Με την ΚΥΑ του υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου Νότη Μηταράκη και του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη, που δημοσιεύτηκε χτες στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, η Ελλάδα χαρακτηρίζει για πρώτη φορά ασφαλή τρίτη χώρα την Τουρκία, με τον υπουργό Νότη Μηταράκη να κάνει λόγο για «σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση των παράνομων μεταναστευτικών ροών και της εγκληματικής δράσης των κυκλωμάτων λαθροδιακινητών». Πίσω όμως από τις μεγαλόστομες διακηρύξεις κρύβεται άλλη μία κίνηση που απομακρύνει την Ελλάδα από την ευρωπαϊκή νομοθεσία και τη φέρνει όλο και πιο κοντά στις ακραίες αντιπροσφυγικές πολιτικές που έχουν κάνει την Ουγγαρία συνώνυμο μιας ακραία ξενοφοβικής και αντιδημοκρατικής χώρας.
Η Ουγγαρία αποφάσισε στις 31 Μαρτίου 2016 τη διακοπή του χρηματικού βοηθήματος σε πρόσφυγες, όπως και των επιδομάτων εκπαίδευσης και της επιδότησης της στέγασης, ενώ με χωριστή απόφαση χαρακτήρισε την Τουρκία ασφαλή τρίτη χώρα και ασφαλή χώρα προέλευσης. Πέντε χρόνια μετά, η κυβέρνηση Μητσοτάκη ακολουθεί κατά πόδας.
Πρακτικά, η αναγνώριση της ασφαλούς τρίτης χώρας σημαίνει για τους πρόσφυγες από τις χώρες που προσδιορίζει η ΚΥΑ ότι η Ελλάδα θεωρεί μη παραδεκτό το αίτημα ασύλου στη χώρα μας και ζητά να υποβληθεί και να εξεταστεί στην Τουρκία, όπου πρέπει να επιστρέψουν οι πρόσφυγες, εκτός αν αποδείξει ο καθένας χωριστά, σε μια εξατομικευμένη διαδικασία που παρέχει όλα τα εχέγγυα και τις διαδικαστικές εγγυήσεις, ότι δεν αποτελεί για τον ίδιο ασφαλή χώρα η Τουρκία.
Η διάσταση της εξατομικευμένης εξέτασης των αιτημάτων ασύλου, ακρογωνιαίος λίθος της διαδικασίας, απουσιάζει επιδεικτικά από τις δηλώσεις του υπουργού Νότη Μηταράκη, μια εξόφθαλμη παράλειψη που αναδεικνύει άλλη μια φορά την αδιαφορία του για το ευρωπαϊκό και το διεθνές δίκαιο. Ο κ. Μηταράκης επιχειρεί άλλη μια χοντροκομμένη πολιτική παρέμβαση στη διαδικασία ασύλου, κρίνοντας χωρίς καμία νομική ή πραγματολογική τεκμηρίωση, πέρα από μια μη δημοσιοποιημένη εισήγηση του νεοδιορισθέντος διοικητή της Υπηρεσίας Ασύλου, ότι η ΚΥΑ «θωρακίζει το νομικό οπλοστάσιο της Ελλάδας έναντι αιτημάτων από χώρες [...] που αντικειμενικά δεν έχουν λόγο να μη θεωρούν την Τουρκία ασφαλή τρίτη χώρα».
Πρόκειται εμφανώς για άλλη μια προσπάθεια να πειστεί το ξενοφοβικό ακροατήριο ότι πραγματοποιούνται οι προεκλογικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης για θεαματική αύξηση των απελάσεων, τομέας στον οποίο έχει αποτύχει παταγωδώς, παρά τους συνεχείς νόμους που υπονομεύουν τη διαδικασία και τα δικαιώματα των προσφύγων.
Παρόμοια υπονόμευση συνιστά και η χτεσινή ΚΥΑ, που δεν ορίζει τη μεθοδολογία βάσει της οποίας κρίνεται ασφαλής χώρα η Τουρκία ούτε εξηγεί για ποιον λόγο κρίνεται ασφαλής για τις συγκεκριμένες εθνικότητες και όχι για άλλες. Φαίνεται ότι οι λόγοι δεν έχουν να κάνουν με την ασφάλεια των προσφύγων, αλλά με τον αριθμό τους. Οι πρόσφυγες από τις συγκεκριμένες χώρες καταγωγής αποτελούν γύρω στο 70% των αιτήσεων και αναγνωρίζονται πρόσφυγες σε πολύ μεγάλο ποσοστό.
Αυτό σημαίνει ότι η ΚΥΑ ανοίγει τον δρόμο στη μαζική απόρριψη της πλειονότητας των αιτημάτων με τρόπο προσχηματικό. Είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να παραμένουν στην Ελλάδα σε καθεστώς μετέωρο χιλιάδες πρόσφυγες που απορρίπτονται με βάση την έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας, όχι μόνο στα νησιά, όπως ίσχυε μέχρι τώρα για τους Σύρους, αλλά και στην ενδοχώρα. Πρόκειται για παραβίαση της ευρωπαϊκής οδηγίας για το άσυλο (32/2013) που ορίζει ότι για να θεωρηθεί ασφαλής μια τρίτη χώρα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα επανεισδοχής των προσφύγων σε αυτήν. Από τον Μάρτιο του 2020 η Τουρκία δεν δέχεται την επανεισδοχή προσφύγων από την Ελλάδα, ενώ οι επανειλημμένες προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης έχουν αποτύχει. Την ίδια χρονιά βέβαια το ελληνικό κράτος υπερδεκαπλασίασε τις απορρίψεις αιτημάτων με βάση τη διαδικασία του παραδεκτού.
Μάλιστα, η ευρωπαϊκή οδηγία για το άσυλο ορίζει επιπλέον προϋπόθεση για να οριστεί ασφαλής μια χώρα να παρέχει καθεστώς διεθνούς προστασίας σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης. Αλλά η Τουρκία εφαρμόζει τη Σύμβαση μόνο για Ευρωπαίους πολίτες, ενώ κατ' εξαίρεση δίνει προσωρινό προσφυγικό καθεστώς μόνο σε Σύρους πολίτες, που αποκτούν, τουλάχιστον στα χαρτιά, πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, εκπαίδευση και εργασία.
Μάλιστα, στην περίπτωση της Ουγγαρίας, το Δικαστήριο της Ε.Ε. έκρινε ότι δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται ασφαλής μια χώρα μόνο και μόνο επειδή πέρασαν από κει πρόσφυγες στην πορεία τους προς την Ευρώπη, το αντίθετο από όσα προβλέπουν οι νομοθετικοί πειραματισμοί της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Οπως έκανε γνωστό η οργάνωση Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο, έχει υποβάλει ενστάσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον τρόπο που μετέφερε η Ελλάδα την ευρωπαϊκή οδηγία για το άσυλο και τον τρόπο που την εφαρμόζει.
Χωρίς προϋποθέσεις
Βασίλειος Παπαδόπουλος, Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες
«Η έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας προϋποθέτει την παροχή επιπέδου προστασίας σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης για τους Πρόσφυγες από την τρίτη χώρα, την ύπαρξη ουσιώδους συνδέσμου του αιτούντα άσυλο με τη χώρα αυτή και τη συναίνεση της τρίτης χώρας. Στην περίπτωση της Τουρκίας τίποτε από τα παραπάνω δεν συντρέχει. Το ελληνικό υπουργείο Μετανάστευσης, παρά ταύτα, τη χαρακτηρίζει ασφαλή “για την ταχεία διεκπεραίωση των αιτήσεων που είναι πιθανόν αβάσιμες”, από πολίτες χωρών που χαρακτηρίζονται πρόσφυγες σε ποσοστό 70%-99% στις περισσότερες των περιπτώσεων. Αναρωτήθηκε όμως το υπουργείο Μετανάστευσης γιατί δεν χαρακτηρίζεται ασφαλής τρίτη χώρα η Ελλάδα για τους (ακόμη και) αναγνωρισμένους πρόσφυγες που καταφεύγουν στη Γερμανία ή σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Μήπως το μέτρο των αξιών μας είναι διαφορετικό από αυτό της υπόλοιπης Ε.Ε. και πλησιάζουμε πλέον την Ουγγαρία του Ορμπαν;»
Αντίθετη με το ευρωπαϊκό δίκαιο
Μίνως Μουζουράκης, Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο
«Ο χαρακτηρισμός της Τουρκίας ως “ασφαλούς τρίτης χώρας” στην ΚΥΑ 42799/2021 ουδόλως συνιστά θέσπιση κανόνων μεθοδολογίας για την εξατομικευμένη εφαρμογή της έννοιας στην ατομική περίπτωση κάθε αιτούντος, όπως απαιτεί η Οδηγία 2013/32/ΕΕ για τις διαδικασίες ασύλου (ΔΕΕ, C-924/19 και C-925/19 FMS). Επομένως, η χρήση της έννοιας της “ασφαλούς τρίτης χώρας” παραμένει αντίθετη με το ευρωπαϊκό δίκαιο».
Η θέση της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ
Το Γραφείο της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα σημειώνει στην «Εφ.Συν.»: «Στο διεθνές προσφυγικό δίκαιο και στην ευρωπαϊκή νομοθεσία για το άσυλο προβλέπεται η δυνατότητα να επιστρέφονται άτομα που αναζητούν άσυλο σε ασφαλή τρίτη χώρα μόνο εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις ως προς την πρόσβαση σε μια δίκαιη και αποτελεσματική διαδικασία ασύλου, καθώς και σε επαρκή πρότυπα προστασίας στην τρίτη χώρα. Η εφαρμογή της έννοιας της “ασφαλούς τρίτης χώρας” προϋποθέτει την προσεκτική και εξατομικευμένη εξέταση του συγκεκριμένου προφίλ και των ειδικότερων περιστάσεων των αιτούντων άσυλο, ιδιαίτερα αν πρόκειται για ευάλωτα άτομα, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων παιδιών».
Εμπαιγμός των επιστημόνων
Η ΚΥΑ αφήνει έκθετο τον γενικό γραμματέα Μετανάστευσης Πάτροκλο Γεωργιάδη, που συγκρότησε στις 17 Νοεμβρίου υπό την προεδρία του «Ομάδα Εργασίας για τον καθορισμό των ασφαλών τρίτων χωρών και ασφαλών χωρών καταγωγής». Εργο της Ομάδας ήταν μεταξύ άλλων να εισηγηθεί τον τρόπο αξιολόγησης και επεξεργασίας «των στοιχείων που λαμβάνονται υπ’ όψιν για την έκδοση των σχετικών κοινών υπουργικών αποφάσεων».
Ωστόσο, καμία αναφορά δεν κάνει η ΚΥΑ στο έργο της Ομάδας, που έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί τρεις μήνες μετά τη σύστασή της, ωστόσο η τύχη της αγνοείται. Η εξέλιξη προξενεί την εντύπωση εμπαιγμού των επιστημόνων και των εμπειρογνωμόνων που δέχτηκαν να συνδέσουν το όνομά τους με την Ομάδα συμμετέχοντας ως μέλη. Ιδιαίτερα ερωτήματα δημιουργούνται για τη συμμετοχή της κ. Γαβουνέλη με την ιδιότητα της πανεπιστημιακού, την ώρα που είναι επίσης πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, που θα κληθεί ενδεχομένως να τοποθετηθεί για τα θέματα της Ομάδας, όπως και του Μάρκου Καραβία, ο οποίος συμμετείχε με την ιδιότητα του διοικητή της Υπηρεσίας Ασύλου και παραμένει άγνωστο αν συνέχισε και μετά τη λήξη της θητείας του.
πηγη: https://www.efsyn.gr