhon. Το βιβλίο αρχικά ξετυλίγει μια λεπτομερή περιγραφή της υποδοχής του Proudhon στο «Τρίτο Ράιχ» (σελ 16-178), και έπειτα, μια ενδελεχή έρευνα του Αντιθεϊσμού, Ιουδαϊσμού και Χριστιανισμού στην ίδια τη σκέψη του Proudhon (σελ 179-282). Το τρίτο μέρος είναι μια γενεαλογική έρευνα για το «χαμένο κρίκο» (σελ 283-390)μεταξύ της προσέγγισης του Proudhon πάνω στα οικονομικά ζητήματα και την εθνικοσοσιαλιστική σκέψη – ιδιαίτερα το σύνδεσμο μεταξύ του της ηθκιστικής κριτικής του «τόκου» του Γάλλου στοχαστή και το αντισημιτικό κάλεσμα του Ναζιστικού κόμματος για το «γκρέμισμα της σκλαβιάς των τόκων» όπως διατυπώθηκε στο Πρόγραμμα των 25 Θέσεων το 1920.

Γράφοντας στη δεκαετία του 1940, σημαντικοί εκπρόσωποι της Κριτικής Θεωρίας όπως ο Franz Neumann και ο Paul Massing είχαν ήδη χαρακτηρίσει τον Proudhon ως «αγγελιοφόρο του φασισμού». Από τις θέσεις αυτών των συγγραφέων ξεκινά ο Krier την διερεύνηση της κληρονομιάς του Proudhon. Οι Neumann και Massing ήταν ανάμεσα στους πρώτους μετά τον Marx που τόνισαν την εμμονή του στη σφαίρα της κυκλοφορίας όταν έκανε κριτική στη λειτουργία του καπιταλισμού, και πως στερούνταν της κατανόησης πως η εκμετάλλευση συμβαίνει μέσα από την παραγωγή πλεονασματικής αξίας στη σφαίρα της παραγωγής. Αποτυχία της αναγνώρισης της της αλληλεξάρτησης  των δυο σφαιρών μπορεί να οδηγήσει σε ένα πρωτόγονο δυισμό «παραγωγικού» και «μη-παραγωγικού» κεφαλαίου, που είναι κάτι που συχνά εμφανίζεται σε αντισημιτικές επιθέσεις στον καπιταλισμό. «Ξεχωρίζοντας το αρπακτικό κεφάλαιο», παρατηρεί ο Neumann στο κλασικό του Βεεμωθ το 1942, «ο εθνικοσοσιαλισμός πατά στα βήματα του Proudhon, που στη Γενική Ιδέα της Επανάστασης τον 19ο αιώνα, απαιτούσε την διάλυση της Τράπεζας της Γαλλίας και την μεταμόρφωση της σε ίδρυμα ‘δημοσίου συμφέροντος’ μαζί με την μείωση του τόκου στο μισό ή στο ένα τέταρτο του ενός τις εκατό».

Στρεφόμενος απευθείας στο έργο του Proudhon, ο Krier κάνει ξεκάθαρο πως τα φαινομενικά περιστασιακά επιθετικά σχόλια του Γάλλου στοχαστή κορυφώνονται σε μια εντελώς αντισημιτική κοσμοθεωρία, στηρίζοντας τα πάντα από την κριτική του στην εξουσία ως την τελική του αποδοχή του πατριωτισμού. Κατά συνέπεια, η έννοια του «Εβραίου» είναι πανταχού παρούσα, όπως καταγράφει με λεπτομέρεια ο Krier με μια αξιοθαύμαστη έκθεση παραθέσεων από τα κείμενα του Proudhon στα αρχικά γαλλικά. Ξεκινώντας από τα πρώτα του άρθρα ως τα τελευταία του βιβλία, ο Proudhon αναφέρεται σε «Εβραίους», «Εβραϊκό» και «Ιουδαϊσμός» με τόση συχνότητα που θα μπορούσε ευκολά να διαγνωστεί με μια «θανάσιμη εμμονή», με κορύφωση ένα σημείωμα, που ο Proudhon προσέθεσε στις 26 Δεκεμβρίου 1846: «Ο Εβραίος είναι ο εχθρός της ανθρωπότητας. Αυτή η φυλή πρέπει να σταλεί πίσω στην Ασία ή να εξολοθρευθεί. Με ατσάλι ή με φωτιά ή με εκτοπισμό αυτή η φυλή πρέπει να εξαφανιστεί». Αν και το απόσπασμα έχει γίνει πολύ γνωστό από την έκδοση των Σημειωματάριων  την δεκαετία του 1960. Η έρευνα του Krier αποδεικνύει πως το κύριο μέρος των αντιεβραϊκών θέσεων του Proudhon δεν βρίσκονται στο μετά θάνατον δημοσιευμένο υλικό, αλλά στα βιβλία που εκδόθηκαν στη διάρκεια της ζωής του. Έτσι, ο Krier μοιάζει δικαιολογημένα να απορεί πως το κάλεσμα του Proudhon για γενοκτονία αιφνιδίασε ακόμη και τους ειδικούς πάνω στο Proudhon, αναλογιζόμενοι πως σχεδόν όλα τα στοιχεία κεντρικά στον αντισημιτισμό, αναλογιζόμενοι πως σχεδόν όλα τα στοιχεία κεντρικά στον αντισημιτισμό μπορούσαν να ανιχνευθούν από νωρίς, καθώς είναι:

α. αισθήματα υποθετικής χριστιανικής ανωτερότητας και εβραϊκής κατωτερότητας, πχ. στα Essai de grammaire Générale (1837) ή Le Miserere, ou la penitence d’un roi (1845)

β. κλασικά στοιχεία του αντι-ιουδαϊσμού όπως να κατηγορούνται οι «Εβραίοι» για την σταύρωση του Ιησού, πχ. στις συνεισφορές του στην Encyclopédie Catholique (1839-1840) και στο De la Justice dans la Révolution et dans l’Église (1858).

γ. η σύνδεση των Εβραίων με τα χρήματα, την κερδοσκοπία και την εκμετάλευση, πχ. στα Qu’est-ce la propriété? Premier Mémoire (1840), Resume de la question sociale. Banque d’éxchange (1848) και Manuel de speculation à la bourse (1863)

δ. η διάδοση συνωμοσιών και παράνοιας.: οι Εβραίοι λέγεται πως είναι ελέγχουν το τύπο και δρουν σαν μυστικοί αφέντες της παγκόσμαις πολιτικής, ανεξάρτητα από το αν το κράτος κυβερνάται δημοκρατικά ή από μονάρχη, πχ σε επιστολή στον Mathey (Ιανουάριος 1862) και στο Resume de la question sociale. Banque d’éxchange (1848)

ε. μια εθνοτική (völkisch), ρατσιστική και ξενοφοβική αντίληψη της έννοιας του πολίτη, στην οποία οι Εβραίοι συκοφαντούνται ως παράσιτα, άστεγοι άνθρωποι που δεν θα γίνουν ποτέ πολίτες της Γαλλίας, θα παραμείνουν πάντα «ξένοι», και είναι πάντα ανίκανοι για δημιουργικές πράξεις, πχ. στα Césarisme et christianisme (1883) και Carnets (1960-1973)

στ. μια αντίληψη των εβραίων ως εφευρετών των συνταγμάτων, ως προστατών της πολιτικής εξουσίας και ως υποκινητών της ηθικής παρακμής στη σύγχρονη κοινωνία: ομοφυλοφιλία, ειδωλολατρεία και μοιχεία, πχ. Les confessions d’un revolutionaire (1851) και De la Justice dans la Révolution et dans l’Église (1858).

Αυτή η μη αναλυτική λίστα δείχνει μια εξιλεωτική διάσταση στην εχθρότητα του Proudhon προς τους Εβραίους. Ως αναρχικός, στοχεύει στην απελευθέρωση της ανθρωπότητας από την αρχή της εξουσίας. Αν, ωστόσο, όλη η εξουσία στα μάτια του είναι υπό τον μυστικό έλεγχο των Εβραίων, η επιθυμία του για γενοκτονικές εκκαθαρίσεις δεν θα πρέπει να υποβαθμιστεί ως «ελαττώματα» ή «προσωπικοί ρατσισμοί». Ούτε μοιάζει σωστό να τις αγνοήσουμε απόλυτα.

Η περίπτωση του Proudhon δείχνει την ανάγκη για μια ενδελεχή μελέτη της «σκοτεινής πλευράς» του αναρχισμού, η οποία μόλις τώρα αρχίζει. Αυτού του είδους έρευνα θα πρέπει να αρχίσει με τις ελάχιστες διαθέσιμες πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές. Οι ερευνητές πρόθυμα – όπως δείχνουν οι αναφορές του Eiglad – θα αντλήσουν στοιχεία από μια νέα δίτομη ανθολογία  αφιερωμένη στο να παρουσιάσει τις Αναρχικές Θέσεις για τον Αντισημιτισμό, Σιωνισμό και το Ισραήλ, που επιμελήθηκαν και ανέλυσαν σε βάθος ο Jürgen Mümkem και ο Siegbert Wolf. Οι χρονολογικά δομημένοι τόμοι φέρουν και οι δυο ένα προγραμματικό επίγραμμα από τον Gustav Landauer: «Κάποιος μπορεί να είναι ‘Σιωνιστής’, γιατί δεν λέει τίποτα εναντίον του χαρακτήρα του άλλου, αλλά μιλά μόνο για το δικό του· αντισημίτης, αυτό δεν είναι αποδεκτό μεταξύ ανθρώπων». Παίρνοντας το τόνο από αυτή τη δήλωση, και οι δυο επιμελητές, γράφοντας από μια οπτική κριτική για την Γερμανική Αριστερά, θέλουν να προκαλέσουν μια ήδη αργοπορημένη κουβέντα πάνω στην αναρχική παράδοση και τον αντισημιτισμό. Η ανθολογία περιλαμβάνει ένα πλήθος ιστορικών πηγών από τα 1890 ως σήμερα και τις ομαδοποιεί σε θεματικές όπως «Αναρχισμός και Ιουδαϊσμός», «Αναρχισμός, Εθνικοσοσιαλισμός και 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος», και «Αναρχισμός και τα Κιμπούτς». Ωστόσο ανησυχίες πως το εύρος των θεμάτων σε σημεία απομακρύνει την προσοχή από τον αντισημιτισμό στους κύκλους της ριζοσπαστικής αριστεράς, έχει δίκιο σε μερικά σημεία. Από την άλλη όμως αυτή η ανθολογία στοχεύει στην διεύρυνση των οριζόντων και δεν ισχυρίζεται πως ακυρώνει την ανάγκη μιας πιο συστηματικής έρευνας. Το σημαντικότερο, οι αναγνώστες της ανθολογίας μπορεί να εντυπωσιαστούν από τον αριθμό ακτιβιστών που έχουν πολεμήσει τον αντισημιτισμό από την υπόθεση Dreyfus (1894-1906) και έπειτα. Ανάμεσα τους είναι οι Bernarde Lazare, Gustav Landauer, Mily Witkop, Rudolf Rocker, Peter Kropotkin, Erich Mühsam, Alexander Shapiro, Martin Buber, Augustin Souchy, Willi Paul, Heinrich Koechlin, Sam Dolgoff, Joseph Luden, José Ribas, Hans και Syma Popper, Micha Michaelis, και Giora Manor. Η μεταφορά όλων των οπτικών και βιοβλιγραφικών πληροφοριών που προσφέρθηκαν από τις εισαγωγές των δυο επιμελητών όπως και σε αρκετά ερευνητικά δοκίμια από τον Werner Portman, την Mina Graur και τον Rudolf de Jong είναι πέρα από το σκοπό αυτής της ανασκόπησης.

Η ανθολογία των Mümkem και Wolf και ο τόμος του Krier είναι πρωτοπόρες συνεισφορές στη μελέτη του αντισημιτισμού και του αναρχισμού. Οι ερευνητές τώρα μπορούν πολύ πιο εύκολα να προχωρήσουν, για παράδειγμα, σε εις βάθος μελέτες άλλων αντισημιτών στο κίνημα. Ίσως ακόμη πιο επιτακτικά αναγκαία, κατά τη γνώμη μου, είναι μια προσεκτική ανάλυση εκείνων των στοιχείων στην αναρχική θεωρία που εμφανίζουν μια ανησυχητική επικάλυψη με αντισημιτικές δοξασίες. Ανάμεσα τους είναι οι μανιχαϊστικές αντιθέσεις όπως «καλή», «οργανική» ή «φυσική» κοινότητα έναντι της «κακής», «τεχνητής» ή «αφηρημένης» κοινωνίας. Αυτού του τύπου οι διχοτομίες πολύ εύκολα μπορούν να εξελιχθούν σε ένα αισχρό και πλατύ μίσος για τη νεωτερικότητα, που με τη σειρά του, έχει κεντρική θέση στον αντισημιτισμό. Επιπρόσθετα, κάθε χοντροκομμένος αντικαπιταλισμός, που εστιάζει σε θεωρούμενους εκμεταλλευτές και όχι στην ίδια την διαδικασία της εκμετάλλευσης της εργασίας, πρέπει να προκαλεί καχυποψία. Αν και επίθεση εναντίον «αφεντικών» ή «τραπεζιτών» μπορεί να ικανοποιεί την επιθυμία κάποιων ανθρώπων να μάχονται κατά μιας άδικης κοινωνικής τάξης, τέτοιες προσωποποιημένες επιθέσεις ανοίγουν μια πύλη στο αντισημιτικό φαντασιακό. Αν οι αναρχικοί πραγματικά επιθυμούν μια κοινωνία δίχως διακρίσεις, η αντιμετώπιση όλων των μορφών μίσους κατά των «Εβραίων» πρέπει να είναι ψηλά στην ατζέντα τους, ανεξάρτητα αν αυτό το είδος μίσους μεταμφιέζεται το ίδιο με θρησκευτικό, κοινωνικό, πολιτισμικό, οικονομικό ή αντισιωνιστικό προσωπείο.

Τα βιβλία που αναφέρονται στο κείμενο είναι:

Siegbert Wolf/Jürgen Mümkem (eds), ‘Antisemit, das geht nicht unter Menschen’. Anarchistische Positionen zu Antisemitismus, Zionismus und Israel. Band 2: Von der Staatsgrundung bis heute. (Lich/Hessen: Edition AV, 2014)

Siegbert Wolf/Jürgen Mümkem (eds), ‘Antisemit, das geht nicht unter Menschen’. Anarchistische Positionen zu Antisemitismus, Zionismus und Israel. Band 1: Von Proudhon bis zur Staatsgrundung. (Lich/Hessen: Edition AV, 2013)

Frédéric Krier, Sozialismus fur Kleinburger: Pierre-Joseph Proudhon–Wegbereiter des Dritten Reiches. (Koln: Bohlau, 2009)

 

Πηγη: πηγη: https://geniusloci2017.wordpress.com

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου