Το Quatargate συντάραξε την Ευρώπη γιατί τα χρήματα στη βαλίτσα της Καϊλή είναι η επιτομή του όρου  διαφθορά. Σύμφωνα με τη Διεθνή Διαφάνεια «διαφθορά είναι η κατάχρηση της εξουσίας που έχει ανατεθεί σε κάποιον/α για ιδιωτικό όφελος». Οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν ότι η διαφθορά όταν γίνεται στη χώρα τους κοστίζει, υπονομεύει την ανάπτυξη, μειώνει τις ευκαιρίες για αναψυχή και τελικά σκοτώνει. Σχετικά δεδομένα παρουσιάζονται στην παρούσα έρευνα που συνεχίζεται και σε επόμενο άρθρο.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Διαφάνεια, ο Δείκτης Αντιλαμβανόμενης Διαφθοράς (ΔΑΔ) που αναφέρεται παρακάτω αξιολογεί:

  1. Δωροδοκία δημόσιων λειτουργών
  2. Εκτροπή δημοσίων κονδυλίων
  3. Επικράτηση αξιωματούχων που χρησιμοποιούν δημόσια αξιώματα για ιδιωτικό όφελος χωρίς να αντιμετωπίζουν συνέπειες
  4. Ανικανότητα κυβερνήσεων να περιορίζουν τη διαφθορά και να επιβάλλουν την αποτελεσματική ακεραιότητα μηχανισμών στον δημόσιο τομέα
  5. Υπερβολική γραφειοκρατική επιβάρυνση που δημιουργεί ευκαιρίες για διαφθορά
  6. Αναξιοκρατικοί και νεποτιστικοί διορισμοί στη δημόσια διοίκηση
  7. Αναποτελεσματική ποινική δίωξη για διεφθαρμένους αξιωματούχους
  8. Ανεπαρκείς νόμοι για αποκάλυψη οικονομικών στοιχείων και πρόληψη σύγκρουσης συμφερόντων για δημόσιους λειτουργούς
  9. Ανεπαρκής νομική προστασία για πληροφοριοδότες, δημοσιογράφους και ερευνητές όταν καταγγέλουν περιπτώσεις δωροδοκίας και διαφθοράς
  10. Κατάληψη του κράτους από στενά κεκτημένα συμφέροντα
  11. Αδυναμία πρόσβασης της κοινωνίας των πολιτών σε πληροφορίες για δημόσιες υποθέσεις

Τα παραπάνω εξηγούν γιατί τα Βαλκάνια και η Ελλάδα βρίσκονται στην κορυφή της διαφθοράς στην Ευρώπη (βλ. Πίνακα 1), παρόλο που ο συγκεκριμένος Δείκτης δεν αξιολογεί φορολογική απάτη, διαφθορά του ιδιωτικού τομέα, παράνομες οικονομικές ροές και ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, στα οποία επίσης τα Βαλκάνια φημίζονται.  Στην Ελλάδα, πέρα από τη διαφθορά δημοσίων υπαλλήλων, υπάρχουν και μεγάλα σκάνδαλα όπως Siemens και Novartis που συνοδεύτηκαν με αναποτελεσματική ποινική δίωξη για διεφθαρμένους αξιωματούχους (σημείο [7] παραπάνω).  Οι πρόσφατες περιπτώσεις των βουλευτών της ΝΔ κ.κ. Πάτση και Χειμάρα που οδηγήθηκαν εκτός Ν.Δ. χωρίς άλλες συνέπειες, εντάσσονται στο ασυμβίβαστο των βουλευτών του σημείου [8] παραπάνω.  

Έρευνα

Στην παρούσα έρευνα επιλέχθηκαν οι επιδόσεις 30 Ευρωπαϊκών χωρών στις 10 μεταβλητές του Πίνακα 1, οι οποίες είναι γνωστό από τη βιβλιογραφία ότι συσχετίζονται μεταξύ τους όταν αξιολογούνται σε επίπεδο χωρών.  Κάποιες μεταβλητές περιλαμβάνουν «σκληρά» και αντικειμενικά δεδομένα, όπως οι θάνατοι από COVID-19, η χονδρική τιμή ηλεκτρικού ρεύματος, ο αριθμός επιστημονικών δημοσιεύσεων, το % του ΑΕΠ που επενδύεται σε Έρευνα και Ανάπτυξη, το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης.

 

Τι λέει η βιβλιογραφία

 

Το ότι η διαφθορά συσχετίζεται ισχυρά με έλλειψη ανταγωνιστικότητας και επιδρά αρνητικά στην ανάπτυξη χωρών είναι εδώ και χρόνια ερευνητικά τεκμηριωμένο, κάποιες αναφορές παρατίθενται στο τέλος του άρθρου 1, 2, 3. 

Πιο πρόσφατα, μια σειρά ερευνών αποκάλυψαν ότι η διαφθορά συσχετίζεται και με τους θανάτους από COVID-19 4, 5, 6.  Υπάρχουν αρκετές ερμηνείες που ποικίλουν αναλόγως της χώρας, π.χ., η διαφθορά οδηγεί σε έλλειψη εμπιστοσύνης στις αρχές με αποτέλεσμα κάποιοι πολίτες να μην υιοθετούν τις οδηγίες για προστασία από COVID-19, ή στην κακή χρήση φαρμάκων και εμβολίων, κλπ.  Ίσως το σημαντικότερο είναι ότι η διαφθορά περιορίζει τους πόρους για τη δημόσια υγεία και υπονομεύει τα συστήματα υγείας. 7, 8, 9, 10 

Ερευνητές αναφέρουν ότι σε κάποιες χώρες διεφθαρμένοι πολιτικοί δεν επενδύουν τα ποσά που χρειάζονται η υγεία και η εκπαίδευση, γιατί δεν προσδοκούν δωροδοκία η οποία είναι πιο πιθανή από επενδύσεις σε στρατιωτικό εξοπλισμό, κατασκευές, κλπ. 7, 8  Η μειωμένη επένδυση στην εκπαίδευση και στην έρευνα επιδρά στη συνέχεια αρνητικά στην ανάπτυξη της χώρας.

Η βιβλιογραφία εξηγεί για ποιους λόγους η διαφθορά αυξάνει τη χονδρική τιμή ηλεκτρικού ρεύματος (wholesale electricity prices). Π.χ., μονοπώλια, καρτέλ και υπονόμευση ανταγωνισμού, νομοθεσία και πολιτικές αποφάσεις που ευνοούν παρόχους που πουλούν ακριβότερα απ’ ότι άλλοι δυνητικοί πάροχοι, κλπ.  11, 12, 13.

Το ότι η ελευθερία του τύπου είναι κακό νέο για τη διαφθορά είναι επίσης γνωστό 14.  Οι έρευνες δείχνουν ότι ο ελεύθερος τύπος και ο ψηλός βαθμός εκδημοκρατισμού μιας χώρας επιδρούν θετικά στον περιορισμό της διαφθοράς. 15

Η διαφθορά μπορεί να επηρεάσει άμεσα ή έμμεσα πολλούς ακόμη τομείς και συμπεριφορές, όπως δραστηριότητες αναψυχής.  Εδώ επιλέχθηκε το ποσοστό των ανθρώπων μιας χώρας που δεν αθλείται καθόλου, το οποίο σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είναι σημαντικός δείκτης ανθυγιεινής συμπεριφοράς.  Χώρες με διαφθορά διαθέτουν μειωμένους πόρους για ανάπτυξη χώρων πράσινου και άθλησης όπου η πλειοψηφία των ανθρώπων μπορούν ν’ αθληθούν, ενώ σε χώρες με διαφθορά οι άνθρωποι λόγω ανεπαρκών συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας αναγκάζονται να αφιερώνουν σημαντικό χρόνο για υποστήριξη μελών της οικογένειας (παιδιά, ηλικιωμένοι γονείς) αλλά και για υπερεργασία, και γι’ αυτό αναφέρουν την έλλειψη χρόνου ως το σημαντικότερο εμπόδιο ν’ αθληθούν 16.

Κατάταξη χωρών και θέση της Ελλάδος

Η αναλυτική περιγραφή και οι πηγές για τις δέκα μεταβλητές του Πίνακα 1, καθώς και σύνδεσμος στο αρχείο με τη βάση δεδομένων, δίνονται στο τέλος του άρθρου. Οι 30 χώρες έχουν ταξινομηθεί στον Πίνακα 1 με βάση το σκορ ως προς την έλλειψη διαφθοράς.  Το πάνω μέρος του Πίνακα 1 περιλαμβάνει χώρες με καλή κατάταξη τόσο ως προς την έλλειψη διαφθοράς όσο και ως προς όλες τις μεταβλητές. Είναι όλες χώρες της Βόρειας Ευρώπης. [Υπενθυμίζεται ότι αυτός ο Δείκτης Διαφθοράς δεν αξιολογεί εταιρική διαφθορά ούτε μετρά την εμπλοκή εταιριών σε σκάνδαλα διαφθοράς που λαμβάνουν χώρα σε τρίτες χώρες (π.χ., Σκάνδαλα Siemens, Novartis)].

Στο κάτω μέρος του Πίνακα 1 με την κακή κατάταξη ως προς την διαφθορά αλλά και ως προς κάθε άλλη μεταβλητή, βρίσκονται χώρες των Βαλκανίων συμπεριλαμβανομένης και την Ελλάδος.  Σε σχέση με τις υπόλοιπες μεταβλητές, η Ελλάδα τα πάει ένα κλικ καλύτερα στον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης και στον αριθμό επιστημονικών δημοσιεύσεων, παρόλο ότι έχει χειρότερες χρηματοδοτήσεις προς την Ανώτατη Εκπαίδευση και την έρευνα συγκριτικά με άλλες χώρες στην Ευρώπη.

Παρένθεση: Ο Δείκτης Ανθρώπινης ανάπτυξης (του ΟΗΕ), αξιολογεί την οικονομική ανάπτυξη καθώς και το προσδόκιμο ζωής και το επίπεδο εκπαίδευσης. Έτσι είναι αναμενόμενος ο πολύ υψηλός βαθμός συσχέτισης μεταξύ αριθμού επιστημονικών δημοσιεύσεων και ανθρώπινης ανάπτυξης: ο συντελεστής συσχέτισης μεταξύ των δύο μεταβλητών ήταν 0,85 (πιθανότητα λάθους μικρότερη από μία στις χίλιες), δηλαδή ο αριθμός επιστημονικών δημοσιεύσεων ερμηνεύει το 72% (0,852 Χ 100) του δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης σε επίπεδο Ευρωπαϊκών χωρών. Aυτά τα δεδομένα συμφωνούν με διεθνών ερευνητών 17, 18, τα οποία μαζί με πολλά άλλα, επιβεβαιώνουν την ορθότητα της απαίτησης των Ελληνικών ΑΕΙ, καθώς και της πρότασης του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ, για δραστική αύξηση των καθηγητών στα ΑΕΙ, οι οποίοι μειώθηκαν δραματικά (πάνω από 30%) στην περίοδο της οικονομικής κρίσης καθώς και σε επενδύσεις στα ΑΕΙ. Η επιστημονική βιβλιογραφία επιβεβαιώνει ότι όχι μόνο δεν πρόκειται για λαϊκίστικη πρόταση αλλά πρόκειται για κρίσιμη πολιτική για την ανάπτυξη της χώρας. 17, 18. Κλείνει η παρένθεση.

Όπως ανέφερε και ο Γερμανικός τύπος, η Ελλάδα έχει μία από τις χειρότερες θέσεις σε θέματα διαφθοράς (5η από το τέλος), που συνοδεύεται με τη χειρότερη θέση στην ελευθερία του τύπου, με τη δεύτερη υψηλότερη χονδρική τιμή ηλεκτρικού ρεύματος, με το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό ανθρώπων που δεν αθλείται, με μία από τις χειρότερες θέσεις ως προς την ανταγωνιστικότητα και ως προς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (στο μεταξύ μας πέρασε κι ο Κροατία και τώρα ήμαστε 2 θέσεις απ’ το τέλος των 30 χωρών), με ένα από τα χειρότερα ποσοστά επένδυσης του ΑΕΠ σε έρευνα και ανάπτυξη και  με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά θανάτων από COVID-19 .  

Στο επόμενο άρθρο παρουσιάζονται αποτελέσματα για τον καθοριστικό ρόλο της διαφθοράς στη διαμόρφωση των υψηλών συσχετίσεων μεταξύ όλων αυτών των μεταβλητών, συμπεράσματα και  προτάσεις για αντιμετώπιση της διαφθοράς, που μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν  και διάχυση  της πληροφορίας και των σχετικών άρθρων στα κοινωνικά δίκτυα.

 

Παράρτημα

Οι δέκα μεταβλητές

Κάποιες από τις παρακάτω μεταβλητές, π.χ. “κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης" (gpd ppp) περιλαμβάνουν δεδομένα από το έτος ακριβώς πριν την έναρξη της πανδημία (2019) γιατί θεωρούνται πιθανό αίτιο των θανάτων από COVID-19 και όχι το αντίθετο. Το αρχείο δεδομένων είναι OPEN ACCESS και μπορεί να το κατεβάσετε από εδώ:   http://upload.users.uth.gr/files/10vars_corrupt_gpd_covid_electr_no_sport_etc_30Europ_countries__5_1_23.xls
Η περιγραφή των μεταβλητών και οι πηγές παρακάτω:

  1. Αριθμός επιστημονικών δημοσιεύσεων τo 2020 που λαμβάνουν αναφορές, ανά 1000 κατοίκους (πηγή βάση δεδομένων SCOPUS/SCIMAGO https://www.scimagojr.com/countryrank.php ).
  2. Αριθμός θανάτων από COVID-19 ανά 1 εκατομμύριο  κατοίκους από την αρχή της πανδημίας ως τέλη Δεκεμβρίου του 2022 (πηγή https://www.worldometers.info/coronavirus/ )
  3. Δείκτης Ελευθερίας του Τύπου 2022 (πηγή Reporters Without Boarders https://rsf.org/en/index )
  4. Ποσοστό ενηλίκων που δεν αθλούνται καθόλου, από το Ευρωβαρόμετρο Αθλητισμού και Φυσικής Δραστηριότητας του 2022 ( πηγή Ευρωπαϊκή Κοινότητα  https://europa.eu/eurobarometer/surveys/detail/2668 )
  5. Μέση τιμή της Χονδρικής Τιμής Ηλεκτρικού Ρεύματος, δηλαδή της τιμής του ηλεκτρικού στην Εθνική Αγορά Ενέργειας, το διάστημα από 1/1/2020 έως 31/5/2021 (ακριβώς πριν το ξεκίνημα της ραγδαίας αύξησης των τιμών). Επιλέχθηκε αυτή η «κανονική» περίοδος γιατί αντανακλά τις συνήθεις συνθήκες όπου διαμορφώνονται οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος στην Εθνική Αγορά Ενέργειας και όχι η πρόσφατη έκτακτη περίοδος όπου οι τιμές καθορίστηκαν από διαφορετικού είδους παρεμβάσεις σε κάθε χώρα. (Πηγή: Ember:  https://ember-climate.org/data-catalogue/european-wholesale-electricity-price-data/  )
  6. Δείκτης ανταγωνιστικότητας το 2019 (πηγή World Economic Forum: https://www3.weforum.org/docs/WEF_TheGlobalCompetitivenessReport2019.pdf ).
  7. Το % του ΑΕΠ που επενδύθηκε σε Ε&Α συνολικά για την εικοσαετία 2000-2019, διότι μια περίοδος 20 ετών προβλέπει καλύτερα μακροπρόθεσμα την ανάπτυξη της χώρας (πηγή  OECD: https://data.oecd.org/rd/gross-domestic-spending-on-r-d.htm   
  8. Δείκτης Αντιλαμβανόμενης Διαφθοράς (ΔΑΔ) της Διεθνούς Διαφάνειας για το 2021 (Corruption Perception Index 2021). Όσο ψηλότερο το σκορ τόσο χαμηλότερη η διαφθορά.  Στις ερωτήσεις του ΔΑΔ απαντούν ετησίως στελέχη επιχειρήσεων και ειδικοί από 13 διεθνή think-tanks και φορείς που είναι στον πυρήνα του καπιταλιστικού συστήματος.  Ο ΔΑΔ έχει δεχθεί κριτική ότι δημιουργεί στερεότυπα για χώρες, ότι το είδος της διαφθοράς ποικίλλει μεταξύ των χωρών αλλά εκφράζεται στο ίδιο σκορ, ότι μετράει διαφθορά μόνο στο δημόσιο και όχι στον ιδιωτικό τομέα κλπ. Ωστόσο συνεχίζει να χρησιμοποιείται ευρέως στη βιβλιογραφία διότι έχει πολύ καλό βαθμό πρόβλεψης ανεπιθύμητων αποτελεσμάτων που συνδέονται με διαφθορά.  Πηγή, Διεθνής Διαφάνεια: https://www.transparency.org/en/cpi/2021
  9. Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης το 2021 (πηγή Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών:  https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf )
  10. Κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν σε μονάδες αγοραστικής δύναμης το 2019 (πηγή ΔΝΤ: https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/October  και https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_past_and_projected_GDP_(PPP)_per_capita )

Αναφορές σε επιστημονική βιβλιογραφία

Επίδραση Διαφθοράς στην ανάπτυξη:

1.  Bardhan, P. (1997). Corruption and development: a review of issues. Political Corruption, 321-338.
2.  Mo, P. H. (2001). Corruption and economic growth. Journal of comparative economics29(1), 66-79.
3.  Gründler, K., & Potrafke, N. (2019). Corruption and economic growth: New empirical evidence. European Journal of Political Economy60, 101810. https://www.ifo.de/DocDL/cesifo1_wp7816.pdf

Διαφθορά και COVID-19:

4. Alfano, V., Capasso, S., Ercolano, S., & Goel, R. K. (2022). Death takes no bribes: Impact of perceived corruption on the effectiveness of non-pharmaceutical interventions at combating COVID-19. Social Science & Medicine301, 114958. https://europepmc.org/articles/pmc8985406/bin/mmc1.docx
5. Bollyky, T. J., Hulland, E. N., Barber, R. M., Collins, J. K., Kiernan, S., Moses, M., ... & Dieleman, J. L. (2022). Pandemic preparedness and COVID-19: an exploratory analysis of infection and fatality rates, and contextual factors associated with preparedness in 177 countries, from Jan 1, 2020, to Sept 30, 2021. The Lancet399(10334), 1489-1512. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673622001726
6. Usman, M., Husnain, M., Akhtar, M. W., Ali, Y., Riaz, A., & Riaz, A. (2022). From the COVID-19 pandemic to corrupt practices: a tale of two evils. Environmental Science and Pollution Research29(20), 30297-30310. https://link.springer.com/article/10.1007/s11356-022-18536-0

Επίδραση Διαφθοράς σε συστήματα υγείας, στην εκπαίδευση, στην ανισότητα και φτώχεια:

7. Gupta, S., Davoodi, H., & Alonso-Terme, R. (2002). Does corruption affect income inequality and poverty?. Economics of governance3(1), 23-45.
8. Gupta, S., Davoodi, H., & Tiongson, E. (2001). Corruption and the provision of health care and education services. In The political economy of corruption (pp. 123-153). Routledge.
9. García, P. J. (2019). Corruption in global health: the open secret. The Lancet394(10214), 2119-2124.
10. Delavallade, C. (2006). Corruption and distribution of public spending in developing countries. Journal of economics and finance30(2), 222-239.

Επίδραση διαφθοράς σε τιμές ηλεκτρικού ρεύματος:

11. Dal Bó, E., & Rossi, M. A. (2007). Corruption and inefficiency: Theory and evidence from electric utilities. Journal of Public Economics91(5-6), 939-962.
12. Kaller, A., Bielen, S., & Marneffe, W. (2018). The impact of regulatory quality and corruption on residential electricity prices in the context of electricity market reforms. Energy Policy123, 514-524.
13. Rimšaitė, L. (2019). Corruption risk mitigation in energy sector: Issues and challenges. Energy Policy125, 260-266.

Ελευθερία του τύπου και διαφθορά:

14. Brunetti, A., & Weder di Mauro, B. (2003). A free press is bad news for corruption. Journal of Public Economics87(7-8), 1801-1824.
15. Bhattacharyya, S., & Hodler, R. (2015). Media freedom and democracy in the fight against corruption. European Journal of Political Economy39, 13-24.

Άθληση:

16. European Commission, Directorate-General for Education, Youth, Sport and Culture (2022). Special Eurobarometer 525:  Sport and Physical Activity. https://europa.eu/eurobarometer/surveys/detail/2668

Επιστημονικές δημοσιεύσεις και ανάπτυξη:

17.  Jack, P., Lachman, J., & López, A. (2021). Scientific knowledge production and economic catching-up: an empirical analysis. Scientometrics126(6), 4565-4587.
18. Solarin, S. A., & Yen, Y. Y. (2016). A global analysis of the impact of research output on economic growth. Scientometrics108(2), 855-874.
 
*Ο Αθανάσιος Παπαϊωάννου είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
πηγη: https://tvxs.gr