Loading...

Κατηγορίες

Πέμπτη 19 Δεκ 2024
Το Δαχτυλίδι της Εξουσίας
Κλίκ για μεγέθυνση

 

Πόσες φορές η κοινωνία έκανε το καθήκον της και οι πολιτικοί πρόδωσαν την πίστη των ανθρώπων; Πόσοι φόρεσαν το δαχτυλίδι της εξουσίας και δεν έπραξαν εκουσίως το κακό;

ring 1017797 1280
 
 

Αν και έχω πει πως δεν θα ασχοληθώ στο εξής με τα της πολιτικής, τουλάχιστον μέχρι να προκύψει κάποια φωτεινή, μη διεφθαρμένη και παρακμιακή πολιτική κίνηση, η οποία να ενσαρκώνει τη βούληση της κοινωνίας, επιτρέψτε μου να μοιραστώ μαζί σας μια εμπειρία. Πριν από λίγες ημέρες έπιασα με τους φοιτητές μου μια κουβέντα για τα πολιτικά, αν και συνήθως το αποφεύγω, διότι αναγκαστικά θα πω τη γνώμη μου, η οποία δεν είναι σχεδόν ποτέ εξωραϊσμένη. Ακόμη και όταν κάποιες φορές το έκανα, ήξερα πως μιλάει το συναίσθημα, το οποίο εξ ορισμού δεν αποτελεί έγκυρη πηγή αλήθειας.

Οι περισσότεροι/ες, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, στηλίτευαν μεν τη γενικότερη πολιτική της Νέας Δημοκρατίας στην Ελλάδα και του Δημοκρατικού Συναγερμού στην Κύπρο· από την άλλη, είχαν μια έντονη κριτική στάση απέναντι σε όλα τα κόμματα των δύο κοινοβουλίων. Δεν χρειάζεται, βέβαια, μεγάλη φαντασία για να καταλάβει κανείς τι συνέβη παρακάτω. Η λέξη «διαφθορά» εμφανιζόταν σε κάθε τοποθέτηση, ενώ η απέχθεια και ο θυμός για την πολιτική γενικά ισοπέδωναν κάθε λογικό επιχείρημα. Κάποιοι/ες μετριοπαθείς ξεκινούσαν να αρθρώνουν τον λόγο τους με το «μπορεί να μην είναι όλοι ίδιοι, αλλά…», το οποίο είναι ακόμη πιο τραγικό, καθώς κανείς αναζητά μια ελπίδα ή προσπαθεί να εκφράσει μια ευχή για κάτι ωφέλιμο που ενδεχομένως θα προκύψει στο μέλλον, τόσο για τον ίδιο όσο και για την κοινωνία.

Κάτι που μου έκανε εντύπωση ήταν πως άφηναν την ευρύτερη αριστερά στο απυρόβλητο. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης ήταν σχεδόν αφηρημένες έννοιες, ενώ μόνο η δεξιά είχε όνομα. Ίσως δεν ήθελαν να κακοκαρδίσουν τον αριστερό καθηγητή τους, ο οποίος σε λίγο καιρό θα τους έβαζε και τον βαθμό του εξαμήνου. Όμως, ο καθηγητής τους δεν είναι καθοδηγητής της αριστεράς, αλλά ένας απλός ερμηνευτής των ηθικών θεωριών και της δεοντολογίας.

Άκουγα χωρίς να διακόπτω τους θυμωμένους με το πολιτικό σύστημα φοιτητές, μέχρι που μια φοιτήτριά μου, η επιτομή της επαναστατικής ψυχής, μου λέει: «Γιατί επιτρέπετε, κύριε καθηγητά, στον καθένα να μιλά για τη διαφθορά, αφού ως φαινόμενο είναι καθαρά αντικείμενο της ηθικής φιλοσοφίας;» Της εξήγησα πως η απάντηση είναι πολύ απλή. Κανένας καθηγητής σε Ελλάδα και Κύπρο δεν καθορίζει τον δημόσιο λόγο. Αυτό γίνεται κυρίως από τους δημοσιογράφους και τους καλεσμένους τους πολιτικούς.

Εκεί η κουβέντα πήρε φωτιά και τα αίματα άναψαν, καθώς η δημοσιογραφία στις δύο χώρες είναι συνώνυμη με τη διαπλοκή και τη διαφθορά. Για να σβήσω λοιπόν τη φωτιά, έκανα αυτό που κάνει κάθε ενήλικας στα παιδιά. Άρχισα να τους διηγούμαι έναν μύθο, και για να ηρεμήσουν τα πνεύματα και για να τους δείξω τι εστί διαφθορά. Η διαφθορά δεν αφορά μόνο τα αρνητικά συμπτώματα που αποκαλύπτουν την ύπαρξή της· πρέπει να δούμε και την πηγή της γένεσής της. Εξάλλου, το μάθημα είναι ηθική φιλοσοφία και όχι πολιτική θεωρία ή ιστορία των ιδεολογιών.

Μια φορά κι έναν καιρό, όπως μας λέει ο Πλάτωνας στην Πολιτεία του, υπήρχε στη μακρινή Λυδία ένας βοσκός, ο Γύγης, που είχε υπό την εποπτεία του τα πρόβατα του βασιλιά. Μια μέρα, εκεί που έβοσκε το κοπάδι, άρχισαν βροντές και καταιγίδες. Ένας ισχυρός σεισμός άνοιξε τη γη στα δύο, δημιουργώντας ένα χάσμα. Ο Γύγης τρομοκρατήθηκε από το γεγονός, αλλά παρατήρησε πως μέσα στο χάσμα εμφανίστηκε το άνοιγμα μιας σπηλιάς. Παρά τον τρόμο του, τον κυρίεψε η περιέργεια, κι έτσι κατέβηκε να εξερευνήσει τη σπηλιά. Στο βάθος της σπηλιάς είδε ένα χάλκινο άλογο, το οποίο στο πλάι της κοιλιάς του είχε ένα παράθυρο. Πλησίασε, κοίταξε στο εσωτερικό του κούφιου αλόγου και είδε ένα νεκρό σώμα που φορούσε ένα χρυσό δαχτυλίδι. Το άρπαξε και ανέβηκε στην επιφάνεια.

Το ίδιο βράδυ, κατά τη διάρκεια της συγκέντρωσης των βοσκών του βασιλιά, άρχισε να επεξεργάζεται το δαχτυλίδι και παρατήρησε πως κάθε φορά που το στριφογύριζε στο δάχτυλό του, γινόταν αόρατος. Όταν το επανέφερε στην αρχική του θέση, ξαναγινόταν ορατός. Ο Γύγης κατάλαβε πως κρατούσε στα χέρια του ένα σπουδαίο δώρο με τεράστιες δυνατότητες. Αφού σιγουρεύτηκε, πως η λειτουργία του δαχτυλιδιού υπάκουε στη βούλησή του, πήγε μαζί με άλλους εκπροσώπους για να δώσουν την καθιερωμένη αναφορά για τα κοπάδια στον βασιλιά. Μόλις μπήκε στο παλάτι, έγινε αόρατος. Αμέσως βίασε τη βασίλισσα, σκότωσε τον βασιλιά και σφετερίστηκε την εξουσία.

Το Δαχτυλίδι του Γύγη παρουσιάζει ένα σπουδαίο ηθικό δίλημμα. Εξετάζει τη φύση της ανθρώπινης ηθικής: Αν κάποιος αποκτήσει εξουσία και ατιμωρησία, θα επιλέξει να ενεργεί δίκαια ή άδικα; Ο μύθος, όπως διατυπώνεται στην Πολιτεία του Πλάτωνα, υποκινεί βαθιές φιλοσοφικές συζητήσεις σχετικά με τη σχέση μεταξύ ηθικής, εξωτερικού ελέγχου και ανθρώπινων επιθυμιών. Το επιχείρημα του Πλάτωνα, μέσω του Γλαύκωνα, παρουσιάζει τη δικαιοσύνη ως αποτέλεσμα κοινωνικού εξαναγκασμού και όχι έμφυτης αρετής. Οι άνθρωποι, δηλαδή, ενεργούν δίκαια μόνο επειδή φοβούνται τις συνέπειες της άδικης συμπεριφοράς. Αν κάποιος έχει τη δυνατότητα να ενεργεί χωρίς τον φόβο της αποκάλυψης, όπως ο Γύγης, τότε θα ενέδιδε στον πειρασμό να ενεργεί με βάση μόνο τα προσωπικά του συμφέροντα, ακόμη κι αν αυτό απαιτούσε άδικες, ανήθικες ή και εγκληματικές πράξεις. Αυτή η άποψη ενέχει μια ακραία μορφή αντικειμενισμού.

Στον αντίποδα, ο σοφός Σωκράτης απορρίπτει το επιχείρημα του Γλαύκωνα, υποστηρίζοντας ότι η δικαιοσύνη είναι εγγενώς επιθυμητή και συνδέεται με την υγεία της ψυχής. Για τον Σωκράτη, η αδικία βλάπτει την ψυχή, δημιουργώντας ανισορροπία και εσωτερική δυσαρμονία. Η δικαιοσύνη, αντίθετα, προσφέρει εσωτερική ηρεμία και ευημερία. Το επιχείρημά του βασίζεται στην έννοια της αυτογνωσίας και της αρετής ως βασικών συστατικών της ανθρώπινης ευτυχίας. Τι αξία έχει μια ηθικώς ορθή πράξη αν γίνεται από φόβο για την τιμωρία; Ηθικώς ορθή είναι η πράξη που πραγματοποιείται χωρίς καμία ροπή, αλλά μόνο με βάση την ελεύθερη βούληση και τη λογική. Ο Ιμμάνουελ Καντ, αιώνες αργότερα, θα διατυπώσει την κατηγορική προσταγή, η οποία έχει παρόμοιο περιεχόμενο. Ο Γύγης έκανε μια κακή επιλογή, όχι από φόβο ή ροπή, αλλά με βάση την καθαρή λογική, η οποία του υπαγόρευε το συμφέρον και τις απεριόριστες δυνατότητες που του προσέφερε το δαχτυλίδι.

Διεφθαρμένος, είπα στα παιδιά, είναι εκείνος που πράττει εκουσίως το κακό, χωρίς καμία ροπή ή φόβο ή άλλον εξωγενή παράγοντα. Το δαχτυλίδι της εξουσίας, στη συνείδηση του κόσμου, είναι συνδεδεμένο με τη διαφθορά και τη διαπλοκή, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για δεξιές παρακμιακές πολιτικές δυνάμεις, οι οποίες για δεκαετίες έχουν σπείρει φόβο και ανασφάλεια. Είναι αυτονόητο, ότι οι δυνάμεις αυτές θα κάνουν κακή χρήση της εξουσίας εις βάρος της κοινωνίας, και γι’ αυτό δεν εκπλησσόμαστε από τα σκάνδαλα των δεξιών κυβερνήσεων.

Το ανάθεμα, όμως, πρέπει να πέφτει διπλά στην αριστερά, όταν εμφανίζονται φαινόμενα διαφθοράς, διότι σε αυτήν η διαφθορά είναι καθαρή, έλλογη και εκούσια επιλογή. Κάθε κακή επιλογή καταλογίζεται διπλά στην αριστερά, καθώς το ηθικό πλεονέκτημά της δεν είναι αποτέλεσμα συναισθηματισμού, αλλά έλλογης και ελεύθερης βούλησης. Δεν μιλάμε για την επαναστατικότητά της, την οποία έχει χάσει εδώ και δεκαετίες, αλλά για την ελευθερία της βούλησης.

Στην Ελλάδα, η ευρύτερη αριστερά για δεκαετίες απολάμβανε τα «οφέλη» της ανυπαρξίας όσο βρισκόταν κρυμμένη στην κοιλιά ενός κούφιου ακτιβισμού. Φορούσε ένα ανενεργό δαχτυλίδι που εξυπηρετούσε μόνο τους ίδιους. Όταν η οικονομική κρίση δημιούργησε το χάσμα και το δαχτυλίδι βγήκε στην επιφάνεια, μαζί του φανερώθηκε και η ένδεια της αριστεράς. Το διεφθαρμένο σύστημα της πέταξε το δαχτυλίδι και αυτή, αντί να δικαιώσει την κοινωνία και να ξαναδώσει στον κόσμο την αξιοπρέπεια που τόσες και τόσες κυβερνήσεις είχαν καταρρακώσει, προτίμησε κι αυτή την παρακμή.

Τώρα, βέβαια, βλέπουμε και τον τελικό στόχο που είχε: να επιστρέψει στην ασφάλεια της ανυπαρξίας της. Με λύπη καταλαβαίνει ο καθένας και η καθεμία πως η λύση δεν μπορεί να βρεθεί από ανθρώπους που δεν είναι ελεύθεροι και λογικοί. «Και τι λύση προτείνετε, κύριε καθηγητά;» ρωτά η επαναστάτρια του τμήματος. Το μόνο που απάντησα ήταν το αυτονόητο: να κάνετε το καθήκον σας, αυτό που υπαγορεύει η λογική σας, και όχι το συναίσθημα ή το εφήμερο δήθεν συμφέρον. Ο καθένας και η καθεμία γνωρίζει πραγματικά τι πρέπει να κάνει… από πριν.

Πόσες φορές η κοινωνία έκανε το καθήκον της και οι πολιτικοί πρόδωσαν την πίστη των ανθρώπων; Πόσοι φόρεσαν το δαχτυλίδι της εξουσίας και δεν έπραξαν εκουσίως το κακό; Υπάρχει, άραγε, ελεύθερος και λογικός άνθρωπος που να θεωρεί την κυβέρνηση της χώρας του μια χρηστή εικόνα της κοινωνίας;

Η εκούσια κακή πράξη, λοιπόν, είναι η διαφθορά. Αναλόγως τέτοιων πράξεων, ο καθένας μπορεί να είναι λίγο ή πολύ διεφθαρμένος. Παραμένει όμως διεφθαρμένος.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr
18/12/2024, 09:55

από
:https://www.koutipandoras.gr

 
Copyright © 2011 - 2025 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου