Loading...

Κατηγορίες

Παρασκευή 04 Φεβ 2022
Ιάννης Ξενάκης: Το τραγικό τέλος
Κλίκ για μεγέθυνση

 

Γιώργος X. Παπασωτηρίου

04.02.22
 
 

Είχε τότε βραβευτεί για τη συνεισφορά του στη μουσική. Το βραβείο το παρέλαβε η κόρη του Μα. Τον θαύμαζα πάντα. Κυρίως με ενθουσίαζε η αρμονική συνύπαρξη της πνευματικότητάς του με τη συμπαγή και ισορροπημένη συναισθηματική του νοημοσύνη. Γι’ αυτό επιχείρησα να έχω μια τηλεφωνική συνέντευξή του για την εφημερίδα στην οποία εργαζόμουν τότε. Βρήκα τον αριθμό του τηλεφώνου του σπιτιού του στο Παρίσι από τον καλό φίλο του στην Ελλάδα Κώστα Μόσχο. Στην κλήση απάντησε η Φρανσουάζ, η σύζυγός του. Μου φάνηκε παρά την τυπική γαλατική της ευγένεια, ότι ήθελε να αποφύγει την συνομιλία. Μου είπε ότι ο Ξενάκης «είναι άρρωστος και δεν μπορεί να μιλήσει», ότι είχε μια κρίση ζαχάρου και άλλα τέτοια. Είχα αρχίσει να θυμώνω. Περιέργως πως ενεργοποιήθηκε η προκατάληψή μου για τον γαλλικό σνομπισμό και αισθάνθηκα ότι δεν ήθελε να έχει ο σύζυγός της επαφή με την Ελλάδα και τους "εξοτίκ" συμπατριώτες του. Αλλά και ότι ήθελε να τον προφυλάξει από κάτι που δεν μπορούσα να προσδιορίσω. Ξαφνικά στην τηλεφωνική γραμμή ακούγεται μια ανδρική φωνή: «Αλό». Προφανώς ο Ξενάκης της είχε πάρει το ακουστικό απότομα από τα χέρια. Του μίλησα αμέσως ελληνικά, και του είπα πως ήθελα να τον συγχαρώ για το βραβείο. «Ποιο βραβείο;» με ρώτησε με γλώσσα περίεργα αποσυντονισμένη. Ύστερα όλα χάθηκαν. Πλήρης ασυνεννοησία. Μόνο όταν τον ρώτησα πότε θα έρθει στην Ελλάδα: «ναι, πότε;» με ρώτησε!

Όταν πέθανε, έμαθα για το Αλτσχάιμερ. Ύστερα διάβασα το συγκλονιστικό βιβλίο που έγραψε η αφοσιωμένη μέχρι το τέλος Φρανσουάζ που τόσο ασυγχώρητα είχα παρεξηγήσει. Πρόκειται για τις σημειώσεις ενός τραγικού τέλους. Ένα τέλος που ήταν τόσο άδικο όσο και η τσακισμένη παιδική και νεανική ηλικία του Ιάννη Ξενάκη. Ένα αφήγημα χωρίς χρονολογική σειρά γιατί μιλάει «για μια ασθένεια που συνίσταται σε επαναλήψεις, που είναι φτιαγμένη από την αταξία μέσα στο χρόνο». Κι ανάμεσα, οι αναμνήσεις μιας ωραίας ζωής, με τις περιπετειώδεις συνήθειες και τον έρωτα για τη θάλασσα ενός αμιγώς μεσογειακού αλλά και καβαφικού Οδυσσέα, τον οποίο, όμως, δεν μπορούσε να καταλάβει πάντα το βόρειο ταμπεραμέντο μιας γυναίκας που «δεν αγαπούσε τη θάλασσα», όπως σημείωνε η ίδια.

«Όταν αρχίσει κανείς να μαθαίνει πως να ζει, είναι ήδη πολύ αργά», έλεγε η Φρανσουάζ. Σε τέτοιου είδους διαπιστώσεις ο Ξενάκης απαντούσε με το περίφημο ερώτημα: «Και λοιπόν;». Εισάγοντας, έτσι, το μεγάλο Τίποτα της έσχατης ματαιότητας.

Ο Ξενάκης, αυτό το καταπληκτικό μυαλό, «χτυπήθηκε» ακριβώς στο δεξιό μπροστινό λωβό του εγκεφάλου: άνοια, άτυπο Αλτσχάιμερ, «χάσμα του παρασυμπαθητικού αδένος», κι άλλοι όροι για να εξηγήσουν το ανεξήγητο. Έφυγε «χωρίς βούληση», αυτός που ήθελε να φύγει με το δικό του τρόπο, εκείνον τον ανεπιτυχή τρόπο του Κώστα Καρυωτάκη: «Όταν δεν θα μπορώ πια να εργαστώ, όταν δεν θα έχω τίποτ’ άλλο να πω, θα σας εγκαταλείψω... Θα πέσω στη θάλασσα και θα κολυμπήσω μέχρι να εξαντληθώ...», έλεγε. Ο εκφυλισμός του εγκεφάλου αρχίζει με τον τρόπο που ξύνονται και καταστρέφονται ένα ένα τα αλλεπάλληλα στρώματα ενός παλίμψηστου, μέχρι που καταλήγει στην παιδική ηλικία.

«Όλο και συχνότερα πιστεύει πως η Μεσόγειος είναι ο Δούναβης, το ποτάμι της παιδικής του ηλικίας(σ.σ. ο Ξενάκης γεννήθηκε στη Βουδαπέστη)... αλλά εγώ ήθελα να πειστώ, ήθελα να τον βγάλω απ’ τους δρόμους της σύγχυσης», λέει η Φρανσουάζ, αρνούμενη να αποδεχθεί ως τετελεσμένη την κατάστασή του. «Του διηγούμαι μια παράσταση στις Μυκήνες, το βουνό των Ελλήνων θεών» (σ.σ. ποιος νοιάζεται για τα λάθη εδώ), είναι το δικό του έργο, αλλά εκείνος το αρνείται. Και μετά η αποδοχή του ανεπίστρεπτου που έφερε ένα είδος γαλήνης. Μπορούσαν τώρα να μιλάνε ακόμα, αλλά μόνο με το σώμα, μ’ ένα χαμόγελο, ένα τρυφερό σφίξιμο του χεριού. 

Ο Ξενάκης, ενώ δεν αναγνώριζε πια τίποτα και κανέναν, αναγνώριζε μόνο τα πουρνάρια που είχε φυτέψει ο ίδιος στην Κορσική! Το ίδιο και ο πατέρας μου, είχε ξεχάσει τα πάντα, εκτός από τα δέντρα και τις τριανταφυλλιές που είχε φυτέψει ο ίδιος... Ο άνθρωπος-δημιουργός, ο άνθρωπος ως μέρος της φύσης. Αυτό που είναι κι αυτό που ξεχνάει...

πηγη: http://artinews.gr
 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου