Loading...

Κατηγορίες

Δευτέρα 07 Δεκ 2020
Νόαμ Τσόμσκι (Noam Chomsky)
Κλίκ για μεγέθυνση

Αμερικανός γλωσσολόγος, φιλόσοφος και πολιτικός ακτιβιστής. Θεωρείται ο πιο σημαντικός γλωσσολόγος του 20ου αιώνα, ισάξιος του ιδρυτή της επιστήμης της γλωσσολογίας Φερντινάν ντε Σοσίρ και ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους του καιρού μας. Η πολιτική του δράση είναι αλληλένδετη με το επιστημονικό του έργο. Ο ίδιος συστήνεται ως φιλελεύθερος σοσιαλιστής και πιστεύω του είναι ότι «η έρευνα και ο ακτιβισμός πρέπει να λειτουργούν σε αρμονική σχέση».

Ο Αβράμ Νόαμ Τσόμσκι γεννήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 1928 στην Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνιας και είναι ο πρωτότοκος γιος ενός ζεύγους ρωσοεβραίων εμιγκρέδων. Ο πατέρας του, Γουίλιαμ Τσόμσκι, ήταν καθηγητής σε εβραϊκό σχολείο και η μητέρα του Έλσι Σιμονόφσκι, δασκάλα και πολιτική ακτιβίστρια. Μεγάλωσε σε μια γειτονιά ιρλανδών καθολικών και γερμανών μεταναστών με αντισημιτικές τάσεις, που έστελναν τα παιδιά τους σε ιησουιτικά σχολεία.

Το πρώτο του σχολείο, ένα πειραματικό, προοδευτικό δημοτικό, ταίριαζε στην ιδιοσυγκρασία του και ενίσχυσε την αγάπη του για την ατομική ελευθερία στην έκφραση και την δημιουργία. Στη διάρκεια των μαθητικών του χρόνων, περνούσε ατελείωτες ώρες μελέτης στη δημόσια βιβλιοθήκη της Φιλαδέλφειας. Έγραψε το πρώτο του πολιτικό κείμενο σε ηλικία μόλις 10 ετών, στη σχολική εφημερίδα, με θέμα τον ισπανικό εμφύλιο. Σε ηλικία 13 ετών αγόραζε αναρχικά βιβλία και, αφού μελέτησε τις ιδέες του κομμουνισμού και του φασισμού, αποφάσισε να απορρίψει τον μαρξισμό και να ασπαστεί τον αναρχισμό, θεωρώντας ότι η ανθρώπινη κατάσταση ευημερεί, όταν δεν υπόκειται σε κανενός είδους εξουσία.

Το 1945 γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνιας και παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας και πολιτικών επιστημών. Οι σπουδές του δεν τόν ενθουσίαζαν και προς στιγμήν σκέφτηκε να τίς εγκαταλείψει και να πάει στην Παλαιστίνη και να δουλέψει για την αραβο-εβραϊκή συμφιλίωση. Η γνωριμία του με τον καθηγητή της γλωσσολογίας Ζέλιγκ Χάρις και η παρότρυνση του πατέρα του, τόν έκανε να αλλάξει γνώμη και να συνεχίσει τις σπουδές του στην γλωσσολογία, στα μαθηματικά και την φιλοσοφία.

Το 1955, έλαβε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνιας, μολονότι την έρευνα της διατριβής του τήν έκανε ως υπότροφος στο Χάρβαρντ (1951-1955). Την ίδια χρονιά άρχισε την πανεπιστημιακή του καριέρα στο περίφημο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), στο οποίο παρέμεινε μέχρι το 2002, οπότε ανακηρύχθηκε ομότιμος καθηγητής. Σήμερα παρά το προχωρημένο της ηλικίας του διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνας.

Η συμβολή του Τσόμσκι στη σύγχρονη γλωσσολογία είναι η ανάπτυξη της θεωρίας της «Γενετικής Μετασχηματιστικής Γραμματικής», που συνοδεύτηκε από
κριτική στον στρουκτουραλισμό και τον εμπειρισμό. Άποψή του είναι ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται με μια έμφυτη, παγκόσμια γλωσσική ευχέρεια, με μια «παγκόσμια γραμματική» που διαθέτει βαθύτερη, ενιαία δομή. Η θεωρία του αυτή,αν και στη αρχή προκάλεσε αντιδράσεις, έγινε αργότερα ευρέως αποδεκτή. Ο Τσόμσκι προχώρησε πολύ πιο πέρα από τον ιδρυτή της γλωσσολογίας Φερντινάν ντε Σοσίρ, αποδεικνύοντας ότι η κατανόηση τής ανθρώπινης γλώσσας συμβάλλει κατά τρόπο βασικό στην κατανόηση τής ανθρώπινης φύσης. Γι’ αυτό οι θέσεις του προκάλεσαν επανάσταση όχι μόνο στην γλωσσολογία, αλλά σε όλους τους ανθρωπιστικούς κλάδους, ιδιαίτερα της φιλοσοφίας και τής ψυχολογίας. Ενδεικτικό της απήχησης του έργου του είναι ότι οι παραπομπές στον Τσόμσκι, μόνο το διάστημα 1980-1992, ανέρχονται σε 3.874, κατατάσσοντάς τον στις 10 κορυφαίες πηγές παραπομπών στην ιστορία, ανάμεσα στους Μαρξ, Λένιν, Σέξπιρ, Αριστοτέλη, Πλάτωνα, Φρόιντ, Χέγκελ, Κικέρωνα και τη Βίβλο.

Πέρα από την ακαδημαϊκή και συγγραφική του δραστηριότητα, ο Τσόμσκι έγινε ευρύτερα γνωστός τα χρόνια του πολέμου στο Βιετνάμ, όταν αντιτάχθηκε σθεναρά στην τότε αμερικανική πολιτική, μη διστάζοντας να αποκαλέσει την πατρίδα του «κράτος-κακοποιό». Μάλιστα εκείνη την εποχή αρνιόταν να πληρώσει τους φόρους του,ενώ μοιράστηκε το ίδιο κελί με τον συγγραφέα Νόρμαν Μέιλερ, μετά τη σύλληψή τους σε μια διαδήλωση στο Πεντάγωνο το 1967.

Σήμερα τάσσεται κατά του «κράτους των επιχειρήσεων» και της ελεύθερης οικονομίας της αγοράς, που ιδιωτικοποιεί τα κέρδη και κοινωνικοποιεί τις ζημιές, κατά του παγκόσμιου καπιταλισμού, του ιμπεριαλισμού και της παγκοσμιοποίησης, που επιφέρουν αύξηση της ανισότητας και του αισθήματος της αδικίας και καταδικάζουν τον μέσο πολίτη στον αποκλεισμό από τη λήψη αποφάσεων.

Ο Τσόμσκι έχει επικρίνει, μεταξύ άλλων, τις σφαγές στο Ανατολικό Τιμόρ της Ινδονησίας και τους βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία. Οι απόψεις του για τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 έκαναν τον γύρο του κόσμου και συντάραξαν τους συμπατριώτες του: «Το έγκλημα αυτό είναι ένα δώρο στον σκληρό πυρήνα των δεξιών υπερεθνικοφρόνων. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις αποτελούν φοβερές κτηνωδίες. Αναλογικά, ίσως δεν φτάνουν στο επίπεδο πολλών άλλων, όπως, για παράδειγμα, ο βομβαρδισμός του Σουδάν από τον πρόεδρο Κλίντον χωρίς αξιόπιστο πρόσχημα. Έχουμε επιλογή: μπορούμε είτε να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε ή να αρνηθούμε να το κάνουμε, συνεισφέροντας στην πιθανότητα ότι το χειρότερο βρίσκεται μπροστά μας».

Ο Νόαμ Τσόμσκι έχει κυκλοφορήσει πάνω από 100 επιστημονικά συγγράμματα και πολιτικά βιβλία, πολλά από τα οποία κυκλοφορούν και στα ελληνικά,ενώ έχει τιμηθεί με πλήθος βραβείων. Στις 21 Απριλίου 2004, αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Την προσωπική του ζωή φροντίζει να κρατά μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Είναι γνωστό ότι έχει νυμφευτεί δύο φορές: Το 1949 με την γλωσσολόγο Κάρολ Σατζ (1930-2008), με την οποία απέκτησε τρία παιδιά (δύο κόρες και ένα γιο) και το 2014 με την αρκετά μικρότερή του βραζιλιάνα δικηγόρο και μεταφράστρια Βαλέρια Βάσερμαν.

Η άγνωστη πλευρά του Τσόμσκι

Στην Ελλάδα ο Nοam Chomsky (Νόαμ Τσόμσκι) είναι γνωστός για δύο κυρίως λόγους. Στο ευρύτερο κοινό είναι γνωστός για την πολιτική του δραστηριότητα ως ένας από τους πιο δριμείς επικριτές όχι μόνο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, αλλά και του καπιταλιστικού οικονομικού συστήματος εν γένει. Σε ένα μικρότερο κοινό ειδημόνων είναι γνωστός κυρίως για το επιστημονικό του έργο στον τομέα της γλωσσολογίας.

 

Αυτό που απουσιάζει από τον χώρο τόσο της ελληνικής όσο και της διεθνούς βιβλιογραφίας είναι η διερεύνηση και η ανάδειξη μιας άλλης πτυχής της σκέψης του Τσόμσκι. της πολιτικής του φιλοσοφίας η οποία, όπως τουλάχιστον ισχυρίζεται ο ίδιος, παίρνει ως άξονα αναφοράς το φιλελευθερισμό και μάλιστα τον κλασικό φιλελευθερισμό του 18ου αιώνα. Αυτή πολιτικοφιλοσοφική πτυχή της σκέψης του Τσόμσκι διαπερνά όλο το έργο του και επηρεάζει ακόμα, όπως θα δείξουμε, και την επιστημονική μεθοδολογία του στον τομέα της γλωσσολογίας.

Στόχος λοιπόν αυτού του βιβλίου είναι η συστηματική ανασυγκρότηση της φιλελεύθερης κριτικής που ασκεί ο Τσόμσκι στον σύγχρονο καπιταλισμό, καθώς και η αντιδιαστολή των απόψεών του σε θέματα όπως η αγορά, τα περιουσιακά δικαιώματα, οι ανώνυμες εταιρείες, το κράτος, η παγκοσμιοποίηση, η δημοκρατία, η μισθωτή εργασία, ο μεθοδολογικός ατομισμός, η ανθρώπινη φύση, η κοινωνία κ.λπ. με τις απόψεις νεοφιλελεύθερων διανοητών. κυρίως των νεοαυστριακών, όπως του νομπελίστα Friedrich Hayek, του Joseph Shumperet, του Ludvig von Mises, του Milton Friedman και αναλυτών της σχολής της Δημόσιας Επιλογής.

Συνοπτικά, το επιχείρημα του Τσόμσκι είναι ότι το σημερινό καπιταλιστικό σύστημα αποτελεί διαστρέβλωση των αξιών του κλασικού φιλελευθερισμού. Οι τοποθετήσεις του παραπέμπουν κυρίως στον Adam Smith και τον Wilhelm von Humbold, ενώ δεν παραλείπει να κάνει αναφορές και στον Alexis de Tocqueville. Είναι ενδιαφέρον ότι ο ορισμός τον οποίο χρησιμοποιεί για το υπάρχον οικονομικό σύστημα, δηλαδή «επιχειρηματικός μερκαντιλισμός» («corporate mercantilism»), παραπέμπει άμεσα στην κριτική που άσκησε ο Ανταμ Σμιθ στο σύστημα της εποχής του.

Είναι πολύ δύσκολο να τοποθετήσει κανείς την κριτική του Τσόμσκι στο πλαίσιο του γνωστού σχήματος «Αριστερά-Δεξιά». Ο ίδιος μάλιστα θεωρεί ότι αυτοί οι όροι δεν έχουν πλέον νόημα: «Συμβατικοί όροι του πολιτικού λόγου, όπως Αριστερά και Δεξιά, κατάντησαν σχεδόν κενοί περιεχομένου. Είναι τόσο διαστρεβλωμένοι και παράλογοι, ώστε είναι μάλλον καλύτερα να τους απορρίψουμε».

Πάντως, το κεντρικό στοιχείο που σε τελική ανάλυση διαφοροποιεί ριζικά τις πολιτικοοικονομικές αντιλήψεις του Τσόμσκι από αυτές που επικρατούν στον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς είναι το γεγονός ότι βασίζονται σε μια συγκεκριμένη θεώρηση της ανθρώπινης φύσης, η οποία σε τελική ανάλυση παραπέμπει στη βιολογία. Ο Τσόμσκι απορρίπτει την αντίληψη του ανθρώπου ως μιας «λευκής κόλλας χαρτιού» (Πίνκερ) στην οποία μπορεί να γράψει κανείς ό,τι θέλει, μια άποψη που αντιλαμβάνεται τον άνθρωπο ως παράγωγο πολιτισμικών και ιστορικών μεταβλητών.

Ο Τσόμσκι δεν προσπαθεί να οικοδομήσει μια δεοντολογική θεωρία ούτε μια θεωρία κοινωνικής δικαιοσύνης, όπως ο Ρολς, ούτε καν μια ηθική θεώρηση. Ο «ελευθεριακός σοσιαλισμός» τον οποίο επικαλείται δεν είναι μια θεωρία ή κοσμοθεώρηση που είναι πιο δίκαιη, πιο αποτελεσματική ή πιο παραγωγική από τις άλλες. Δεν είναι μια θεωρία, με άλλα λόγια, που νομιμοποιείται στη βάση μιας ηθικής, πολιτικής ή οικονομικής κοσμοαντίληψης.

Αντίθετα, ο «ελευθεριακός σοσιαλισμός» αποτελεί προσπάθεια επεξεργασίας και διατύπωσης των κοινωνικών προϋποθέσεων που θα πρέπει να υπάρχουν προκειμένου να μπορέσουν να αναπτυχθούν στο έπακρο οι έμφυτες βιολογικές δυνατότητες του ανθρώπου. Οπως γράφει: «Πιστεύω ότι οι πολιτικές απόψεις καθενός ή οι ιδέες του για την κοινωνική οργάνωση θα πρέπει να βασίζονται σε τελική ανάλυση σε κάποια αντίληψη για την ανθρώπινη φύση και τις ανθρώπινες ανάγκες».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 20/04/2007

*************************************************************

Εργα του Νόαμ Τσόμσκι στα ελληνικά

  • «Μορφή και νόημα στις φυσικές γλώσσες», μτφρ. Μάριος Μαρκίδης, «Ερασμος», 1977.
  • «Λουτρά αίματος», μτφρ. Ελένη Γαρίδη, «Ηριδανός», 1981.
  • «Συντακτικές δομές», μτφρ. Φώτης Καβουκόπουλος, «Νεφέλη», 1991.
  • «Ετος 501», μτφρ. Νίκος Ράπτης, «Μέδουσα», 1994.
  • «Επανεκτιμώντας το Κάμελοτ», μτφρ. Νίκος Ράπτης, «Τόπος», 1994.
  • «Παλιές και νέες τάξεις πραγμάτων», μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, «Νέα Σύνορα», 1996.
  • «Τα ΜΜΕ ως όργανο κοινωνικού ελέγχου και επιβολής», μτφρ. Νότης Πάτσαλος, «Ελεύθερος Τύπος», 1997.
  • «Η χειραγώγηση των μαζών» μτφρ. Θεολ. Βουλγαρίδης, «Scripta», 1997.
  • «Η νέα παγκόσμια τάξη», μτφρ. Νίκος Αλεξίου, «Ελεύθερος Τύπος», 1999.
  • «Το κοινό καλό», μτφρ. Παντελής Ανδρικόπουλος, «Scripta», 1999.
  • «Η βιομηχανία κατασκευής υπηκόων», μτφρ. Νίκος Αλεξίου, «Ελεύθερος Τύπος», 1999.
  • «Οι έχοντες και μη κατέχοντες», μτφρ. Αγγελος Φιλιππάτος, «Καστανιώτης», 1999.
  • «Κέρδος και πολίτης» μτφρ. Λάμπης Χαραλαμπίδης, «Καστανιώτης».
  • «Δυνάμεις και προοπτικές», μτφρ. Λάμπης Χαραλαμπίδης, «Νέα Σύνορα», 1999.
  • «Οι διανοούμενοι και το κράτος», μτφρ. Νίκος Αλεξίου, «Ελεύθερος Τύπος», 2000.
  • «Σημειώσεις για τον αναρχισμό», «Ελευθεριακή Κουλτούρα», 2000.
  • «Σκέψεις πάνω στα ΜΜΕ», «Ελευθεριακή Κουλτούρα».
  • «Ο νέος στρατιωτικός ανθρωπισμός», μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, «Scripta», 2000.
  • «Νέα τάξη», μτφρ. Αριάδνη Αλαβάνου, «Νέα Σύνορα», 2000.
  • «Κυριαρχία και παγκόσμια τάξη», μτφρ. Ν. Αλεξίου – Π. Καλαμαράς, «Ελεύθερος Τύπος», 2000.
  • «Η κουλτούρα της τρομοκρατίας», μτφρ. Ελένη Αστερίου, «Νέα Σύνορα», 2000.
  • «Ο νόμος της δύναμης στην παγκόσμια τάξη», μτφρ. Δάφνη Βούβαλη, «Νέα Σύνορα», 2001.
  • «Λατινική Αμερική, από την αποικιοκρατία στην παγκοσμιοποίηση», μτφρ. Γεωργία Γιαννακοπούλου, «Ελεύθερος Τύπος», 2001.
  • «Πειρατές και αυτοκράτορες», μτφρ. Ιουλία Τσολακίδου, «Παρατηρητής», 2001.
  • «Μια νέα γενιά χαράζει τα όρια», μτφρ. Νεκτάριος Καλαϊτζής, «Scripta», 2001.
  • «11/9», μτφρ. Σάββας Μιχαήλ, «Αγρα», 2001.
  • «Εκπαίδευση χωρίς ελευθερία και κρίση» μτφρ. Αγγελος Φιλιππάτος, «Καστανιώτης», 2002.
  • «Μοιραίο τρίγωνο. Οι ΗΠΑ, το Ισραήλ και οι Παλαιστίνιοι», μτφρ. Δάφνη Βούβαλη, «Νέα Σύνορα», 2002.
  • (με Κρίστοφερ Χίτσενς) «Η μεγάλη διαμάχη. Παγκοσμιοποίηση – Τρομοκρατία – Αριστερά», μτφρ. Ρηγούλα Γεωργιάδου, «Ελάτη», 2002.
  • «Προπαγάνδα και κοινός νους», μτφρ. Κώστας Τσαπόγας, «Νέα Σύνορα», 2003.
  • «Εξουσία και τρομοκρατία», μτφρ. Σώτη Τριανταφύλλου, «Πατάκης», 2003.
  • «Η αρχιτεκτονική της γλώσσας», μτφρ. Αγγελος Φιλιππάτος, «Καστανιώτης», 2003.
  • «Πειρατές και αυτοκράτορες. Παλιοί και νέοι» μτφρ. Νίκος Βούλγαρης, «Νέα Σύνορα», 2004.
  • «Αμερικανική ισχύς και νέοι μανδαρίνοι», μτφρ. Νίκος Ράπτης, «Scripta», 2004.


 

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου