Ενα γυναικείο άγαλμα σε πτώση, κοστούμια με έντονη ‘80s αισθητική που περιγράφουν μια κοινωνία σε παρακμή. Σιντριβάνια και έντονο υγρό στοιχείο ως αναφορά στον εξαγνισμό αλλά και τη γυναικεία φύση. Ατμόσφαιρα που παραπέμπει στον μικρόκοσμο της ιταλικής επαρχίας της δεκαετίας του 1980. Ενταγμένο απολύτως στον φυσικό χώρο του Ηρωδείου, το σκηνικό είναι ένα φθαρμένο από τον χρόνο αρχοντικό. Μέσα του θα ξεσπάσει η ωμότητα και η σκοτεινιά των ηρώων ενός έργου που μετρά 170 και πλέον χρόνια ζωής.

Δημοφιλής, απαιτητικός, βίαιος αλλά και «ταλαιπωρημένος» -τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη συγκεκριμένη παραγωγή- ο «Ριγολέττος» ανοίγει επιτέλους έπειτα από δύο αναβολές την αυλαία του καλοκαιριού και του Φεστιβάλ Αθηνών - Επιδαύρου στις 2 Ιουνίου στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Η πρώτη μεγάλη καλοκαιρινή παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, το σκοτεινό αριστούργημα του Τζουζέπε Βέρντι, ανεβαίνει σε μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού, σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου και πρωταγωνιστές στο αμιγώς ελληνικό καστ τους Δημήτρη Τηλιακό –στον ομώνυμο ρόλο–, Χριστίνα Πουλίτση, Δημήτρη Πακσόγλου, Πέτρο Μαγουλά, Μαίρη-Ελεν Νέζη κ.ά.

Η ιστορία μιλά για τον έρωτα της Τζίλντας, κόρης του καμπούρη αυλικού γελωτοποιού Ριγολέττου, για τον έκλυτο Δούκα της Μάντοβας, ο οποίος της παρουσιάζεται ως φτωχός φοιτητής. Προκειμένου να εκδικηθεί για τη χαμένη τιμή της κόρης του, ο Ριγολέττος καταστρώνει τη δολοφονία του Δούκα. Ανακαλύπτοντας τα σχέδια του πατέρα της, η Τζίλντα αποφασίζει να σώσει τον αγαπημένο της και να θυσιαστεί, παίρνοντας τη θέση του.

Επειτα από δύο χρόνια πανδημίας γεμάτα εκπτώσεις, αποστάσεις και στερήσεις, το κοινό του κορυφαίου καλοκαιρινού πολιτιστικού θεσμού θα συναντηθεί ξανά κάτω από την Ακρόπολη. Κι είναι προφανώς διπλή η χαρά για την Κατερίνα Ευαγγελάτου να σκηνοθετεί την παράσταση με την οποία ξεκινά το φεστιβάλ που τρίτη σεζόν πια διευθύνει εκείνη.

Σε ένα διάλειμμα από τις πρόβες του «Ριγολέττου», η σκηνοθέτριά του κατέβηκε για λίγο από τη σκηνή του Ηρωδείου όπου επί ώρες δουλεύει με τους συνεργάτες της και μας μίλησε για την κυτταρική της σχέση με τη μουσική, τις δυσκολίες του συγκεκριμένου ρωμαϊκού θεάτρου, τους περιορισμούς που επιβάλλει η όπερα σε ανοικτό χώρο, την άποψή της για τον ήρωα του Βέρντι, αλλά και το πώς βίωσε ως καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών - Επιδαύρου (μην ξεχνάμε πως η θητεία της λήγει οσονούπω) τη μεγάλη περιπέτεια θεσμού εν μέσω της τρικυμίας του κορονοϊού.

Η παράσταση

«Η παράσταση που θα δείτε έχει ζυμωθεί εδώ και περίπου τρία χρόνια, από το 2018 που μου έκανε την πρόταση ο Γιώργος Κουμεντάκης. Σκεφτείτε πως το σκηνικό είναι έτοιμο στις αποθήκες της Λυρικής από το 2020. Οι μακέτες των κοστουμιών ήταν επίσης έτοιμες καθώς η σύλληψη ήταν πολύ δεμένη στο μυαλό μου. Απλώς δεν είχαμε προλάβει να ξεκινήσουμε πρόβες, καθώς ειδικά στη δεύτερη αναβολή μας πρόλαβε ο κορονοϊός τρεις μέρες πριν».

● Πώς νιώθετε στο οπερατικό πεδίο;

Εχω βαθιά σύνδεση με το μουσικό θέατρο όπως ξέρετε. Είναι κυτταρικό το θέμα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη στιγμή που ήμουν στο Περμ με τον Θόδωρο Κουρεντζή και κάναμε τα «Παραμύθια του Χόφμαν». Την πρώτη μέρα που μπήκα στην αίθουσα με την ορχήστρα κόντεψα να λιποθυμήσω από τη συγκίνηση. Αγαπώ πάρα πολύ τον κόσμο της μουσικής και τους ανθρώπους της και πραγματικά δεν βλέπω την ώρα να περάσουμε στην τελική ευθεία των προβών και στην πρεμιέρα του Ηρωδείου.

● Στον «Ριγολέττο», ο Βέρντι αλλάζει σελίδα στη συνθετική του διαδρομή και παρουσιάζει ένα έργο με αυξημένη διάθεση για πειραματισμό. Πού ακριβώς εντοπίζετε αυτόν τον πειραματισμό;

Υπάρχουν πράγματα από τα οποία καταλαβαίνεις ότι αυτός ο άνθρωπος ήθελε να δοκιμάσει νέους δρόμους και να μας δείξει προς τα πού θα πάει το λυρικό θέατρο. Οι μεταπτώσεις, για παράδειγμα, ανάμεσα σε λυρικές και δραματικές σκηνές εξασφαλίζουν στη ροή της υπόθεσης μεγάλη ταχύτητα. Οι άριες επίσης ή τα ντουέτι διακόπτονται απότομα. Υπάρχει μια πολύ έντονη θεατρικότητα, σαν να προοιωνίζεται η εξέλιξη του μουσικού θεάτρου.

Η αντιμετώπισή μας είναι θεατρική, καθώς δούλεψα με τους τραγουδιστές πάρα πολύ τις λεπτομέρειες στην υποκριτική. Συχνά αυτά είναι πράγματα που θεωρούνται πιο δύσκολα στον τραγουδιστικό κόσμο, αλλά ευτυχώς έχω υπέροχους συνεργάτες, εξαιρετικούς ερμηνευτές που έδειξαν απόλυτη διαθεσιμότητα. Αυτή είναι μεγάλη ευτυχία για ένα σκηνοθέτη, ιδιαιτέρως στην όπερα, όπου υπάρχουν αναμφίβολα περισσότεροι περιορισμοί στον τρόπο δουλειάς με τους ερμηνευτές.

● Ο πειραματισμός του συνθέτη δημιουργεί συνθήκες και για σας να πειραματιστείτε;

Σίγουρα. Σε αυτή τη φάση δεν θέλω να πω περισσότερα, αλλά πρόκειται για ένα ανέβασμα που ενώ δεν πάει κόντρα στον Βέρντι, επιδιώκει να παρουσιάσει το έργο με μια νέα οπτική.

● Πιστεύετε ότι η πανδημία και οι πρωτόγνωρες συνθήκες που ζήσαμε σας οδήγησαν σε διαφορετικές σκέψεις για το έργο απ’ ό,τι αν το σκηνοθετούσατε χωρίς τα όσα προηγήθηκαν;

Οπως σας είπα, η όλη σύλληψη για το ανέβασμά μας ολοκληρώθηκε λίγο πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας. Αρα, δεν έχει καμία σχέση με όσα ακολούθησαν. Ωστόσο, όσα ζούμε περνούν συχνά στα έργα μας με τρόπο άρρητο.

● Θυμάστε, όμως, πώς ζήσατε αυτή την περίοδο;

Ηταν μια πάρα πολύ παράξενη περίοδος γιατί παρόλο που ο κόσμος κλείστηκε σπίτι του εγώ δούλευα ασταμάτητα στο φεστιβάλ. Δεν ένιωσα τον εγκλεισμό παρά μόνο σε πολύ μικρές φάσεις. Στην πραγματικότητα δεν είχα ούτε τα καλά αλλά ούτε και τα κακά αυτής της πρωτόγνωρης συνθήκης. Δεν είχα την πολυτέλεια του χρόνου από την οποία ευεργετήθηκαν πολλοί, αλλά και δεν έζησα αυτή την τρομερή μοναξιά της απομόνωσης.

● Ας έρθουμε στον «Ριγολέττο». Γιατί μεταφέρετε την ιστορία του έργου στη διεφθαρμένη κοινωνία της ιταλικής επαρχίας του 1980;

Αυτό το έργο υπάρχει στο ρεπερτόριο όλων των λυρικών θεάτρων του κόσμου, ανεβαίνει πάρα πολύ συχνά και άρα σε προκαλεί να βυθιστείς μέσα του για να βρεις πιθανότατα κάτι το οποίο ίσως κάποιος δεν έχει φωτίσει. Αυτό βέβαια -το να βρεις κάτι νέο- δεν είναι αυτοσκοπός. Μελετώντας, λοιπόν, παράλληλα το κείμενο και τη μουσική, παρατήρησα πως είχα να κάνω με μία κοινωνία θρησκόληπτη, προληπτική, που βλέπει παντού φαντάσματα και σημάδια. Ενα σύμπαν όπου κυριαρχούν το οργανωμένο έγκλημα, η διαφθορά, οι βιασμοί. Ολα αυτά με οδήγησαν στον υπόκοσμο. Σκεπτόμενη δε και ιστορικά έφτασα στην ιταλική μαφία της οποίας η δράση τη δεκαετία του ’80 χαρακτήρισε πολιτικά και κοινωνικά μια ολόκληρη εποχή.

● Σε όλη αυτή τη σήψη τι θελήσατε να φωτίσετε;

Τον τρόπο με τον οποίο περιγράφεται αυτή η κοινωνία, τις σχέσεις των αντρών μεταξύ τους, τις σχέσεις τους με το γυναικείο φύλο, την καταπίεση, την κακοποίηση της γυναίκας, το γεγονός ότι θεωρούν ακόμα και τις κόρες τους κτήμα τους, το γεγονός ότι παρατηρούμε μια στρεβλή εντύπωση για το τι σημαίνει αγάπη και πώς αυτή αποδίδεται με ένα τρόπο εντελώς ασφυκτικό.

● Αυτά βέβαια θα μπορούσε κανείς να τα αναγνωρίσει και στο σήμερα;

Δεν μου αρέσει να κάνω τέτοιου είδους επικαιροποίηση της τέχνης. Θεωρώ δηλαδή ότι τέχνη μιλάει γι’ αυτά τα θέματα από όποια εποχή και να βρίσκεται. Ολο το έργο έχει παραλληλισμούς με το σήμερα διότι τις αναφορές δεν τις κάνει μόνο το κοστούμι, αλλά κυρίως τα θέματα που πραγματεύεται μια υπόθεση ή ένα λιμπρέτο.

«Ριγολέττος» (Δημήτρης Τηλιακός) σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου

Φωτ.: Dionysis Papalexatos

● Γενικά θεωρείτε ότι έχουμε την ψυχραιμία και την ωριμότητα να διαβάζουμε σωστά αυτά που συμβαίνουν τη στιγμή που συμβαίνουν;

Καλλιτεχνικά δεν απασχολούμαι με την επικαιρότητα, αλλά με τα ζητήματα που βασανίζουν τον άνθρωπο διαχρονικά.

● Στο φεστιβάλ, αντιθέτως, η «επικαιρότητα» υπήρξε μια συνθήκη που καθόρισε τη θητεία σας.

Οχι μόνο τη θητεία στο φεστιβάλ, αλλά και τη ζωή μου των τελευταίων ετών. Μην ξεχνάμε ότι λίγο πριν ξεσπάσει η πανδημία ανοίξαμε ξανά το Αμφι-Θέατρο για μια παράσταση («Αμλετ»), η οποία κατέβηκε απότομα όταν μας βρήκε το κακό. Για δύο χρόνια χρειάστηκε να διαχειριστούμε -σε έναν θεσμό με την ιστορία του Φεστιβάλ Αθηνών - Επιδαύρου- μία αδιανόητη συνθήκη. Παρόλα αυτά δεν μπορώ να μη χαίρομαι που πέρσι το φεστιβάλ, εν μέσω κορονοϊού, έκανε 145.000 εισιτήρια. Επί δύο χρόνια έχω επενδύσει όλο μου το είναι στο φεστιβάλ.

● Μετά τον κορονοϊό είναι η ακρίβεια ο μεγαλύτερος εχθρός του φετινού φεστιβάλ;

Η ακρίβεια είναι εχθρός πολλών πραγμάτων. Εμείς προσπαθήσαμε να κρατήσουμε τα εισιτήρια χαμηλά και πράγματι είναι πολύ φθηνότερα από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές διοργανώσεις, πράγμα λογικό αν σκεφτεί κανείς αναλογικά την οικονομική κατάσταση. Αποστολή του φεστιβάλ είναι να φέρνει την υψηλή τέχνη στο κοινό και αυτό προσπαθούμε να υπηρετήσουμε.

● Η μετακίνηση στην Επίδαυρο πραγματικά ανησυχεί πολλούς.

Είναι λογικό. Υπάρχει πάντα η λύση των πούλμαν που τα τελευταία χρόνια λόγω κορονοϊού είχαν μειωμένη προσέλευση, καθώς ο κόσμος παρέμενε διστακτικός. Ελπίζω φέτος να αλλάξει κατάσταση και να επιλέξουν περισσότεροι αυτήν την οικονομική λύση που προσφέρει το φεστιβάλ για τις παραστάσεις του.

Μία διετής περιπετειώδης συνθήκη...»

● Τα δύο από τα τρία χρόνια της θητείας σας είναι μια ατελείωτη διαχείριση κρίσεων.

Δεν νιώθω αδικία, ήταν μια διετής περιπετειώδης συνθήκη. Η περιπέτεια έχει και κάτι το συναρπαστικό, έχει και κάτι το αγωνιώδες. Είναι πάντα σημαντικό να κρατάς ό,τι καλό προκύπτει και να μην αποθαρρύνεσαι, γιατί φυσικά σε μία τέτοια πανδημία υπάρχουν και άδικες επιθέσεις στις οποίες είμαι μαθημένη. Είχα στόχο να κρατήσω τον θεσμό ανοιχτό για τον κόσμο και τους καλλιτέχνες. Ειδικά τον πρώτο χρόνο της πανδημίας, η ζωντανή τέχνη ήταν τόσο σπάνια και τόσο πολύτιμη. Δεν σκέφτηκα, λοιπόν, ούτε λεπτό να κλείσω το φεστιβάλ επειδή φοβήθηκα, επειδή με κυρίευσε η αβεβαιότητα ή επειδή θα τρώγαμε τα μούτρα μας.

● Το υπουργείο Πολιτισμού ήταν σύμμαχος σας σε αυτή την περίοδο αγωνίας;

Αν δεν ήταν, το φεστιβάλ δεν θα τα είχε καταφέρει. Φυσικά ήταν μία πορεία με πολλές δυσκολίες, γιατί υπήρξαν απρόβλεπτα τόσο για την πολιτική ηγεσία όσο και για όλους μας. Απρόβλεπτα γιατί αντιμετωπίζαμε μια πρωτόγνωρη κατάσταση σε ένα εντελώς ανεξερεύνητο έδαφος και χωρίς αντίστοιχη εμπειρία.

● Θέλετε να παραμείνετε στο φεστιβάλ;

Δεν θα ήθελα να απαντήσω στην ερώτηση στη δεδομένη χρονική στιγμή, έχουν προτεραιότητα άλλα πράγματα.

● Εχετε κουβεντιάσει με το ΥΠΠΟ για την ανανέωση της θητείας σας;

Οταν κουβεντιάσουμε, θα το μάθετε.

Προσπαθούμε να ενισχύσουμε τον χαρακτήρα της Επιδαύρου»

● Το κοινό θα χρειαστεί να διαλέξει ανάμεσα σε πάρα πολλές καλλιτεχνικές προτάσεις, καθώς έπειτα από δύο χρόνια απουσίας και έλλειψης επαφής με την τέχνη υπάρχει μια ατελείωτη προσφορά.

Γι’ αυτό και ο στόχος μας παραμένει να προσφέρουμε παραγωγές κατά αποκλειστικότητα και σπάνιες εμπειρίες. Παράδειγμα, οι δύο παγκόσμιες πρεμιέρες στην Επίδαυρο. Η βραδιές σαν αυτή του σερ Τζον Ελιοτ Γκάρντινερ που μόνο στο Ηρώδειο μπορείς να παρακολουθήσεις. Προσπαθούμε πολύ να ενισχύσουμε με διάφορους τρόπους τον χαρακτήρα της Επιδαύρου και μην ξεχνάμε πως σε αυτό θα συμβάλλει και η Μικρή Επίδαυρος, την οποία ήδη από το 2020 αναδεικνύουμε ως πόλο για δημιουργικές προτάσεις και νέες δραματουργικές προσεγγίσεις του αρχαίου δράματος.

● Δεν είναι λίγο δίκοπο μαχαίρι οι τολμηρές επιλογές και η πρωτοτυπία για το κοινό της Επιδαύρου;

Τέτοιου είδους βήματα θέλουν χρόνια για να εγγραφούν και να μπορέσουν σιγά- σιγά να τροφοδοτήσουν τις νεότερες γενιές καλλιτεχνών με τα όπλα και τα εργαλεία ώστε να προσφέρουν νέες αναγνώσεις πάνω στο αρχαίο δράμα. Επιπλέον, το κοινό και η κριτική χρειάζονται χρόνο για να υποδεχθούν θετικά τα νέα εγχειρήματα. Οταν θέλεις να επιφέρεις αλλαγές σε έναν θεσμό 70 ετών πρέπει να γνωρίζεις ότι αυτές δεν μπορούν να συμβούν εν μιά νυκτί.

● Η θητεία σας λήγει οσονούπω. Για ποια πράγματα θα είστε περήφανη -αν υποθέσουμε ότι το ταξίδι σταματά εδώ- και για ποια στεναχωριέστε που δεν μπορέσατε να αλλάξετε;

Είμαι πάρα πολύ περήφανη για τα όσα κατάφερε όλη η ομάδα του φεστιβάλ κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Κρατήσαμε τον οργανισμό όρθιο και ανοιχτό, με ενδιαφέρουσες προτάσεις σε πρωτόγνωρες και τόσο δύσκολες συνθήκες. Είμαι περήφανη για όλες τις διεθνείς συνεργασίες, για το γεγονός ότι κρατήσαμε τον λόγο μας τους Ελληνες καλλιτέχνες και κάναμε διπλό πρόγραμμα πέρυσι αν και με μεγάλο οικονομικό κόστος για τον οργανισμό. Είμαι πολύ περήφανη για το εγχείρημα «Contemporary Ancients» γύρω από το αρχαίο δράμα και την εκδοτική σειρά που το συνοδεύει.

Είμαι πολύ περήφανη που μέσα στον χαμό ξεκινήσαμε να στέλνουμε παραστάσεις μας στο εξωτερικό, όπως ο «Βυσσινόκηπος» του Πρόδρομου Τσινικόρη και η «Δημοκρατία του μπακλαβά» του Ανέστη Αζά. Καμαρώνω για τις διεθνείς μας πρεμιέρες στην Επίδαυρο, γιατί θεωρώ ότι βάλανε τόσο το φεστιβάλ σε μία άλλη λογική όσο και τη διεθνή κοινότητα απέναντι στην Επίδαυρο -την οποία συχνά θεωρούσαν ένα κλειστό κύκλωμα μόνο για Ελληνες. Επίσης νιώθω ευγνωμοσύνη και χαρά για το πώς ο κόσμος ανταποκρίθηκε στα όσα προτείναμε, ειδικά τα πιο περίεργα και πειραματικά. Το κοινό είναι ανοιχτό στις αλλαγές, με εξαίρεση ίσως αυτό της Επιδαύρου που χρειάζεται, όπως είπαμε, να του δώσουμε χρόνο για να τις εκτιμήσει.

Οσο γι’ αυτά που δεν πρόλαβα, τα όνειρα είναι πολλά και δεν τελειώνουν. Ενα απ’ αυτά είναι το Showcase ελληνικού θεάτρου και χορού, ένα σχέδιο πλήρως οργανωμένο και ανακοινωμένα από το 2020. Σύμφωνα με τη δομή που αναγγείλαμε, μια 10μελής διεθνής επιτροπή με καλλιτεχνικούς διευθυντές, σκηνοθέτες, κριτικούς κ.λπ., θα παρακολουθούσαν όλο τον χειμώνα παραστάσεις στην Ελλάδα.

Κατόπιν θα διάλεγαν δέκα από αυτές που είχαν ειδικό ενδιαφέρον και δυνατότητα για να εξαχθούν και μετά αυτές οι παραστάσεις θα φιλοξενούνταν το καλοκαίρι στο φεστιβάλ όπου θα καλούσαμε άλλους διευθυντές θεάτρων για να τις δουν και να επιλέξουν αν κάποια τους ενδιαφέρει να την προσκαλέσουν στα μέρη τους. Αυτό δεν κατάφερε να υλοποιηθεί εξαιτίας της πανδημίας. Το υπουργείο ενδιαφέρεται να το στηρίξει, οι Ελληνες καλλιτέχνες το περιμένουν χρόνια να συμβεί, καθώς αντιλαμβάνονται πόσο σημαντικό θα είναι για την εγχώρια δημιουργία. Είναι ένα εγχείρημα απαιτητικό αλλά απόλυτα φεστιβαλικό.

📌 ΙNFΟ: Παραστάσεις: 2, 5, 8, 11 Ιουνίου στις 21.00.
Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη.
Κοστούμια: Αλαν Χράνιτελ.
Χορογραφία, κινησιολογία: Πατρίσια Απέργη.
Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ.
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος.
Τιμές: €15- €100.

πηγη: https://www.efsyn.gr