του Ανδρέα Κοσιάρη



Επτά εργαζόμενοι ανθρωπιστικής οργάνωσης, που λειτουργούσε στη Γάζα με την άδεια και την προτροπή ΗΠΑ και Ισραήλ, έχασαν τη ζωή τους από άμεσο χτύπημα του ισραηλινού στρατού. Ποια είναι η World Central Kitchen και γιατί είναι αμφίβολο αν ο θάνατος των πρώτων Δυτικών ανθρωπιστικών στελεχών στη Γάζα θα αλλάξει κάτι;

Τον θάνατο επτά μελών αποστολής της στη Γάζα από άμεσο χτύπημα του ισραηλινού στρατού επιβεβαίωσε με ανακοίνωσή της η ΜΚΟ World Central Kitchen, που δραστηριοποιείται προσφέροντας γεύματα κυρίως σε τόπους φυσικών καταστροφών και εσχάτως, σε συνεννόηση με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και τον ισραηλινό στρατό, δραστηριοποιούνταν και στη Γάζα.

Το περιστατικό συνέβη τη Δευτέρα, με τον ισραηλινό στρατό να στοχεύει σε κομβόι της οργάνωσης καθώς εκείνο αποχωρούσε από παράδοση τροφίμων σε αποθήκη στην περιοχή της πόλης Deir al-Balah στην κεντρική Γάζα. Τα οχήματα της WCK έφεραν ξεκάθαρα το σήμα της στις οροφές τους, κάνοντας μάλλον απίθανο το να πρόκειται για «λάθος» του ισραηλινού στρατού. Οι νεκροί είναι έξι στελέχη της οργάνωσης με υπηκοότητες Αυστραλίας, Ηνωμένου Βασιλείου, Πολωνίας και ένας με διπλή υπηκοότητα ΗΠΑ-Καναδά — μαζί τους, σκοτώθηκε και ο Παλαιστίνιος οδηγός τους. Ανάμεσα στους νεκρούς είναι και η 43χρονη Αυστραλή Λαλζόμι Φράνκομ, που λειτουργούσε ως διευθύντρια των δραστηριοτήτων της οργάνωσης στη Γάζα.

«Αυτή δεν είναι μόνο μια επίθεση κατά της WCK, αλλά και κατά των ανθρωπιστικών οργανώσεων που εμφανίζονται στις πιο δύσκολες καταστάσεις όπου τα τρόφιμα χρησιμοποιούνται ως όπλο πολέμου. Αυτό είναι ασυγχώρητο», δήλωσε η CEO της οργάνωσης Έριν Γκορ. «Είμαι συντετριμμένη και συγκλονισμένη που εμείς — η World Central Kitchen και ο κόσμος — χάσαμε όμορφες ζωές σήμερα εξαιτίας μιας στοχευμένης επίθεσης των IDF. Η αγάπη που είχαν για τη σίτιση των ανθρώπων, η αποφασιστικότητα που ενσάρκωναν για να δείξουν ότι η ανθρωπιά υψώνεται πάνω απ’ όλα και ο αντίκτυπος που είχαν σε αμέτρητες ζωές θα μείνουν για πάντα στη μνήμη την εκτίμησή μας», συμπλήρωσε η Γκορ.

Η οργάνωση ανακοίνωσε πως παύει άμεσα τις δραστηριότητές της στη Γάζα, ενόψει οριστικών αποφάσεων για το μέλλον τους.

Τα τελευταία σε μια μεγάλη λίστα θυμάτων

Η είδηση της δολοφονίας των μελών της ανθρωπιστικής οργάνωσης έκανε γρήγορα τον γύρο του κόσμου. Η κυβέρνηση της Αυστραλίας είναι από αυτές που έχουν αντιδράσει πιο σφοδρά στο έγκλημα, ζητώντας «πλήρη λογοδοσία» για το περιστατικό και εξηγήσεις από τον πρέσβη του Ισραήλ. «Η αλήθεια είναι πως αυτό [το γεγονός] ξεπερνά οποιεσδήποτε εύλογες περιστάσεις», δήλωσε ο πρωθυπουργός Αλμπανέζε. Και είναι αλήθεια πως το γεγονός είναι εξοργιστικό και αδικαιολόγητο. Όπως αδικαιολόγητες είναι, όμως, και όλες οι υπόλοιπες επιθέσεις του Ισραήλ κατά μελών ανθρωπιστικών οργανώσεων και υπηρεσιών του ΟΗΕ, όλους τους προηγούμενους μήνες.

Σύμφωνα με την οργάνωση Aid Worker Security Database, που συλλέγει στοιχεία για επιθέσεις εναντίον στελεχών ανθρωπιστικών οργανώσεων και υπηρεσιών, μέχρι τις 14 Μαρτίου περισσότερα από 190 μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων είχαν χάσει τη ζωή τους στις Κατεχόμενες Παλαιστινιακές περιοχές και συνολικά περισσότερα από 260 είχαν επηρεαστεί με οποιονδήποτε τρόπο από αυτές τις επιθέσεις. Μονάχα στους τρεις τελευταίους μήνες του 2023, 161 στελέχη ανθρωπιστικών οργανώσεων έχασαν τη ζωή τους στη Γάζα, αριθμός σχεδόν τριπλάσιος από τον ετήσιο αριθμό αντίστοιχων νεκρών σε οποιαδήποτε άλλη ένοπλη σύγκρουση στον κόσμο.

Όμως δεν εγέρθηκαν αντιδράσεις από τα κράτη της Δύσης — τουλάχιστον όχι αντίστοιχες σε ένταση με αυτές που προκάλεσε η δολοφονία των στελεχών της WCK. Ίσως έχει τη δική του σημασία το γεγονός πως όλοι οι υπόλοιποι δολοφονημένοι εργαζόμενοι ανθρωπιστικών οργανώσεων ήταν Παλαιστίνιοι.

Η προαναφερθείσα Αυστραλία, για παράδειγμα, όχι μόνο δεν είχε κατηγορήσει το Ισραήλ για τις επιθέσεις του σε στελέχη ανθρωπιστικών οργανώσεων, αλλά είχε αναστείλει τη χρηματοδότηση της UNRWA, της μεγαλύτερης σε δυνατότητες και προσφορά υπηρεσίας ανθρωπιστικής βοήθειας που δραστηριοποιείται στη Γάζα, με πρόσχημα αβάσιμες και αόριστες καταγγελίες του Ισραήλ πως μικρός αριθμός υπαλλήλων της συμμετείχε στις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου.

Η συντριπτική πλειοψηφία των νεκρών ανθρωπιστικών στελεχών στη Γάζα ήταν υπάλληλοι της UNRWA, που έχει χάσει πάνω από έναν στους 100 από τους συνολικά 13.000 εργαζόμενούς της στη Γάζα. Αρκετοί σκοτώθηκαν σε βομβαρδισμούς περιοχών από το Ισραήλ ενώ έψαχναν καταφύγιο με τις οικογένειές τους — πολλοί σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της εργασίας τους, σε επιθέσεις του Ισραήλ σε αποθήκες τροφίμων, καταφύγια, σχολεία, μονάδες υγείας και γραφεία της υπηρεσίας.

Η αναστολή χρηματοδότησης της UNRWA έγινε συντονισμένα από πολλές χώρες της Δύσης στα τέλη Ιανουαρίου, αμέσως έπειτα από την προσωρινή διαταγή του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης στις κατηγορίες γενοκτονίας που έφερε εναντίον του Ισραήλ η Νότια Αφρική. Μόλις στις 15 Μαρτίου, η υπουργός Εξωτερικών της Αυστραλίας, Πένι Γουόνγκ, ανακοίνωσε πως η χώρα της «ξεπαγώνει» την ύψους 6 εκατ. δολαρίων χρηματοδότηση προς την UNRWA. «Οι καλύτερες διαθέσιμες τρέχουσες συμβουλές από τις υπηρεσίες και τους δικηγόρους της αυστραλιανής κυβέρνησης είναι ότι η UNRWA δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση», είπε η Γουόνγκ στην ανακοίνωση της αλλαγής στάσης, που ακολούθησε άλλα «ξεπαγώματα» από τον Καναδά, τη Σουηδία και χώρες της ΕΕ.

Στο μεσοδιάστημα, όμως, η UNRWA έφτασε πολύ κοντά στην κατάρρευση — η υπηρεσία στερήθηκε χρηματοδότηση εκτιμώμενου ύψους περίπου 450 εκ. δολαρίων. Ως συνέπεια, αναγκάστηκε να περιορίσει τη δράση της, χειροτερεύοντας τις ήδη τραγικές συνθήκες σίτισης, υδροδότησης και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης των Παλαιστίνιων στη Γάζα.

Το Ισραήλ με τη βοήθεια των ΗΠΑ, που πρωτοστάτησαν στο «πάγωμα», προωθούν έκτοτε την «αντικατάσταση» της UNRWA από άλλες οργανώσεις και υπηρεσίες — πράγμα φύσει αδύνατο σε σύντομο χρονικό διάστημα. Μία από τις οργανώσεις που ανέλαβαν να αντικαταστήσουν τμήμα των δραστηριοτήτων της UNRWA, ήταν η World Central Kitchen.

«Εγκεκριμένος» ανθρωπισμός

Η World Central Kitchen είναι μια οργάνωση που ιδρύθηκε το 2010 από τον βραβευμένο με αστέρι Michelin Ισπανο-Αμερικανό σεφ, Χοσέ Αντρές, με πρώτη της αποστολή τη σίτιση των πληγέντων από τον σεισμό στην Αϊτή το ίδιο έτος.

Έκτοτε, η οργάνωση έχει συμμετάσχει στη σίτιση εκατομμυρίων ανθρώπων σε τόπους φυσικών καταστροφών στις ΗΠΑ, τη Λατινική Αμερική, την Καραϊβική, την Αφρική, τη Νοτιοανατολική Ασία και αλλού. Εσχάτως δραστηριοποιήθηκε και σε εμπόλεμες περιοχές, πρώτα στην Ουκρανία και στα Ουκρανο-Πολωνικά σύνορα και έπειτα στη Γάζα. Η διασημότητα και η προσωπικότητα του σεφ Αντρές έχει κάνει τη WCK την αγαπημένη «φιλανθρωπική οργάνωση» των φιλελεύθερων αμερικανικών ΜΜΕ, με τον ιδρυτή να πραγματοποιεί συχνές τηλεοπτικές εμφανίσεις προπαγανδίζοντας τη δράση της και συλλέγοντας δωρεές.

Όμως η WCK είναι και από τις «αγαπημένες» οργανώσεις του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών — από τις αρχές του 2023 ο σεφ Αντρές συμμετέχει μαζί με άλλους Αμερικανούς επαγγελματίες της μαγειρικής σε μία «Διπλωματική Γαστρονομική Σύμπραξη» με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ο ίδιος ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, έχει φιλοξενηθεί στο podcast του σεφ Αντρές, σε μία άκρως φιλική συνέντευξη τον Φεβρουάριο του ’23.

Στις αρχές του παρόντος πολέμου του Ισραήλ εναντίον των Παλαιστινίων στη Γάζα, ο Αντρές είχε επιτεθεί με ανάρτησή του στο Χ (πρώην Twitter) στην υπουργό Κοινωνικών Δικαιωμάτων της Ισπανίας, Ιόνε Μπελάρα, που είχε μιλήσει για τα εγκλήματα πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα, τους «μαζικούς βομβαρδισμούς, την αποκοπή νερού και ηλεκτρικού ρεύματος, την απαγόρευση εισόδου ανθρωπιστικής βοήθειας». «Η καταδίκη αυτής της γενοκτονίας δεν είναι “ευθυγράμμιση με τη Χαμάς”, είναι δημοκρατική υποχρέωση», είχε γράψει η Μπελαρά και ο Αντρές προχώρησε άμεσα να την κατηγορήσει ως «υποστηρίκτρια τρομοκρατών». Τις πρώτες ημέρες του πολέμου, η WCK οργάνωσε την προετοιμασία γευμάτων για τους Ισραηλινούς στρατιώτες που μάχονταν στη Γάζα.

Συνεπώς δεν θα πρέπει να θεωρείται περίεργο το γεγονός πως η οργάνωση επιλέχθηκε από την Ουάσιγκτον και από το Τελ Αβίβ ως μία από τις οργανώσεις που θα αντικαθιστούσε το έργο της UNRWA. Η WCK συμμετείχε στην πρώτη πλωτή παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας, με καράβι που ξεκίνησε από την Κύπρο και έφτασε στα παράλια της Γάζας πριν από λίγες εβδομάδες — ένα δεύτερο αντίστοιχο καράβι επρόκειτο να αφιχθεί αυτές τις ημέρες. Η οργάνωση δημιούργησε επίσης μια δική της, ξεχωριστή από εκείνη που κατασκευάζουν οι ΗΠΑ, προβλήτα για την παραλαβή και προετοιμασία γευμάτων, χρησιμοποιώντας ως υλικά συντρίμμια από τα βομβαρδισμένα κτίρια της Γάζας. Παράλληλα, γεύματα της οργάνωσης συμπεριλαμβάνονταν στις ρίψεις ανθρωπιστικής βοήθειας από αέρος που οργάνωσε η αμερικανική κυβέρνηση.

Όλες οι παραπάνω δράσεις της οργάνωσης, αναμφίβολα σημαντικές, είναι όμως σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στις ανάγκες του πληθυσμού της Γάζας και μπροστά στις δυνατότητες προσφοράς της UNRWA. Σύμφωνα με την ίδια τη WCK, έχει παραδώσει «περισσότερα από 42 εκ. γεύματα σε 175 ημέρες» δράσης της στη Γάζα — ήτοι, 240.000 γεύματα την ημέρα, αριθμός αξιόλογος αλλά πολύ μακριά από τα πάνω από 6 εκ. γεύματα την ημέρα που χρειάζεται ο πληθυσμός της Γάζας, που βρίσκεται στα όρια του λιμού. Τώρα, ακόμα κι αυτή η προσφορά της WCK θα πάψει, και είναι άγνωστο εάν θα ξαναρχίσει.

Κακές σκέψεις

Εσχάτως, και πιθανότατα λόγω της εμπειρίας από τη δραστηριοποίηση στη Γάζα, ο ιδρυτής της World Central Kitchen, Χοσέ Αντρές, είχε εμφανιστεί να αλλάζει κάπως τη ρητορική του από αυτή του περασμένου Οκτωβρίου. Ήδη από το τέλος του περασμένου έτους στο δημόσιο αμερικανικό ραδιόφωνο NPR, εξέφραζε την «ελπίδα οι εχθροπραξίες να τερματιστούν αύριο — η εκεχειρία ή μία απόλυτη προσωρινή ειρήνη να επιτευχθούν».

Πρόσφατα η έκκλησή του επικεφαλής της οργάνωσης για εκεχειρία έγινε πιο έντονη και κατηγόρησε ευθέως το Ισραήλ για την έλλειψη τροφής και νερού στη Γάζα. «Στο πολύ ελάχιστο», είχε δηλώσει στις 17 Μαρτίου στο αμερικανικό δίκτυο NBC, το Ισραήλ θα πρέπει «να διασφαλίσει ότι κανείς δεν θα πεινάσει και ότι κανείς δεν θα μείνει χωρίς φαγητό και νερό. Αυτό είναι κάτι που θα έπρεπε να συμβαίνει εν μία νυκτί. Αλλά για πολιτικούς λόγους υποθέτω ότι δεν συμβαίνει εκεί».

Στην ίδια συνέντευξη, ο Αντρές αναρωτήθηκε γιατί ο ισραηλινός στρατός βομβαρδίζει κτίρια στη Γάζα στα οποία μπορεί να βρίσκονται κάποιοι από τους ομήρους που ισχυρίζεται ότι προσπαθεί να απελευθερώσει.

Κανείς, πλην των Ισραηλινών στρατιωτικών και πολιτικών αξιωματούχων που λαμβάνουν αποφάσεις και δίνουν εντολές για χτυπήματα, δεν θα μπορούσε να επιβεβαιώσει την υπόθεση πως η χθεσινή επίθεση στο κομβόι της WCK σχετίζεται με αυτήν την αλλαγή στάσης του ιδρυτή της οργάνωσης.

Έχει παρατηρηθεί, όμως, από πολλούς ένα μοτίβο. Συχνά, οι επιθέσεις του Ισραήλ εναντίον αμάχων, ανθρωπιστικών οργανώσεων, δημοσιογράφων, δομών υγείας κ.α., αλλά και οι προπαγανδιστικές του δράσεις στη διεθνή σκηνή, ακολουθούν χρονικά αποφάσεις ή δηλώσεις που στρέφονται ενάντια σε όσα πράττει. Χαρακτηριστικό το προαναφερθέν παράδειγμα, όπου το Ισραήλ έδωσε στους συμμάχους του το άκρως αμφιλεγόμενο «ντοσιέ» με τις κατηγορίες του εναντίον της UNRWA την ίδια ημέρα που το Διεθνές Δικαστήριο ανακοίνωνε την απόφασή προσωρινών μέτρων εναντίον του Ισραήλ.

Δεν είναι παράλογη, λοιπόν — μολονότι θα παραμείνει ίσως για πάντα ανεπιβεβαίωτη — η υπόθεση πως ο ισραηλινός στρατός στοχοποίησε εσκεμμένα το κομβόι της οργάνωσης ως «αντίποινα» για τις δηλώσεις του σεφ Αντρές. Από την άλλη μπορεί να ήταν «απλά» μία από τις αμέτρητες εσκεμμένες επιθέσεις του Ισραήλ σε υποδομές αμάχων, που πραγματοποιούνται με μοναδικό στόχο τη σπορά καταστροφής και θανάτου. Ανεξαρτήτα όμως από τα κίνητρα, το γεγονός πως η επίθεση στόχευσε άμεσα ανθρωπιστικό κομβόι με ξεκάθαρη σήμανση δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.

Όχι ότι ο προπαγανδιστικός μηχανισμός του Ισραήλ δεν προσπάθησε. Η ανακοίνωση της WCK μιλά ξεκάθαρα για επίθεση του ισραηλινού στρατού — όμως το Ισραήλ λειτουργεί κατά την προσφιλή του συνήθεια. Οι επίσημες πηγές από τις IDF λένε πως «διενεργούν διεξοδική εξέταση σε ανώτατο επίπεδο για να κατανοηθούν οι συνθήκες αυτού του τραγικού περιστατικού». Και οι ανεπίσημες, τα τρολ που πλασάρουν ισραηλινή προπαγάνδα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι δημοσιογράφοι που αναμασούν «πληροφόρηση» από τον μηχανισμό προπαγάνδας του Ισραήλ, έκαναν ευθέως λόγο για επίθεση της Χαμάς. Η παραπληροφόρηση κάποιων εξ αυτών ήταν τόσο εξόφθαλμη, που μιλούσαν για «πλευρική βόμβα της Χαμάς» ενώ οι φωτογραφίες από το περιστατικό έδειχναν ξεκάθαρη επίθεση από αέρος — το μαρτυρά η τρύπα στον ουρανό του οχήματος της WCK.

Είναι επί του παρόντος εντελώς άγνωστο εάν αυτή η δολοφονία Δυτικών ανθρωπιστικών στελεχών θα οδηγήσει τις κυβερνήσεις τους να αμφισβητήσουν επιτέλους τις πρακτικές του συμμάχου τους. Ειδικά για τις ΗΠΑ, που ιστορικά έχουν αγνοήσει επιδεικτικά δολοφονίες πολιτών τους από το Ισραήλ (βλ. επίθεση στο USS Liberty τον Ιούνιο του 1967 ή τη δολοφονία της δημοσιογράφου Σιρίν Αμπού Ακλέχ τον Μάιο του 2022), είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν αυτή η τελευταία δολοφονία θα αλλάξει στο ελάχιστο την απόλυτη στήριξή τους στο Ισραήλ.

ΠΡΟΣΘΗΚΗ [15:30]: Την ώρα που δημοσιευόταν το παραπάνω κείμενο, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ παραδέχτηκε την ευθύνη για την επίθεση στο κομβόι της WCK, κάνοντας λόγο για «μια τραγική περίπτωση που οι δυνάμεις μας χτύπησαν ακούσια αθώους ανθρώπους στη Λωρίδα της Γάζας». Στο μήνυμά του, που έγινε στα Εβραϊκά, ο Νετανιάχου συμπλήρωσε πως «(α)υτό συμβαίνει στον πόλεμο, το ελέγχουμε μέχρι τέλους, είμαστε σε επαφή με τις κυβερνήσεις και θα κάνουμε τα πάντα για να μην ξανασυμβεί αυτό το πράγμα».

Την ίδια ώρα, βέβαια, η ισραηλινή εφημερίδα Haaretz, επικαλούμενη «αμυντικές πηγές» περιέγραφε με λεπτομέρεια το χτύπημα, από όπου προκύπτει πως κάθε άλλο παρά ακούσιο ήταν. Συγκεκριμένα, σύμφωνα πάντα με τις πηγές της Haaretz, το κομβόι χτυπήθηκε με τρεις διαδοχικούς πυραύλους από ισραηλινό drone τύπου Hermes 450. Όταν χτυπήθηκε το πρώτο όχημα, κάποιοι από τους επιβάτες του μετακινήθηκαν σε δεύτερο και ξεκίνησαν να φεύγουν από το σημείο. Τότε χτυπήθηκε και το δεύτερο όχημα, και κάποιοι επιβάτες μετακινήθηκαν σε τρίτο, το οποίο στοχοποιήθηκε με τη σειρά του από τους Ισραηλινούς.

Η «δικαιολόγηση» των πηγών της Haaretz ήταν πως ο ισραηλινός στρατός στόχευε κάποιον «ένοπλο», που συνόδευε το κομβόι καθ’οδόν προς την αποθήκη τροφίμων στην Deir al-Balah. Οι ίδιες πηγές, όμως, παραδέχονται πως ο εν λόγω «ένοπλος», για τον οποίον δεν προσέφεραν καμία άλλη λεπτομέρεια, παρέμεινε στην αποθήκη και δεν συνόδευε το κομβόι την ώρα του χτυπήματος. Δεν δίνουν κάποια άλλη εξήγηση ως προς το γιατί δόθηκε η εντολή να χτυπηθεί το κομβόι, το οποίο θα πρέπει να σημειωθεί πως ταξίδευε σε «αποκλιμακωμένη ζώνη» και σε διαδρομή προσυμφωνημένη με τον ισραηλινό στρατό.

από: https://info-war.gr