Το σπίτι που στεγάζει τις Πήλινες Κόρες στην οδό Ασωμάτων 45 χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και είναι τυπικό δείγμα του λαϊκού κλασικισμού. Συνδυάζοντας, δηλαδή, τον αθηναϊκό νεοκλασικισμό με τη λαϊκή αρχιτεκτονική της περιοχής, το όμορφο αυτό διώροφο χαρακτηρίζεται από μικρές διαστάσεις, ενώ κέντρο του είναι η εσωτερική αυλή, όπως στο λαϊκό αθηναϊκό σπίτι. Στην πρόσοψη, όπου συνηθίζονταν οι κεραμικές διακοσμήσεις, τα κιονόκρανα, τα ακροκέραμα και τα αγάλματα, εδώ στέκονται δύο Κόρες, που στηρίζουν ακούραστες τον εξώστη του πάνω ορόφου.
Οι αγέρωχες Καρυάτιδες που κοσμούν την πρόσοψη του σπιτιού είναι έργο του γλύπτη Ιωάννη Καρακατσάνη, Αιγινήτη καλλιτέχνη, ο οποίος μαθήτευσε δίπλα στον Λεωνίδα Δρόση και διακρίθηκε για τα γλυπτά του, που τίμησαν τους ήρωες της Επανάστασης του 1821. Ο Ι. Καρακατσάνης ήταν ο ιδιοκτήτης του σπιτιού και διέμενε εκεί με την οικογένειά του. Τα μοντέλα που έγιναν Καρυάτιδες ήταν η γυναίκα του Ξανθή και η αδελφή της Ευδοξία. Οι Πήλινες Κόρες είναι χρωματισμένες λευκές, έχουν τα χέρια τους σταυρωμένα στο στήθος, ενώ τα κάτω άκρα τους δεν είναι σχηματισμένα και καταλήγουν σε τετράγωνη βάση. Μετά τον θάνατο του ιδιοκτήτη, το 1906, η οικογένειά του αποφάσισε να πουλήσει το σπίτι.
Τα επόμενα προπολεμικά και μεταπολεμικά χρόνια στην πρόσοψη του κάτω ορόφου λειτούργησαν ένα υπόγειο ψιλικατζίδικο, ένα ισόγειο κατάστημα που πουλούσε σάρωθρα (σκούπες από χόρτο) και δίπλα του ένα κουρείο. Λέγεται ότι ο κουρέας Κρητικάκος διέδιδε στους πελάτες του πως ο ιδιοκτήτης του κτηρίου είχε δύο κόρες που πέθαναν με τραγικό τρόπο και για να τιμήσει τη μνήμη τους φιλοτέχνησε τις Καρυάτιδες. Κι αυτό το έκανε με σκοπό να συντηρεί το μυστήριο για λόγους φήμης και προβολής της περιοχής και της επιχείρησής του! Το 1989 το κτήριο ανακηρύχθηκε διατηρητέο από το υπουργείο Πολιτισμού, που το έσωσε από κατάρρευση. Δέκα χρόνια αργότερα ανακαινίστηκε και σήμερα φιλοξενεί τον Σύλλογο Ελλήνων Ολυμπιονικών. Στη θέση του πρώην κουρείου στεγάζεται το Ινστιτούτο των Ελληνικών Μύλων.
Το ιστορικό σπίτι με τις Πήλινες Κόρες ήταν και είναι ένα κόσμημα της Αθήνας, και συγκίνησε πολλούς καλλιτέχνες. Το ζωγράφισε ο Γιάννης Τσαρούχης το 1952 και μπροστά του δημιούργησε μια τυπολογία ανθρώπων της εποχής: τη μάνα με το παιδί στην αγκαλιά, τη γιαγιά με το εγγόνι από το χέρι, τον έφηβο με τη φανέλα, τον γνωστό ναύτη. Την περίοδο 1971-1973 το ζωγράφισε ξανά χωρίς ανθρώπους. Το 1953 το φωτογράφισε ο Ανρί Καρτιέ Μπρεσόν με δύο ευθυτενείς μαυροντυμένες γιαγιάδες, που περνούν από το πεζοδρόμιο, στοιχισμένες με τις Κόρες. Είναι μια ιστορική φωτογραφία με πολλές αντιθέσεις. Το 1962 ο Κώστας Ταχτσής ενσωμάτωσε στοιχεία του σπιτιού στη μυθοπλασία του κορυφαίου του μυθιστορήματος «Τρίτο στεφάνι».
www.avgi.gr