Στο TikTok κυκλοφορεί ένα χαριτωμένο βιντεάκι στο οποίο ένας πιτσιρικάς, γύρω στα 5, λέει εντυπωσιασμένος στον Ουίλιαμ που κάθεται δίπλα του «ουάου, είσαι ο βασιλιάς». Ο Ουίλιαμ του απαντά κάπως αμήχανα «όχι, ο μπαμπάς μου είναι ο βασιλιάς, εγώ είμαι πρίγκηπας». Γελάνε όλοι, η συνομιλία τελειώνει εδώ, χωρίς την αναμενόμενη ατάκα «εγώ είμαι ο μελλοντικός βασιλιάς». Ίσως επειδή και ο ίδιος ο Ουίλιαμ ξέρει ότι αυτό δεν είναι και τόσο βέβαιο όσο ήταν κάποτε.
Λίγες μέρες πριν από την ενθρόνιση του Καρόλου Γ', η εκπομπή Panorama ζήτησε μια δημοσκόπηση από το YouGov για τη δημοφιλία της μοναρχίας στη Βρετανία. Δεν προξενεί ιδιαίτερη έκπληξη το ότι οι ερωτηθέντες υποστηρίζουν τη διατήρηση του status quo κατά 58%, ενώ μόλις το 26% υποστηρίζει την αντικατάσταση του βασιλιά με έναν εκλεγμένο αρχηγό κράτους. Αυτό που θα έπρεπε ίσως να προβληματίσει τους Βρετανούς (και όχι μόνο) είναι το γεγονός ότι ανάμεσα στους ανθρώπους κάτω των 30 ετών και σε εκείνους άνω των 60 υπάρχει όχι απλώς διάσταση απόψεων, αλλά κυριολεκτικό χάος. Στην ερώτηση «έχει κάποια επαφή ο βασιλιάς Κάρολος με τις εμπειρίες του μέσου Βρετανού πολίτη;» το 16% των νέων απάντησαν «ναι» και το 59% «όχι».
Βέβαια, η πραγματική ερώτηση που θα έπρεπε να γίνει στους Βρετανούς, οι οποίοι πληρώνουν «χρυσά» όλα αυτά τα λαμπερά που είδαμε στην τελετή ενθρόνισης και όχι μόνο, είναι μία: «Τι ακριβώς κάνει ο βασιλιάς σας και η βασιλική οικογένεια;» Κι αυτή είναι μια ερώτηση στην οποία μάλλον κανείς δεν θα μπορούσε να απαντήσει με βεβαιότητα.
Τι κάνουν λοιπόν οι βασιλιάδες και γιατί κάποιοι λαοί της Ευρώπης επιμένουν να τους κρατάνε; Η απάντηση είναι, ότι ουσιαστικά δεν κάνουν απολύτως τίποτε κι αυτό είναι ακριβώς μέρος της δύναμής τους. Παράδοξο, πλην όμως αληθινό. Στην περίπτωση της Βρετανίας, για παράδειγμα, η ιστορικά απολιτική θεσμική θέση της βασιλικής οικογένειας και του εκάστοτε μονάρχη φαίνεται ότι δίνει μια ψευδαίσθηση σταθερότητας στους Βρετανούς, ένα αντίβαρο στην πολιτική αστάθεια, ιδιαίτερα των τελευταίων ετών, αλλά και γενικώς. Κανείς δεν κούνησε βλέφαρο όταν η αείμνηστη Ελισάβετ υποδεχόταν τον Τσαουσέσκου, τον Μουγκάμπε, τον Πούτιν και άλλους παγκόσμιους μακελάρηδες στο Μπάκιγχαμ. Τουναντίον, αυτό θεωρούνταν πάντα κάτι απόλυτα φυσιολογικό. Διότι η βασίλισσα δεν κάνει πολιτική.
Ο βασιλιάς ήταν από αρχαιότητας εκείνος που έλυνε τις διαφορές των ανθρώπων όταν αποτύγχαναν να τις λύσουν μεταξύ τους. Σήμερα λοιπόν φαίνεται ότι είναι εκείνος που τους δίνει περίπου την ίδια ψευδαίσθηση σε μεγαλύτερη κλίμακα: Είτε τους κυβερνάει ο Μπόρις Τζόνσον, είτε η Λιζ Τρας, είτε βγαίνουν από την Ε.Ε., είτε το νησί τους βουλιάζει, εκείνοι συνεχίζουν να πιστεύουν ότι κάποιος πάνω και πέρα απ' όλα αυτά τους φροντίζει. Πληρώνουν κάτι παραπάνω, βέβαια, αλλά έτσι είναι οι «προστάτες», για τους οποίους εξάλλου υπάρχουν κι άλλα ονόματα, κάπως λιγότερο κομψά.
Δύσκολοι καιροί για γαλαζοαίματους
Ο Κάρολος πιθανώς θα είναι ο πλέον αντιδημοφιλής μονάρχης στη Βρετανία από καταβολής του θεσμού. Πέρα από εξαιρετικά αντιπαθής ως πρόσωπο, είναι και άτυχος: Η οικογένειά του μαστίζεται από σκάνδαλα, οι Βρετανοί μαστίζονται από την ακρίβεια, η Βρετανία μαστίζεται από αβεβαιότητα, πολλή μάστιγα μαζεμένη, η οποία έχει φέρει εδώ και καιρό στο προσκήνιο τη συζήτηση για το μήπως όλοι αυτοί θα πρέπει αν μη τι άλλο να «μαζευτούν λίγο, οικονομικά τουλάχιστον».
Κάτι που ήδη κάνουν οι πιο βόρειοι μονάρχες, προσπαθώντας να σώσουν τους θρόνους τους. Στη Δανία, η Μαργκερίτε «ξήλωσε» τα προνόμια των τεσσάρων από τα εγγόνια της, λέγοντας ότι «λυπάται, αλλά αυτό ήταν δεδομένο εδώ και καιρό ότι θα συμβεί». Οι νεαροί (πρώην) πρίγκηπες δεν το πήραν καλά και ο 23χρονος Νικολάι, που κάνει καριέρα μοντέλου στη Νέα Υόρκη, δήλωσε «σοκαρισμένος», προφανώς διότι το «πρίγκηπας» δίπλα στο όνομά του είναι πιο instagramable.
Η Μαργκερίτε δεν ήταν η πρώτη που έκανε κάτι τέτοιο. Το 2019 ο Σουηδός βασιλιάς Κάρολος Γουστάβος είχε άρει τους βασιλικούς τίτλους πέντε από τα εγγόνια του, κάτι που σημαίνει πολύ απλά ότι δεν θα παίρνουν πλέον χρήματα από το κράτος. Στη Δανία, στο μεταξύ, οι μόνοι που δικαιούνται πλέον κρατικά χρήματα είναι η ίδια η βασίλισσα και ο διάδοχός της.
Στη Νορβηγία τα πράγματα δεν είναι ιδιαίτερα καλύτερα. Η πρωτότοκη κόρη του βασιλιά Χάραλντ, η Μάρτα Λουίζ, δεν θα βασιλεύσει, καθώς μόνο άντρες ανεβαίνουν στον θρόνο. Κι αφού δεν θα βασιλεύσει, μιλάει με τους αγγέλους -είχε ανοίξει και μια σχολή για να διδάσκει στον κόσμο πώς να έρχεται σε επαφή με επουράνια πλάσματα- και ο αρραβωνιαστικός της, ένας Αμερικανός σαμάνος, πουλάει φυλαχτά που υποτίθεται ότι σώζουν από τον κορωνοϊό, έναντι 200 δολαρίων έκαστο. Τα ΜΜΕ στη χώρα έκαναν πάρτι και η Μάρτα Λουίζ αναγκάστηκε να παραιτηθεί των βασιλικών της καθηκόντων.
Την ίδια ώρα, στο Βέλγιο πληθαίνουν οι φωνές που απαιτούν από τον βασιλιά Φίλιππο να ζητήσει επίσημα συγνώμη για τα φρικαλέα και μαζικά εγκλήματα των προκατόχων του κατά των αφρικανικών χωρών κατά τη διάρκεια της αποικιοκρατίας, ενώ στην Ολλανδία το μέλλον της βασιλείας δείχνει από αβέβαιο έως σκοτεινό, καθώς η δημοφιλία της μειώνεται δραματικά, παρά τις περικοπές που κάνει ο βασιλιάς Βίλεμ Αλεξάντερ. Το γεγονός ότι ο ίδιος και η οικογένειά του έβγαζαν σέλφι από ’δω κι από ’κει (και στο εξοχικό τους στο Πόρτο Χέλι) χωρίς μάσκες κατά τη διάρκεια της πανδημίας έστειλε τη δημοτικότητά του στα τάρταρα. Επίσης, πρόσφατα ο βασιλιάς μηνύθηκε από το κίνημα Republik, για παραβίαση του άρθρου 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Η μήνυση έχει θεσμικό χαρακτήρα, καθώς ισχυρίζεται ότι ο Βίλεμ παρεμβαίνει παράνομα στο δικαστικό σύστημα της χώρας. Εάν κερδίσει τη δίκη, το κίνημα θα πετύχει αν μη τι άλλο να αφαιρεθούν όλα τα βασιλικά σύμβολα από τα δικαστήρια της χώρας.
Εκεί που τα πράγματα είναι πραγματικά πολύ άσχημα είναι στην Ισπανία, χάρη στις ποικίλες ατασθαλίες του παραιτηθέντος Χουάν Κάρλος. Ο Χουάν Κάρλος παραιτήθηκε το 2014, μετά από σειρά σκανδάλων τόσο προσωπικού όσο και οικονομικού χαρακτήρα. Ο πρώην βασιλιάς, μεταξύ άλλων, είχε τουλάχιστον ένα εξώγαμο παιδί, ενώ το ισπανικό Ανώτατο Δικαστήριο πραγματοποιεί έρευνα σχετικά με τον ρόλο που διαδραμάτισε στη σύναψη συμφωνίας 6,7 δισεκατομμυρίων ευρώ με ισπανική κοινοπραξία, για την κατασκευή της υπερταχείας σιδηροδρομικής σύνδεσης μεταξύ Μέκκας και Μεδίνας. Παράλληλα, Ελβετοί εισαγγελείς ερευνούν λογαριασμούς που διατηρούσαν ο Χουάν Κάρλος και οι συνεργάτες του στην Ελβετία. Σύμφωνα με τις ενδείξεις, ο τέως βασιλιάς έλαβε «δωρεά» 100 εκατομμυρίων δολαρίων από τον Σαουδάραβα μονάρχη, την οποία κατέθεσε σε εξωχώριο λογαριασμό, το 2008. Μετά, έπαιρνε χρήματα από τον λογαριασμό αυτόν για να χρηματοδοτεί τις εξωσυζυγικές του δραστηριότητες, δηλαδή τις ερωμένες του.
Οι αντιδράσεις στην Ισπανία ήταν τόσο σφοδρές που ο Χουάν Κάρλος αναγκάστηκε να αυτοεξοριστεί στο Άμπου Ντάμπι. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες που κάνει ο διάδοχός του, ο «ήσυχος» βασιλιάς Φελίπε, τα τελευταία χρόνια να αποκαταστήσει το κύρος της μοναρχίας, αυτό δείχνει σχεδόν αδύνατον και δεν αποκλείεται η Ισπανία να προχωρήσει και μάλιστα σύντομα σε κατάργηση του θεσμού.
Πόσο πιθανό είναι να καταργηθεί η μοναρχία στη Βρετανία;
Παγκοσμίως υπάρχουν αυτή τη στιγμή 43 χώρες με μονάρχες, οι οποίοι απολαμβάνουν διάφορους βαθμούς ισχύος. Οι 15 από αυτές τις χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, βρίσκονται εντός της Βρετανικής Κοινοπολιτείας και ο Κάρολος είναι τώρα ο αρχηγός τους. Και αυτό, όμως, δείχνει ότι ίσως πάψει να συμβαίνει πολύ σύντομα, ίσως και μέσα στο 2023. Τον Νοέμβριο του 2021 το Μπαρμπέιντος έκοψε τους δεσμούς του με τη βρετανική μοναρχία και εξέλεξε Πρόεδρο. Ακόμη έξι χώρες της Καραϊβικής έχουν ανακοινώσει ότι θα κάνουν άμεσα το ίδιο: Η Μπελίζ, η Τζαμάικα, η Γρανάδα, οι Μπαχάμες, η Αντίγκουα και το Σεν Κιτς και Νέβις.
Στην Αυστραλία, την ημέρα του επίσημου πένθους για τον θάνατο της Ελισάβετ είχαν ξεσπάσει αντιμοναρχικές διαδηλώσεις, οι οποίες επικεντρώθηκαν στα δεινά που επέφερε η αποικιοκρατία στους γηγενείς πληθυσμούς. Και, τίποτε δεν συνδέεται πιο άμεσα με την αποικιοκρατία και τα δεινά της όσο οι μοναρχίες. Ο Καναδάς πρόσφατα κατήργησε τον υποχρεωτικό όρκο πίστης στον βασιλιά Κάρολο για τους βουλευτές και μια δημοσκόπηση στο Κεμπέκ έδειξε ότι το 79% του πληθυσμού της επαρχίας θέλει να κοπεί κάθε δεσμός με τη βρετανική μοναρχία. Στον υπόλοιπο Καναδά το ποσοστό είναι κάπως μικρότερο και ο Τριντό είπε ότι δεν «βλέπει τη διακοπή των δεσμών αυτών να συμβαίνει πολύ σύντομα», αλλά δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο. Σε κάθε περίπτωση, το βασίλειο του Καρόλου Γ' δεν έχει καμία σχέση με εκείνο που κληρονόμησε η μητέρα του. Τότε ήταν ο μισός κόσμος. Σήμερα με το ζόρι τα βρετανικά νησιά και μερικές διάσπαρτες χώρες για τους τύπους. Ο Ουίλιαμ ίσως κληρονομήσει μόνο την Αγγλία.
Για τη Βρετανία, πάντως, μια πιθανή απόφαση να καταργηθεί η μοναρχία δεν είναι τόσο απλή, καθώς σημαίνει ότι πρέπει να γίνουν τα εξής βήματα: Πρώτα, η κυβέρνηση να εξουσιοδοτήσει ένα σχετικό δημοψήφισμα. Δεύτερον, το δημοψήφισμα να αποβεί υπέρ της κατάργησης. Κάτι δύσκολο, αλλά μετά το Brexit κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να περιμένει από τους Βρετανούς. Τρίτον, τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος να εγκριθούν από το Κοινοβούλιο. Σε περίπτωση, πάντως, που συνέβαιναν όλα αυτά, η χώρα θα έπρεπε να αλλάξει εντελώς το σύνταγμά της. Ο βασιλιάς είναι ο επικεφαλής του κράτους και αυτό δεν μπορεί να αλλάξει εάν δεν αναθεωρηθεί το σύνταγμα. Αλλά ακόμη κι αν αυτό γίνει, η Βρετανία θα χρειαστεί έναν νέο επικεφαλής του κράτους, ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα θα είναι ένας Πρόεδρος που θα αναλάβει τις περισσότερες από τις υποχρεώσεις του μονάρχη, όπως την τυπική επικύρωση των νόμων (σπανιότατα βασιλιάς ή βασίλισσα έχει προβάλει βέτο), να πηγαίνει εξωτικά ταξίδια και να μιλάει στο έθνος σε περιόδους κάποιας κρίσης, χωρίς να λέει κάτι συγκεκριμένο. Ναι, όλα αυτά είναι απίθανα σήμερα, αλλά εάν δεν αλλάξει κάτι πολύ δραστικά, σε λίγα χρόνια η σημερινή νέα γενιά των Βρετανών ίσως το επιδιώξει. Η σκοτεινή εμπλοκή του Καρόλου στην πολιτική, κατά την περίοδο 2004-2005, και μια σειρά επιστολών που έγραφε στους υπουργούς της κυβέρνησης, προσπαθώντας να τους επηρεάσει, δεν βοηθούν καθόλου. Ο ίδιος, ένας άνθρωπος που παρέμεινε στο παρασκήνιο και τη σκιά της μητέρας του επί πολλά χρόνια, φαίνεται ότι ανέπτυξε μια τρομερή δίψα αν όχι ακριβώς για εξουσία, πάντως για να «είναι κάποιος», κάτι που φαίνεται ήδη από τη στιγμή που ανέλαβε τα καθήκοντα της εκλιπούσας. Μόνο που οι Βρετανοί θέλουν -ή ανέχονται- τη μοναρχία ακριβώς επειδή ο βασιλιάς τους «δεν κάνει τίποτε», τουλάχιστον στην πολιτική.
Τελικά, δεν έχουν και πολύ άδικο όσοι λένε ότι είναι μια «ονειρεμένη δουλειά» να είσαι βασιλιάς. Τουλάχιστον όσο ένας ολόκληρος λαός είναι διατεθειμένος να του κοστίζεις περίπου 100 εκατομμύρια λίρες τον χρόνο μόνο και μόνο για να κρατάς τη γνώμη σου για τον εαυτό σου και τις νύφες σου σε μια στοιχειώδη τάξη. Ο Κάρολος Γ' δεν κατάφερε να κάνει με επιτυχία ούτε καν αυτές τις δύο δουλειές...
πηγη: https://www.avgi.gr