Ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης είναι ο Κύπριος ηγέτης με τη μακροβιότερη εμπειρία συμμετοχής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Από τα 17 χρόνια συμμετοχής της Κύπρου ως κράτους-μέλους της Ε.Ε., ο Κύπριος πρόεδρος έχει το προνόμιο των τελευταίων 8. Πόσο έχει βελτιώσει τη θέση της Κύπρου, πώς αξιοποιεί το πολύτιμο κεφάλαιο της ένταξης για την επίλυση του Κυπριακού; Tα αποτελέσματα της πολιτικής Αναστασιάδη στην Ε.Ε.δεν θα μπορούσαν να ήταν χειρότερα σε μια κρίσιμη περίοδο, τρεις εβδομάδες πριν από την άτυπη διάσκεψη της Γενεύης για το Κυπριακό.

Την εβδομάδα που πέρασε η ηγεσία της Ε.Ε., η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Μισέλ ταξίδεψαν στην Αγκυρα. Το ταξίδι επισκιάστηκε από το «sofagate» («το σκάνδαλο του καναπέ»), τη μη τήρηση του πρωτοκόλλου έναντι της προέδρου της Ευρ. Επιτροπής. Η βαρύτητα της συνάντησης αυτής στην Αγκυρα πέρασε σε δεύτερη μοίρα. Ατυχώς, για τους Κυπρίους...

Οι δύο κορυφαίοι των θεσμών της Ε.Ε. πήγαν στην Αγκυρα για να δώσουν ώθηση στην ανανεωμένη σχέση Ε.Ε. - Τουρκίας, ζωτική για τα γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα και των δύο πλευρών. Η Ευρωτουρκική Σχέση είναι η μόνη που μπορεί να ξαναδώσει δυναμική και μοχλούς επιρροής πάνω στην Άγκυρα σε σχέση με το Κυπριακό που βρίσκεται στην «κατάψυξη» τα τελευταία 4 χρόνια.

Η ευρωπαϊκή ανάμειξη

Το ζήτημα της συμμετοχής της Ε.Ε. ως παρατηρητή στην άτυπη διάσκεψη της Γενεύης, δεν προχώρησε. Η Τουρκία προφασίστηκε τον άτυπο χαρακτήρα της συνάντησης. Τι έπραξε, όμως, τόσο καιρό ο Ν. Αναστασιάδης για την ενεργό συμμετοχή της Ε.Ε. στις διαδικασίες επίλυσης του Κυπριακού; Τίποτα απολύτως! Στα 4 χρόνια που μεσολάβησαν από το τραγικό δείπνο της 7ης Ιουλίου 2017 στο Κραν Μοντανά, η Ευρωπαϊκή Ενωση τήρησε ευδιάκριτες αποστάσεις. Ούτε την ενόχλησε κανένας από τη Λευκωσία για την ουσία του κυπριακού προβλήματος!

Κι όμως, ο ύπατος εκπρόσωπος της Ε.Ε., Ζοζέπ Μπορέλ, επενδύει σήμερα στη νέα ευρωτουρκική σχέση και δηλώνει δι’ εκπροσώπου του (7/4): «Το κυπριακό πρόβλημα είναι σαφώς πρόβλημα της Ε.Ε.: Η Κύπρος είναι κράτος-μέλος της Ενωσης, τώρα και μετά την επανένωση και η περιφερειακή σταθερότητα και ευημερία στην Ανατολική Μεσόγειο συνδέεται στενά με μια λύση στο Κυπριακό». Εδώ και μήνες ο Μπορέλ επικεντρώνεται στην πηγή που προκαλεί την αποσταθεροποίηση στην ανατολική Μεσόγειο, το άλυτο Κυπριακό.

Γνωρίζει επίσης ότι μια επιδείνωση της πολιτικής κατάστασης στην Κύπρο θα έχει επιπτώσεις στις ε/τ σχέσεις, το Αιγαίο και τις υπόλοιπες ανοιχτές θάλασσες. Μια στρατηγική και υπό όρους προσέγγιση έναντι της Τουρκίας θα στηρίξει την προσπάθεια για την επίλυση που ταλανίζει για δεκαετίες τους Κυπρίους. Δεν πρόκειται όμως για μια πολιτική στηριγμένη σε τυφλά αντανακλαστικά. Η κυπριακής έμπνευσης διπλωματία με «λάβαρο τις κυρώσεις» παραμερίζεται. Εχει αντικατασταθεί με αυτό που ξέρει πολύ καλά να κάνει η Ε.Ε.: μια «rules based relationship» (δομημένη πάνω σε όρους σχέση).

Βέτο στην Τουρκία;

Με βάση την «κοινή δήλωση» των «27» για την Τουρκία (25/3), το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναμένει αποκλιμάκωση και διάλογο στο Κυπριακό και τα Ε/Τ. Τον Ιούνιο θα λάβει περαιτέρω αποφάσεις με άμεσο θέμα την Τελωνειακή Ενωση της Τουρκίας: «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να εντατικοποιήσει την εργασία της για να ξεπεραστούν δυσκολίες στην εφαρμογή της σε όλα τα κράτη μέλη και το Συμβούλιο να διαμορφώσει την εντολή (mandate) για την εργασία που θα γίνει για τον εκσυγχρονισμό της».

Πώς αντιδρά η Λευκωσία; Σε συνέντευξη στην ΕΡΤ ο Ν. Αναστασιάδης (5/4) δηλώνει: «εάν και εφόσον η Τουρκία δεν εφαρμόσει τις υποχρεώσεις της έναντι του συνόλου των κρατών της Ε.Ε. (οι περαιτέρω αποφάσεις της Ε.Ε.) δεν μπορεί να τύχουν της δικής μας σύμφωνου θέσης.

Θα είμαστε αντίθετοι. Δεν μπορεί να συνεχίσει η συμπεριφορά της Τουρκίας, της μη αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας ή των υποχρεώσεών της που προκύπτουν έναντι του συνόλου των κρατών. Αυτό το έχω κάνει ξεκάθαρο και δεν υπάρχει θέμα υπαναχώρησης». Η δημοσιογράφος της ΕΡΤ ερωτά: «Αρα, μιλάτε για άσκηση βέτο σε περίπτωση που η Τουρκία δεν τηρήσει τις υποχρεώσεις της;» Απάντησε: «Χωρίς αμφιβολία».

Η επίκληση (ενός ακόμα) βέτο από την Κύπρο δεν είναι μόνο άτεχνη με όρους Ε.Ε., αλλά και ακατανόητη ως προς τον στόχο που θέλει να εξυπηρετήσει. Ποιο είναι ακριβώς το αντάλλαγμα που επιδιώκει ο Ν. Αναστασιάδης; Την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Αγκυρας; Την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας; Πού βρίσκεται σε αυτά η ουσία του Κυπριακού, όπως την περιγράφει ο Μπορέλ;

Ο N. Αναστασιάδης διατηρεί αλώβητο ένα σύνηθες χαρακτηριστικό των παλαιάς κοπής Κυπρίων πολιτικών: άλλα δηλώνει, άλλα πράττει και άλλα εννοεί... Τίποτε από όλα αυτά που ζητά δεν είναι εφικτό, ιδίως μέσα σε συνθήκες στρατηγικού αδιεξόδου στο Κυπριακό για το οποίο ο ίδιος ο Ν. Αναστασιάδης έχει ασήκωτες ευθύνες. Από το 2018 διακρίνεται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο με επιπόλαιους βερμπαλισμούς και μηδέν αποτελέσματα. Τον περασμένο Νοέμβριο η κυπριακή διπλωματία άγγιξε τα όρια της ασυναρτησίας στο θέμα της Λευκορωσίας. Πόσο πιστευτή είναι η Κύπρος, όταν ο ηγέτης της πυροβολεί συνεχώς τα πόδια του;

Π. Ιωακειμίδης: Ενα νέο Ελσίνκι είναι εφικτό!

Στην Κύπρο μια μεγάλη μερίδα πολιτών αισθάνεται ότι ο τόπος κινείται προς τη λάθος κατεύθυνση. Η αναστροφή του κλίματος έχει απαραίτητη προϋπόθεση μια στρατηγική αλλαγή στον χειρισμό της Τουρκίας. «Η δική μου άποψη είναι ότι η θετική ατζέντα με την Τουρκία θα πρέπει να προχωρήσει όσο γίνεται ταχύτερα. Μπορεί να δημιουργηθούν δίαυλοι επικοινωνίας και επιρροής προς την Αγκυρα από την πλευρά των Βρυξελλών. Οι κυρώσεις είναι μια πολιτική που έχει ηττηθεί τελείως» λέει ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Παναγιώτης Ιωακειμίδης, ο πιο στενός συνεργάτης του Γιάννου Κρανιδιώτη που έθεσε τα θεμέλια για τη Συμφωνία του Ελσίνκι το 1999.

Ο καθηγητής Ιωακειμίδης θεωρεί ότι η λέξη «βέτο» θα έπρεπε να είναι απαγορευμένη. Επικαλείται το παράδειγμα της Ελλάδας στο παρελθόν που είχε στιγματιστεί με τα βέτο. Υποστηρίζει δε την ανάληψη πρωτοβουλιών που θα φέρουν στο προσκήνιο ένα νέο Ελσίνκι: «Το να επιχειρηθεί μια διασύνδεση με ανταλλάγματα για την υφιστάμενη τελωνειακή ένωση ή τη νέα ενισχυμένη τελωνειακή ένωση είναι θεμιτό, αλλά όχι με απειλές βέτο.

Για παράδειγμα η νέα τελωνειακή ένωση έχει σχέση με το τελωνειακό έδαφος εφαρμογής της (χωρικά ύδατα, εναέριος χώρος). Θα μπορούσε στην περίπτωση της Ελλάδας να συνδεθεί με την προσχώρηση της Τουρκίας στη νέα σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Η Τουρκία οφείλει να αποδεχθεί τη σύμβαση, είναι μέρος του κεκτημένου...» σημειώνει.

Περαιτέρω ο Π. Ιωακειμίδης υποστηρίζει: «Βάζουμε αιτήματα για να προχωρεί η συζήτηση, κι όχι για να μπλοκαριστεί η τελωνειακή ένωση. Με τον τρόπο αυτό μπορείς να επιτύχεις πράγματα». Η δική του σκέψη στρέφεται στην ανάγκη να ενδυναμωθεί το πλαίσιο για την επίλυση του Κυπριακού και των Ε/Τ με προσφυγή στη Χάγη, με όρους αμοιβαίου συμφέροντος με την Τουρκία: συμμετοχή στην PESCO (Μόνιμη Συνεργασία στην Αμυνα), αναβαθμισμένη τελωνειακή ένωση, απελευθέρωση βίζας.

* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου