Παρόλο που ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας μπορεί να προληφθεί σε μεγάλο βαθμό, πολλές γυναίκες ανά την ΕΕ εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν εμπόδια στην πρόσβαση στον προσυμπτωματικό έλεγχο, με τους εμπλεκόμενους φορείς να επιδιώκουν έναν μήνα ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ώστε να σημάνουν τον κώδωνα του κινδύνου.

«Στην ΕΕ, υπάρχουν περίπου 33.000 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 15.000 θάνατοι. 15.000 γυναίκες πεθαίνουν και δεν θα έπρεπε να πεθαίνουν», δήλωσε ο Philippe Descamps, συμπρόεδρος της ACCESS Consensus Group, κατά την παρουσίαση μιας νέας πρότασης του οργανισμού σχετικά με το πώς να αυξηθούν τα ποσοστά προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Η ACCESS Consensus Group είναι μια διεπιστημονική ερευνητική πρωτοβουλία εμπειρογνωμόνων που διερευνά τα εμπόδια στην πρόσβαση των γυναικών στα ήδη θεσπισμένα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου στην Ευρώπη.

Ο Ιανουάριος – μήνας ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας – ολοκληρώθηκε με τη δημοσίευση μελέτης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εξετάζει τις πολιτικές και τις δράσεις οι οποίες λαμβάνονται για την αντιμετώπιση του καρκίνου σε ολόκληρη την ΕΕ, τη Νορβηγία και την Ισλανδία, δίνοντας έμφαση στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση.

Την Τετάρτη (31 Ιανουαρίου) η Επιτροπή εξέδωσε επίσης την πρότασή της για τους καρκίνους που μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό. Η νέα σύσταση, που αποτελεί και μέρος του ευρωπαϊκού σχεδίου για την καταπολέμηση του καρκίνου, στοχεύει στους ιούς των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), την ιογενή λοίμωξη που μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, μεταξύ άλλων. Εκτιμάται ότι περίπου το 40% των περιπτώσεων καρκίνου στην ΕΕ μπορούν να προληφθούν, ενώ ο αριθμός αυτός αγγίζει και το 90% για τις περιπτώσεις του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

«Είναι απίστευτο ότι έχουμε τα πάντα για να το αποτρέψουμε αυτό. Αυτές οι γυναίκες θα έπρεπε να είναι ζωντανές και εξακολουθούν να πεθαίνουν», εξήγησε ο Descamps.

Ο ίδιος πρόσθεσε ότι οι στρατηγικές εμβολιασμού και ελέγχου είναι καθοριστικής σημασίας – αλλά λειτουργούν όταν οι γυναίκες έχουν πρόσβαση σε αυτές.

Έχει αποδειχθεί ευρέως ότι ο έλεγχος για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας αυξάνει την πιθανότητα επιτυχούς θεραπείας καθώς και πετυχαίνει χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας, όταν ο καρκίνος εντοπίζεται σε πρώιμο στάδιο.

Η έκθεση υπογραμμίζει τις ανισότητες σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή περιοχή και υπογραμμίζει ότι ακόμη και στις χώρες όπου εφαρμόζονται προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου, τα ποσοστά συμμετοχής είναι ανησυχητικά χαμηλά, ενώ διαφοροποιούνται  μεταξύ των ομάδων πληθυσμού.

Υποκείμενα εμπόδια

«Είναι αποκαρδιωτικό να βλέπουμε την διαρκή ύπαρξη εμποδίων στην πρόσβαση σε προληπτικά μέτρα και την περιορισμένη ευαισθητοποίηση των ευάλωτων πληθυσμών», εξήγησε η Ολλανδή φιλελεύθερη ευρωβουλευτής Samira Rafaela κατά την παρουσίαση της έκθεσης.

Η έρευνα της ομάδας εντόπισε ομάδες γυναικών που δεν εξετάζονται επαρκώς για διάφορους λόγους, όπως η έλλειψη ευαισθητοποίησης, οι πολιτιστικές ή θρησκευτικές πεποιθήσεις, οι σωματικές αναπηρίες, η ψευδής αίσθηση ασφάλειας και η έλλειψη ασφαλιστικής κάλυψης.

«Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν διάφορα εμπόδια πρακτικά και ψυχολογικά, σωματικά και δομικά εμπόδια. Αλλά ο ψυχολογικός αντίκτυπος του προληπτικού ελέγχου παραβλέπεται αρκετά», πρόσθεσε η Mairead O’Connor, υπεύθυνη έρευνας στην Εθνική Υπηρεσία Προληπτικού Ελέγχου της Ιρλανδίας.

Η ίδια εξήγησε στο Euractiv ότι οι λόγοι πίσω από τη μη προσέλευση είναι πολύ περίπλοκοι και ποικίλλουν επίσης μεταξύ διαφορετικών ηλικιακών πληθυσμών.

«Νομίζω ότι τώρα αρχίζουμε να βλέπουμε τις νεότερες ηλικίες να μην προσέρχονται για έλεγχο. Νομίζω ότι έχει να κάνει με το ότι ενδεχομένως τα επόμενα χρόνια οι νεότερης ηλικίας γυναίκες θα προσέρχονται για να κάνουν το εμβόλιο κατά του HPV», πρόσθεσε.

Η ίδια είπε επίσης ότι με τις πληροφορίες που έχουν αυτή τη στιγμή, δεν είναι εύκολο να εντοπιστούν από το μητρώο του προληπτικού ελέγχου οι ακριβείς ομάδες που δεν έχουν υποβληθεί σε προληπτικό έλεγχο.

Ωστόσο, η ερευνητική ομάδα έχει εντοπίσει πιθανές λύσεις για τη βελτίωση αυτής της κατάστασης. Πράγματα τόσο απλά όσο η βελτιστοποίηση των συστημάτων πρόσκλησης, όπως η αποστολή SMS αντί φυσικής επιστολής, έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν τη συμμετοχή.

Η αυτοδειγματοληψία μπορεί επίσης να βοηθήσει. Η πρακτική αυτή εισάγεται σιγά-σιγά σε πολλές χώρες, αλλά οι ειδικοί προειδοποιούν ότι δεν είναι πανάκεια.

«Η αυτοδειγματοληψία δεν είναι τέλεια. Έχει ποσοστό ανίχνευσης 75%. Σημαίνει όμως ότι το 25% των καρκίνων θα διαφύγει. Αλλά είναι καλύτερο από το τίποτα», πρόσθεσε ο Descamps.

Οι προσπάθειες της ΕΕ για την αύξηση του ελέγχου

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε σύσταση για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρκίνου το 2022, η οποία επικαιροποιεί την προηγούμενη του 2003 και περιλαμβάνει συστάσεις για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρκίνου του μαστού, του τραχήλου της μήτρας και του παχέος εντέρου.

Επικοινωνώντας με το Euractiv, ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Stefan de Keersmaeker, εξήγησε ότι «τα κράτη μέλη πρέπει να υποβάλουν έκθεση στην Επιτροπή σχετικά με την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου μέχρι το τέλος του 2025 και στη συνέχεια κάθε τέσσερα χρόνια».

Πρόσθεσε ότι το αργότερο μέχρι το τέλος του 2026 και με βάση τις πληροφορίες που θα παρέχουν οι χώρες, η Επιτροπή σκοπεύει να υποβάλει έκθεση που θα αφορά  στην εφαρμογή των προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο.

«Στην έκθεση θα αξιολογηθεί ο βαθμός στον οποίο τα προτεινόμενα μέτρα λειτουργούν και εάν υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω δράση. Το πρόσφατο πρόγραμμα εργασίας EU4Health 2024 έχει ήδη διαθέσει χρηματοδότηση για την έκθεση αυτή», εξήγησε.