Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση The Russian Review 12. Ο David Shub (1887-1973) ήταν συγγραφέας, βιογράφος και αρθρογράφος, ήταν σοσιαλδημοκράτης που εξορίστηκε από τη Ρωσία εξαιτίας της συμμετοχής του στην Επανάσταση του 1905.



Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας

 Δημοσιεύθηκε την 4 Οκτωβρίου, 2023

Τα πρώτα χρόνια μετά το πραξικόπημα των Μπολσεβίκων, πολλοί Αμερικάνοι και κάποιοι Ευρωπαίοι επίσης, μπέρδευαν το Μπολσεβικισμό με τον αναρχισμό. Το 1917 ο Lenin κήρυττε την πλήρη καταστροφή των αστικών κρατικών μορφών και την καθιέρωση μιας δημοκρατίας εργατών και γεωργών βασισμένης σε τοπικά Σοβιέτ, παρόμοια με τις τοπικές κομμούνες που ονειρεύονταν οι αναρχικοί. Η δικτατορία του προλεταριάτου, είχε πει ο Lenin, ήταν μόνο μια προσωρινή μέθοδος, αναγκαία για την καταστροφή του αστικού κράτους και την εξολόθρευση δυνάμεων εχθρικών προς τη νέα τάξη· όταν θα ολοκληρώνονταν η επανάσταση, το κράτος θα εξαφανίζονταν σταδιακά. Κάποιες, επιπλέον, από τις μεθόδους που ο Lenin χρησιμοποιούσε για την καταστροφή της παλιάς τάξης ήταν παρόμοιες με εκείνες που κήρυττε ο Mikhail Bakunin. Ο πατέρας του ρωσικού αναρχισμού. Κατά συνέπεια, η πλειονότητα των αναρχικών στη Ρωσία, και μεγάλο μέρος των αναρχικών στο εξωτερικό ήταν φιλικοί προς τους Μπολσεβίκους κατά τη διάρκεια της πρώτης τους πενταετίας στην εξουσία. Μόνο με την επέκταση του μπολσεβίκικου τρόμου στους αναρχικούς και την επακόλουθη καταστολή της εξέγερσης της Κροστάνδης άρχισε να σβήνει η συμπάθεια.

Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός, πως ο σπουδαιότερος από όλους τους αναρχικούς – Peter Kropotkin – ήταν αντίθετος με τον Lenin εξαρχής και θεωρούσε την μπολσεβίκικη ιδεολογία πιο εχθρική προς τον αναρχισμό από ότι ο αποκαλούμενος «αστικός φιλελευθερισμός». Το ηθικό χάσμα που χώριζε το μπολσεβικισμό από την σοσιαλδημοκρατία επίσης τον χώριζε από τον αναρχικό-κομμουνισμό που αναπτύχθηκε από τον Kropotkin. Τίποτα δεν δείχνει πιο δραματικά  αυτή τη βασική εχθρότητα από τις σχέσεις μεταξύ Kropotkin και Lenin τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης. Σε συναντήσεις και αλληλογραφία μεταξύ αυτών των δύο, οι λεπτομέρειες των οποίων μόλις πρόσφατα έγιναν γνωστές, μπορούν να φανεί η μνημειώδης απόκλιση μεταξύ μιας φιλοσοφίας του ελεύθερου ατομικού πνεύματος, πολλές πλευρές τις οποίας έχουν ακόμη ρόλο στο χτίσιμο μιας καλύτερης ζωής, και μιας φιλοσοφίας θεσμικής υπόταξης που, παρόλη τη δύναμη που επιδεικνύει τώρα, είναι καταδικασμένη στη λήθη.

Κανείς δεν θα μπορούσε να αντιπροσωπεύσει καλύτερα το μπολσεβικισμό σε μια τέτοια σύγκρουση από τον Vladimir Ilyich Lenin, γιατί στο μυαλό του είχαν αναπτυχθεί όλα τα βασικά του στοιχεία και μέσω της σιδερένιας θέλησης του υλοποιήθηκαν. Και τον Peter Kropotkin, το Ρώσσο πρίγκιπα που έγινε γεωλόγος, εξερευνητής, ιστορικός και επαναστάτης, ενσαρκώνοντας τα υψηλότερα ιδανικά για τα οποία πάλευε το δόγμα του – επιστήμη, τέχνη, λογοτεχνία, φιλοσοφία, μουσική, που όλα ήταν μέσα στις γνώσεις του, και την ηθική ισχύ της ζεστής προσωπικότητας του ήταν θρύλος ακόμη και μεταξύ των αντιπάλων του.

Και οι δυο ήταν στο εξωτερικό όταν ο ρωσικός λαός ανέτρεψε τον τσαρικό ολοκληρωτισμό, ο Kropotkin στην Αγγλία, ο Lenin στην Ελβετία. Και οι δυο χρειάστηκε να διαφύγουν από τη τσαρική αστυνομία πολλά χρόνια πριν. Εκεί όμως που ο 47χρονος Lenin ήταν γνωστός σε ένα μικρό μόνο κύκλο Ευρωπαίων σοσιαλιστών, ο Kropotkin, στα 75 του, ήταν εδώ και δυο δεκαετίας μια παγκόσμια μορφή. Τα επιστημονικά του άρθρα του είχαν προσφέρει ήδη επιστημονική αίγλη όταν, στη δεκαετία του 1880, γράφοντας στους London Times, το The Nineteenth Century και την North American Review, και άλλα περιοδικά είχε κάνει περισσότερα από οποιονδήποτε άλλο για να αφυπνίσει το Δυτικό κόσμο στις πραγματικότητες της ρωσικής ζωής υπό το τσαρισμό. Το 1882, η γαλλική κυβέρνηση, πιεσμένη από την αναπτυσσόμενη συμμαχία της με τους Romanov, τον συννέλαβε για σχέση με την αναρχική βία στη Λυόν (με την οποία δεν είχε καμιά σχέση)· ένα αίτημα που ζητούσε την απελευθέρωση του υπογράφτηκε από τον Victor Hugo, τον Herbert Spence, τον Algernon Charles Swinburne, και κορυφαίους συντάκτες της Encyclopedia Britannica. Όταν ο Kropotkin καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκισης, ο ιστορικός Ernest Renan και η Γαλλική Ακαδημία των Επιστημών πρόσφεραν στον Kropotkin τη χρήση των βιβλιοθηκών τους. (Ο Γάλλος δικαστή του στο μεταξύ παρασημοφορήθηκε από τον Τσάρο Αλέξανδρο Γ΄).

Οι Αναμνήσεις ενός επαναστάτη του Kropotkin, που εκδόθηκαν το 1899, του πρόσφεραν τον παγκόσμιο θαυμασμό, και ο έγκυρος Σκανδιναβός κριτικός Georg Brandes έγραφε ξεκάθαρα στο πρόλογο του, «Αυτή τη στιγμή υπάρχουν μόνο δυο μεγάλοι Ρώσοι που σκέφτονται για το ρωσικό λαό, και που οι σκέψεις τους ανήκουν στην ανθρωπότητα – ο Leo Tolstoy και ο Peter Kropotkin». Όταν το 1901, ο Kropotkin αποκάλυψε στην North American Review τον καταπιεστικό χαρακτήρα του τσαρικού εκπαιδευτικού συστήματος, ο Pobedonostsev, ο βασικός σύμβουλος του Νικόλαου Β΄, αισθάνθηκε την ανάγκη να του απαντήσει προσωπικά.

Ο ίδιος ο θερμός και τρυφερός χαρακτήρας του Kropotkin (ήταν το ίδιο άνετα με παιδιά και ζώα όσο και σε πολιτικές ομάδες) είχε σημαντική επιρροή στην κατεύθυνση του αναρχικού κινήματος. Εκεί που ο Bakunin ήταν κατά κύριο λόγο αρνητικός – εστιάζοντας στο έργο της καταστροφής της υπάρχουσας κρατικής καταπίεσης, ο Kropotkin έστρεψε τις σκέψεις του στο χτίσιμο μιας κοινωνίας βασισμένης στην ελεύθερη συνεργασία. Τόσο ως φυσικός επιστήμονας και ως κοινωνικός θεωρητικός, διατύπωσε έναν ακόμη νόμο το ίδιο σημαντικό με εκείνο του αγώνα για ύπαρξη: τον ονόμασε το νόμο της «αμοιβαίας αλληλοβοήθειας». Η αλληλεγγύη των ανθρώπων – η φυσική του τάση στο να συνεργαστούν, ελεύθεροι από εξαναγκασμό, για την πιο αποτελεσματική προσέγγιση στα κοινά τους προβλήματα – ήταν το θεμέλιο του φιλοσοφικού αναρχισμού του Kropotkin.

Στον αναρχισμό αυτό. δεν θα έπαιζαν κανένα προνομιακό ρόλο οι «επαγγελματίες επαναστάτες». Αντίθετα, ο Kropotkin πίστευε πως η κοινωνική δικαιοσύνη μπορούσε να επιτευχθεί μόνο μέσω της συνειδητής συνεργασίας όλων των ανθρώπων – εργατών, γεωργών, τεχνιτών και διανοούμενων. Έτσι, αν και προσωπικά κοντά με τους ηγέτες του κινήματος της Ρωσικής Λαϊκής Βούλησης (Narodnaya Volya), ο Kropotkin δεν ενέκρινε την ιδέα τους να κάνουν επανάσταση για το λαό. Μια αξιοπρεπής και με διάρκεια κοινωνική τάξη, είπε, μπορούσε να δημιουργηθεί μόνο με μέσα από τις προσπάθειες του ίδιου του λαού.

Παρά αυτές τις αμφιβολίες σχετικά με τα ρεύματα του ρωσικού ριζοσπαστισμού, ο Kropotkin αντιστέκονταν έντονα στο διαχωρισμό του αναρχισμού ως του μόνου αντιτσαρικού δόγματος, πολεμώντας όλους τους απίστους. Χαιρέτιζε φιλελεύθερους, Σοσιαλιστές Επαναστάτες και Σοσιαλδημοκράτες εχθρούς του δεσποτισμού ως συμμάχους στο κοινό αγώνα για βασικές πολιτικές ελευθερίες. Οι κίνδυνοι του στενού σεκταριανισμού και των «επαγγελματιών επαναστατών» ήταν εμφανείς για αυτόν ακόμη και πριν το 1909, όταν έγραψε:

«Κάθε επαναστάτης ονειρεύεται μια δικτατορία, είτε είναι μια ‘δικτατορία του προλεταριάτου’, δηλ.  των ηγετών του όπως είπε ο Marx, ή μια ‘δικτατορία του επαναστατικού προσωπικού’ όπως έλεγαν οι μπλανκιστές…. Όλοι ονειρεύονται μια επανάσταση ως πιθανό μέσο για την καταστροφή των εχθρών τους με νόμιμο τρόπο, με τη βοήθεια ενός επαναστατικού δικαστηρίου, ως δημόσιου κατήγορού, μια γκιλοτίνα…. Όλοι τους ονειρεύονται την κατάκτηση της εξουσίας, της δημιουργίας ενός ισχυρού ολοκληρωτικού κράτους που αντιμετωπίζει τους λαούς ως υποτελείς και τους κυβερνά με χιλιάδες ή εκατομμύρια γραφειοκράτες που στηρίζονται από το κράτος…. Όλοι οι επαναστάτες ονειρεύονται μια Επιτροπή Δημόσιας Ασφάλειας, ο σκοπός της οποίας είναι να εξοντώσει όποιον τολμά να σκεφτεί διαφορετικά από εκείνους είναι στο τιμόνι της κυβέρνησης…. Η σκέψη, λένε πολλοί επαναστάτες, είναι μια τέχνη και επιστήμη δεν είναι φτιαγμένη για κοινούς ανθρώπους…».

Όταν ο Kropotkin έφτασε στο Πέτρογκραντ στις 10 Ιουνίου 1917, μετά από 41 χρόνια εξορίας (είχε περάσει τα γερμανικά υποβρύχια στη Βόρεια Θάλασσα για να φτάσει στη Στοκχόλμη και το τραίνο για τη Ρωσία), τον υποδέχτηκε ένα πλήθος 60000 άνθρωποι, που τον περίμενε στη παγωμένη νύχτα μέχρι της 2 τα ξημερώματα. Συγκινημένος όπως ήταν από «αυτό το πλήθος ευφυών, γενναίων και περήφανων προσώπων, που γιόρταζαν το θρίαμβο του φωτός πάνω στις σκιές, της αλήθειας πάνω στο ψέμα, της ελευθερίας πάνω στη σκλαβιά», ο Kropotkin σύντομα άρχισε να αισθάνεται την κούραση του πολέμου του ρωσικού λαού και της κρυφής αποκαρδίωσης μπροστά στις συνεχείς πολεμικές ήττες και την ενορχηστρωμένη φιλογερμανική προπαγάνδα των Μπολσεβίκων. Η επιστροφή στο Πέτρογκραντ, δυο μήνες νωρίτερα, του Lenin (που ήρθε μέσω Γερμανίας σε ένα σφραγισμένο τραίνο με την συμφωνία του Γενικού Επιτελείου του Κάιζερ) είχε μεταμορφώσει γρήγορα τους την πρώιμη συνεργασία των Μπολσεβίκων με τα δημοκρατικά κόμματα σε μια ακραία επίθεση εναντίον όλων τους, στην Προσωρινή Κυβέρνηση και στην πολεμική προσπάθεια των Συμμάχων.

Ο Kropotkin ακόμη και το 1914 είχε δηλώσει πως το καθήκον κάθε ανθρώπου που αγαπά την ελευθερία ήταν να στηρίξει τους Συμμάχους εναντίον του γερμανικού μιλιταρισμού, που θεωρούσε το πιο ισχυρό κέντρο της ευρωπαϊκής αντίδρασης κι απειλή για όλους τους λαούς. Όταν, κείνες τις πρώτες μέρες, το υπενθύμισαν πως μια νίκη των Συμμάχων θα σήμαινε επίσης θρίαμβο της Τσαρικής Ρωσίας, απάντησε πως ήταν βέβαιος πως ο τσαρισμό θα ανατρέπονταν στη Ρωσία και ένα νέο καθεστώς θα εγκαθιδρύονταν στη Ρωσία. Όταν τον ρώτησαν γιατί ήταν τόσο σίγουρος για την επανάσταση, απάντησε: «Απλά επειδή όλοι στη Ρωσία την περιμένουν».

Η δημοκρατική επανάσταση στη Ρωσία είχε κάνει την πίστη του Kropotkin ακόμη πιο ενθουσιώδη. Γιατί με την ανατροπή του Τσαρισμού και την είσοδο της Αμερικής υπό τον Wilson στο πόλεμο, οι Σύμμαχοι είχαν γίνει, στη πράξη όπως και στο λόγο, το στρατόπεδο της ανθρωπιστικής δημοκρατίας σε μια θανάσιμη πάλη εναντίον του αντιδραστικού μιλιταρισμού.

Αν και ο Kropotkin είχε αρνηθεί τη θέση του Υπουργού Παιδείας στην Προσωρινή Κυβέρνηση (δεν έβλεπε το λόγο να αλλάξει την επί της αρχής αντίθεσης του στην κυβέρνηση ως τέτοια), γενικά υπερασπίστηκε τις προσπάθειες της. Το αποτυχημένο πραξικόπημα των Μπολσεβίκων τον Ιούλιο τον αναστάτωσε βαθιά, όπως και η παραίτηση του George Lvov, του ευγενούς Φιλελεύθερου που ήταν ο πρώτος Πρόεδρος της δημοκρατικής κυβέρνησης. Στο Εθνικό Κρατικό Συνέδριο στη Μόσχα τον Αύγουστο (που συμμετείχαν αντιπρόσωποι όλων των πολιτικών κομμάτων, των κοινωνικών ενώσεων, και στρατιωτικών οργανώσεων όπως και υπουργούς, στρατιωτικούς ηγέτες και πρώην μέλη της Δούμας), ο Kropotkin ανυπομονούσε για την επερχόμενη Συντακτική Συνέλευση – οι εκλογές για την οποία είχαν προγραμματιστεί για το Νοέμβριο – και για το είδος της δημοκρατίας που θα γίνονταν η Ρωσία: «Και, πολίτες», είπε ο σπουδαίος αναρχικός, «η δημοκρατία πρέπει να είναι ομόσπονδη, με την έννοια με την οποία την βλέπουμε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου κάθε πολιτεία έχει τα δικά του νομοθετικά σώματα, τα νομοθετικά αυτά σώματα αποφασίζουν για όλα τα εσωτερικά ζητήματα, ενώ η Δημοκρατία (ΣτΜ: η ομοσπονδιακή κυβέρνηση) χρειάζεται την συναίνεση πολλών πολιτειών ή όλων των πολιτειών».

Ο Kropotkin επίσης έκανε μια παθιασμένη έκκληση για εθνική ενότητα και για την συνεχή αντίσταση στο Γερμανό επιτιθέμενο. Η φωνή ου δεν υπερίσχυσε. Πρώτα οι Γερανοί απέκρουσαν την θερινή επίθεση του Kerensky, μετά η διαμάχη μεταξύ δεξιών, κεντρώων και σοσιαλιστών, που κλιμακώθηκε μετά την υπόθεση Kornilov, άνοιξαν το δρόμο για το μπολσεβίκικο πραξικόπημα. Όταν, στην Μόσχα εκείνο το Νοέμβρη, ο Kropotkin άκουσε τον πρώτο κανονιοβολισμό της εξέγερσης των Μπολσεβίκων, είπε: «Αυτή είναι η κηδεία της Ρωσικής Επανάστασης».

Αν και οι Μπολσεβίκοι αντιμετώπισαν τον Kropotkin με σεβασμό, αρνήθηκε να δεχτεί οποιαδήποτε υποστήριξη από αυτούς (ακόμη και αρνούμενος τα δικαιώματα των βιβλίων του που επανεκδόθηκαν από το κράτος) και αρνήθηκε  να παίξει οποιανδήποτε ρόλο στο Σοβιετικό καθεστώς. Λίγο μετά την παράδοση του Lenin στους Γερμανούς στο Μπρεστ-Λιτόφσκ, ο Kropotkin περιέγραψε τους Μπολσεβίκους σε έναν αντιπρόσωπο του Woodrow Wilson με τον παρακάτω τρόπο:

«Έχουν περιπλανημένες απλές ψυχές. Η ειρήνη που προσφέρουν θα πληρωθεί με την καρδιά της Ρωσίας. Η γη που πήραν θα χαθεί. Είναι μια χώρα παιδιών – γεμάτα άγνοια, παρόρμηση και δίχως πειθαρχία. Έχει γίνει το θήραμα δασκάλων που θα μπορούσαν να την οδηγήσουν από το αργό, ασφαλές μονοπάτι…. Υπήρχε ελπίδα το καλοκαίρι. Ο πόλεμος είναι άσχημος – είμαι ο εχθρός του πολέμου – αλλά αυτή η παράδοση δεν θα τον τερματίσει με κανένα τρόπο. Η Συντακτική Συνέλευση έπρεπε να γίνει. Θα είχε χτίσει το πλαίσιο για μια διακυβέρνηση με σταθερότητα».

Μέχρι εκείνη τη στιγμή, οι Μπολσεβίκοι είχαν καταστείλει με βιαιότητα την Συντακτική Συνέλευση, εκλεγμένη με καθολικό δικαίωμα ψήφου και με ξεκάθαρη πλειοψηφία για τους Σοσιαλιστές Επαναστάτες και μόλις 25% για τους Μπολσεβίκους.. ο κόκκινος τρόμος, που προηγήθηκε και ακολούθησε την διάλυση της Συνέλευσης, είχε εκραγεί στο τρόμο του Εμφύλιου Πολέμου. Όλα αυτά ενώ ο Kropotkin ζούσε στη μικρή πόλη του Ντιμιτρόφ, όχι πολύ μακριά από τη Μόσχα, και παρέμεινε αμέτοχος από τον αιματηρό πολιτικό πόλεμο. Όσο αντίθετος ήταν με τους Μπολσεβίκους, δεν μπορούσε να δεχτεί την εξωτερική στρατιωτική παρέμβαση μόλις έγινε εμφανές πως οι στόχοι της Αγγλίας, Γαλλίας και Ιαπωνίας στην παρέμβαση ήταν σε μεγάλο βαθμό εδαφικές.

Στις 10 Μάϊου 1919, ωστόσο, ο Kropotkin αισθάνθηκε την ανάγκη να μιλήσει στον Lenin για ένα προσωπικό ζήτημα. Ένας παλιός φίλος και συνάδελφος κρατούνταν ως όμηρος, επιλεγμένος για εκτέλεση και ο Kropotkin πήγε στο Κρεμλίνο για να παρακαλέσει για τη ζωή του. Η συζήτηση όμως, που πραγματοποιήθηκε στο διαμέρισμα του παλιού Μπολσεβίκου Vladimir Bonch-Bruyevich, σύντομα εξελίχθηκε σε μια μακρά κουβέντα για την επανάσταση και το μέλλον της Ρωσίας.

Ο Kropotkin όχι μονό έκανε έκκληση για τη ζωή του συντρόφου του, αλλά προσπάθησε να επηρεάσει τον Lenin να καταργήσει ολόκληρο το σύστημα  της κράτησης ομήρων και της εκτέλεσης ανθρώπων σε αντίποινα για αντιπολιτευτική δραστηριότητα. Υπενθύμισε στον Lenin την Επιτροπή Δημόσιας Ασφάλειας, που είχε σκοτώσει τόσους πολλούς σημαντικούς ηγέτες της Γαλλικής Επανάστασης, τονίζοντας πως ένα από τα μέλη της είχε ανακαλυφθεί αργότερα πως ήταν πρώην δικαστής υπό τους Βουρβόνους. «Τον τρόμαξα λίγο», είπε αργότερα ο Kropotkin στον φίλο του Alexander Atabekian που αποκάλυψε τις λεπτομέρειες της συζήτησης σε μια ομιλία στο Ντιμιτρόφ ένα χρόνο μετά το θάνατο του Kropotkin. Στον Atabekian επίσης, ο Kropotkin εξομολογήθηκε την δική του προσωπική του ντροπή να επισκεφτεί ένα δικτάτορα που οι υφιστάμενοι του ήταν απασχολημένοι την ίδια στιγμή με το να εκτελούν τους καλύτερους εκπροσώπους της ρωσικής δημοκρατίας.

Παρόλα αυτά, ο Lenin έδειξε στον Kropotkin σημαντικό σεβασμό στην συνάντηση αυτή, την μόνη προσωπική τους συνάντηση μετά την επανάσταση. Οι δυο μίλησαν για τις μπολσεβίκικες μεθόδους, σχετικά με το συνεργατικό κίνημα (που ήταν κοντά στον Kropotkin), σχετικά με την ανάπτυξη του γραφειοκρατισμού στο σοβιετικό κράτος. Ο Lenin προσπάθησε με συντομία να περιγράψει τη δική του ιδανική αντίληψη της μελλοντικής σοβιετικής ανάπτυξης. Ο Kropotkin άκουσε προσεκτικά και μετά είπε στον Lenin: «Εσύ και εγώ έχουμε διαφορετικές οπτικές. Οι στόχοι μας μοιάζουν να είναι οι ίδιοι, αλλά ως προς ένα αριθμό ζητημάτων σχετικά με μέσα, μεθόδους και οργάνωση, διαφωνώ μαζί σου έντονα. Ούτε εγώ, ούτε κάποιος από τους φίλους μου θα αρνηθούν να σε βοηθήσουν· η βοήθεια μας όμως θα αποτελείται μόνο στο ότι θα σου αναφέρουμε όλες τις αδικίες που γίνονται παντού και για τις οποίες διαμαρτύρονται οι άνθρωποι».

Ο Lenin δέχτηκε αυτή τη προσφορά και ζήτησε από τον Kropotkin να του στείλει πληροφορίες για τις αδικίες, τις οποίες θα λάμβανε υπόψιν. Στις 4 Μαρτίου 1920, ο Kropotkin έγραψε μια τέτοια επιστολή, στην οποία περιέγραφε τη χαοτική και άθλια κατάσταση της υπαίθρου υπό τον «Πολεμικό Κομμουνισμό», και την αδιάφορη στάση των ανθρώπων που υπέφεραν προς την τοπική πρωτοβουλία:

«Σε κάθε σημείο, άνθρωποι που δεν γνωρίζουν την πραγματική ζωή κάνουν τρομερά λάθη για τα οποία πρέπει να πληρώσουμε σε εκατοντάδες χιλιάδες ζωές ανθρώπινων ζωών και την καταστροφή ολόκληρων περιοχών. Δίχως την συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού στη κατασκευή – τη συμμετοχή των ίδιων των αγροτών και των εργατών – είναι αδύνατο να χτιστεί μια νέα ζωή….

Η Ρωσία έχει γίνει μια Σοβιετική Δημοκρατία μόνο στο όνομα…. Αυτή τη στιγμή δεν κυβερνιέται από Σοβιέτ αλλά από κομματικές επιτροπές…. Αν η παρούσα κατάσταση επιτραπεί να συνεχιστεί για πολύ ακόμη, η ίδια η λέξη ‘σοσιαλισμός’ θα μετατραπεί σε κατάρα, όπως έγινε και το σύνθημα για ‘ισότητα’ για σαράντα χρόνια μετά την διακυβέρνηση των Ιακωβίνων».

Εννέα μήνες αργότερα, ο Kropotkin έγραψε στο Lenin ξανά για το ζήτημα των ομήρων:

«Είναι δυνατό να μην γνωρίζεις τι πραγματικά είναι ένας όμηρος – ένας άνθρωπος φυλακισμένος όχι εξαιτίας ενός εγκλήματος που διέπραξε αλλά μόνο επειδή βολεύει τους εχθρούς του να κάνουν εκβιασμό στους συντρόφους του;… Αν αποδεχτείς τέτοιες μεθόδους, μπορεί να προβλέψει κανείς πως μια μέρα θα χρησιμοποιήσεις βασανιστήρια, όπως γίνονταν στο Μεσαίωνα.

Ελπίζω πως δεν θα απαντήσεις πως η εξουσία για τους πολιτικούς άνδρες είναι επαγγελματικό καθήκον, και πως κάθε επίθεση εναντίον αυτής της εξουσίας πρέπει να θεωρηθεί απειλή εναντίον της οποίας κάποιος πρέπει να προφυλάσσεται κανείς με κάθε κόστος. Αυτή την άποψη δεν την ασπάζονται πλέον ούτε οι βασιλιάδες· οι κυβερνήτες χωρών όπου η μοναρχία υπάρχει ακόμη έχουν εγκαταλείψει προ πολλού τα μέσα άμυνας που εισάχθηκαν τώρα στη Ρωσία με την αρπαγή ομήρων.  Πως μπορείς εσύ Vladimir Ilyich, εσύ που θες να είσαι ο απόστολος νέων αληθειών και αυτός που θα χτίσει ένα νέο κράτος, δίνεις τη συγκατάθεση για τη χρήση τέτοιας απεχθούς συμπεριφοράς, τέτοιων απαράδεκτων μεθόδων;…

Τι μέλλον υπάρχει για τον Κομμουνισμό όταν ένας από τους σημαντικότερους υπερασπιστές τσαλαπατά με αυτό το τρόπο κάθε τίμιο αίσθημα;»

Υπήρξαν άλλες επιστολές, επίσης, αλλά αυτές δεν δημοσιοποιήθηκαν ποτέ. Όλα όσα ξέρουμε είναι πως εξόργισαν τόσο τον Lenin που ο Σοβιετικός δικτάτορας είπε στον Vladimir Obukh, ένα πλαιό Μπολσεβίκο: «Βαρέθηκα αυτό το γέρο παλιομοδίτη. Δεν καταλαβαίνει τίποτα από πολιτική και εισβάλει με τη συμβουλή του, οι περισσότερες από τις οποίες είναι ανόητη».

Η πολύ γνωστή Ρωσίδα δημοσιογράφος Yekaterina Kuskova, συναντιόνταν συχνά εκείνη την εποχή με τον Kropotkin, και έχει αναφέρει πως η «ανόητη συμβουλή» του Kropotkin ήταν κυρίως (α) έντονη κριτική της τρομοκρατίας, που είπε πως «υποβιβάζει την επανάσταση και θα οδηγήσει σε αντιδραστική δικτατορία» και (β) εκκλήσεις προς το Lenin να βρει πέντε ή έξι ικανούς μη Μπολσεβίκους που θα μπορούσαν να εργαστούν με τη κυβέρνηση του σε μια αποφασιστική προσπάθεια να αποκατασταθούν οι κανονικές συνθήκες διαβίωσης.

Από την Kuskova μαθαίνουμε επίσης τα ζοφερά προαισθήματα του Kropotkin – μετά τη συνάντηση του με τον Lenin – για τη σημερινή παγκόσμια σύγκρουση. Ο Kropotkin ήταν πεπεισμένος πως τελικά οι Κομμουνιστές θα κέρδιζαν το πάνω χέρι στην Ευρώπη και θα έφερναν την ίδια σκληρότητα και εκεί όπως και στη Ρωσία. Η Kuskova επισήμανε πως η πολιτισμική οπισθοδρομικότητα του ρωσικού λαού είχε βοηθήσει τους Μπολσεβίκους, αλλά πως τα πράγματα ήταν διαφορετικά στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη. Ο Kropotkin απάντησε:

«Σίγουρα μικρή προσοχή δόθηκε για την πολιτισμική ανάπτυξη του ρωσικού λαού. Γνωρίσω όμως πολύ καλά την κατάσταση της Δυτικής Ευρώπης και σε διαβεβαιώνω πως μια Μπολσεβίκικη επανάσταση εκεί θα ήταν μια επανάληψη αυτού που είχαμε στην Ρωσία. Η εξουσία των Κομμουνιστών προέρχεται από το γεγονός πως στηρίζουν τους εαυτούς τους πάνω στον όχλο, πάνω στους ανοργάνωτους, ανειδίκευτους και κακοπληρωμένους. Αν αυτά τα στοιχεία κερδίσουν το πάνω χέρι στη Δυτική Ευρώπη, θα δούμε μια επανάληψη αυτού που συνέβη στη Ρωσία».

Δεν θα χαλιναγωγούνταν όμως ο όχλος, ρώτησε η Kuskova, από άλλες ομάδες, υπεύθυνες και έμπειρες στην διατήρηση της δικαιοσύνης; «Ο κόσμος», απάντησε αργά ο Kropotkin, «βρίσκεται σε σοβαρή αναταραχή. Ο κόσμος είναι σοβαρά συγκλονισμένος από το πόλεμο, και στη φλόγα της πολεμικής παράνοιας, τα ανθρώπινα όντα έχουν χάσει κάθε κοινή λογική. Οτιδήποτε μπορεί να συμβεί. Και όταν γίνεται, θα συμβεί σύμφωνα με το ρωσικό τρόπο και με κανένα άλλο. Ο όχλος παντού είναι σκληρός, διεφθαρμένος και κινητοποιείται από θηριώδη ένστικτα».

Όταν πέθανε ο Kropotkin στις 7 Φεβρουαρίου 1921, το πλήρες εύρος της προφητείας του ήταν εμφανής μόνο σε μερικούς. Τα τριάντα δυο χρόνια όμως που πέρασαν – τα χρόνια του Hitler και του Stalin – την έκαναν ξεκάθαρη σε όλους. Μπορεί να πει κανείς να πει με ασφάλεια πως οι γκρεμισμένες ελπίδες του Kropotkin το 1917, η διαμαρτυρία του για το βάρβαρο Μπολσεβικισμό, και η βαθιά του ανησυχία σχετικά με την συναισθηματική ισορροπία του κόσμου μας σήμερα, όταν ο πολίτης μιας δημοκρατίας – εκπαιδευμένος με την ελπίδα ενός πιο ελεύθερου κόσμου για όλους τους ανθρώπους – αντιμετωπίζει την αμείωτη αμφισβήτηση των διαδόχων του Lenin.

από: https://geniusloci2017.wordpress.com