«Σας την έφερα ξουράφια!!! Δεν ξεκατσικώνομαι με τίποτα…».Το Ξυράφι ή Λεπίδα του Όκαμ είναι μια επιστημονική αρχή, την οποία διατύπωσε ο Άγγλος φιλόσοφος Λογικής και φραγκισκανός μοναχός του 14ου αιώνα, Γουλιέλμος του Όκαμ και της οποίας μια απλή διατύπωση είναι η εξής: «Κανείς δεν θα πρέπει να προβαίνει σε περισσότερες εικασίες από όσες είναι απαραίτητες».
Καλά, θα αναρωτηθεί κάποιος, τι φοβερή και περισπούδαστη επιστημονική αρχή είναι τούτη, αφού με μια πρώτη ματιά φαίνεται απλοϊκή και αυτονόητη: όσο περισσότερες εικασίες κάνουμε, εφ’ όσον δεν είναι απαραίτητο, τόσο μπερδεύονται τα πράγματα, και πολλαπλασιάζονται οι πιθανότητες που οφείλουμε να υπολογίσουμε και τελικά να κάνουμε λάθος, να οδηγούμαστε σε λανθασμένα συμπεράσματα ή προβλέψεις.
Και τελικά, πόσες εικασίες είναι απαραίτητες, για να καλύψουμε κάθε πιθανότητα, να προβλέψουμε την έκβαση μιας κατάστασης; Καταλαβαίνουμε, ότι θα αναρωτιέστε, πως μάς γεννήθηκαν αυτοί οι προβληματισμοί και τι σπουδαίο μάς απασχολεί!
Αλλά μην βιάζεστε, θα φθάσουμε και εκεί.
Βέβαια, για να λέμε την πάσα αλήθεια, ο Όκαμ μάλλον αντέγραψε την αρχή αυτή, η οποία πρωτοδιατυπώνεται από τους Πυθαγόρειους δυο χιλιετίες νωρίτερα, όπως μας πληροφορεί ο φιλόσοφος Πρόκλος: «τῶν μὲν Πυθαγορείων … παρακέλευσμα ἦν … δι’ ἐλαχίστων καὶ ἁπλουστάτων ὑποθέσεων ἐπειδὴ δὲ καὶ τοῖς κλεινοῖς Πυθαγορείοις» και «δεῖν γὰρ ἐπ’ ἐκείνων καὶ αὐτὸν παρακελεύεσθαι τὸν Πυθαγόραν ζητεῖν ἐξ ἐλαχίστων καὶ ἁπλουστάτων ὑποθέσεων δεικνύναι τὰ ζητούμενα».
Οι Πυθαγόρειοι, σοφοί άνθρωποι, είναι πιο ακριβείς και προτρέπουν στην χρήση ελάχιστων και απλούστατων υποθέσεων, αλλά προφανώς αξιόπιστων ή επαρκώς θεμελιωμένων. Η διαφορά είναι εμφανής, καθώς μάς κατευθύνουν στην χρήση ελαχίστων και όχι γενικά στην αποφυγή περισσότερων απ’ όσων είναι απαραίτητες.
Αυτό, ακριβώς, ξεκαθαρίζουν, επίσης, και οι Λατίνοι.
Στα λατινικά, η αρχή που μας απασχολεί, διατυπώνεται ως εξής: Pluralitas non est ponenda sine necessitate, δηλαδή σε ελεύθερη απόδοση, Όταν δύο θεωρίες παρέχουν εξίσου ακριβείς προβλέψεις, πάντα επιλέγουμε την απλούστερη.
Ας ανοίξουμε, λοιπόν, τα χαρτιά μας και ας εκθέσουμε τους προβληματισμούς που μας κατατρέχουν.
Μόλις δώδεκα ημέρες πριν τις εκλογές του Μαΐου, στον Οικονομικό Ταχυδρόμο καταγραφόταν η αισιοδοξία της Κουμουνδούρου, ότι δηλαδή ο Συριζα θα κατέγραφε πρωτιά στην βουλευτικές εκλογές, έστω και με μισή μονάδα, παρ’ ότι οι περισσότερες δημοσκοπήσεις – που αμφισβητούνταν από την Κουμουνδούρου– έδειχναν την ΝΔ να προηγείται από 4 έως και πάνω από 6 ποσοστιαίες μονάδες.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, μάλιστα, ο Αλέξης Τσίπρας, παρά το γεγονός, ότι και ο ίδιος και τα στελέχη του ήταν αισιόδοξοι για την πρωτιά στις εκλογές, θα ήθελαν σε κάθε περίπτωση ένα ποσοστό πάνω από 30%, ίσως πάνω και από το ποσοστό που έλαβε ο ΣΥΡΙΖΑ το 2019, δηλαδή 31,53%: «Ο μεγάλος στόχος είναι η πρωτιά ακόμη και με μικρή διαφορά ώστε να έχει αυτός το πάνω χέρι στις διαπραγματεύσεις για κυβέρνηση συνεργασίας αλλά και να αποκτήσει «ρεύμα νικητή» στις δεύτερες κάλπες […] Μόλις χθες η δημοσκόπηση της Alco έδινε διαφορά 6,6 μονάδων με τη ΝΔ να συγκεντρώνει 32,3%, τον ΣΥΡΙΖΑ 25,7% και το ΠΑΣΟΚ στο 9%. Ανάλογες μετρήσεις θα δημοσιευτούν τις επόμενες ημέρες με τη διαφορά να μειώνεται μεν όσο πλησιάζουμε στις κάλπες αλλά να μην υποχωρεί κάτω από 4%. Και -με βάση πάλι τις μετρήσεις- η Κουμουνδούρου να δίνει μάχη για να λάβει ποσοστό πάνω από 30%.» Όπως καταγράφει, επίσης, το «έγκυρο» δημοσίευμα, ποιοτικά στοιχεία όλων των δημοσκοπήσεων δείχνουν, ότι «ο κόσμος θέλει αλλαγή» και επίσης ότι «έχει τιμωρητική διάθεση».
Θα πείτε, αυτοί χαϊβάνια ήταν, χαϊβάνια θα παραμείνουν, τι να περιμένεις;
Όμως, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.
Τις ίδιες πάνω κάτω εκτιμήσεις κατέγραφαν όλες οι μεγάλες ευρωπαϊκές εφημερίδες, με χαρακτηριστικότερη εκείνη του Observer, την κυριακάτικη, δηλαδή, έκδοση του Guardian, που έγραφε ότι «το εκσυγχρονιστικό αφήγημα του πρωθυπουργού είχε καταρρεύσει», εξαιτίας του «σκανδάλου τηλεφωνικών υποκλοπών που ξύπνησε μνήμες από τις παρακολουθήσεις κατά τη διάρκεια της δικτατορίας στην Ελλάδα το 1967-74 (και) παρείχε άφθονα πυρομαχικά στους επικριτές του», ενώ και το πρακτορείο Anadolu είχε μιλήσει για μια «δύσκολη εκλογική μάχη με μικρές πιθανότητες ανάδειξης καθαρού νικητή».
***
Ας επιστρέψουμε, όμως, στο Ξυράφι του Όκαμ, μήπως και βγάλουμε κάποια άκρη, δώσουμε κάποια, έστω, υποτυπώδη εξήγηση στο μυστήριο του εκλογικού πάτου του Συριζα και των κουρελιασμένων από το εκλογικό αποτέλεσμα δημοσκοπήσεων και μοντέλων εκλογικής πρόβλεψης και μέτρησης. Ένα μυστήριο που παραμένει, ακόμη, ομιχλώδες και αδιευκρίνιστο, πως δηλαδή έκαναν όλοι λάθος στις θεωρίες και στη χρήση μοντέλων, εγχώριες και ξένες εφημερίδες, αναλυτές, πρέσβεις και διπλωμάτες, οικονομικοί παράγοντες, ακόμα και οι αστρολόγοι και οι χαρτορίχτρες, όλοι μα όλοι ξεγελάστηκαν.
Και θα παραμένει ανεξήγητο για πολλές γενιές, ίσως για χιλιάδες χρόνια, αν δεν το λύσουμε τώρα γιατί επιπλέον, υπάρχει και το Ρόπαλο του Κάμπτρι, του οποίου η κυνική διατύπωση υπαγορεύει: «Δεν μπορεί να υφίσταται σύνολο αμοιβαία ασυνεπών παρατηρήσεων, για το οποίο η ανθρώπινη διάνοια να μην μπορεί να συλλάβει μία συνεκτική εξήγηση, ανεξάρτητα από το πόσο περίπλοκη θα είναι αυτή».
Ένα παράδειγμα, που αναφέρεται, όπως διαβάζουμε, για να γίνει κατανοητό το Ξυράφι του Όκαμ, είναι το εξής. «Όταν ένας ασθενής χειρουργείται και πριν την εγχείρηση ο γιατρός έχει αποφανθεί ότι οι πιθανότητες επιβίωσης του είναι μηδαμινές. Εάν τελικά ο ασθενής επιβιώσει, η λογική με τις λιγότερες εικασίες είναι ότι ο γιατρός έκανε λανθασμένη εκτίμηση του κινδύνου. Συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις επικρατεί η λογική του θαύματος, η οποία προϋποθέτει αρκετές περαιτέρω εικασίες. Στην αντίθετη περίπτωση, που ο γιατρός έχει αποφανθεί ότι πρόκειται για μια απλή εγχείρηση και τελικά ο ασθενής πεθαίνει, η απλή εικασία του ιατρικού λάθους όμως υπερισχύει».
Όπα, εδώ νομίζουμε, ότι η κατάσταση πραγματικά αρχίζει να ξεκαθαρίζει.
Προσέξτε τη φράση «λανθασμένη εκτίμηση κινδύνου».
Και εξηγούμαστε. Το ξυράφι του Όκαμ συχνά διατυπώνεται ως Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem, ή, αλλιώς, «Οι οντότητες δεν θα πρέπει να πολλαπλασιάζονται πέραν του απολύτως απαραίτητου». Το ίδιο ισχύει και για την διατύπωση non est ponenda pluralitas sine necessitate, που κυριολεκτικά σημαίνει «δεν θα πρέπει να προϋποτίθενται επαυξήσεις χωρίς να είναι απαραίτητο».
Εδώ λοιπόν είναι το κλειδί, στις μη απαραίτητες «επαυξήσεις».
Και αφού ξετρυπώσαμε λαγό, ας δούμε και ένα παράδειγμα.
Ο γνωστός αστρολόγος Κώστας Λεφάκης, έναν μήνα πριν τις εκλογές του Μαΐου προέβλεψε, ότι η Νέα Δημοκρατία θα πάρει 28%-31% ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ 23%-25%, ανέφερε ακόμα πως, με βάση όσα «βλέπει», δεν φαίνεται αυτοδυναμία, χαρακτήρισε «κρίσιμες τις εκλογές αστρολογικά», ενώ εκτίμησε πως θα υπάρξει πολιτική σταθεροποίηση στις αρχές του 2024, λόγω «αστάθμητων παραγόντων», όσο για το ποιος θα κυβερνήσει, προέβλεψε …σημαδιακά, πως «ενδεχομένως μέχρι να πάρει την τελική της μορφή η νέα κυβέρνηση, ίσως χρειαστεί για ένα διάστημα να υπάρχει ένα ουδέτερο άτομο στη θέση της πρωθυπουργίας».
Όσοι κοροϊδεύετε τον αστρολόγο και χαχανίζετε, γιατί έπεσε σ’ όλα έξω, ρίχνετε το επίπεδο και μάλλον δεν έχετε καταλάβει τη σοβαρότητα της κατάστασης.
«Στα μέντιουμ θα πάω στα ενδιάμεσαΤο ζήτημα επείγει και μάλιστα άμεσα»
Για δέστε, λοιπόν, τι έγραψε λίγο πριν την εκλογή Κασσελάκη ο μέγας αστρολόγος.
«Γενικότερα ο ΣΥΡΙΖΑ που ανήκει στο ζώδιο του Καρκίνου, έχει μια ευαίσθητη πορεία. Δηλαδή δεν αλλάζει τίποτα από τις εκλογές, που προηγήθηκαν. Διότι ο κ. Μητσοτάκης πέτυχε «ένα θαύμα», δηλαδή πήρε ένα μεγάλο ποσοστό. Και αυτό το «θαύμα» δεν μειώνεται, συνεχίζει να είναι λειτουργικό».
Έγινε λοιπόν ένα «θαύμα», είτε ύστερα από θεϊκή παρέμβαση είτε πρόκειται για «μαγικό», είτε πρόκειται για γεγονός στατιστικά «απίθανο», έξω από κάθε πρόβλεψη, έξω από κάθε θεωρία, κάτι που δεν μπορούσε να προβλέψει ένα γνωστό ή υπαρκτό μοντέλο. Εδώ τα πράγματα σοβαρεύουν περισσότερο ανόητοι που συνεχίζετε να χασκογελάτε και δεν καταλαβαίνετε ότι σε κάθε περίπτωση τα πράγματα είναι ανησυχητικά περίεργα.
Στην συνέχεια ο μέγας αστρομάντης εξήγησε, πως ο Αλέξης Τσίπρας ήταν πολύ άτυχος την ημέρα, που έγιναν οι εκλογές βάσει του ωροσκοπίου του, ενώ σχολιάζοντας τις βουλευτικές εκλογές, που διεξήχθησαν τον Μάιο, εξήγησε πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε μεγάλη τύχη, καθώς πραγματοποιήθηκαν την περίοδο, που το φεγγάρι ήταν στο ζώδιο των Διδύμων και αυτό ευνόησε τη ΝΔ, που είναι Ζυγός. Το ζώδιο του Ζυγού έχει να κάνει με τους αναποφάσιστους, τόνισε με νόημα ο Λεφάκης, οι οποίοι ανέβασαν κατά πολύ το ποσοστό νίκης της ΝΔ, όσο για την Έφη Αγχτιόγλου προφήτευσε, ότι θα έχει «μια εύνοια», καθώς ανήκει στην γενιά του ’85 και «ίσως μας θυμίσει λίγο την κ. Γεννηματά που ήταν επί χρόνια πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ που ήταν η συνέχεια του ΠΑΣΟΚ».
Αητός στις προβλέψεις. Εντάξει, οι προβλέψεις του Λεφάκη είναι για κλάματα, δεν είναι αυτό που λέμε «σιγουράκια», αφού με χαρακτηριστική αστοχία έπεσε έξω σ’ όλα, αλλά η εξήγηση περί της μέγιστης δυνατής τύχης του Μητσοτάκη πρέπει να μας απασχολεί, γιατί πως είναι δυνατόν να είναι τόσο κωλόφαρδος κάθε φορά, να γκαντεμιάζει τους άλλους, να ξεφεύγει απ’ όλα τα μοντέλα πρόβλεψης, να βάζει τρικλοποδιές ακόμα και στους αστρολόγους.
***
Μήπως ο Μητσοτάκης είναι ένα ασυνήθιστο «φυσικό φαινόμενο» και δεν το έχουμε ακόμη πάρει χαμπάρι; Μα όσο πιο απομακρυσμένος είναι ένας ισχυρισμός από την κανονική, κοινή ανθρώπινη εμπειρία, τόσο πιο πολλές και πειστικές πρέπει να είναι οι αποδείξεις για τον ισχυρισμό. Όπως έλεγε και ο Καρλ Σαγκάν, ο γνωστός κοσμολόγος, που διατύπωσε μια νέα «λογική λεπίδα», οι «Ασυνήθιστοι ισχυρισμοί απαιτούν ασυνήθιστες αποδείξεις»– δηλαδή ακόμα περισσότερες και αυστηρότερες από τις συνηθισμένες! Μα όλα αυτά τα περίεργα που ζούμε δίχως άλλο είναι μακριά από την κοινή ανθρώπινη εμπειρία.
Τότε, ίσως, να είναι προτιμητέα η οδός του Νεύτωνα, που έλεγε ότι, «Δεν αποδεχόμαστε περισσότερες αιτίες για φυσικά φαινόμενα από όσες είναι ταυτόχρονα αληθείς και επαρκείς όσον αφορά την δικαιολόγηση της ύπαρξής τους». Όμως, όπως διατείνονται ορισμένοι είναι δυνατόν, με την πάροδο του χρόνου, να γίνουν γνωστές πληροφορίες οι οποίες να καταστήσουν την περιπλοκότερη θεωρία ορθότερη, αλλά το Ξυράφι του Όκαμ δεν διατείνεται, με σαφήνεια, ότι κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει, αλλά μας προτρέπει να δεχόμαστε την απλούστερη θεωρία, έως ότου έχουμε λόγους για να μην το κάνουμε.
Μα και πάλι είναι αδύνατον να βρούμε την απλούστερη θεωρία, όχι μόνον για τον Μητσοτάκη, αλλά και για την κυβέρνηση Τσίπρα, και για την έλευση του προέδρου Κασσελάκη, αφού τα …ασυνήθιστα φαινόμενα περιπλέκονται, για μια στιγμή απλουστεύονται και στην συνέχεια γίνονται μαλλιά κουβάρια.
Αν συνεχίσουμε, θα μας στρίψει κυριολεκτικά η βίδα, γι’ αυτό ας μείνουμε στο απλούστερο. Όπως λέει και το λαϊκό άσμα, «Φτωχέ λαέ ξέρεις πολλά, βγάλε φωνή και πέστα, αλλά χωρίς απόδειξη, κατούρατα και χέστα».
Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ.245, Φεβρουάριος 2024
από: https://anarchypress.wordpress.com