Κείμενο από το βιβλίο Choses Vécues: Confessions (GrandsClassiques.com, 2018), διαθέσιμο από την ιστοσελίδα The Libertarian Labyrinth. O Leopold von Sacher-Masoch (1836-1895) ήταν συγγραφέας, αρθρογράφος και ουτοπικός σοσιαλιστής.
Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας
Ο μόνος που μου έκανε εντύπωση, μεταξύ των προπαγανδιστών και των ηγετών των Σλάβων, στο πανσλαβικό συνέδριο στην Πράγα, ήταν ο Mikhail Bakunin. Όπως όλοι οι αξιόλογοι Ρώσοι εκείνης της εποχής, προερχόταν από καλή οικογένεια, ήταν τζέντλεμαν, αξιωματικός, πολύ μορφωμένος, πλούσιος, και ως εκ τούτου απολύτως ανεξάρτητος, όπως ήταν ο Pushkin, ο Lermontoff, ο Tourgueneff. Δεν τον ενδιέφερε κανένα υλικό ζήτημα και δεν ήταν υποχρεωμένος να συμβιβαστεί με κανέναν. Μπορούσε να είναι ο ενθουσιώδης ιδεαλιστής που παρέμεινε μέχρι και το τέλος των ημερών του.
Στην Πράγα, ο Bakunin ήταν ένας όμορφος νεαρός άνδρας, γεμάτος σθένος, θέρμη, ενέργεια, μια επιβλητική προσωπικότητα τόσο λόγω της οργανικής δύναμης της φύσης του όσο και λόγω της διαύγειας του μυαλού του και της σαφήνειας των ιδεών του.
Εν τέλει, ήταν ο μόνος ανάμεσα σε όλους τους ενθουσιώδεις εκπροσώπους μιας νέας, δραστήριας και ταλαντούχας φυλής που ήξερε πολύ καλά τι ήθελε και με ποια μέσα θα πετύχαινε την πραγματοποίηση του ονείρου του, του πολιτικού και κοινωνικού του ιδανικού.
Κατά τη γνώμη του, η γενική ευρωπαϊκή επανάσταση θα μπορούσε να οδηγήσει μόνο στο τέλος της βασιλείας του τσάρου της Ρωσίας· αλλά πίστευε ότι μια σοβαρή και οριστική ένωση όλων των Σλάβων θα ήταν δυνατή μόνο την ημέρα που ένα ισχυρό κράτος, που διέθετε πολυάριθμο, καλά οργανωμένο και πειθαρχημένο στρατό, θα έθετε με τόλμη τον εαυτό του στην κεφαλή του κινήματος· και, σύμφωνα με αυτόν, αυτό το κράτος μπορούσε να είναι μόνο η Ρωσία.
Από τότε, τα γεγονότα τον δικαίωσαν, όταν δύο μικρά φιλόδοξα κράτη, το Πεδεμόντιο και η Πρωσία, με εξαιρετικούς στρατούς, τέθηκαν επικεφαλής του κινήματος που κατέληξε στην ενότητα της Ιταλίας και της Γερμανίας.
Θυμάμαι ιδιαίτερα μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον Bakunin που προκλήθηκε από ένα αστείο του πατέρα μου, ο οποίος είχε σκεφτεί να πειράξει τους Τσέχους υπενθυμίζοντάς τους ότι, παρά το μίσος τους για τους Γερμανούς, είχαν τελικά αναγκαστεί να χρησιμοποιήσουν τη γερμανική γλώσσα για τις συζητήσεις τους στο Σλαβικό Συνέδριο.
Ο Bakunin υπερασπίστηκε τους Γερμανούς και τους Μαγυάρους και καταδίκασε το φυλετικό μίσος εξίσου έντονα με το θρησκευτικό μίσος.
«Οι Γερμανοί μας κοροϊδεύουν», είπε ένας Τσέχος φοιτητής, «αντιμετωπίζουν το συνέδριό μας ως πύργο της Βαβέλ και τον πανσλαβισμό ως χίμαιρα».
«Λέγοντας ότι οι Γερμανοί έχουν άδικο», απάντησε ο Bakunin, «όπως ακριβώς οι Τσέχοι έχουν άδικο να μισούν τους Γερμανούς και οι Ούγγροι Σλάβοι να διεξάγουν πόλεμο εναντίον των Μαγυάρων. Είναι πάρα πολύ αληθές ότι οι σλαβικές λογοτεχνικές γλώσσες αναπτύχθηκαν χωριστά, πως απομακρύνθηκαν έτσι από την κοινή ρίζα και πως κατά συνέπεια οι πιο επιφανείς και πιο μορφωμένοι Σλάβοι μπορούν να καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον με δυσκολία· δεν είναι όμως μικρότερο σφάλμα να ισχυριστεί κανείς πως ο πανσλαβισμός είναι χίμαιρα. Αυτό το μειονέκτημα εξαφανίζεται τη στιγμή που θα αρχίσουμε να εξετάζουμε το τεράστιο πλεονέκτημα που προκύπτει από αυτό ακριβώς για τις κατώτερες τάξεις των σλαβικών λαών, οι οποίες μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους αρκετά εύκολα.
«Ενώ στη Γερμανία ο Πομερανός καταλαβαίνει με δυσκολία τα σαξονικά και ο Αννοβεριανός τα βαυαρικά· ενώ στην Ιταλία ο Ναπολιτάνος δυσκολεύεται να καταλάβει τον Τοσκανό και ο Πεδεμοντέζος τον Βενετσιάνο, ο Σέρβος ή ο Τσέχος χωρικός μπορεί να συνομιλήσει αρκετά καλά με τον Κοζάκο του Ντον και με τον Μαζούρο στις όχθες του Βιστούλα.
«Οι γλωσσικές διαφορές στη σλαβική φυλή διαχωρίζουν μόνο τους ανθρώπους σε ψηλές θέσεις, και αυτό το μειονέκτημα θα εξαφανιστεί την ημέρα που δεν θα αρκούνται πλέον στη γνώση της μητρικής τους γλώσσας και θα αποφασίσουν να μάθουν τα ρωσικά ως κοινή πολιτική γλώσσα.
«Αν λάβουμε υπόψη τις μικρές διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των διαφόρων λαϊκών σλαβικών γλωσσών και τον μικρό αριθμό διαλέκτων (η ρωσική γλώσσα έχει μόνο δύο διαλέκτους σε πενήντα εκατομμύρια ανθρώπους), φαίνεται αναμφισβήτητο ότι ο Bakunin είχε δίκιο και πως η πανσλαβική ενότητα έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να θριαμβεύσει απ’ ό,τι είχε η γερμανική και η ιταλική ενότητα.
«Σήμερα, με λίγα λόγια, όταν η Ιταλία και η Γερμανία έχουν κατορθώσει την ενότητα τους παρά τις πολλές διαλέκτους τους, παρά τα διαφορετικά συμφέροντα των διαφόρων εθνών, κανείς δεν θα έχει πλέον λόγο να θεωρεί τον πανσλαβισμό χίμαιρα. Είναι αδιαμφισβήτητο για όλους πως η Ρωσία, ένα κράτος εμφανώς προορισμένο από τη φύση του να παίξει τον κύριο ρόλο στον σλαβικό κόσμο, μπορεί να διαθέτει πολύ πιο ενεργά και ισχυρά μέσα απ’ ό,τι διέθεταν ποτέ το Πεδεμόντιο και η Πρωσία».
Ακόμα μια άλλη φορά άκουσα τον Bakunin να μιλάει για το ίδιο θέμα. Ήταν στο σπίτι της όμορφης βαρόνης de Neipperg. Όπως αυτός έτσι και εκείνη περίμενε τα πάντα από τη Ρωσία, αλλά υπό τον όρο ότι ο Τσάρος θα έβαζε τον εαυτό του επικεφαλής του κινήματος.
«Ποτέ», είπε ο Bakunin, «ένας ηγεμόνας δεν θα θέσει τον εαυτό του επικεφαλής μιας επανάστασης. Ο σκοπός στον οποίο πρέπει να προσβλέπουμε είναι μια σλαβική ομοσπονδία υπό ρωσική ηγεμονία αλλά αυτού του έργου της ένωσης πρέπει να προηγηθεί μια μεγάλη επανάσταση στη Ρωσία. Όσο η Ρωσία θα έχει μια απολυταρχική κυβέρνηση, εκεί θα υπάρχει δουλεία και ο Ρώσος αξιωματούχος θα είναι διεφθαρμένο όργανο, αυτό το μεγάλο κράτος δεν θα μπορέσει να εκπληρώσει την παγκόσμια ιστορική του αποστολή»
Η βαρόνη αρνούνταν πως ο στόχος θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της επανάστασης.
«Δεν ήταν η δημοκρατία», φώναξε, «που έκανε τις ιδέες του 1789 να θριαμβεύσουν, ήταν ο Ναπολέοντας. Χρειαζόμαστε έναν άνθρωπο που να είναι ο ίδιος δύναμη, και αυτός ο άνθρωπος δεν μπορεί παρά να είναι ο Τσάρος»
Ενώ μιλούσε έτσι με ζωντάνια, ως συνήθως, και τα μεγάλα διαυγή μάτια της έλαμπαν, με την παραφάνα της και τη χρυσή μπροκάρ καζαμπάικα της στολισμένη με γούνα ερμίνας, έμοιαζε με μια από εκείνες τις ευφυείς και δραστήριες τσαρίνες της παλιάς Ρωσίας, που συνήθιζαν να κάνουν το λαιμό οποιουδήποτε άνδρα τους πλησίαζε σκαμνί για τα πόδια τους.
Αυτή η πνευματώδης γυναίκα ανέπτυσσε τις ιδέες της με μεγάλη οξυδέρκεια και με πολύ έξυπνο τρόπο.
«Σε λίγο καιρό», έλεγε, μεταξύ άλλων, «τα πολιτικά ιδανικά θα περάσουν οριστικά στο παρασκήνιο. Όλα τα έθνη δεν θα έχουν πια παρά ένα και μόνο μέλημα: την επίτευξη της ενότητας. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό μεγάλων, πολύ ισχυρών κρατών. Αυτή η επιδίωξη, η ισχυρότερη επειδή είναι η πιο φυσική, θα σπρώξει όλα τα άλλα συμφέροντα στη σκιά για μεγάλο χρονικό διάστημα.
«Οι αγώνες της εποχής μας, που σχεδόν όλοι δόθηκαν στο όνομα της ελευθερίας, έχουν μικρή σημασία· στο πολύ κοντινό μέλλον οι αγώνες αυτοί θα γίνουν καθαρά εθνικοί αγώνες.
«Οι Σλάβοι, όπως τα άλλα έθνη, πρέπει να επιδιώξουν την ενότητα και να την καταρθώσουν· αλλά πρέπει να αναγνωριστεί ότι είναι λιγότερο προετοιμασμένοι γι’ αυτό απ’ ό,τι ήταν οι Ιταλοί και οι Γερμανοί. Ένας αριθμός μικρών ανεξάρτητων εθνών έχει σχηματιστεί μέσα στη σλαβική φυλή, τα οποία δεν θα εγκαταλείψουν εύκολα την ανεξαρτησία τους».
«Αυτό είναι απολύτως σωστό», είπε ο Bakunin: «μια ένωση των σλαβικών ποταμών που χάνονται στη ρωσική θάλασσα», με την έννοια του Pushkin, δεν θα φαινόταν επιθυμητή ούτε στους Τσέχους, ούτε στους Σέρβους, ούτε στους Κροάτες, και θα την αρνούνταν δυναμικά οι Πολωνοί. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η αυταρχική κυβέρνηση του Τσάρου πρέπει να πέσει. Η μόνη μορφή κυβέρνησης που μπορεί να ικανοποιήσει όλα τα μέρη είναι μια μεγάλη και ελεύθερη σλαβική ομοσπονδία, κατά το πρότυπο των Ηνωμένων Πολιτειών της Βόρειας Αμερικής, η οποία θα περιλάμβανε τους Ούγγρους και τους Ρουμάνους».
«Όχι! Μπακούνιν», φώναξε η όμορφη βαρόνη, «κάνετε λάθος. Δεν θα πετύχουμε τίποτα μέχρι να μάθουμε πώς να υποτάξουμε το πολιτικό μας ιδανικό στο εθνικό.
«Όλα από τον τσάρο! Τίποτα χωρίς τον τσάρο!»
«Υπερασπίζεσαι τη μοναρχία των τσάρων, επειδή είσαι η ίδια μια μεγάλη τύραννος», είπε ο Bakunin, χαμογελώντας και σηκώνοντας με πάθος το χεράκι της αντιπάλου του στα χείλη του. «Θα ήταν μια ιδέα να σε κάνουμε κυρίαρχο του πανσλαβιστικού μας κράτους. Θα ήμουν ο πρώτος που θα έπεφτα στα πόδια σας και θα γινόμουν ο ταπεινός σας σκλάβος».
«Αχ! Αν ήμουν κυρία όλων αυτών των τρελών ανομολόγητων κεφαλιών», φώναξε, «θα σας ένωνα όλους με το κνούτο· γιατί σας χρειάζεστε το κνούτο, σε όλους, χωρίς εξαίρεση!”.
Το μέλλον την δικαίωσε. Τα όνειρα του Bakunin εξαφανίστηκαν σαν σαπουνόφουσκες, μόνο και μόνο επειδή ήθελε τη σλαβική ενότητα και την απόλυτη ελευθερία ταυτόχρονα.
Δημοσιεύθηκε την
από: https://geniusloci2017.wordpress.com