Το 1924, οι πράκτορες της Τσε-Κα στην ΕΣΣΔ κατέγραψαν αναρχικές ομάδες σε 28 πόλεις και κωμοπόλεις: Κίεβο, Οδησσός, Χάρκοβο, Νιπροπετρόφσκ, Ζαπορίσχια, Μαριούπολη, Ζάιτομυρ, Κρεμίντσα, Πολτάβα, Μικολάιβ, Χερσώνα, Κάμενετς-Ποντίλσκαϊ, Βινίτσια, Ούμαν, Μπάκχμουτ, Μπερντιάνσκ, Τσερνίχιβ, Κάνιβ, Συμφερόπολη, Σεβαστούπολη, Ιλεζαβετρά, Γιάλτα, Ιούζοβο, Λούμπνι, Ρόμνι, Νάιζιν, Ράντομιλ και στο χωριό Πόντολκι στο Ρομάνσαϊγ Οκρού.[1] Στην πραγματικότητα, όμως, υπήρχαν αναρχικές ομάδες σε πολύ περισσότερα μέρη.
Ουκρανία. Έφιπποι Μαχνοβίτες
Στην Οδησσό, πράκτορες της Γκε-Πε-Ου ταυτοποίησαν τρεις κύκλους αναρχικών εργατών και μια ομάδα «νεαρών αναρχικών». Οι αναρχικοί της Οδησσού σχεδίαζαν να εκδώσουν περιοδικό και να φτιάξουν αναρχική βιβλιοθήκη.[2] Τα αρχεία της Τσε-Κα/Γκε-Πε-Ου περιλαμβάνουν τα ακόλουθα στατιστικά στοιχεία όσον αφορά τους αναρχικούς που ήταν γνωστοί στην πολιτική αστυνομία της Οδησσού: 1921-200 άτομα, 1922-109 άτομα, 1924-135 άτομα, 1925-50 άτομα.[3] Υπήρχαν, όμως και δεκάδες μεμονωμένοι αναρχικοί, οι οποίοι συμμετείχαν σε «ανεξέλεγκτες» ομάδες (ανεξάρτητες ομάδες που δεν συνδέονταν με τα αναρχικά κέντρα και τις επίσημες ηγεσίες). Οι πράκτορες της Τσε-Κα θεωρούσαν ότι στο παράνομο αναρχικό κίνημα συμπεριλαμβάνονταν οι σύλλογοι της εσπεράντο, οι «ομάδες ύπνωσης» (ο αναρχικός Tsveif πειραματιζόταν με την ύπνωση) και το νεο-ναϊτιστικό «Τάγμα του Φωτός» (ένα τμήμα του οποίου ήταν ενεργό στο Χάρκοβο): «Η παράνομη δραστηριότητα στους χώρους των φοιτητών καμουφλάρεται με ομάδες μελέτης του μυστικισμού» («Sovershenno sekretno», 1925). Ένα ενημερωτικό δελτίο της Γκε-Πε-Ου (Οκτώβριος 1924) γράφει ότι, παρά τις συλλήψεις, οι αναρχικοί εξακολουθούσαν «να προσπαθούν να δραστηριοποιηθούν σε ορισμένα εργοστάσια και σε σωματεία εργατών της κλωστοϋφαντουργίας».[4]
Στο Χάρκοβο, οι αναρχικοί κατάφεραν να ξαναστήσουν ένα δίκτυο που κάλυπτε ολόκληρη την πόλη, με βάση την πλατφόρμα «Ναμπάτ».[5] Συμμετείχαν στην διοργάνωση απεργιών στο εργοστάσιο «VEK» (στμ. αμυντική βιομηχανία), στο εργοστάσιο Locomotive (στμ. κατασκευής κινητήρων για τρένα κλπ.), καθώς και σε άλλα σιδηροδρομικά εργοτάξια και αμαξοστάσια. Παράλληλα, κυκλοφορούσαν μπροσούρες με πολύγραφο, σχεδίαζαν να φτιάξουν ένα παράνομο τυπογραφείο και διατηρούσαν κρυφές επαφές με αναρχικούς στο εξωτερικό, όπως και με αναρχικούς στη Μόσχα, την Πετρούπολη, το Κίεβο, το Κατερίνοσλαβ, το Μικολάιβ και την Οδησσό. Στο Χάρκοβο, οι αναρχικοί δραστηριοποιούνταν, επίσης, στους χώρους των δημοσίων υπαλλήλων, των τεχνιτών, καθώς και στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο. Τον Απρίλιο του 1924,
«ξεκίνησε μια επιχείρηση ενάντια στους αναρχικούς σε ολόκληρο το Χάρκοβο, στα πλαίσια της οποίας αποδεκατίστηκαν οι πρωτοστάτες αναρχικοί αγωνιστές της πόλης, καταστράφηκε η εκδοτική κολλεκτίβα τους, κατασχέθηκε υλικό σχετικό με την έκδοση περιοδικών και φυλλαδίων για την ημέρα της Πρωτομαγιάς, καθώς και πλήθος άλλα οργανωτικά υλικά» («Sovershenno sekretno», 1924)
Ωστόσο, μετά τις συλλήψεις, οι αναρχικοί στο Χάρκοβο συνέχισαν τις δράσεις τους οργανώνοντας «παράνομους κύκλους εργατών (…) που έκαναν προπαγάνδα στους χώρους των σιδηροδρομικών εργατών» (μια ομάδα η οποία τελικά εξαρθρώθηκε) και εκδίδοντας μια διακήρυξη υπογεγραμμένη από την «Ομάδα αναρχικών εργατών».[6] Για τον Ιούλιο-Αύγουστο του 1924, η Ομοσπονδία Αναρχικών του Χάρκοβο προγραμμάτιζε ένα Πανρωσικό συνέδριο αναρχικών, κάτι που οδήγησε τις αρχές στη σύλληψη περίπου 70 αναρχικών από το Χάρκοβο, έξι εκ των οποίων εξορίστηκαν.[7]
Στο Κίεβο, οι αναρχοσυνδικαλιστές συναντήθηκαν για να συζητήσουν τη συνένωση των αναρχικών της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Ουκρανίας και «σχεδίαζαν μια προπαγανδιστική εκστρατεία ενάντια στη στρατολόγηση των εργατών στις γραμμές του RCP (Ρωσικό κομμουνιστικό κόμμα)» («Sovershenno sekretno», 1924). Τον Ιούνιο του 1924 συνελήφθησαν αρκετοί αναρχικοί στο Κίεβο, μεταξύ των οποίων οι O. Taratuta, N. Drikker, A. Konse, καθώς και μέλη της «Ένωσης Νεαρών Αναρχικών».[8] Βιβλιογραφικές πηγές απόδημων προσθέτουν ότι στο Κίεβο συνελήφθησαν αναρχικοί και από την ένωση εργατών του κατασκευαστικού τομέα, επειδή «εξέφραζαν ανοικτά τη γνώμη τους στους χώρους των εργατών».[9] Το καλοκαίρι του 1924, στην Πολτάβα και στο Ιούζοβο έγιναν συλλήψεις αγωνιστών που συμμετείχαν σε παράνομες αναρχικές ομάδες· τον Οκτώβριο του 1924, το ίδιο επαναλήφθηκε στο Ράντομιλ, τη Σεβαστούπολη και τη Γιάλτα.[10]
Tο 1925, σε όλη την ΕΣΣΔ, ξεκινούν μαζικές «νέες συλλήψεις αναρχικών λόγω της επαναδραστηριοποίησής τους».[11] Στην Πολτάβα, οι αναρχικοί προπαγάνδιζαν τις ιδέες τους στις σχολές επαγγελματικής κατάρτισης και παραϊατρικών επαγγελμάτων, στο κολέγιο γεωργικών συνεταιρισμών, στους άνεργους και στους εργάτες στα σιδηροδρομικά εργοτάξια και, στην περιφέρεια Λούμπενσκαγι, στα σεμινάρια κατάρτισης εκπαιδευτικών.[12] Ομάδες νεαρών αναρχικών καταγράφονται στις περιφέρειες Μιρχρότσκαγι και Πραϊλούτσκαγι, όπως και στις πόλεις Χάντιτς και Ρόμνι. Σε χωριά της περιοχής της Πολτάβα υπήρχαν ομάδες αναρχικών που διένειμαν τα χειρόγραφα, παράνομα αναρχικά περιοδικά «Anarkhiia» («Αναρχία») και «Vil’na dumka» («Ελεύθερη Σκέψη»).[13] Το 1925, η κατάσταση με τους αναρχικούς στην περιοχή της Πολτάβα οδηγεί στη σύλληψη 85 ατόμων· όλοι οι συλληφθέντες είναι μεταξύ 18 και 25 ετών. Οι πράκτορες της Τσε-Κα, παρά τις συλλήψεις τού 1925, το επόμενο έτος αναφέρουν ότι «στην Πολτάβα, οι αναρχικοί είναι ιδιαίτερα δραστήριοι» («Sovershenno sekretno», 1926). Νεαρά άτομα, με την αδιαλλαξία της νιότης τους, εξακολουθούν να συρρέουν πίσω από τις μαύρες σημαίες και να γεμίζουν τις φυλακές, τα πολιτικά απομονωτήρια (φυλακές για πολιτικούς κρατούμενους) και τους τόπους εξορίας.
Μετά τον εμφύλιο πόλεμο και την εφαρμογή της Νέας Οικονομικής Πολιτικής εμφανίζεται ένα κύμα αυθόρμητων διαμαρτυριών νεαρών ατόμων που αισθάνονται αποστροφή για την απόκλιση από τις επαναστατικές ηθικές αρχές, την παλινόρθωση στοιχείων του καπιταλισμού και τη γραφειοκρατική δομή του Κόμματος και της Κομσομόλ. Μερικές φορές, οι νεανικές διαμαρτυρίες εξελίσσονται σε «κόκκινες κλοπές» ή «κόκκινο χουλιγκανισμό», καθώς εξαγριωμένοι νέοι καταγγέλλουν με συνθήματα τους προδότες των εργατών και εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους με τον τρόπο των αναρχικών. Αυτή τη διάθεση «αυθόρμητου αναρχισμού» προσπαθούν να την εκμεταλλευτούν ομάδες αναρχικών, σκορπώντας φυλλάδια και άλλα έντυπα στους χώρους της νεολαίας. Οι περισσότερες αναρχικές ομάδες νέων που εμφανίζονται στην Ουκρανία το 1922-25 είναι αυτόνομες και η αλήθεια είναι ότι συχνά απέχουν πολύ από τον «ιδεολογικό» αναρχισμό. Ωστόσο, αποτελούν κομμάτι του αναρχικού κοινωνικοπολιτικού κινήματος, το οποίο ξεχωρίζει με την αγωνιστικότητα, την εκρηκτικότητα, τον αυθορμητισμό και την ποικιλομορφία του. Στα μέσα της δεκαετίας του 1920 καταγράφονται εκδηλώσεις αυθόρμητου αναρχισμού και αριστερού εξτρεμισμού σε όλες τις περιοχές της ΕΣΣΔ.[14] Η εμφάνιση αναρχικών ομάδων νέων σε ευρεία κλίμακα είναι μέρος της τάσης του «αριστερισμού» (livatstvo) της σοβιετικής νεολαίας. Το 1925, σε όλη την ΕΣΣΔ συλλαμβάνονται δραστήρια μέλη των νεανικών αυτών ομάδων, που εναντιώνονται στην κυβέρνηση. Κάποιες από αυτές τις ομάδες είναι η «Επαναστατική Πρωτοπορία» (Μόσχα), η «Ομάδα Επαναστατικής Σοσιαλιστικής Νεολαίας του Βόλγα» (Νάιζναϊ Νογρόντ), φοιτητικές ομάδες αριστερών Σοσιαλεπαναστατών στα πανεπιστήμια του Λένινγκραντ, του Βόροντζ, του Τομσκ και του Ορέλ, καθώς και το «Κόμμα των μη κομματικών φοιτητών» (Κίεβο). Ο αναρχικός A.M. Garaseva θυμάται ότι, το 1925, ένα μέρος των φοιτητών είχε επηρεαστεί από τον αναρχισμό και ότι υπήρχαν παράνομες ομάδες αναρχοσυνδικαλιστών.[15] Στους κύκλους των αναρχικών γίνονται συζητήσεις για τη δημιουργία μιας «Αναρχοκομμουνιστικής Οργάνωσης Νέων Ουκρανίας». Στο Κίεβο και στο Χάρκοβο καταγράφονται αναρχικές ομάδες νέων, καθώς και η ύπαρξη της «Διεθνούς Αναρχικής Οργάνωσης Εργατικής Νεολαίας “Βάνταρ”[16]».[17] Στο τρίτο συνέδριο της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Νέων Ουκρανίας ασκείται κριτική στις «αναρχικές και συνδικαλιστικές τάσεις» κάποιων νεαρών συμμετεχόντων.[18] Μια εγκύκλιος της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού κόμματος Ουκρανίας (μπολσεβίκοι) προς τις επαρχιακές επιτροπές του κόμματος και προς την Κομμουνιστική Οργάνωση Νέων Ουκρανίας (ουκρανική Κομσομόλ) καλεί σε αγώνα ενάντια τόσο στις «αναρχικές ταλαντεύσεις» των νέων, όσο και στον σχηματισμό «μη-κομματικών οργανώσεων νέων».[19] Τον Φεβρουάριο του 1923, νεαροί φοιτητές στην Πολτάβα δημιουργούν την αναρχική ομάδα «Βάγκαρντ»[20] και στέλνουν ταχυδρομικά ονομαστικές, χειρόγραφες κάρτες σε φοιτητές του Ινστιτούτου Λαϊκής Εκπαίδευσης, του Ακαδημαϊκού Συνεργατικού Κολεγίου και της τοπικής Κομμουνιστικής Οργάνωσης Νέων Ουκρανίας.[21] Στο Κίεβο, το Χάρκοβο και την Οδησσό, οι κυβερνητικές αρχές διαπιστώνουν την επιρροή που ασκούν οι αναρχικοί στο κίνημα των εσπεραντιστών. Οι S.Μ. Gaidovskii, Ο.Μ. Antonovych (επικεφαλής της «Πανουκρανικής Οργάνωσης Εσπεραντιστών») και Ν.Ia. Futerfas (μέλος της οργανωτικής επιτροπής της «Πανρωσικής Ομοσπονδίας Εσπεραντιστών»), θεμελιωτές του εσπεραντικού κινήματος στις σοβιετικές δημοκρατίες, θεωρούνται αναρχικοί προπαγανδιστές, από τους πράκτορες της Τσε-Κα.[22]
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν στις αρχές η «εξάπλωση των παράνομων δραστηριοτήτων», οι προσπάθειες των αναρχικών να «πρωτοστατήσουν στις εργατικές διαμαρτυρίες» και στις απεργίες, οι εκκλήσεις τους για οργάνωση «ανεξάρτητων εργοστασιακών επιτροπών» και «ελεύθερων συνδικάτων», οι προσπάθειές τους να «υπονομεύσουν τον στρατό και τον στόλο», η επιμονή τους να «αποκτήσουν κοινωνική στήριξη» στα χωριά και η «εντατικοποίηση της παράνομης δράσης μεταξύ των φοιτητών (…) ο αναρχισμός ριζώνει με διάφορους τρόπους στο Κομμουνιστικό Κόμμα και στην Κομσομόλ (…) Ένα μεγάλο μέρος της νεολαίας έλκεται από τις ιδέες και τη θεωρία του αναρχισμού» («Sovershenno sekretno», 1924). Στο Νιπροπετρόφσκ (στο Ινστιτούτο Μεταλλευτικών Ερευνών) και στη Ζαπορίσχια, οι αναρχικοί δραστηριοποιούνται στους χώρους των φοιτητών και των νεαρών εργατών αντίστοιχα.[23] Τον Ιανουάριο του 1925, στο Μπακχμούτ συλλαμβάνονται μέλη της «Επιτροπής Επαναστατικής Δράσης», μιας αναρχικής ομάδας που είχε οργανώσει απεργίες μεταλλωρύχων.[24]
(Συνεχίζεται…)
[1]. HDA SBU, f. 13, spr. 415, T. 2, ark. 2, 17, 46, 68-80, 92-93, 99, και T. 6, ark. 15.
[2]. Savchenko, V.A., Neofitsial’naia Odessa epokhi Nepa (Mart 1921-Sentiabr’ 1929). ROSSPEN, 2012, σσ. 57-58.
[3]. HDA SBU, f. 13. spr. 370, T. 1, ark. 748, 758. Επίσης, DAOO, f.r. 3, op. 1, spr. 584, ark. 158, και spr. 893, ark. 153, και f.r.-8065, op. 2, spr. 1187.
[4]. IISH, Senya Flιchine Papers, Folder 81, σσ. 1-2, 4, 23.
[5]. (σ.τ.μ.) Η Συνομοσπονδία Αναρχικών Οργανώσεων της Ουκρανίας («Ναμπάτ») δραστηριοποιήθηκε μεταξύ 1918-1920 με έδρα το Χάρκοβο. Ο Βολίν έπαιξε βασικό ρόλο στη συγγραφή της πλατφόρμας της «Ναμπάτ», με στόχο τη συνένωση όλων των τάσεων του αναρχισμού. Όμως, μετά τη συντριβή του στρατού των Λευκών και το τέλος του εμφύλιου πολέμου, για την επίτευξη των οποίων ο Κόκκινος Στρατός αναγκάστηκε να συνεργαστεί με τον Επαναστατικό στρατό των Εξεγερμένων της Ουκρανίας του Μάχνο και τη «Ναμπάτ», η σοβιετική κυβέρνηση στράφηκε εναντίον τους στα τέλη του 1920, συλλαμβάνοντας πολλούς αναρχικούς και δολοφονώντας τους χωρίς δίκη.
[6]. HDA SBU, f. 13, spr. 370, T. 1, ark. 82-83.
[7]. / Iarutskii, L.D., Makhno i makhnovtsy, 1995, σσ. 309-10. Επίσης, HDA SBU, f. 13, spr. 415, T. 1, ark. 44.
[8]. HDA SBU, f. 13, spr. 415, T. 2, ark. 115.
[9]. Amerikanskie izvestiia [New York], Σεπτέμβριος 1924, σ. 1. Επίσης, Golos truda [Buenos Aires], no. 221, 23 Αυγούστου 1924, σ. 4, και Golos truda [Buenos Aires]. no. 228, 11 Οκτωβρίου 1924, σ. 3.
[10]. Volna [Chicago], no. 57, 1924, σ. 47. Επίσης, HDA SBU, f. 13, spr. 415, T. 2, ark. 68-79, 109, και spr. 283, ark. 32-35.
[11]. HDA SBU, f. 13, spr. 415, T. 2, ark. 17-18, 92-120, 128, 205.
[12]. Statsenko, σσ. 212-14 [Statsenko, D.V., «Diial’nist’ anarkhistiv Poltavy v umovakh stanovlennia bil’shovyts’koi dyktatury (persha polovyna 1920-rokiv)». 3-i Cherevanivs’ki chytannia – Vseukrains’ka konferentsiia: Zbirka naukovykh materialiv, edited by M. I. Stepanenko et al, Poltava National V.G. Korolenko Pedagogical University, 2016, σσ. 203-17]. Επίσης, HDA SBU, f. 13, spr. 415, T. 3. ark. 81, και T. 4. ark. 30 ob., και T. 8. ark. 9 ob.
[13]. HDA SBU, f. 13, spr. 370, T. 5, ark. 178, 21, 25, 89.
[14]. Isaev, V.I., «Voenizatsiia molodezhi i molodezhnyi ekstremizm v Sibiri (1920-ye -nachalo 1930-kh gg.)». Vestnik NGU, Seriia: Istoriia, Filologiia, T. 1, Vyp. 3: Istoriia, Novosibirsk State University, 2002, σσ. 63-70.
[15]. Garaseva, A.M., Ia zhila v samoi beschelovechnoi strane… Vospominaniia anarkhistki. «Inter Servis», 1997, σσ. 87, 89, 148.
[16]. (στμ.) Buntar: επαναστάτης.
[17]. «Ob anarkhistakh. Tsirkuliarnoe pis’mo TSK RKP (b)». Vestnik agitatsii i propagandy [Moscow], no. 11-12, 1921, σ. 3.
[18]. «Otchet o III-m Sʺezde KSMU», Kommunist (Khar’kov), no. 2, 1921, σ. 3.
[19]. «Otchet o III-m Sʺezde KSMU», ό.π.
[20]. (στμ) Vanguard: πρωτοπορία.
[21]. Statsenko, ό.π., σ. 214.
[22]. Lins, U., «Drezen, Lanti Kaj “La Nova Epoko”». Sennacieca Revuo, no. 115, 1987, σσ. 35-52.
[23]. HDA SBU, f. 13, op. 1, spr. 415, T. 1, ark. 93, 178.
[24]. «Bakhmutskii komitet deistviia». Golos truda [Buenos Aires], no. 244, Μάρτιος 1925, σ. 4.
πηγη: https://anarchypress.wordpress.com