Loading...

Κατηγορίες

Δευτέρα 19 Οκτ 2020
Το κράτος των δικαστών
Κλίκ για μεγέθυνση

11:07 | 19.10.2020

Κώστας Δουζίνας

 

 

 

Σύνταγμα είναι ό,τι πει το Ανώτατο Δικαστήριο» έλεγε ο Όλιβερ Χολμς, ο σημαντικότερος Αμερικανός δικαστής του 20ού αιώνα. Η στήλη PhilosophyXS θα παρουσιάσει τις επόμενες εβδομάδες μιά κριτική θεώρηση της ιδεολογίας και λειτουργίας του «κράτους δικαίου», της διάκρισης των εξουσιών πέρα από τις κοινοτυπίες που ακούμε στα τηλεοπτικά παράθυρα.

 


Σύνταγμα είναι ό,τι πει το Ανώτατο Δικαστήριο» έλεγε ο Όλιβερ Χολμς, ο σημαντικότερος Αμερικανός δικαστής του 20ού αιώνα. Η στήλη PhilosophyXS θα παρουσιάσει τις επόμενες εβδομάδες μιά κριτική θεώρηση της ιδεολογίας και λειτουργίας του «κράτους δικαίου», της διάκρισης των εξουσιών πέρα από τις κοινοτυπίες που ακούμε στα τηλεοπτικά παράθυρα.

Η καταδίκη της Χρυσής Αυγής δίνει αφορμή να ξεκινήσει για μια σημαντική συζήτηση για τη σχέση δικαίου και πολιτικής που δεν έχει γίνει στην Ελλάδα με σοβαρούς όρους. Όσοι έλεγαν ότι το κράτος δικαίου δεν επιτρέπει τις διαδηλώσεις έξω από το δικαστήριο γιατί έτσι παραβιάζεται η διάκριση των εξουσιών δεν καταλαβαίνουν την έντονη και εσωτερική σχέση πολιτικής και δικαίου. Δεν πρέπει να λέμε ότι «Δεν είναι Αθώοι», μας μάλωναν ο Κανέλλης, ο Λοβέρδος, ο Πορτοσάλτε γιατί «ασκούμε πίεση» στο δικαστήριο, κάτι που επανέλαβε και ο Κασιδιάρης μετά την καταδίκη του προετοιμάζοντας την έφεση. Ξέχασαν βέβαια οι σφοδροί υποστηρικτές του κράτους δικαίου τι έλεγαν κατά των δικαστών που έκαναν τη δουλειά τους στην υπόθεση Novartis. Όταν οι δικαστές αποφασίζουν τα καλά και συμφέροντα το κράτος δικαίου ευδοκιμεί, όταν στρέφονται εναντίον μας αποτελούν προκαταλειμένους βιαστές του δικαίου. Η υποκρισία δεν μπορεί να καλύψει, αντίθετα αποκαλύπτει μια  κατάσταση γνωστή στην επιστήμη αλλά αποσιωπούμενη από τους δημοσιολογούντες: οι ιδεολογικές διαφορές υπάρχουν και εμφανίζονται με έντονο τρόπο στο δίκαιο, στα δικαστήρια και στους δικαστές.

Το παράδειγμα των ΗΠΑ

Η πιο ολοκληρωμένη συζήτηση για αυτά τα θέματα γίνεται στην Αμερική και στα επιστημονικά περιοδικά και στις εφημερίδες.  Αρκεί να δούμε τι γίνεται στις ΗΠΑ, το ιδανικό κράτος δικαίου για τους δικούς μας εκσυγχρονιστές, με την επιλογή νέων μελών του Ανώτατου Δικαστήριου. Οι Αμερικάνοι ασχολούνται με την ιδεολογία, πολιτικές προτιμήσεις ακόμη και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του υποψήφιου. Το 2018 ο πρόεδρος Trump επέβαλε τον δικό του υποψήφιο, τον Brett Kavanough, στο Ανώτατο Δικαστήριο έπειτα από άγρια διαμάχη στο Κογκρέσο.  Σήμερα γίνεται το ίδιο με την εκλεκτή του Τραμπ Amy Coney Barrett. Οι πολιτικές απόψεις των δικαστών αποτελούν το βασικό λόγο επιλογής ή απόρριψης τους. Η Barrett θα κάνει το δικαστήριο το μεγαλύτερο υποστηρικτή της «πλουτοκρατίας και της διαπλοκής», γράφει μία εφημερίδα, ενώ άλλη καλωσορίζει την αναμενόμενη ανατροπή της συνταγματικά εγγυημένης ελευθερίας των αμβλώσεων.

Η σημασία των πολιτικών απόψεων των υποψηφίων και των δικαστών είναι προφανής. Απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου με ψήφους 5 υπέρ και 4 κατά κατοχύρωσε την εκλογή του προέδρου G. W. Bush απορρίπτοντας την προσφυγή του υποψήφιου των Δημοκρατικών Al Gore. Ένας δικαστής με την ψήφο του αποφάσισε ποιος θα εκλεγεί πρόεδρος. Αυτός είναι και ο λόγος που στις προεδρικές εκλογές η δυνατότητα του προέδρου να επιλέξει δικαστές αλλάζοντας την ιδεολογική σύνθεση του Ανώτατου Δικαστηρίου αποτελεί κεντρικό διακύβευμα. Αναγνωρίζεται, λοιπόν, ότι η ερμηνεία του συντάγματος δεν είναι «αντικειμενική» και ότι οι πολιτικές πεποιθήσεις των δικαστών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην επιλογή τους. Κανένας σοβαρός σχολιαστής δεν χρησιμοποιεί τις υποκρισίες των δικών μας περί «διάκρισης των εξουσιών» και ουδετερότητας των δικαστών για να σιγάσει τους αντιπάλους.

Ελληνική ιδιαιτερότητα;

Θα μου πείτε άλλο οι ΗΠΑ άλλο η Ελλάδα.  Αυτό, όμως, θα ίσχυε αν οι δικαστές στην Ελλάδα είχαν ανακαλύψει μία μέθοδο ερμηνείας, άγνωστης στον υπόλοιπο κόσμο, που εγγυάται την ορθότητα των αποφάσεών τους. Αυτό βέβαια δεν ισxύει. Το ιδεολογικό φίλτρο των δικαστών λειτουργεί και εδώ αλλά όχι με την Αμερικάνική απλοϊκή αλλά τίμια διαφάνεια. Να δώσω δύο παραδείγματα από την θητεία μου στην Βουλή. Ως καθηγητής δικαίου και φιλοσοφίας είχα την μοναδική ευκαιρία να παρατηρώ την λειτουργία του δικαίου από κοντά και να κρατάω ημερολόγιο για την συγγραφή βιβλίου για τον τρόπο λειτουργίας του κράτους. το πρώτο. Πρώην διευθυντής έκδοσης δεξιάς εφημερίδας διηγείται πως έβαζε επανειλημμένα στην πρώτη σελίδα εν γνώσει του αναληθή δημοσιεύματα για ανάμειξη δημοσίων προσώπων σε τρομοκρατία ξέροντας ότι θα αντιμετώπιζε μηνύσεις για συκοφαντία. Όταν τον ρώτησα πως έπαιρνε τέτοιο ρίσκο μου απάντησε γελώντας ότι κάθε φορά φιλοκυβερνητικός δικαστής αναλάμβανε την υπόθεση και δεν υπήρχε κίνδυνος καταδίκης, όπως και δεν έγινε σε καμμία περίπτωση. όταν λέω ότι αυτό με σοκάρει απαντάει ότι αυτό που γίνονται στην Αγγλία δεν ισχύουν εδώ.

Στην διάρκεια ακροάσεως στην Βουλή υποψηφίων για διευθυντική θέση στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ρώτησα υποψήφια γνωστή για τις της προοδευτικές θέσεις γιατί δεν είχε συμμετάσχει στην σύνθεση καμμίας σχεδόν από τις πολλές υποθέσεις που είχαν αποφασιστεί κατά της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Η απάντηση άφησε την αίθουσα άφωνη. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου αποφασιζει την σύνθεση για κάθε υπόθεση χωρίς κάποια κριτήρια κάτι που θα έπρεπε να αλλάξει, η επιλογή με κλήρωση ίσως είναι ένας καλύτερος τρόπος. Η δικαστής άφησε να εννοηθεί ότι ο πρόεδρος χρησιμοποιεί το προνόμιο για να επιλέγει δικαστες που πρόσκεινται στις απόψεις του.

Η πιο αποτελεσματική αντιπολίτευση

Οι αμερικάνοι φιλελεύθεροι, σε αντίθεση με τους δικούς μας, δεν αγνοούν ότι το δίκαιο δεν διακρίνεται από την πολιτική. Απλά δίνει διαφορετική μορφή στις ιδεολογικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις. Το δικαστήριο με τις δικιές του διαδικασίες βάζει μια άνω τελεία σε παρελθόντα γεγονότα. Οι επεκτάσεις τους συνεχίζονται στον πολιτικό και κοινωνικο βίο. Η εξουσία, η πολιτική και η ιδεολογία αποτελούν αναπόδραστο κομμάτι του δικαίου που τα μεταφράζει στο ιδίωμα τους. Τα νομικά κείμενα γεμάτα αντιφατικές έννοιες – κανόνας και εξαίρεση, δημόσιο και ιδιωτικό, ελευθερία και καθορισμός – επιτρέπουν σε καλούς ρήτορες να καταλήγουν σε αντίθετα συμπεράσματα με εξίσου πειστική επιχειρηματολογία. Στην υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών, 14 δικαστές βρήκαν τον «νόμο Παππά» αντισυνταγματικό, 11 διαφώνησαν. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι 14 ήταν καλύτεροι νομικοί ή ότι η άποψη τους αποτελεί μια πιο “αυθεντική” ερμηνεία του Συντάγματος. Σημαίνει απλά ότι η αντισυνταγματικότητα της διάταξης επιλέχτηκε από τρεις δικαστές πάρα πάνω.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας ήταν η πιο αποτελεσματική αντιπολίτευση στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, όπως θα γίνει και το Αμερικανικό Ανώτατο Δικαστήριο με τη νέα σύνθεση σε κυβέρνηση των Δημοκρατικών.  Ας δούμε μερικές αποφάσεις της περιόδου 2015-9 που έγιναν αντικείμενο κριτικής. Το πρώτο και δεύτερο μνημόνιο ήταν συνταγματικά (ΣΤΕ) [1]. Ο νόμος Παππά για την αδειοδότηση τηλεοπτικών καναλιών αντισυνταγματικός (ΣΤΕ) [2]. Ο νόμος Μπαλτά για την επιλογή διευθυντών στα σχολεία αντισυνταγματικός (Συμβούλιο της Επικρατεας [ΣτΕ]). Αντισυνταγματική η πρακτική του Δημοσίου να παρατείνει την δυνατότητα φορολογικού ελέγχου φυσικών και νομικών προσώπων που εμπλέκονται στις λίστες φοροδιαφυγής [3]. Η παράταση των συμβάσεων συμβασιούχων στους ΟΤΑ αντισυνταγματική (Απόφαση Ελεγκτικού  Συνεδρίου 10 Μαϊου 2017).   Η μείωση  αποδοχών των δικαστικών λειτουργών, στρατιωτικών και αστυνομικών είναι αντισυνταγματικές αναδρομικά, ενώ των πανεπιστημιακών όχι (Μισθοδικείο και ΣΤΕ) [4]. Το ΣΤΕ κατάργησε την υπουργική απόφαση που επέβαλε σε δικαστές την υποβολή δηλώσεων “πόθεν έσχες” και ριζική μεταβολη των όρων [5]. Η μη καταβολή δεδουλευμένων, ακόμη και μακροχρόνια, από εργοδότες δεν αποτελεί βλαπτική μεταβολή της συμβατικής σχέσης (Άρειος Πάγος) [6]. Παράνομες κρίθηκαν οι μειώσεις των αποδοχών των ένστολων, των γιατρών του ΕΣΥ και των καθηγητών ΑΕΙ που είχαν επιβληθεί με νόμο του 2012 της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου (ΣΤΕ). Οι αναδρομικές αποζημιώσεις καταβλήθησαν στο τέλος του 2018 και αρχη του 2019 και ανήλθαν στο ποσό των 2.9 δις ευρώ. Το 2017, το ασφαλιστικό σύστημα μπήκε σε ένα νέο σπιράλ απαιτήσεων και δημοσιονομικής επιβάρυνσης με αφορμή πρωτόδικες αποφάσεις για αναδρομικές πληρωμές στα ειδικά μισθολόγια των συνταξιούχων.

Υπάρχει, βέβαια, αιτιολόγηση των αποφάσεων αυτών, όπως και μειοψειφούσες απόψεις. Υπάρχουν και κάποιες που πήγαν αντίθετα στο αντι-ΣΥΡΙΖΑ ρεύμα. Να προσθέσω ότι τέσσερα χρόνια στην Διασκεψη Προέδρων της Βουλής, που εξέτασε δεκάδες ανώτερους δικαστές, ελάχιστοι είχαν ασχοληθεί με την μεθοδολογία του επιχειρηματος και της αιτιολόγησης των αποφάσεων τους. Εδώ υπάρχει ευθύνη και των Νομικών Σχολών που, παρά τις δεκάδες μαθήματα που διδάσκουν, ελάχιστα ασχολούνται με το τι σημαίνει να δικάζεις.

Δεν οφείλονται αποκλειστικά οι μονόπαντες αποφάσεις βέβαια στην ιδεολογία των δικαστών. Οι θεμελιακές αξίες του δικαίου τις προετοιμάζουν.  Όταν ο Άρειος Πάγος αποφάσισε ότι η μακροχρόνια μη πληρωμή δεδουλευμένων δεν αποτελεί βλαπτική μεταβολή της εργασιακής σύμβασης, ακολουθούσε υπαρκτά επιχειρήματα υπέρ της εργοδοσίας που βγαίνουν μέσα από τις αξιακές βάσεις του δικαίου και τις κρυφές ματιές επιθυμίας, που ρίχνει η δικαιοσύνη με τα δεμένα μάτια προς τις ελίτ του πλούτου. Όταν τα δικαστήρια της πολιτικής ανωμαλίας και της χούντας έστελναν τους αγωνιστές στις φυλακές και εξορίες ακολουθούσαν το ισχύον δίκαιο. Το ίδιο θα ακουγόταν αν το δικαστήριο είχε ακολουθήσει την πρόταση της εισαγγελέως.  Το δόγμα “νόμος και τάξη” σημαίνει κάτι πολύ απλό και φιλελεύθερο. Δουλειά του δικαίου είναι να υποστηρίζει την κυρίαρχη κοινωνική τάξη και την ευταξία. Αυτά θα εξετάσουμε στα επόμενα.

Παραπομπές

[1] 668/2012 και 1283/2012 απόφασεις της Ολομέλειας του ΣτΕ, σύμφωνα με την οποία κρίθηκαν συνταγματικοί οι όροι του Μνημονίου Ι και ΙΙ.
[2] 95/2017
[3] 675/2017
[4] Αποφάσεις ΣΤΕ 1125/2016 1127/2016 διάταξαν τη χορήγηση αναδρομικών στους στρατιωτικούς και τις άλλες κατηγορίες των ενστόλων εργαζομένων και την επαναφορά των μισθών τους στα προ Αυγούστου του 2012 επίπεδα.
[5] Απόφαση ΣΤΕ 3312/2017
[6] 677/2017

πηγή: douzinas.gr


πηγη:https://left.gr

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου