Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Athenaeum: Polish Political Science Studies 75. Ο Paweł Malendowicz είναι καθηγητής στο τμήμα πολιτικών επιστημών του Πανεπιστημίου Κάζιμιρ Βιέλκι.


Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας

 Δημοσιεύθηκε την 13 Φεβρουαρίου, 2025

Ο αναρχισμός, που κεντρική του αξία είναι η ιδέα της ελευθερίας, είναι μια πολιτική σκέψη που έφτασε στο απόγειό της στις αρχές του 20ου αιώνα. Κατά τον 20ο αιώνα, ο αναρχισμός, ως ανεξάρτητο ρεύμα πολιτικής σκέψης, εξελίχθηκε, ανέπτυξε ποικίλες τάσεις, αλλά σταδιακά περιθωριοποιήθηκε ως επιγονική σκέψη. Παρ’ όλα αυτά, είχε σημαντικό αντίκτυπο στα κινήματα διαμαρτυρίας των νέων της δεκαετίας του 1960 και του 1970 και στη σκέψη και τα κινήματα της Νέας Αριστεράς, αλλά και σήμερα στη σκέψη και τα κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης.

Μέχρι τα τέλη του 20^ου αιώνα και τις αρχές του 21^ου αιώνα, στην πολιτική σκέψη εμφανίστηκαν ρεύματα που είχαν στο όνομά τους το ουσιαστικό «αναρχισμός», το επίθετο «αναρχικός» ή το πρόθεμα «άναρχο-» για να δηλώσουν τον αναρχικό τους χαρακτήρα. Αυτά ήταν: ο αναρχοπριμιτιβισμός, ο αναρχοτρανσουμανισμός και ο κρυπτοαναρχισμός. Ωστόσο, οι ερευνητές της σύγχρονης πολιτικής σκέψης δεν τους αφιερώνουν χώρο στις επιστημονικές τους δημοσιεύσεις. Συνήθως αντιμετωπίζονται από αυτούς ως κάτι παράξενο ή ως κάποια από τις πολλές ασήμαντες τάσεις της πολιτικής σκέψης. Εν τω μεταξύ, για έναν ερευνητή των ριζοσπαστικών ρευμάτων της πολιτικής σκέψης, το ενδιαφέρον ερώτημα θα πρέπει να είναι αν είναι στην πραγματικότητα αυτές οι τάσεις ρεύματα του αναρχισμού και αν διαμορφώνουν το νέο του πρόσωπο. Για μια σωστή συστηματοποίηση των τάσεων των μετασχηματισμών στη σύγχρονη πολιτική σκέψη, είναι σημαντικό να απαντηθούν τα ακόλουθα ερωτήματα: σε ποιο βαθμό συμπίπτουν με τον αναρχισμό, ποιες υποθέσεις καθορίζουν την πιθανή σύγκλισή τους με τον αναρχισμό ή τι καθιστά αναγκαίο να χαρακτηριστούν ως τάσεις άλλων – μη αναρχικών – ρευμάτων της πολιτικής σκέψης; Ως εκ τούτου, σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να επαληθεύσει την υπόθεση ότι τα προαναφερθέντα ρεύματα πολιτικής σκέψης είναι ρεύματα του αναρχισμού στο βαθμό που η ιδέα της ελευθερίας αποτελεί πρωταρχική αξία σε αυτά, και δεν είναι ρεύματα του αναρχισμού αν η ελευθερία αντιμετωπίζεται σε αυτά ως συνέπεια της πρωταρχικότητας άλλων αξιών ή ως συνέπεια των διαδικασιών μετασχηματισμού που λαμβάνουν χώρα στον σύγχρονο κόσμο και στο παρελθόν. Προκειμένου να επαληθεύσει αυτή την υπόθεση, ο συγγραφέας χρησιμοποίησε την ανάλυση γραπτών πηγών, συμπεριλαμβανομένων εγγράφων, δημοσιογραφικών και άλλων ιδεολογικών κειμένων, τα οποία κατέστησαν δυνατή την αναγνώριση των αναλυόμενων ρευμάτων πολιτικής σκέψης στο πλαίσιο της εγκυρότητας, της υπεροχής ή της κατωτερότητας της ιδέας της ελευθερίας σε αυτά, καθώς και των προϋποθέσεων της παρουσίας της σε αυτά τα ρεύματα. Επιπλέον, ο συγγραφέας χρησιμοποίησε τη μέθοδο των ασαφών συνόλων για να προσδιορίσει σε ποιο βαθμό ο αναρχοπριμιτιβισμός, ο αναρχοτρανσουμανισμός και ο κρυπτοαναρχισμός διαθέτουν χαρακτηριστικά του αναρχισμού.

Μια Προσπάθεια Ορισμού Του Ιδανικού Τύπου Του Αναρχισμού

Στις αρχές του 20^ου αιώνα, ο Πολωνός κοινωνιολόγος και σοσιαλιστής ακτιβιστής Ludwik Kulczycki έγραψε πως η ουσία του αναρχισμού είναι η αναγνώριση της πλήρους και ανεμπόδιστης από το νόμο ελευθερίας του ατόμου και των εθελοντικά οργανωμένων ανθρώπινων ομάδων, που αποτελούνται από άτομα που δεν δεσμεύονται μέσα από καταναγκασμό. Η υπέρτατη αξία στον αναρχισμό είναι επομένως η ελευθερία, η οποία στις αναρχικές ερμηνείες μεγιστοποιείται και αποκτά αυτοτελή ή πρωταρχικό χαρακτήρα σε σχέση με τις άλλες αξίες. Αυτό σημαίνει ότι όλες οι άλλες αξίες είναι δευτερεύουσες σε σχέση με την ιδέα της ελευθερίας. Παραδείγματα αποτελούν αξίες όπως η ισότητα ή η δικαιοσύνη, οι οποίες στον αναρχισμό εξαρτώνται από την ιδέα της ελευθερίας. Για τους αναρχικούς, επομένως, δεν μπορεί να υπάρξει μια δίκαιη κοινωνία ίσων ανθρώπων αν τα άτομα και οι ομάδες που την αποτελούν δεν είναι ελεύθερα.

Μπορεί κανείς να συμφωνήσει με τη δήλωση της Dana M. Williams ότι: «Ο αναρχισμός είναι μια φιλοσοφία που αντιτίθεται στην ιεραρχία και την εξουσία και χρησιμοποιείται ως κριτικός φακός για την ανάλυση του συνόλου της ανθρώπινης κοινωνίας». Η κριτική της εξουσίας, του κράτους, των εκκλησιών και των θρησκειών, των διαφόρων ιεραρχικών θεσμών και των κοινωνικών σχέσεων που βασίζονται στην κυριαρχία και την υποταγή, και στις μέρες μας και των εταιρειών και των διεθνών τραπεζών επίσης, αποτελούν στον αναρχισμό μια εκδήλωση μεγιστοποίησης της ιδέας της ελευθερίας. Ωστόσο, δεν είναι σωστό να ερμηνεύουμε τον αναρχισμό μόνο με όρους άρνησης της εξουσίας, δηλαδή «ελευθερία από [τι]». Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η κριτική της εξουσίας πηγάζει από το θετικό στρώμα της πολιτικής σκέψης, δηλαδή από τον στόχο στον οποίο οι αναρχικοί προσβλέπουν. Αυτός ο στόχος είναι η επίτευξη της ελευθερίας να κάνουμε όλα όσα απαγορεύουν οι ιεραρχικοί θεσμοί, όλα όσα περιορίζονται από τις κοινωνικές σχέσεις που περιορίζουν τους ανθρώπους, καθώς και από τις κυρίαρχες κοινωνικές αφηγήσεις, ιδεολογίες, κοσμοθεωρίες, πεποιθήσεις και θρησκείες που διαιωνίζουν την κοινωνική ιεραρχία. Οι Dana M. Williams και Matthew T. Lee έχουν σωστά επισημάνει ότι «όπως έχει δείξει η έρευνα, τα κινήματα μπορεί να έχουν πολλαπλούς, μη κρατικούς στόχους. Για τον αναρχισμό, αυτοί οι στόχοι κριτικής και επίθεσης είναι πολλοί, συμπεριλαμβανομένων όλων των μορφών κυριαρχίας και εξουσίας». Εξαίρεση αποτελεί η αναγνώριση της φύσης ως περιοριστή της ελευθερίας, αν και σύμφωνα με τον υλιστικό χαρακτήρα του αναρχισμού, παρόμοιο ως προς αυτό με τον μαρξισμό, στόχος του αναρχισμού είναι να κυριαρχήσει στη φύση και να ξεπεράσει τους περιορισμούς που αυτή δημιουργεί.

Θα πρέπει επίσης να προστεθεί ότι ο αναρχισμός δεν είναι μόνο πολιτική σκέψη, αν και αναλύεται ως τέτοια στο παρόν άρθρο. Αυτό γιατί ο αναρχισμός είναι κάτι περισσότερο από αυτό. Είναι ένα είδος επιλογής ζωής, ένας τρόπος ζωής και μια κουλτούρα. Αν βασίζονται στην απολυτοποίηση της ιδέας της ελευθερίας, μαρτυρούν έναν αναρχικό τρόπο ζωής και κουλτούρα. Αυτό, ωστόσο, πρέπει να ισχύει τόσο για την αρνητική όσο και για τη θετική ελευθερία. Το να είσαι αναρχικός δεν σημαίνει απλώς να επαναστατείς ενάντια στο κράτος ή στην εξουσία των πολυεθνικών εταιρειών, αλλά σημαίνει τέτοια εξέγερση της οποίας προϋπόθεση είναι η μεγιστοποίηση της ιδέας της ελευθερίας. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει να αγωνίζεσαι ταυτόχρονα για την εκμηδένιση όλων των δουλοκτητικών οργανώσεων, θεσμών ή μοτίβων κοινωνικών σχέσεων. Η αναρχική εξέγερση πρέπει επομένως να έχει πραγματικά χαρακτηριστικά. Τα κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης, τα περιβαλλοντικά κινήματα ή τα κινήματα για την ισότητα των φύλων δεν είναι αναρχικά αν δεν επιδιώκουν την πλήρη κατάργηση των σχέσεων που βασίζονται στην κυριαρχία σε όλες τις σφαίρες της ανθρώπινης ζωής. Συνεπώς, δεν είναι αναρχικό ένα κίνημα που επιδιώκει την κοινωνική δικαιοσύνη μέσα στο κράτος, ή που φορολογεί τις πολυεθνικές εταιρείες αλλά δεν τις καταργεί, ή που εισάγει νέα πρότυπα κοινωνικών σχέσεων χωρίς να έχει ως στόχο την καταστροφή των θεσμών που διαιωνίζουν τα παλιά πρότυπα κυριαρχίας και υποταγής, όπως τα σχολεία, οι εκκλησίες και τα ιδιωτικά και κρατικά μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Ο αναρχισμός, ωστόσο, δεν είναι μια ενιαία πολιτική σκέψη. Οι διαφορές μεταξύ των ρευμάτων του αναρχισμού αφορούν, μεταξύ άλλων, τις μεθόδους πάλης για τον τελικό αναρχικό στόχο, την ανάλυση των σχέσεων μεταξύ ατόμων και κοινωνικών ομάδων, τις ιδέες για τις μελλοντικές κοινωνικές σχέσεις και την αναγνώριση της σημασίας ορισμένων παραγόντων που περιορίζουν την ανθρώπινη ελευθερία έναντι άλλων παραγόντων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχουν διαμορφωθεί διαφορετικά ρεύματα στον αναρχισμό. Ο αναρχοκομμουνισμός είναι το όραμα ενός κοινοτικού μέλλοντος, χωρίς ατομική ιδιοκτησία, στο οποίο η ελευθερία κάποιων ανθρώπων εκδηλώνεται μέσα από εκείνη άλλων ανθρώπων. Ο αναρχοσυνδικαλισμός αφορά τον αγώνα κατά του κράτους στο πλαίσιο αναρχοσυνδικαλιστικών συνδικάτων, στη συνέχεια την οργάνωση μιας γενικής απεργίας και την αντικατάσταση του κράτους με εργατικές ενώσεις. Οι εξεγερσιακοί σχεδιάζουν την οργάνωση εξεγέρσεων που θα μετατραπούν αυθόρμητα σε επαναστάσεις κατά του κράτους με τη βοήθεια ενός μικρού αριθμού άτυπων ομάδων που βασίζονται στη φιλία (affinity groups). Ο αναρχοπασιφισμός προτείνει ειρηνικές μεθόδους αγώνα. Ο σιτουασιονισμός, ο οποίος μπορεί να θεωρηθεί ένα ρεύμα του αναρχισμού στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη στο τέλος του 20^ου αιώνα, κατέδειξε θεσμικές και μη θεσμικές μορφές κυριαρχίας, με ιδιαίτερη έμφαση στην κουλτούρα, τα ήθη και τα έθιμα και την κυρίαρχη αφήγηση. Ο αναρχοφεμινισμός θέτει ως προτεραιότητα την πλήρη κατάργηση όλων των ιεραρχιών, συμπεριλαμβανομένων των ιεραρχιών των φύλων, σύμφωνα με την άποψη πως οι γυναίκες, σε ισότιμη βάση με τους άνδρες, θα πρέπει να αρνηθούν την επιδίωξη της εξουσίας. Τα οικολογικά ρεύματα στον αναρχισμό (ο λεγόμενος πράσινος αναρχισμός), αντιτίθενται στον σοβινισμό των ειδών και αγωνίζονται για την ελευθερία όλων των έμβιων όντων. Ταυτόχρονα, αναγνωρίζουν ότι η ελευθερία κάθε ανθρώπινου όντος είναι η ελευθερία να απολαμβάνει τα οφέλη της φύσης, αναγνωρίζοντας παράλληλα την ελευθερία της φύσης να υπάρχει. Τα τοπικά ρεύματα του αναρχισμού αυτοχθόνων (ΣτΜ: στο αγγλικό κείμενο χρησιμοποιεί την λέξη «national», εννοώντας αναρχικά και ελευθεριακά κινήματα αντίστοιχα με τους Ζαπατίστας και την Κομμούνα της Ροζάβα, για αυτό μεταφράστηκε στο λιγότερο ακριβές λεκτικά αλλά σαφέστερο εννοιολογικά «τοπικός αναρχισμός» για αποφυγή της σύγχυσης με εθνικιστικά κινήματα που οικειοποιούνται τον τίτλο αναρχικός)  αναγνωρίζουν την ανάγκη τα έθνη και οι περιφερειακές ομάδες να αναζητήσουν την ελευθερία από το κράτος ως φυσικές ενώσεις ανθρώπων (ο τοπικός αναρχισμός, ωστόσο, δεν πρέπει να συγχέεται με τον εθνικιστικό αναρχισμό, ο οποίος μπορεί να αναλυθεί ως ξεχωριστό ρεύμα πολιτικής σκέψης ή ως τάση της εθνικιστικής σκέψης ή ως μορφή της εξέλιξης του φασισμού). Με αυτή την έννοια, ωστόσο, ο αναρχισμός δεν είναι ελευθερισμός (libertarianism, αναρχοκαπιταλισμός). Παρόλο που οι ελευθεριστές δηλώνουν την ελευθερία και την ιδιοκτησία ως τις σημαντικότερες αξίες, η μεγιστοποίηση της σημασίας της δεύτερης – κατά την άποψη των αναρχικών – θα μπορούσε να οδηγήσει σε κοινωνική ανισότητα, δηλαδή στην κυριαρχία εκείνων που έχουν ιδιοκτησία έναντι εκείνων που έχουν λιγότερη ή καθόλου ιδιοκτησία. Για τους αναρχικούς, η ατομική ελευθερία είναι μια ιδέα που εκδηλώνεται σε άλλους ανθρώπους, όχι σε ανταγωνισμό με άλλα άτομα – όπως ισχύει στον ελευθερισμό.

Οι αξίες και τα προβλήματα που κυριαρχούν στα παραπάνω ρεύματα, όπως ο πασιφισμός, η ισότητα των φύλων, η οικολογία, ο τοπικισμός, ήταν ζητήματα που αντιμετωπίστηκαν ως δευτερεύοντα από το αναρχικό κίνημα του 19^ου αιώνα. Τον 20^ο αιώνα, υπό την επίδραση του κινήματος διαμαρτυρίας της νεολαίας της δεκαετίας του 1960 και των νέων κοινωνικών κινημάτων, οι νέες τάσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω πήραν τη θέση τους στον αναρχισμό. Ωστόσο, δεν εκτόπισαν τον αναρχοκομμουνισμό και τον αναρχοσυνδικαλισμό από την κυρίαρχη θέση τους στο κίνημα. Επίσης, τοποθετήθηκαν στον επιγονισμό του αναρχισμού.

Ο προσανατολισμός συγκεκριμένων ρευμάτων του αναρχισμού προς επιλεγμένα θεματικά πεδία, κοινωνικά προβλήματα και αξίες δεν σημαίνει ότι εγκαταλείφθηκε ο κυρίαρχος ρόλος της ιδέας της ελευθερίας στον αναρχισμό. Ωστόσο, μαρτυρεί τους μετασχηματισμούς μέσα στον αναρχισμό, την περιφερειακή ιδιαιτερότητα της διαμόρφωσης αυτών των ρευμάτων, την προσαρμογή του αναρχισμού στα σύγχρονα προβλήματα και τις προκλήσεις στον κόσμο και – το σημαντικότερο – τις διαδικασίες σύγκλισης του αναρχισμού με άλλα ρεύματα πολιτικής σκέψης. Ωστόσο, η σύγκλιση αυτή έχει περιορισμένο εύρος. Το όριό της είναι η ιδέα της ελευθερίας. Η εγκατάλειψή της θα σήμαινε μετατόπιση πέρα από τον αναρχισμό.

Παρόμοιες διαδικασίες σύγκλισης μπορούν να παρατηρηθούν και σε άλλα ρεύματα πολιτικής σκέψης που πλησιάζουν τον αναρχισμό – στον πριμιτιβισμό και τον διανθρωπισμό (transhumanism). Στα τέλη του 20^ου αιώνα διαμορφώθηκε επίσης το κίνημα και η σκέψη του κρυπτοαναρχισμού.

Πριμιτιβισμός Ή Αναρχοπριμιτιβισμός;

Στα κείμενα των ιδρυτών και των υποστηρικτών αυτού του ρεύματος πολιτικής σκέψης, οι όροι «πριμιτιβισμός» και «αναρχοπριμιτιβισμός» συνυπάρχουν και συχνά χρησιμοποιούνται εναλλάξ. Ο κύριος στοχαστής του πριμιτιβισμού είναι ο Αμερικανός ιστορικός και πολιτικός επιστήμονας John Zerzan (γεννημένος το 1943).

Ο πριμιτιβιστής John Zerzan είδε τον πολιτισμό ως την αιτία όλων των προβλημάτων της σημερινής εποχής. Εντόπισε τις ρίζες του πολιτισμού στην εξημέρωση των φυτών και των ζώων και στην ακόλουθη αλλαγή του τρόπου ζωής των ανθρώπων. Αυτό οδήγησε στην πατριαρχία και στην εξειδίκευση της εργασίας. Κατά την άποψή του, η επανάσταση της εξημέρωσης την Νεολιθική Εποχή είναι που καθιέρωσε έναν πολιτισμό που απαιτούσε τον αναπροσανατολισμό της ανθρώπινης νοοτροπίας. Ένα αρχικό προϊόν της εξημέρωσης ήταν η πατριαρχία, δηλαδή η καθιέρωση της ανδρικής κυριαρχίας και η ανάπτυξη θεσμών που την ενισχύουν. Με τη δημιουργία ψευδών έμφυλων διαφορών και διαχωρισμών μεταξύ ανδρών και γυναικών, ο πολιτισμός δημιούργησε και άλλες παθογένειες. Όπως και σε άλλους τομείς της κοινωνικής διαστρωμάτωσης, ανατέθηκαν ρόλοι στις γυναίκες ώστε να καθιερωθεί μια άκαμπτη και προβλέψιμη τάξη ευνοϊκή για την ιεραρχία. Κατά συνέπεια, η γυναίκα θεωρήθηκε ιδιοκτησία. Η ιδιοκτησία και ο έλεγχος της γης, των φυτών, των ζώων, των σκλάβων, των παιδιών ή των γυναικών, έγιναν μέρος της κυρίαρχης δυναμικής της ανάπτυξης του πολιτισμού. Η πατριαρχία απαιτούσε την υποταγή της θηλυκότητας και την λεηλασία της φύσης. Σήμαινε εξουσία, έλεγχο και κυριαρχία επί της άγριας φύσης, της ελευθερίας και της ζωής. Η πατριαρχική διαμόρφωση καθόριζε όλες τις ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις, επομένως η αμφισβήτηση της πατριαρχίας σημαίνει επίσης αμφισβήτηση του πολιτισμού.

Σύμφωνα με τους πριμιτιβιστές, η εμφάνιση του πολιτισμού πριν από 10000 χρόνια, κατά τη νεολιθική περίοδο, συνδέεται με τη διαμόρφωση νέων ανθρώπινων σχέσεων που βασίζονται στην εξουσία και τον έλεγχο. Αυτό, εκτός από την υποτίμηση της γυναίκας, προκάλεσε πολέμους, αύξηση του πληθυσμού, ανάπτυξη της ατομικής ιδιοκτησίας, ιεραρχία, ασθένειες και, πάνω απ’ όλα, την αποκήρυξη της ελευθερίας από τους ανθρώπους για τους οποίους, μέχρι τότε, η ελευθερία ήταν ενστικτώδης. Ο Jeriah Bowser αναγνώρισε μάλιστα ότι ο πολιτισμός είναι παρακμή. Είναι η κατάρρευση των κοινοτήτων, της σοφίας, της ομορφιάς, του μυστηρίου, της άγριας φύσης και της σύνδεσης μεταξύ των ανθρώπων. Είναι η καταστροφή της ισορροπίας, η αποσύνθεση της ολότητας, η απόρριψη της οικειότητας, η μαζική εξαφάνιση των ειδών, η καταστροφή των κοραλλιογενών υφάλων, η οξίνιση των ωκεανών, η ρύπανση, η ερημοποίηση, η αποψίλωση των δασών, η υπερθέρμανση του πλανήτη, οι γενοκτονίες, οι πόλεμοι, η πατριαρχία, η δουλεία, η αυτοκτονία και η πείνα. Για τον ίδιο, ο πολιτισμός είναι σαν ένας καρκίνος που καταστρέφει τα πάντα στο πέρασμά του μέχρι να πεθάνει.

Πάνω απ’ όλα, όμως, οι πριμιτιβιστές απορρίπτουν την τεχνολογία. Ο Mathieu O’Neil έγραψε για τις απόψεις των πριμιτιβιστών σχετικά με την τεχνολογία: «Απορρίπτουν την τεχνο-βιομηχανική ανάπτυξη, την οποία εξισώνουν με την ατομική καταπίεση και την περιβαλλοντική καταστροφή. Σε επίπεδο βιόσφαιρας, οι πριμιτιβιστές παρουσιάζουν ένα εφιαλτικό πορτρέτο εξαφάνισης ειδών, πολλαπλασιαζόμενων νεκρών ζωνών, ευρείας μόλυνσης του αέρα, του νερού και του εδάφους. Όσον αφορά την ατομική αυτονομία, οι αναρχο-πριμιτιβιστές υποστηρίζουν ότι ζούμε σε έναν κόσμο όπου η συσσώρευση της τεχνικής γνώσης είναι εκπληκτική, και όμως πιθανώς να υστερούμε πολύ περισσότερο από τους προγόνους μας σε τεχνική τεχνογνωσία: η τεχνολογία μπορεί να δημιουργηθεί και να επισκευαστεί μόνο από κάποιον άλλον».

Ο John Zerzan ανέλυσε πως πολλοί άνθρωποι θεωρούν πως η τεχνολογία είναι ένα ουδέτερο φαινόμενο, αλλά αυτό είναι λάθος. Αρκεί να κοιτάξουμε τα κατασκευασμένα αντικείμενα για να δούμε πως σε κάθε στάδιο της ανθρώπινης ιστορίας εξέφραζαν συγκεκριμένες αξίες. Τα εργαλεία για τα οποία δεν απαιτείται κάποια εξειδίκευση της εργασίας, δηλαδή εκείνα που μπορεί να παράγει ο καθένας, χαρακτηρίζουν ένα διαφορετικό είδος κοινωνίας. Η σύγχρονη τεχνολογία σημαίνει το να θέτει κανείς τον εαυτό του υπό τον έλεγχο των ειδικών, και επομένως να περιορίζει την ελευθερία του. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί πως οι άνθρωποι που ισχυρίζονται ότι η τεχνολογία είναι ουδέτερη θεωρούν πως η τεχνολογία είναι κάτι θετικό. Ωστόσο, είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς τις αξίες που εκφράζει. Η τεχνολογία έχει συμβάλει στην απανθρωποποίηση των ανθρώπων. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Zerzan, όσο αυξάνεται η τεχνολογία, τόσο μειώνεται η επιρροή των ανθρώπων πάνω στην ίδια τη ζωή τους. Ένας ακόμη διαδεδομένος ισχυρισμός είναι πως χάρη στις τεχνολογίες μπορούμε να συνδεθούμε με άλλους ανθρώπους με άγνωστους μέχρι τώρα τρόπους. Αλλά παρόλα αυτά ο βαθμός απομόνωσης των ατόμων στη σύγχρονη κοινωνία αυξάνεται. Έχουμε όλο και λιγότερους φίλους, όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζουν μόνοι τους. Επιφανειακά ο κόσμος φαίνεται πλούσιος και ποικιλόμορφος, αλλά στην πραγματικότητα ζούμε στον πιο τυποποιημένο κόσμο που είναι δυνατόν. Ο ισχυρισμός πως χάρη στους υπολογιστές δεν θα χρειαζόμαστε χαρτί και θα σώσουμε τα δάση αποδείχθηκε ψευδής. Σύμφωνα με τον Zerzan, το σημείο απ’ όπου ξεκίνησαν όλα ήταν όταν ο άνθρωπος αποφάσισε να κυριαρχήσει πάνω στη γη αντί να ζήσει σε αρμονία με αυτήν.

Ο John Moore υποστηρίζει πως η τεχνολογία, σε αντίθεση με τα εργαλεία, είναι προϊόν μεγάλης κλίμακας που παράγεται από ένα σύμπλεγμα αλληλένδετων συστημάτων απόσπασης, παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης που απαιτούν δομές ελέγχου και υπακοής σε μαζική κλίμακα. Αναφερόμενος στην έκδοση του περιοδικού Fifth Estate, είπε πως η τεχνολογία δεν είναι απλώς ένα εργαλείο, αλλά μια μορφή κοινωνικής οργάνωσης. Από τη στιγμή που οι άνθρωποι είχαν δεσμευτεί στη χρήση της, έπρεπε να αποδεχτούν τη δύναμή της. Ο αναρχοπριμιτιβισμός, κατέληξε ο Moore, αντιτίθεται στην τεχνολογία αλλά όχι στη χρήση των εργαλείων. Ωστόσο, δεν απέκλειε τη διατήρηση κάποιας μορφής τεχνολογίας στο πριμιτιβιστικό μέλλον – τεχνολογία που δικαιολογείται από τις ανάγκες, αλλά δεν αντιτίθεται στην ουσία της ανθρωπότητας Το ίδιο συνέβαινε και με την ιατρική – οι πριμιτιβιστές απορρίπτουν τις δραστηριότητες των φαρμακευτικών εταιρειών, αν και δεν αρνούνται τα ίδια τα επιτεύγματα στη θεραπεία των ανθρώπων.

Για τους πριμιτιβιστές, ένα χαρακτηριστικό του πολιτισμού είναι η επιδείνωση της ποιότητας της ανθρώπινης ζωής. Η ποιότητα ζωής των ανθρώπων στον σύγχρονο κόσμο έχει επηρεαστεί από τις ασθένειες. Το 2002, ο John Zerzan έγραψε στο περιοδικό Green Anarchy: «Η φυματίωση και η ελονοσία έχουν γίνει ανθεκτικές στα σύγχρονα αντιβιοτικά και τα άλλα συνήθη φάρμακα. Οι επιδημίες του E-coli και του ιού του Δυτικού Νείλου είναι πλέον συχνές στις Η.Π.Α. Μολυσματικές ασθένειες όλων των ειδών, που κάποτε θεωρούνταν ιάσιμες, βρίσκονται σε έξαρση. Συνοδεύουν τις μεγάλες εκφυλιστικές ασθένειες που αποτελούν βασικό στοιχείο της πολιτισμένης ζωής. Πυρετός της Κοιλάδας Ριφτ, νόσος των τρελών αγελάδων, χανταϊός, Έμπολα, χολέρα κ.λπ. ‘Τουλάχιστον 20 σοβαρές ασθένειες έχουν επανεμφανιστεί σε νέες, πιο θανατηφόρες ή ανθεκτικές στα φάρμακα μορφές τα τελευταία 25 χρόνια’, έλεγε η έρευνα War on Disease του National Geographic τον Φεβρουάριο του 2002. Δεν αποτελεί έτσι έκπληξη το γεγονός πως η βιομηχανοποιημένη ιατρική δεν είναι σε θέση να διορθώσει το κόστος που ενυπάρχει στη βιομηχανοποιημένη, τυποποιημένη, αλλοτριωμένη καθημερινότητα».

Σύμφωνα με τους πριμιτιβιστές, ο αντίποδας μιας κοινωνίας που βασίζεται στη δύναμη της τεχνολογίας, καθώς και μια εναλλακτική λύση για την ανθρωπότητα, είναι η «επιστροφή» σε πρότυπα ύπαρξης εμπνευσμένα από ένα ιδεαλιστικά ερμηνευμένο παρελθόν της πρωτόγονης εποχής, δηλαδή πριν από τη Νεολιθική Εποχή. Το 2001, το περιοδικό Green Anarchy δημοσίευσε ένα άρθρο που ο συγγραφέας του περιέγραψε πως φαντάζονταν τη ζωή των ανθρώπων του μακρινού παρελθόντος: «Οι άνθρωποι είναι από τη φύση τους κοινωνικοί, αλλά είναι και επιλεκτικοί ως προς το με ποιους θέλουν να συναναστραφούν. Για συντροφικότητα και αμοιβαία υποστήριξη, οι άνθρωποι αναπτύσσουν φυσικά σχέσεις με εκείνους με τους οποίους μοιράζονται μια συγγένεια. Ωστόσο, μόνο κατά τους πρόσφατους χρόνους οι άνθρωποι οργανώθηκαν σε μεγάλης κλίμακας ομάδες που αποτελούνται από αγνώστους οι οποίοι μοιράζονται ελάχιστα κοινά μεταξύ τους. Για πάνω από το 99% της ανθρώπινης ιστορίας, οι άνθρωποι ζούσαν μέσα σε μικρές και ισότιμες διευρυμένες οικογενειακές ομάδες, ενώ προμηθεύονταν τα προς το ζην απευθείας από τη γη. Οι ομάδες τροφοσυλλεκτών και οι μετακινούμενες καλλιεργητικές κοινότητες του παρελθόντος και του παρόντος είναι γνωστό ότι απολάμβαναν εκτεταμένο ελεύθερο χρόνο και σπάνια απαιτούσαν περισσότερες από δύο έως τέσσερις ώρες ημερησίως κατά μέσο όρο για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες διαβίωσης τους. Η πείνα και ο πόλεμος είναι εξαιρετικά σπάνια σε αυτές τις κοινωνίες. Επιπλέον, η σωματική υγεία, η ποιότητα των δοντιών και η μέση διάρκεια ζωής των κοινοτήτων μικρής κλίμακας είναι σημαντικά υψηλότερη από εκείνη των γεωργικών και πρώιμων βιομηχανικών κοινωνιών. Αν υπάρχουν ηγέτες, είναι συνήθως προσωρινοί και δεν έχουν καμία δύναμη πέρα από την ικανότητά τους να πείθουν. Αν και το κυνήγι/συλλογή τροφής και η καλλιέργεια με καθάρισμα του εδάφους όντως μεταβάλλουν το τοπικό περιβάλλον και μερικές φορές είναι σπάταλες, έχουν αποδειχθεί οικολογικά σταθερές προσαρμογές. Η συλλογή τροφής χρησιμοποιείται από την ανθρωπότητα εδώ και τρία εκατομμύρια χρόνια, ενώ η καλλιέργεια χρησιμοποιείται στη λεκάνη του Αμαζονίου εδώ και περίπου 9000 χρόνια. Οι πολιτισμοί μικρής κλίμακας που επιβιώνουν σήμερα προτιμούν γενικά τον παραδοσιακό τρόπο ζωής τους και πολλοί από αυτούς ασκούν σήμερα εντυπωσιακή πολιτική αντίσταση ενάντια στις εταιρείες και τις κυβερνήσεις που επιδιώκουν να τους αφομοιώσουν με τη βία, ώστε να εκμεταλλευτούν τη γη και την εργασία τους. Οι άνθρωποι σπάνια εισέρχονται σε μαζικές οργανώσεις χωρίς να εξαναγκάζονται, καθώς αυτές οδηγούν στην ύφεση της ελευθερίας και της υγείας».

Θα πρέπει επίσης να προστεθεί ότι οι πριμιτιβιστές αντιμετωπίζουν τον άνθρωπο ως ισότιμο ον με τα άλλα. Οι απόψεις τους για το θέμα αυτό μπορούν να χαρακτηριστούν βιοκεντρικές. Ο βιοκεντρισμός εξισορροπεί τον ανθρώπινο κόσμο με τα φυτά, τα ζώα, το κλίμα, τη γεωγραφία και το πνεύμα του τόπου όπου ζει ο άνθρωπος. Δεν υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα στον άνθρωπο και το περιβάλλον του, διαχωρισμός και αντικειμενοποίηση, κυριαρχία και έλεγχος.

Οι πριμιτιβιστές εμπνευσμένοι από τα οράματα της αναρχίας ανέλυσαν πως η αναρχία είναι μια κατάσταση του πνεύματος, μια κουλτούρα χωρίς εκμετάλλευση, εξουσία και ιδιοκτησία. Πριν από τον πολιτισμό και έξω από αυτόν, πολλοί πολιτισμοί υπήρχαν σε κατάσταση αναρχίας. Σημαίνει την προσήλωση σε έναν εξισωτικό τρόπο ύπαρξης, στον οποίο οι άνθρωποι δεν ζουν για να παράγουν, αλλά συντηρούνται με ό,τι τους έχει δοθεί από τη φύση. Πρόκειται για μια ελευθερία την οποία βιώνουν όλα τα ζώα. Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι οι διαπροσωπικές σχέσεις σε αυτές τις κοινωνίες στερούνταν κανόνων. Όπως υποστηρίζει ο Jacek Kurczewski, στις κοινωνίες χωρίς κράτος μπορούν να παρατηρηθούν διάφοροι τύποι κανόνων που καθορίζουν τη σωστή ανθρώπινη συμπεριφορά: «Σε αυτούς τους κανόνες, σύμφωνα με το κοινό, περιέχονται τα καθήκοντα ή οι εξουσίες κάθε μέλους της κοινότητας. Υπάρχουν περισσότερο ή λιγότερο καθορισμένα συστήματα κανόνων. Στη σύγχρονη κρατική κοινωνία, οι δεσμευτικοί κανόνες δημιουργούνται ή εγκρίνονται από συγκεκριμένα νομοθετικά όργανα και στη συνέχεια μεταβιβάζονται σε ενιαία μορφή προς χρήση. Σε μια παραδοσιακή (προ-αλφαβήτου) κοινωνία και χωρίς κεντρική εξουσία, η κατάσταση είναι διαφορετική. Η συνοχή των κανόνων εξασφαλίζεται από τη συνοχή της παράδοσης και τη συνοχή της εμπειρίας. Επιπλέον, οι κανόνες αυτοί ισχύουν γενικά σε μια μικρή περιοχή και μεταξύ σχετικά εσωτερικά αδιαφοροποίητων κοινοτήτων».

Ο John Zerzan κατέληξε στο συμπέρασμα πως η εποχή των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών ήταν ένας ευχάριστος τρόπος ζωής χωρίς φτώχεια και ολοήμερη εργασία. Με μυθικούς όρους, μπορεί να περιγραφεί ως μια «χρυσή εποχή» που χαρακτηριζόταν από ειρήνη. Οι τροφοσυλλέκτες και οι κυνηγοί ζούσαν σε μια κατάσταση που ήταν ένας συνδυασμός ολιγόωρης εργασίας και υλικής αφθονίας. Εργάζονταν λιγότερο και έκαναν λιγότερο απαιτητικές εργασίες από ό,τι οι αγρότες. Οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες απέρριπταν την επιθετικότητα και τον ανταγωνισμό, μοιράζονταν τον πλούτο, εκτιμούσαν την ισονομία και την προσωπική αυτονομία αλλά και τη συνεργασία σε ομάδες.

Συνοψίζοντας: οι πριμιτιβιστές ασκούν κριτική στον πολιτισμό από μια αναρχική οπτική γωνία, με στόχο να δρομολογήσουν έναν ολοκληρωμένο μετασχηματισμό της ανθρώπινης ζωής. Φιλοδοξούν να είναι ελεύθερα άτομα σε ελεύθερες κοινότητες, να ζουν σε αρμονία με άλλους ανθρώπους και με τη βιόσφαιρα. Η εξουσία, η τεχνολογία ή η θρησκεία αναλύονται από τους πριμιτιβιστές ως αναπόσπαστο μέρος του πολιτισμού: «ο αναρχο-πριμιτιβισμός επιδιώκει να αναβιώσει την απλότητα της ζωής και την αρμονία με τη φύση που γνώρισε η ανθρωπότητα πριν από τον πολιτισμό. Αντιπαραβάλλει τις καταστροφικές συνέπειες του πολιτισμού με τα φυσικά πλεονεκτήματα των πρωτόγονων πολιτισμών, τονίζοντας την πρώιμη και θεωρούμενη ευτυχέστερη ζωή που μπορούσαν να απολαύσουν οι νομαδικοί άνθρωποι. Σύμφωνα με τους αναρχο-πριμιτιβιστές, εκείνη την εποχή η φύση δεν ήταν αντικείμενο προς εξημέρωση και χειραγώγηση. Όμως, με την εγκαθίδρυση του συμβολικού πολιτισμού, η φύση άρχισε να αντικειμενοποιείται, γεγονός που με τη σειρά του είχε ως αποτέλεσμα την εξημέρωση του ατόμου».

Η πριμιτιβιστική σκέψη είναι ένα παράδειγμα συνδυασμού των επιχειρημάτων που χρησιμοποιούνται στην κριτική του πολιτισμού με ιδέες για ένα μέλλον απαλλαγμένο από τα ελαττώματα του πολιτισμού. Η έννοια του «απολίτιστου» μέλλοντος είναι στον πριμιτιβισμό η έννοια της αναρχίας, η οποία κατά τη γνώμη των ηγετών αυτής της πολιτικής σκέψης υπήρχε στο βαθύ παρελθόν. Στον πριμιτιβισμό, ωστόσο, οι εικόνες του παρελθόντος είναι εξιδανικευμένες και δεν ανταποκρίνονται πάντα στην πραγματικότητα εκείνων των εποχών.

Είναι σαφές στη σκέψη του John Zerzan πως η εναντίωση στον πολιτισμό υποκινείται από θέσεις ελευθερίας, και επομένως από θέσεις που χαρακτηρίζουν τον αναρχισμό. Ωστόσο, η βιβλιογραφία των πριμιτιβιστών δείχνει πως αυτό δεν ισχύει πάντα για άλλους υποστηρικτές του πριμιτιβισμού. Είναι η αντίθεσή τους στα χαρακτηριστικά του σύγχρονου πολιτισμού που τους σπρώχνει προς τις ιδέες της αναρχίας. Ωστόσο, αν ήταν σε θέση να φανταστούν ένα διαφορετικό μέλλον – ένα μέλλον που δεν είναι αναρχικό αλλά που αποτελεί άρνηση του σύγχρονου πολιτισμού, ίσως να οδηγούνταν προς τέτοιες ιδέες. Έτσι, δεδομένου πως η κριτική της εξουσίας, της πατριαρχίας, της τεχνολογίας, της θρησκείας, της ρύπανσης, της ασθένειας υποκινείται στον πριμιτιβισμό από την πρωταρχική αξία της ελευθερίας, είναι σωστό να μιλάμε για αναρχο-πριμιτιβισμό, επειδή είναι η ιδέα της ελευθερίας που είναι η κεντρική αξία αυτής της σκέψης και οι άλλες κριτικές αξίες είναι δευτερεύουσες σε σχέση με αυτήν. Ωστόσο, αν η κριτική του πολιτισμού στον πριμιτιβισμό υποκινείται από τις επιθυμίες για επιστροφή στη ζωή σε ένα καθαρό περιβάλλον, την ισότητα των φύλων, τις οικογενειακές κοινότητες, τη σωματική και ψυχική υγεία και την ιδιότητα του πολίτη που λαμβάνει υπόψη την επιθυμία των ανθρώπων να ελέγχουν τη ζωή τους, οι οποίες για τους υποστηρικτές του πριμιτιβισμού είναι ορατές σε εποχές αναρχίας που βρίσκονται στο βαθύ παρελθόν, δεν είναι σωστό να μιλάμε για αναρχο-πριμιτιβισμό, επειδή τα κίνητρα των υποστηρικτών του πριμιτιβισμού και του αναρχο-πριμιτιβισμού είναι διαφορετικά, αν και έχουν παρόμοιο στόχο. Είναι μόνο ο κοινός τους στόχος – η κατάσταση της αναρχίας – που δικαιολογεί εν μέρει την εναλλάξιμη χρήση αυτών των όρων. Το να είσαι αναρχο-πριμιτιβιστής σημαίνει επίσης ότι είσαι πριμιτιβιστής, αλλά το αντίστροφο δεν ισχύει πάντα.

Τρανσουμανισμός Ή Αναρχο-Τρανσουμανισμός;

Ο πριμιτιβισμός είναι ένα ρεύμα πολιτικής σκέψης του οποίου οι ιδρυτές και οι υποστηρικτές αναζητούν στο παρελθόν λύσεις για τα προβλήματα του παρόντος και για ένα ιδανικό όραμα για τον κόσμο. Ο πριμιτιβισμός είναι επομένως μια αναδρομική μορφή σκέψης. Στον αντίθετο πόλο βρίσκεται ο τρανσουμανισμός. Πρόκειται για μια προοπτική μορφή σκέψης, δηλαδή για τη πιθανή μορφή του τι θα έπρεπε να είναι απάντηση σε ένα ατελές παρόν, που φτάνει μέχρι το μακρινό μέλλον: «η φιλοσοφία του τρανσουμανισμού καθοδηγείται από ένα εξελισσόμενο όραμα για μια πιο ενεργητική προσέγγιση της τεχνολογικής πολιτικής. Το όραμα αυτό, σε αδρές γραμμές, είναι το εξής: Να δώσουμε τη δυνατότητα σε όσους το επιθυμούν να ζήσουν πολύ περισσότερο και υγιέστερα, να βελτιώσουν τη μνήμη τους και τις άλλες διανοητικές ικανότητες τους, να βελτιώσουν τις συναισθηματικές τους εμπειρίες και την υποκειμενική τους αίσθηση της ευημερίας και γενικά να επιτύχουν μεγαλύτερο βαθμό ελέγχου της ζωής τους».

Ένας από τους δημιουργούς του τρανσουμανισμού είναι ο Σουηδός φιλόσοφος Nick Bostrom (γεννημένος το 1973), που παρατέθηκε παραπάνω. Έγραψε πως: «Ο τρανσουμανισμός είναι ένας τρόπος σκέψης για το μέλλον που βασίζεται στην παραδοχή ότι το ανθρώπινο είδος με τη σημερινή του μορφή δεν αντιπροσωπεύει το τέλος της εξέλιξης μας, αλλά μάλλον μια σχετικά πρώιμη φάση της».

Ο Nick Bostrom όρισε τον τρανσουμανισμό ως εξής: «Το διανοητικό και πολιτιστικό κίνημα που επιβεβαιώνει τη δυνατότητα και την επιθυμητότητα της ριζικής βελτίωσης της ανθρώπινης κατάστασης μέσω της εφαρμοσμένης λογικής, ιδίως με την ανάπτυξη και την ευρεία διάθεση τεχνολογιών για την εξάλειψη της γήρανσης και τη σημαντική ενίσχυση των ανθρώπινων διανοητικών, σωματικών και ψυχολογικών ικανοτήτων». Ο Bostrom έγραψε επίσης ότι οι τρανσουμανιστές περιγράφουν τους εαυτούς ως εξής: «Η μελέτη των προεκτάσεων, των υποσχέσεων και των πιθανών κινδύνων των τεχνολογιών που θα μας επιτρέψουν να ξεπεράσουμε τους θεμελιώδεις ανθρώπινους περιορισμούς, όπως και η σχετική μελέτη των ηθικών ζητημάτων που εμπλέκονται στην ανάπτυξη και τη χρήση τέτοιων τεχνολογιών. Ο τρανσουμανισμός μπορεί να θεωρηθεί ως προέκταση του ανθρωπισμού, από τον οποίο προέρχεται εν μέρει. Οι ανθρωπιστές πιστεύουν πως οι άνθρωποι έχουν σημασία, πως τα άτομα έχουν σημασία. Μπορεί να μην είμαστε τέλειοι, αλλά μπορούμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα προωθώντας την ορθολογική σκέψη, την ελευθερία, την ανεκτικότητα, τη δημοκρατία και το ενδιαφέρον για τους συνανθρώπους μας. Οι τρανσουμανιστές συμφωνούν με αυτό, αλλά δίνουν επίσης έμφαση στο ότι έχουμε τη δυνατότητα να γίνουμε τέλειοι. Ακριβώς όπως χρησιμοποιούμε ορθολογικά μέσα για να βελτιώσουμε την ανθρώπινη κατάσταση και τον εξωτερικό κόσμο, μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε παρόμοια μέσα για να βελτιώσουμε τον εαυτό μας, τον ανθρώπινο οργανισμό. Με αυτόν τον τρόπο, δεν περιοριζόμαστε στις παραδοσιακές ανθρωπιστικές μεθόδους, όπως η εκπαίδευση και η πολιτιστική ανάπτυξη. Μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε τεχνολογικά μέσα που θα μας επιτρέψουν τελικά να κινηθούμε πέρα από αυτό που κάποιοι θεωρούν ως ‘ανθρώπινο’».

Ο τρανσουμανισμός δεν είναι ένα ενιαίο κίνημα και δεν αποτελεί ομοιογενή σκέψη. Αναφερόμενοι στα ευρήματα του Ινστιτούτου Ηθικής και Αναδυόμενων Τεχνολογιών (Institute for Ethics and Emerging Technologies), με βάση τις τυπολογίες των ίδιων των υποστηρικτών του τρανσουμανισμού, μπορούν να καταγραφούν τα ακόλουθα ρεύματα του τρανσουμανισμού:

– Εξτροπιανισμός (Extropianism), οι οπαδοί του οποίου υποστηρίζουν μια ενεργητική προσέγγιση της ανθρώπινης εξέλιξης και προόδου, με μεγάλη έμφαση στον ορθολογισμό και την αισιοδοξία·

– Σινγκιουλαριταριανισμός ή Μοναδικοτακισμός (Singularitarianism), που βασίζεται στην πεποίθηση ότι η τεχνολογική μοναδικότητα (Singularity), ως στιγμή στην ιστορία του κόσμου, είναι εφικτή και αναγκαία, και ότι η μετάβαση σε έναν μετα-ανθρώπινο κόσμο θα είναι ένα ξαφνικό γεγονός που θα επιτευχθεί μέσω της υπερ-νοημοσύνης των μηχανών·

– Ηδονιστική Επιταγή (Hedonistic Imperative), στόχος της οποίας είναι η κατάργηση του πόνου μέσω των επιτευγμάτων της γενετικής και της νανοτεχνολογίας·

– Δημοκρατικός Τρανσουμανισμός (Democratic Transhumanism), που ορίζεται ως σύνθεση του τρανσουμανισμού με την κοινωνική συνείδηση και τις δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων, υποστηρίζοντας την ισότιμη πρόσβαση στις τεχνολογίες βελτίωσης του ανθρώπου για την προώθηση της κοινωνικής ισότητας και τη μείωση των διαχωρισμών μεταξύ των κοινωνικοοικονομικών τάξεων·

– Επιβιωτικός Τρανσουμανισμός (Survivalist Transhumanism), ο οποίος υποστηρίζει τη ριζική παράταση της ζωής και την ήττα του θανάτου ως απώτερο στόχο του τρανσουμανισμού,

– Ελευθεριστικός Τρανσουμανισμός (Libertarian Transhumanism), ένας συνδυασμός ελευθερισμού και τρανσουμανισμού, οι οπαδοί του οποίου επιθυμούν την πρόσβαση σε τεχνολογίες που ενισχύουν τις ανθρώπινες ικανότητες και θεωρούν τον εκσυγχρονισμό ως ατομικό δικαίωμα·

– Θρησκευτικός Τρανσουμανισμός (Religious Transhumanism), που αναγνωρίζει τη συμβατότητα των (διαφορετικών) θρησκειών με τις αξίες του τρανσουμανσιμού·

– Κοσμοπολίτικος Τρανσουμανισμός (Cosmopolitan Transhumanism), ο οποίος αναγνωρίζει πως η ταχεία ανάπτυξη της τεχνολογίας είναι αναπόφευκτη, μπορεί να είναι κάτι χρήσιμο αν η ανθρωπότητα εγκαταλείψει τις εθνικιστικές, πατριωτικές και γεωπολιτικές δεσμεύσεις υπέρ μιας παγκόσμιας ιθαγένειας που καλλιεργεί τη συνεργασία και τα αμοιβαία οφέλη της προόδου·

– Κοσμισμός (Cosmism), σύμφωνα με τον οποίο η επιστήμη στη σημερινή της μορφή, όπως και η θρησκεία και η φιλοσοφία, μπορεί να αποδειχθεί υπερβολικά περιορισμένη για την κατανόηση της ζωής, του νου, της κοινωνίας και της πραγματικότητας, αλλά διδάσκει επίσης πως η ενεργή ενασχόληση με τον κόσμο, τη μελέτη και τη μηχανική, καθώς και ο ευγενής και ευφυής αυτοστοχασμός, θα μας επιτρέψουν να ανακαλύψουμε το επόμενο στάδιο στην εξέλιξη της συλλογικής σκέψης·

– Αναρχο-τρανσουμανισμός (Anarcho-transhumanism), ο οποίος υποθέτει πως, χάρη στις τεχνολογικές εξελίξεις, η ανάγκη ύπαρξης κρατών θα εξαφανιστεί.

Ανεξάρτητα από το ρεύμα του τρανσουμανισμού, όλοι οι υποστηρικτές του υποστηρίζουν την επιδίωξη της τελειότητας, συνέπεια της οποίας θα είναι η μετατροπή ενός ανθρώπου σε διάνθρωπο (transhuman) και στη συνέχεια σε μετάνθρωπο (posthuman). Αυτό θα ήταν ένα μη ανθρώπινο και τέλειο ον. Στην πορεία τους προς αυτόν τον στόχο, οι τρανσουμανιστές – ενώ είναι ακόμη άνθρωποι – θα πρέπει να καθοδηγούνται από τις αξίες που ορίζει ο Nick Bostrom.

Βασική αξία για τον Bostrom είναι: «Να έχουμε την ευκαιρία να εξερευνήσουμε το διανθρώπινο και το μετανθρώπινο πεδίο». Ενώ οι παράγωγες αξίες είναι:

– Δεν υπάρχει τίποτα κακό στην «επέμβαση στη φύση», η ιδέα της ύβρεως απορρίπτεται·

– Ατομική επιλογή στη χρήση τεχνολογιών βελτίωσης·

– Βελτίωση της κατανόησης – ενθάρρυνση της έρευνας και της δημόσιας συζήτησης· κριτική σκέψη, ανοιχτό μυαλό, επιστημονική έρευνα, ανοιχτή συζήτηση για το μέλλον·

– Να γίνουμε πιο έξυπνοι – ατομικά, συλλογικά και να αναπτύξουμε τη μηχανική νοημοσύνη·

– Προθυμία επανεξέτασης των παραδοχών καθώς προχωράμε·

– Το ανθρωπιστικό αναγεννησιακό ιδεώδες της σωστά αναπτυγμένης προσωπικότητας·

– Ρεαλισμός, μηχανική – και επιχειρηματικό πνεύμα·

– Επιβεβαίωση της ποικιλομορφίας της ζωής – φυλή, είδος, δόγμα, σεξουαλικός προσανατολισμός, τρόπος ζωής.

Το παραπάνω σύνολο τρανσουμανιστικών αξιών δείχνει πως η ουσία του τρανσουμανισμού είναι αυτό κατά του οποίου στρέφεται ο υπερανθρωπισμός. Και αυτό είναι οι ανθρώπινοι περιορισμοί και οι συνέπειές τους. Ένας άλλος τρανσουμανιστής, φιλόσοφος και μελλοντολόγος από την Αγγλία, ο Max More (Max T. O’Connor, γεν. 1964) στο κείμενο με τίτλο Letter to Mother Nature απαριθμεί τους διάφορους στόχους και τα αιτήματα των τρανσουμανιστών. Ακολουθούν ορισμένα αποσπάσματα: «Δεν θα ανεχτούμε πλέον την τυραννία των γηρατειών και του θανάτου», «Θα διευρύνουμε το αντιληπτικό μας εύρος με βιοτεχνολογικά και υπολογιστικά μέσα. Επιδιώκουμε να ξεπεράσουμε τις αντιληπτικές ικανότητες κάθε άλλου πλάσματος και να επινοήσουμε νέες αισθήσεις για να διευρύνουμε την εκτίμηση και την κατανόηση του κόσμου γύρω μας», «Θα βελτιώσουμε τη νευρωνική μας οργάνωση και ικανότητα, επεκτείνοντας την ενεργή μνήμη μας και ενισχύοντας τη νοημοσύνη μας», «Θα συμπληρώσουμε το νεοφλοιό με έναν ‘μετα-εγκέφαλο’. Αυτό το κατανεμημένο δίκτυο αισθητήρων, επεξεργαστών πληροφοριών και νοημοσύνης θα αυξήσει το βαθμό αυτογνωσίας μας και θα επιτρέψει τη ρύθμιση των συναισθημάτων μας», «Δεν θα είμαστε πλέον σκλάβοι των γονιδίων μας. Θα αναλάβουμε τον έλεγχο του γενετικού μας προγραμματισμού και θα επιτύχουμε την κυριαρχία πάνω στις βιολογικές και νευρολογικές μας διαδικασίες. Θα διορθώσουμε όλα τα ατομικά και ανθρώπινα ελαττώματα που έχουν απομείνει από την εξέλιξη μέσω φυσικής επιλογής. Δεν θα αρκεστούμε σε αυτό, θα επιδιώξουμε την πλήρη επιλογή της σωματικής μας μορφής και λειτουργίας, τελειοποιώντας και αυξάνοντας τις φυσικές και πνευματικές μας ικανότητες πέρα από εκείνες οποιουδήποτε ανθρώπου στην ιστορία», «Θα αναδιαμορφώσουμε προσεκτικά αλλά και τολμηρά τα μοτίβα των κινήτρων μας και τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις με τρόπους που εμείς, ως άτομα, θεωρούμε υγιείς», «Αν και επιδιώκουμε την κυριαρχία επί της βιοχημείας μας, θα ενσωματώνουμε όλο και περισσότερο τις εξελισσόμενες τεχνολογίες μας στον εαυτό μας».

Οι τρανσουμανιστικές αξίες που διατύπωσε ο Nick Bostrom και τα αξιώματα του Max More βασίστηκαν στην ιδέα της ελευθερίας για τη βελτίωση και την τελειοποίηση του ανθρώπου. Η ελευθερία αποτελεί αξίωμα του αναρχισμού, αλλά οι αξίες στον τρανσουμανισμό είναι η βελτίωση και η τελειοποίηση. Ο συνδυασμός τους αποτελεί την ουσία του αναρχο-τρανσουμανισμού. Ο αναρχο-τρανσουμανισμός είναι η αναγνώριση ότι η κοινωνική ελευθερία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την υλική ελευθερία και ότι η ελευθερία είναι εν τέλει θέμα επέκτασης των ανθρώπινων δυνατοτήτων και ευκαιριών για τη συνεργασία με τον κόσμο γύρω από τον άνθρωπο. Αυτό σημαίνει όχι μόνο να απελευθερωθούμε από τους αυθαίρετους περιορισμούς που τα σώματα μπορούν να επιβάλλουν στους ανθρώπους, αλλά και να είμαστε ελεύθεροι να διαμορφώνουμε τον κόσμο γύρω μας. Σημαίνει υπέρβαση των περιορισμών του φύλου, της γενετικής και όλης της ανθρώπινης εμπειρίας. Σημαίνει να αμφισβητούμε τους περιορισμούς και να επιδιώκουμε να αλλάξουμε τις συνθήκες που διέπουν τα ανθρώπινα όντα. Ο αναρχο-τρανσουμανισμός είναι ο ισχυρισμός ότι αν υπάρχουν τα εργαλεία για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται, γιατί κανείς δεν θα πρέπει να βιώνει πείνα ή άλλες ελλείψεις αν μπορούν να εξαλειφθούν.

Σύμφωνα με την παραπάνω άποψη, ο αναρχο-τρανσουμανισμός είναι συνέπεια της τρανσουμανιστικής σκέψης. Γιατί σημαίνει ελευθερία από τους περιορισμούς της ανθρώπινης φύσης και ελευθερία για τη βελτίωση και την τελειοποίηση του ανθρώπου.

Ο αναρχο-τρανσουμανισμός είναι ένα ρεύμα της αναρχικής σκέψης όταν αντιμετωπίζει την ιδέα της ελευθερίας ως πρωταρχική αξία και ως προϋπόθεση για άλλες αξίες και τη βελτίωση και την τελειοποίηση του ανθρώπου ως μεθόδους για την επίτευξη του στόχου της ελευθερίας. Ο αναρχο-τρανσουμανισμός δεν αποτελεί ρεύμα της αναρχικής σκέψης όταν η πρωταρχική του αξία είναι η τελειοποίηση του ανθρώπου και η μετατροπή του σε μετάνθρωπο, και ένα κράτος χωρίς εξουσία και ιεραρχία είναι το αποτέλεσμα της επίτευξης της τελειότητας από τους μετανθρώπους.

Μια ακόμη πτυχή φαίνεται να είναι σημαντική στην ανάλυση της σχέσης μεταξύ του τρανσουμανισμού και του αναρχισμού. Επειδή ο τρανσουμανισμός στοχεύει στη δημιουργία τέλειων όντων, θα οδηγεί πάντα στον αναρχο-τρανσουμανισμό. Τα τέλεια όντα δεν χρειάζονται την εξουσία και μπορούν να απολαμβάνουν την ελευθερία χωρίς την απειλή των αρνητικών συνεπειών της. Το πρόβλημα είναι ότι το μέλλον που φαντάζονται οι τρανσουμανιστές είναι ένα μέλλον όχι ανθρώπων, αλλά μετα-ανθρώπων. Και ο αναρχισμός δεν σκέφτεται τέτοιες «μορφές ζωής» όπως διάνθρωποι και μετάνθρωποι.

Κρυπτοαναρχισμός – Αναρχισμός Στον Εικονικό Κόσμο

Ο κρυπτοαναρχισμός είναι ένα ρεύμα κοινωνικής σκέψης και μια πρακτική δραστηριότητας που εκδηλώνεται στον εικονικό κόσμο, απαλλαγμένα από κρατικές παρεμβάσεις, καθώς και με τη δημιουργία εικονικού χώρου με σκοπό την εκτόπιση του κράτους από περιοχές όπου εκδηλώνεται η κυριαρχία του.

Οι υποστηρικτές του κρυπτοαναρχισμού αναγνωρίζουν την ανώτερη αποτελεσματικότητα της χρήσης κρυπτογραφικών μέσων για την επίτευξη της ελευθερίας έναντι της αποτελεσματικότητας άλλων μέσων και εργαλείων. Οι κρυπτοαναρχικοί είναι εκείνοι που συνειδητά και σκόπιμα επιδιώκουν να οικοδομήσουν μια αποκεντρωμένη και στη συνέχεια δικτυωμένη κοινωνία, την οποία η κρυπτογραφία προορίζεται να υπηρετήσει. Ωστόσο, υπάρχουν και ομάδες που χρησιμοποιούν κρυπτογραφικά εργαλεία χωρίς να δέχονται πως οδηγούν στην αναρχία. Χρησιμοποιούν τα κρυπτογραφικά εργαλεία για να επιδιώξουν τα δικά τους συμφέροντα, προωθώντας αναρχικές κοινωνικές σχέσεις. Προωθούν το μη κρατικό εμπόριο ή νέους τύπους μέσων πληρωμής. Τέτοια άτομα και ομάδες μπορούν να ενταχθούν στην πρακτική διάσταση της εφαρμογής του κρυπτοαναρχισμού. Επειδή, σύμφωνα με τους κρυπτοαναρχικούς, η ισχυρή κρυπτογραφία θα αποδείξει πως οι αυταρχικές κυβερνήσεις δεν είναι βιώσιμες. Στο όραμά τους, οι κυβερνήσεις δεν θα μπορούν να εισπράττουν φόρους και να ασκούν εξουσία σε έναν κόσμο όπου ένας μεγάλος αριθμός συναλλαγών θα είναι εντελώς ανώνυμος και ταυτόχρονα ασφαλής.

Ως κοινωνικό κίνημα, ο κρυπτοαναρχισμός, έτσι όπως ερμηνεύεται, έχει διαμορφωθεί από τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Το 1988, ο Αμερικανός μηχανικός Timothy C. May (1951-2018) έγραψε το Crypto Anarchist Manifesto, το οποίο διαβάστηκε στο διεθνές συνέδριο κρυπτολογίας Crypto’88 στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε ένα συνέδριο χάκερ την ίδια χρονιά. Το 1992, έγινε το ιδρυτικό έγγραφο του κρυπτοαναρχικού κινήματος. Ο Timothy C. May ολοκλήρωνε το μανιφέστο του με τα εξής λόγια: «Όπως η τεχνολογία της τυπογραφίας άλλαξε και μείωσε τη δύναμη των μεσαιωνικών συντεχνιών και της κοινωνικής δομής εξουσίας, έτσι και οι κρυπτογραφικές μέθοδοι θα αλλάξουν ριζικά τη φύση των εταιρειών και της κυβερνητικής παρέμβασης στις οικονομικές συναλλαγές. Σε συνδυασμό με τις αναδυόμενες αγορές πληροφοριών, η κρυπτογραφική αναρχία θα δημιουργήσει μια ρευστή αγορά για κάθε υλικό που μπορεί να μετατραπεί σε λέξεις και εικόνες. Και όπως ακριβώς μια φαινομενικά ασήμαντη εφεύρεση όπως το συρματόπλεγμα κατέστησε δυνατή την περίφραξη τεράστιων ράντζων και αγροκτημάτων, αλλάζοντας έτσι για πάντα τις έννοιες της γης και των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας στη μεθοριακή Δύση, έτσι και η φαινομενικά ασήμαντη ανακάλυψη ενός απόκρυφου κλάδου των μαθηματικών θα γίνει ο κόφτης που θα κόψει το συρματόπλεγμα γύρω από την πνευματική ιδιοκτησία. Σηκωθείτε, δεν έχετε τίποτα να χάσετε παρά μόνο τα συρματοπλέγματα σας!».

Η βάση του κρίσιμου πυρήνα της κρυπτοαναρχικής σκέψης είναι η άρνηση του κράτους που γίνεται στο πλαίσιο της ελευθεριακής σύμβασης, χρησιμοποιώντας αναφορές στα επιτεύγματα της πληροφορικής, στην ανάπτυξη του Διαδικτύου και της κρυπτογραφίας. Το κράτος αντιμετωπίζεται από τους κρυπτοαναρχικούς ως ανταγωνιστής που περιορίζει την ατομική ελευθερία μέσω του ιστορικά καθιερωμένου συστήματος κυριαρχίας και διείσδυσης της εξουσίας σε όλους τους τομείς της ατομικής ζωής. Οι κρυπτοαναρχικοί είναι απέναντι στην οικειοποίηση του εικονικού χώρου από τα κράτη και τις πολυεθνικές εταιρείες. Προσπάθησαν να τον κρατήσουν ελεύθερο από τις παρεμβάσεις τους. Αυτό επιβεβαιώνεται από τα λόγια της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας του Κυβερνοχώρου από το 1996, γραμμένη από τον John Perry Barlow: «Κυβερνήσεις του Βιομηχανικού Κόσμου, κουρασμένοι γίγαντες από σάρκα και ατσάλι, έρχομαι από τον Κυβερνοχώρο, τη νέα πατρίδα του Νου. Εκ μέρους του μέλλοντος, ζητώ από εσάς του παρελθόντος να μας αφήσετε ήσυχους. Δεν είστε ευπρόσδεκτοι ανάμεσά μας. Δεν έχετε καμία κυριαρχία εκεί που συγκεντρωνόμαστε. Δεν έχουμε εκλεγμένη κυβέρνηση, ούτε είναι πιθανό να έχουμε, γι’ αυτό σας απευθύνομαι με μεγαλύτερη εξουσία από αυτή, με εκείνη την οποία μιλάει πάντα η ίδια η ελευθερία. Δηλώνω ότι ο παγκόσμιος κοινωνικός χώρος που οικοδομούμε είναι φυσικά ανεξάρτητος από τις τυραννίες που προσπαθείτε να μας επιβάλλετε. Δεν έχετε κανένα ηθικό δικαίωμα να μας κυβερνάτε ούτε διαθέτετε μεθόδους επιβολής που να έχουμε πραγματικό λόγο να τις φοβόμαστε. Οι κυβερνήσεις αντλούν τις εξουσίες τους από τη συναίνεση των κυβερνώμενων. Ούτε ζητήσατε ούτε λάβατε τη δική μας. Δεν σας προσκαλέσαμε. Δεν μας γνωρίζετε, ούτε γνωρίζετε τον κόσμο μας. Ο κυβερνοχώρος δεν βρίσκεται εντός των συνόρων σας. Μη νομίζετε ότι μπορείτε να τον χτίσετε, σαν να ήταν δημόσιο έργο. Δεν μπορείτε. Είναι μια πράξη της φύσης και αναπτύσσεται μόνος του μέσα από τις συλλογικές μας ενέργειες».

Ο κρυπτοαναρχισμός είναι επομένως η έκκληση για την απελευθέρωση του κυβερνοχώρου από την εξουσία του κράτους. Ωστόσο, είναι επίσης ένα αίτημα για την ελευθερία των ατόμων που σερφάρουν στο Διαδίκτυο από την εξουσία του κράτους. Οι κρυπτο-αναρχικοί χρησιμοποιούν κρυπτογραφικά μέσα για να αποφύγουν τη δίωξη από το κράτος, παρέχοντας και ανταλλάσσοντας πληροφορίες στα δίκτυα υπολογιστών για την προστασία της ιδιωτικής τους ζωής. Πρόκειται για την υλοποίηση ενός παραφρασμένου αιτήματος του αναρχικού Peter Kropotkin (1842-1921): «Από τον καθένα σύμφωνα με τον κώδικα, στον καθένα σύμφωνα με τα κλειδιά!», στη σκέψη του οποίου βασίζονται κυρίως οι επιγονικοί μη ελευθεριστές αναρχικοί.

Ο χώρος όπου υλοποιούνται οι ιδέες του κρυπτοαναρχισμού είναι το «Darknet». Το Darknet (ή Deepweb) είναι ένα δίκτυο κρυμμένο από τις δημοφιλείς μηχανές αναζήτησης, όπως η Google, η Bing ή η Yahoo. Οι ιστότοποι στο Darknet – ανώνυμοι ιστότοποι, καταστήματα, φόρουμ, πύλες – έχουν την κατάληξη domain .onion. Αυτό παρέχει στους επισκέπτες τους δυνητικά μεγαλύτερη ανωνυμία. Ως εκ τούτου, υπάρχουν «κρυφά» και οι γνώστες μοιράζονται τις διευθύνσεις τους, μπορούν επίσης να αναζητηθούν με ειδικές μηχανές αναζήτησης (για παράδειγμα Grams). Για να περιηγηθεί στο περιεχόμενο του Darknet, ο χρήστης δεν χρειάζεται να έχει προχωρημένες γνώσεις στον τομέα της πληροφορικής ή επαγγελματικό εξοπλισμό. Το μόνο που πρέπει να κάνει είναι να κατεβάσει ένα κατάλληλο πρόγραμμα περιήγησης όπως το Tor (The Onion Router) και να το εγκαταστήσει στον υπολογιστή του. Το Tor είναι μια τροποποιημένη έκδοση του Firefox. Ωστόσο, παρέχει απόκρυψη της διεύθυνσης IP του προγράμματος περιήγησης αποτρέποντας την ανάλυση της κίνησης δικτύου. Ταυτόχρονα, το Tor χρησιμοποιεί κρυπτογράφηση πολλαπλών επιπέδων για να διασφαλίσει την εμπιστευτικότητα της μετάδοσης δεδομένων μεταξύ των δρομολογητών. Οι διευθύνσεις στο Darknet εισάγονται απευθείας, αλλά μοιάζουν πολύ πιο μυστηριώδεις από τις κανονικές διευθύνσεις URL, π.χ. http://zqktlwi4fecvo6ri.onion. Στο πρόγραμμα περιήγησης Tor, ο χρήστης μπορεί επίσης να ανοίξει «κανονικές» ιστοσελίδες. Η τεχνολογία που χρησιμοποιείται στο Darknet είναι παρόμοια με τις υπηρεσίες ανωνυμοποίησης. Στο δίκτυο Tor, οι ιστότοποι του Darknet φιλοξενούνται σε μεμονωμένους υπολογιστές. Όταν ανοίγει μια διεύθυνση, τα πακέτα δεδομένων ρέουν μέσω δύο τυχαία επιλεγμένων κόμβων Tor, τα οποία κάθε φορά δίνουν στο πακέτο μια νέα διεύθυνση IP κάλυψης. Η μεταφορά δεδομένων κρυπτογραφείται μέχρι το τελευταίο κόμβο, στο τέλος του οποίου τα μεταδιδόμενα δεδομένα φτάνουν στον παραλήπτη σε ανοιχτή μορφή.

Οι συναλλαγές στο Darknet πραγματοποιούνται με τη χρήση ανώνυμων καρτών πληρωμής ή, συνηθέστερα, του ψηφιακού νομίσματος bitcoin. Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του bitcoin είναι η αποκέντρωσή του. Κανένας θεσμός δεν ελέγχει το δίκτυο bitcoin. Τα bitcoin «εξορύσσονται» χρησιμοποιώντας υπολογιστική ισχύ σε ένα κατανεμημένο δίκτυο. Το δίκτυο αυτό επεξεργάζεται επίσης και τις συναλλαγές που πραγματοποιούνται με τη χρήση bitcoin. Το bitcoin, σε αντίθεση με τα παραδοσιακά νομίσματα που ιστορικά βασίζονται στον χρυσό, βασίζεται σε έναν μαθηματικό τύπο.

Η χρήση του όρου «κρυπτοαναρχισμός» είναι μια άμεση αναφορά στην ιδέα της ελευθερίας (ερμηνευόμενης με ατομικιστικό τρόπο, άρα διαφορετικής από την ερμηνεία που ενυπάρχει στον επιγονικό αναρχισμό) από την κρατική παρέμβαση στις διαπροσωπικές σχέσεις και την ελευθερία δημιουργίας τους με βάση τις ανεμπόδιστες επιδιώξεις των ατόμων και των ομάδων που σχηματίζουν, καθώς και σε μορφές δράσης που βασίζονται στην απόκρυψη (κρυπτογράφηση) των πληροφοριών. Οι απαρχές του κρυπτοαναρχισμού μπορούν να εντοπιστούν στις εξελίξεις στην τεχνολογία της πληροφορίας, την κρυπτογραφία, τα εναλλακτικά μέσα ενημέρωσης και την ελευθεριακή σκέψη. Σε αυτό το πλαίσιο, πρέπει να αναφερθεί ότι σχέδια αντιοικονομίας εκπονήθηκαν, μεταξύ άλλων, από τον ελευθεριστή Samuel Edward Konkin III (1947-2004), για τον οποίο βασικό ρόλο στην οικονομία έπρεπε να διαδραματίσουν οι τομείς που καταπιέζονται από το κράτος, όπως η πορνεία και η διακίνηση ναρκωτικών.

Ο κρυπτοαναρχισμός δεν είναι αναρχισμός που βασίζεται στη σκέψη των προδρόμων του αναρχισμού από τον 19^ο αιώνα και τις αρχές του 20^ου αιώνα. Είναι ένας ατομικιστικός αναρχισμός με ελευθεριστικές καταβολές, που προωθεί τη χρήση νέων μέσων και εργαλείων στον αγώνα για την ελευθερία από την κρατική παρέμβαση. Δεν αναγνωρίζει τις παραδοσιακές επαναστατικές μορφές αγώνα για την κοινωνική απελευθέρωση. Είναι αναρχισμός του 21^ου αιώνα, ατομικιστικός, σύγχρονος, που προωθεί τον αγώνα για ελευθερία στον εικονικό κόσμο, συνέπεια του οποίου μπορεί να είναι η ελευθερία στον πραγματικό κόσμο.

Συμπεράσματα

Ο αναρχοπριμιτιβισμός και ο αναρχοτρανσουμανισμός είναι δύο ρεύματα πολιτικής σκέψης με διαφορετική στάση απέναντι στον χρόνο. Το πρώτο αντιπροσωπεύει την αναδρομική πολιτική σκέψη, το δεύτερο την προοπτική σκέψη. Διαφέρουν ως προς την αναζήτηση του προτύπου μιας ιδανικής κοινωνίας στο μακρινό παρελθόν ή στη δημιουργία ενός οράματος για το μέλλον. Τόσο ο αναρχοπριμιτιβισμός όσο και ο αναρχοτρανσουμανισμός μπορούν να αντιμετωπιστούν ως ρεύματα του αναρχισμού μόνο εάν οι υποστηρικτές τους αντιμετωπίζουν την ιδέα της ελευθερίας ως πρωταρχική αξία, που διαμορφώνει δηλαδή άλλες αξίες και πτυχές των κοινωνικών τους αντιλήψεων. Ο αναρχοπριμιτιβισμός και ο αναρχοτρανσουμανισμός αντιληπτοί με τον τρόπο αυτό διαμορφώνουν το νέο πρόσωπο του αναρχισμού στον 21^ο αιώνα. Ωστόσο, αν το όραμα της αναρχίας είναι γι’ αυτούς μόνο μια συνέπεια του μετασχηματισμού του κόσμου, τότε αποτελούν τα ρεύματα του πριμιτιβισμού και του τρανσουμανισμού. Αυτό συμβαίνει με εκείνους τους πριμιτιβιστές που θεωρούν την κατάρρευση του πολιτισμού ως αναπόφευκτη διαδικασία και την κατάσταση αναρχίας της πρωτόγονης εποχής ως αναγκαία για την επιβίωση της ανθρωπότητας, τη μόνη δυνατή ή την πιο πιθανή. Αυτό συμβαίνει και με τους τρανσουμανιστές, οι οποίοι πιστεύουν ότι η αναρχία είναι φυσικό επακόλουθο της ανθρώπινης βελτίωσης και μετατροπής σε μετάνθρωπο. Δεν είναι η ιδέα της ελευθερίας που τους κινητοποιεί, αλλά οι ιδέες της βελτίωσης και της τελειότητας. Η ελευθερία είναι απλά η συνέπειά τους. Αυτό σημαίνει την επιβεβαίωση της υπόθεσης που διατυπώθηκε στην εισαγωγή του άρθρου.

Ωστόσο, τα πράγματα είναι διαφορετικά στην περίπτωση του κρυπτοαναρχισμού. Πρόκειται για σκέψη και δραστηριότητα που δεν βασίζεται στον αναρχισμό των αρχών του 20^ου αιώνα, στον οποίο η ιδέα της ελευθερίας είχε μια κοινωνική διάσταση. Η ελευθερία στον αναρχισμό εκείνης της εποχής αντιμετωπιζόταν ως αξία που εκδηλωνόταν μέσα από και προς τους άλλους ανθρώπους και όχι ως ανταγωνισμός μεταξύ ατόμων. Επομένως, ο κρυπτοαναρχισμός έχει διαφορετική – ελευθεριακή – γένεση και ο ελευθερισμός δεν αντιμετωπίζεται από τους κοινωνικούς αναρχικούς ως αναρχισμός. Παρ’ όλα αυτά, η ιδέα της ελευθερίας μπορεί να θεωρηθεί ως κυρίαρχη αξία στον κρυπτοαναρχισμό, και ενώ θα υλοποιηθεί στον εικονικό κόσμο, μπορεί επίσης να υλοποιηθεί στον πραγματικό κόσμο.

από: https://geniusloci2017.wordpress.com