Η παράνομη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία σηματοδότησε τουλάχιστον συμβολικά το τέλος της Pax Europaea. Και την ίδια ακριβώς στιγμή, ενώ ο πόλεμος συνεχίζεται ακόμα, όλο και πιο αιματηρός και απειλητικός, άνοιξε τη συζήτηση για την ανάγκη μιας νέας αρχιτεκτονικής συλλογικής ασφάλειας στην Ευρώπη.
Λίστα αντικειμένων
Δευτέρα 24 Οκτ 2022
Κλίκ για μεγέθυνση
Ο πόλεμος, η πολυεπίπεδη κρίση και το γενικά ασταθές διεθνές περιβάλλον πολλαπλασιάζουν τις απειλές και τους αστάθμητους παράγοντες και ενισχύουν τις τάσεις εθνικής αναδίπλωσης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη λειτουργία θεσμών όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, που είχαν ούτως ή άλλως δοκιμαστεί σε προηγούμενες περιόδους, αλλά και για την τύχη θετικών κατ’ αρχάς πρωτοβουλιών, όπως η Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα.
Πώς μπορεί μέσα σε αυτό το πλαίσιο να μιλήσει κανείς για την ειρήνη και την ασφάλεια από μια αριστερή και προοδευτική οπτική;
Πρώτον, πρέπει να μιλήσει για τις πολλές διαστάσεις της ασφάλειας. Αν στις σύγχρονες κοινωνίες οι απειλές παίρνουν πολλές μορφές, με αποτέλεσμα πια ο πόλεμος να αποκτά υβριδικά χαρακτηριστικά, πολλές μορφές παίρνει και η ασφάλεια. Παράλληλα προς τις παραδοσιακές, όπως τον πυρηνικό αφοπλισμό, η ασφάλεια -και μάλιστα με τη στενή έννοια- περιλαμβάνει πια και άλλες διαστάσεις. Για παράδειγμα, η ύπαρξη ισχυρών και σύγχρονων δημόσιων υποδομών σε κρίσιμους τομείς, όπως η ενέργεια, οι τηλεπικοινωνίες, οι μεταφορές και συγκοινωνίες, είναι αναπόσπαστο τμήμα της. Το ίδιο ισχύει, όπως μάθαμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, και για τα δημόσια συστήματα Υγείας. Και βέβαια, σε μια εποχή που η αυτάρκεια ακόμα και σε βασικά είδη είναι η εξαίρεση, η αδιατάρακτη λειτουργία των εφοδιαστικών αλυσίδων ή, τουλάχιστον, η διατροφική ασφάλεια είναι επίσης καθοριστικές. Και όλα αυτά χωρίς καν να μπει κανείς στην πιο σύνθετη συζήτηση περί τεχνολογικής και πληροφοριακής κυριαρχίας.
Δεύτερον, πρέπει να μιλήσει για την αλληλεγγύη. Ούτε όλες οι χώρες αντιμετωπίζουν τις ίδιες απειλές ούτε οι συνέπειες του πολέμου πλήττουν τους πάντες στον ίδιο βαθμό και με τον ίδιο τρόπο. Ένα σύστημα συλλογικής ασφάλειας δεν μπορεί να στηρίζεται στην επιβολή των προτεραιοτήτων των ισχυρότερων ούτε σε έναν καταμερισμό ρόλων που διαιωνίζει την ανισότητα (και) ως προς την ασφάλεια. Για παράδειγμα, αναπόσπαστο τμήμα μιας συλλογικής αρχιτεκτονικής ασφάλειας είναι μια νέα μεταναστευτική πολιτική στη βάση των αρχών της αλληλεγγύης και της κοινής ευθύνης των κρατών-μελών της Ένωσης. Αντίστοιχα, η συζήτηση που διεξάγεται αυτές τις μέρες σε επίπεδο Ε.Ε. για την κοινή αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης είναι ιδιαίτερα σημαντική, παρά την ατολμία και τις καθυστερήσεις, και θα πρέπει να ανοίξει τον δρόμο για συλλογική ενεργειακή ασφάλεια στο μέλλον.
Και τέλος, πρέπει κανείς να μιλήσει για τη δικαιοσύνη. Η ειρήνη και η ασφάλεια δεν είναι αξιολογικά ουδέτερες. Το αίτημα για ειρήνη δεν μεταφράζεται σε ίσες αποστάσεις ούτε παραγνωρίζει ότι σε κάθε πόλεμο και διεθνή διαφορά υπάρχει σωστό και λάθος, αμυνόμενος και επιτιθέμενος. Η ειρήνη λοιπόν έχει κανόνες, αυτούς που αποτυπώνονται στο σώμα του Διεθνούς Δικαίου. Αυτοί είναι η βάση της διπλωματίας και χωρίς αυτούς δεν μπορεί να υπάρξει μακροπρόθεσμα βιώσιμη ειρήνη, κάτι που αφορά σαφώς τον πόλεμο στην Ουκρανία, όπως και όλες τις εστίες έντασης και τις διαφορές, παρούσες ή μελλοντικές.
Αυτοί οι τρεις άξονες, της πολυδιάστατης ασφάλειας, της αλληλεγγύης και της δικαιοσύνης, θα μπορούσαν ενδεχομένως να αποτελέσουν το πρωταρχικό υλικό μιας αναγκαίας συζήτησης που πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για τις αριστερές και προοδευτικές δυνάμεις στην Ευρώπη, καθώς σήμερα τίθενται τα θεμέλια της νέας εποχής για την ήπειρο. Και, με την έννοια αυτή, το φετινό Ευρωπαϊκό Φόρουμ που γίνεται στην Αθήνα τις μέρες αυτές είναι ακόμα πιο επίκαιρο και σημαντικό.
* H Δανάη Κολτσίδα είναι μέλος της Π.Γ. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., υπεύθυνη για τις διεθνείς και ευρωπαϊκές υποθέσεις
πηγη: https://www.avgi.gr