Loading...

Κατηγορίες

Δευτέρα 08 Αύγ 2022
Χρέος και κυριαρχία
Κλίκ για μεγέθυνση







Dreamstime.com




08.08.2022, 16:00
 
Η οικονομική κληρονομιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα που για λογαριασμό των ισχυρών μελών του όπως οι ΗΠΑ και με πρόσχημα τη «διάσωση» επέβαλλαν όρους στις αδύναμες και υπερχρεωμένες οικονομίες, οι οποίοι έθεταν σε αμφισβήτηση την εθνική τους κυριαρχία.

Μια ποικιλία κοινωνικών νοημάτων έχει συνδεθεί με το χρέος στην πάροδο του χρόνου. Και τα περισσότερα επαναλαμβάνονται. Σε διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες το χρέος συνυπάρχει με τη «δουλεία» και την «ενοχή». Για παράδειγμα, στα ολλανδικά και τα γερμανικά η λέξη Schuld σημαίνει τόσο χρέος όσο και ενοχή. Οι όροι αυτοί απεικονίζουν το βαθύ πολιτιστικό άγχος που συνδέεται με το χρέος και τα ισχυρά συναισθήματα ντροπής που μπορεί να προκαλέσει.

Για τους Γερμανούς η θρυλική νοικοκυρά της Σουηβίας (Schwaben) είναι η παραδοσιακή πολιτιστική εικόνα της χρηστής οικονομικής συμπεριφοράς: Ο καθένας «θα πρέπει να ζει με όσα διαθέτει». Η Ανγκελα Μέρκελ ιδιοποιήθηκε αυτή την εικόνα για να δικαιολογήσει τις πολιτικές που επέβαλε στην Ελλάδα -και όχι μόνο- αξιοποιώντας την κρίση δημόσιου χρέους.

Το χρέος συνδέθηκε με την απειλή και με τη διάβρωση της ελευθερίας. Ατομα, οικογένειες, ακόμα και κράτη, βρέθηκαν λόγω οφειλών σε μια κατάσταση «δουλείας του χρέους». Τον 18ο αιώνα η χρηματοδότηση του δημόσιου χρέους διεύρυνε την πολιτική πατρωνία δημιουργώντας μια αμοιβαία εξάρτηση μεταξύ των κρατών και των πιστωτών, κάτι που οδήγησε στην ολιγαρχία και τον κομματισμό και διακινδύνευσε την κατάρρευση της δημόσιας αρετής.

Τα ζητήματα κυριαρχίας έγιναν πιο σημαντικά τον 19ο αιώνα. Η Κίνα, η Αίγυπτος, η Τυνησία, η Οθωμανική Αυτοκρατορία... ανήκαν στην γκρίζα ζώνη των κρατών που ήταν τύποις ανεξάρτητα, αλλά στην πραγματικότητα βρίσκονταν κάτω από τον έλεγχο των ευρωπαϊκών δυνάμεων.

Οταν τέτοια προτεκτοράτα δεν ήταν σε θέση να εξοφλήσουν τα χρέη τους, τα ευρωπαϊκά κράτη επέβαλλαν την πληρωμή αναλαμβάνοντας τον έλεγχο των εθνικών ταμείων. Οταν τα προτεκτοράτα αρνούνταν να κάνουν εμπόριο, τα ευρωπαϊκά κράτη τα υποχρέωναν με κανόνια να ανοίξουν τα λιμάνια τους. Οι δύο πόλεμοι του οπίου, η παρέμβαση βρετανικών, γαλλικών και ισπανικών στρατευμάτων το 1861 στο Μεξικό, είναι μερικά από τα πολλά παραδείγματα για την αξιοποίηση του χρέους από τους ισχυρούς.

Στο μυαλό πολλών η «δουλεία χρέους» είναι μια υπόθεση που αφορά παρελθόντες χρόνους. Η αντίληψη αυτή ανατρέπεται σε ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Harvard University Press. Εχει τίτλο «The Meddlers: Sovereignty, Empire, and the Birth of Global Economic Governance» και συγγραφέα τον Jamie Martin, επίκουρο καθηγητή Ιστορίας και Κοινωνικών Σπουδών στο Χάρβαρντ. O Martin επικεντρώνεται στο χρέος και στη σχέση μεταξύ διεθνών οργανισμών και των κατ’ όνομα κυρίαρχων κρατών-μελών τους από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα.

Αποκαλύπτει ότι η διεθνής οικονομική τάξη στηρίζεται σε βαθιά ανισότητα, όπου τα ισχυρά κράτη υπαγορεύουν όρους στους λιγότερο ισχυρούς παραβιάζοντας την κυριαρχία τους. Ο συγγραφέας, καταγράφοντας την οικονομική τάξη των πραγμάτων από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα, τεκμηριώνει ότι το χρέος αξιοποιείται ως εργαλείο ανταλλαγής της κυριαρχίας αδύναμων κρατών από τις μεγάλες δυνάμεις αλλά και τις οικονομικές ολιγαρχίες εντός των ίδιων των κρατών.

Η ΚτΕ, οργανισμός που προέκυψε μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη σκέψη των περισσοτέρων αντιπροσωπεύει έναν διεθνή οργανισμό που είχε στόχο τη διασφάλιση της παγκόσμιας ειρήνης. Λίγοι γνωρίζουν ότι η ΚτΕ σε πολλές υπερχρεωμένες χώρες ήταν ό,τι είναι σήμερα το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα. Παραβίασε την κυριαρχία κρατών με ευάλωτες οικονομίες, στέλνοντας οικονομικούς συμβούλους για να ελέγξουν τις κρατικές δαπάνες και να σταθεροποιήσουν τον υπερπληθωρισμό (πρώην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία).

Συμμετείχε στη διαπραγμάτευση του δυσεπίλυτου ζητήματος των γερμανικών αποζημιώσεων. Μεσολάβησε για δάνεια που δόθηκαν σε Αυστρία και Ελλάδα, με όρους που ανάγκαζαν τους οφειλέτες να εκχωρούν την εθνική τους κυριαρχία. Κοντολογίς, λειτουργούσε ως διεθνής οργανισμός που περιόριζε την οικονομική κυριαρχία των κρατών που δεν μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους ή να διαχειριστούν επαρκώς τις οικονομίες τους. Ο Martin αφηγείται τις περιπτώσεις της Αλβανίας και της Αυστρίας μεταξύ 1922 και 1924, της Ελλάδας και της Κίνας τη δεκαετία του 1930.

Η οικονομική κληρονομιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα που για λογαριασμό των ισχυρών μελών του όπως οι ΗΠΑ και με πρόσχημα τη «διάσωση» επέβαλλαν όρους στις αδύναμες και υπερχρεωμένες οικονομίες, οι οποίοι έθεταν σε αμφισβήτηση την εθνική τους κυριαρχία. Ο Martin μάλιστα κάνει λόγο για «ανεπιθύμητη ανάμειξη των αυτοκρατοριών σε ημικυρίαρχες χώρες». Η εκχώρηση της εθνικής κυριαρχίας με αφορμή το χρέος μετατράπηκε σε μέσο γεωπολιτικής κυριαρχίας. Το μοναδικό που άλλαξε από την εποχή των αυτοκρατοριών, είναι ότι οι «τραπεζίτες» και οι «επενδυτές» αντικατέστησαν τις κανονιοφόρους.

Από την αρχή της δράσης του, το ΔΝΤ συνέδεσε την οικονομική βοήθεια με αυστηρές και αντιπληθωριστικές μεταρρυθμίσεις. Ακόμα και μετά την εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού, οι αδύναμες χώρες που προσέφευγαν σε αυτό καλούνταν να εκχωρήσουν μέρος της εθνικής τους κυριαρχίας προκειμένου να διασώσουν τις οικονομίες τους. Απροκάλυπτη βία που δεν είχε καμία σχέση με τη δημοκρατία, καθώς διαιώνιζε έναν χρηματοπιστωτικό ιμπεριαλισμό.

Η «διάσωση» της Ελλάδος το 2010 από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έδειξε ότι η «ανταλλαγή» ευρώ με κυριαρχία δεν ήταν πολιτική που αφορούσε μόνο την οικονομική περιφέρεια. Τα μνημόνια στον ευρωπαϊκό Νότο ήταν η καλύτερη απόδειξη ότι η εθνική κυριαρχία στον σύγχρονο κόσμο είναι υπό όρους και σίγουρα όχι απόλυτη.

Ο συγγραφέας παρακολουθώντας τη διαδρομή του τελευταίου αιώνα «φωτίζει» την υποκρισία της διεθνούς τάξης πραγμάτων, που ενώ ισχυρίζεται ότι βασίζεται στην κυριαρχία των κρατών, αναγκάζει ορισμένες χώρες να συνειδητοποιήσουν πόσο μερική είναι η κυριαρχία τους.

Είναι δυνατόν η ανθρωπότητα να ξεφύγει από αυτήν την πραγματικότητα που στρέφεται κατά της δημοκρατίας; Ο Martin προτείνει «μια νέα αρχιτεκτονική διεθνούς συνεργασίας που θα υπερβαίνει τους θεσμούς του εικοστού αιώνα και την κληρονομιά των αυτοκρατοριών», στην οποία η μοίρα των οφειλετών δεν θα συνδέεται με τις στρατηγικές κυριαρχίας των μεγάλων δυνάμεων. Ευχολόγιο; Μάλλον.

*Δημοσιογράφος, συγγραφέας
πηγη: https://www.efsyn.gr

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου