Οι συνεχιζόμενες συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στο Ιράν και η κατάπνιξή τους από τις αρχές της χώρας επαναφέρουν στη δημοσιότητα το ζήτημα των συνθηκών διαβίωση των Ιρανών πολιτών. Η καταπίεση των γυναικών μέσα από την υποχρεωτική χρήση της μαντίλας αποτελεί διαχρονικό πρόβλημα και αποτυπώνει μία από τις πρακτικές του θεοκρατικού καθεστώτος ύστερα από την επανάσταση του 1979, ιδίως μετά το 1983. Στο πλευρό πολλών γυναικών που διαδηλώνουν για τον θάνατο της 22χρονης Μαχσά Αμινί, η οποία συνελήφθη από την αστυνομία επειδή «δεν φορούσε σωστά» τη μαντίλα της, βρίσκονται και άνδρες, οι οποίοι, επίσης ζητούν περισσότερες ελευθερίες.

Δεν είναι η πρώτη φορά που στο Ιράν επικρατεί τέτοιου είδους βίαιη ένταση. Το 2009, για παράδειγμα, πολίτες ξεχύθηκαν στους δρόμους της Τεχεράνης για να διαμαρτυρηθούν για νοθεία στις εκλογές, τις οποίες κέρδισε ο Μαχμούντ Aχμαντινετζάντ. Η προσπάθειά τους να αμφισβητήσουν το αποτέλεσμα έγινε γνωστή ως «πράσινη επανάσταση», αλλά καταπνίγηκε από το θεοκρατικό καθεστώς. Επίσης, στις αρχές του 2018, πραγματοποιήθηκαν αντικυβερνητικές διαδηλώσεις λόγω σοβαρών οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων, οι οποίες είχαν αντίστοιχη κατάληξη. Kάτι παρόμοιο συνέβη τον Νοέμβριο του 2019.

Το ερώτημα, συνεπώς, που τίθεται είναι αν η τρέχουσα κρίση μπορεί να έχει διαφορετική κατάληξη από προηγούμενες. Αυτή τη στιγμή θεωρείται απίθανο ότι η ιρανική κυβέρνηση, δηλαδή το πολιτικό σύστημα που εδράζεται στην ισχύ του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη Αλί Χαμενεΐ και του προέδρου Εμπραχίμ Ραϊσί, μπορεί να κινδυνεύσει με κατάρρευση. Και αυτό γιατί διαθέτει πολλά μέσα, πλέον και τεχνολογικά, ώστε να θέσει την κατάσταση υπό τον έλεγχό της. Ενδεχομένως κάποια από αυτά να μην τα έχει χρησιμοποιήσει ήδη.

Αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι τα τελευταία χρόνια διάφορες διαδηλώσεις στο Ιράν –αιματηρές ή όχι– στρέφονται, εν μέρει τουλάχιστον, κατά της ισλαμικής δημοκρατίας αυτής καθεαυτής, η συμμετοχή σε αυτές δεν είναι τόσο μεγάλη, ώστε να προμηνύεται κάποια αλλαγή. Παράλληλα, δεν έχει παρατηρηθεί διάχυσή τους σε πολλές πόλεις που η κατάσταση να γίνεται ανεξέλεγκτη ή επικίνδυνη για την κυβέρνηση. Με άλλα λόγια, χωρίς μαζική κινητοποίηση, δεν αναμένονται εξελίξεις.

Με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα, ο μεταρρυθμιστικός δρόμος για το Ιράν παρουσιάζεται δύσβατος. Η ιστορική εμπειρία, άλλωστε, δείχνει πως ακόμα και μεταρρυθμιστές πρόεδροι δυσκολεύονταν να ξεπεράσουν την καχυποψία των σκληροπυρηνικών εντός χώρας, όπως συνέβη το 2018 με τον προηγούμενο πρόεδρο Xασάν Ροχανί. Η κατάσταση γίνεται προφανώς ακόμα πιο περίπλοκη, όταν ο ίδιος ο πρόεδρος της χώρας ανήκει στη σκληροπυρηνική κατηγορία, όπως συμβαίνει σήμερα με τον Εμπραχίμ Ραϊσί.

Οπως συνηθίζεται σε περιπτώσεις διαδηλώσεων, η ιρανική κυβέρνηση αποδίδει τις εντάσεις στον «συνήθη ύποπτο», τη Δύση. Τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, όμως, είναι υπαρκτά και επιδεινώνονται λόγω του πληθωρισμού και της ακρίβειας. Το κατά πόσον, βέβαια, τα προβλήματα αυτά μπορούν να έχουν τον εσωτερικό αντίκτυπο στον οποίο υπολόγιζαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, όταν αποχωρούσαν από τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν επί των ημερών του Ντόναλντ Τραμπ το 2018, χρήζει συζήτησης. Οι περισσότερο σκεπτικοί εστιάζουν στην αύξηση του εισοδήματος των Ιρανών πολιτών.

Η Δύση, λοιπόν, καλείται να αντιμετωπίσει ένα σοβαρό δίλημμα. Από τη μία πλευρά, η επιστροφή στη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ενδεχομένως να δώσει μία λύση στην προσπάθεια εύρεσης εναλλακτικών πηγών ενέργειας μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Από την άλλη, ακριβώς αυτή η ανάγκη της να βρει ενεργειακές πηγές σε άλλες χώρες γίνεται αντιληπτή στην Τεχεράνη και την οδηγεί να αυξάνει τις απαιτήσεις της, για να επιστρέψει στη συμφωνία παρά τις συνεχιζόμενες κυρώσεις. Πόσω μάλλον που η τελευταία συνεχίζει τον εμπλουτισμό ουρανίου. Και προφανώς, πέρα από τη γεωπολιτική, το ηθικό δίλημμα, αν δηλαδή το ιρανικό θεοκρατικό καθεστώς που καταπνίγει διαδηλώσεις, πρέπει να γίνει εταίρος της Δύσης, αποτελεί επιπρόσθετο πονοκέφαλο.

*Senior Fellow στο ΕΛΙΑΜΕΠ και το Κέντρο Στρατηγικών Σπουδών Μπέγκιν-Σαντάτ, λέκτορας Διεθνών Σχέσεων στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο της Νίκαιας
πηγη: https://www.efsyn.gr