Τι σημασία έχει ο χρόνος για την κυριαρχία και τι για τους κυριαρχούμενους; Για ποιους τρέχει, χαρακώνει και βασανίζει και για ποιους αποτελεί σημείο μελέτης για την εδραίωση της κυριαρχίας τους; Μπορεί επί 13 χρόνια ο χώρος της Συρίας να πέρασε κυριολεκτικά από φωτιά, συντρίμμια, αίμα, δυστυχία και θάνατο, από έναν πόλεμο όπου πλήθος κρατών συμμετείχαν δι’ αντιπροσώπων, μπορεί το καθεστώς Άσαντ, με την βοήθεια κυρίως της Ρωσίας, να κρατήθηκε στην εξουσία, αλλά έφτασε η στιγμή όπου οι συνθήκες ήταν τέτοιες που μπορούσε να πέσει και έπεσε σε λίγες μόνο μέρες. Ο ηγέτης αυτής της επίθεσης είναι ο Μοχάμεντ αλ Τζουλάνι, ο οποίος από το 2017 ήταν επικηρυγμένος τζιχαντζιστής από τις ΗΠΑ με 10 εκ. δολάρια. Ήρθε, λοιπόν, ο χρόνος που ο άνθρωπος αυτός, μετά την κατάληψη μέρους των συριακών εδαφών, συναντήθηκε με αντιπροσωπεία Αμερικανών διπλωματών σε «θετικό κλίμα» και με «θετικά αποτελέσματα», όπως αναφέρουν τα ΜΜΕ. Από τζιχαντζιστής έγινε αντάρτης, από αντάρτης, απελευθερωτής και από απελευθερωτής πολιτικός συνομιλητής, ακολουθώντας και το ανάλογο dressing code κάθε φορά, μαντίλα, αμπέχονο και τώρα κουστούμι. Τα θετικά αποτελέσματα, λοιπόν, δεν αφορούν τους εξουσιαζόμενους της Συρίας, οι οποίοι θα συνεχίσουν να έχουν έναν καταπιεστή πάνω από το κεφάλι τους και έναν Θεό τιμωρό επί γης.
Τα θετικά αποτελέσματα αφορούν τους κυρίαρχους, την διαχείριση των υδρογονανθράκων, την επέκταση της επιρροής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και την συνέχιση σχεδιασμών που αφορούν την ενέργεια, όπως η πραγματοποίηση της κατασκευής του μεγάλου αγωγού φυσικού αερίου από το Κατάρ, αξίας 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων και μήκους 1.500 χιλιομέτρων. Το έργο του αγωγού είχε απορριφθεί από το καθεστώς Άσαντ το 2009, γιατί ο σχεδιασμός του δεν περιελάβανε την Ρωσία. Μ’ αυτό τον τρόπο, ο Άσαντ θέλησε να διασφαλίσει τα συμφέροντα της συμμάχου του Ρωσία. Μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ, η κατασκευή του αγωγού φαίνεται πως ξαναμπαίνει στο προσκήνιο. Ο αγωγός θα μεταφέρει φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω της Σαουδικής Αραβίας, της Ιορδανίας, της Συρίας και των τουρκικών τερματικών διανομής. Ήδη η Τουρκία φαίνεται να ξαναζεσταίνει το θέμα του αγωγού, αφού το δήλωσε και ανοιχτά ο υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, Alparslan Bayraktar, ότι επιδίωξη της Τουρκίας είναι να επενδύσει ενεργειακά στη Συρία, καθώς και ότι, εφ’ όσον η Συρία επιτύχει ενότητα και σταθερότητα ώστε ο αγωγός να είναι ασφαλής, είναι υπέρ της κατασκευής. Αυτή την στιγμή, βέβαια, κάτι τέτοιο φαντάζει απίθανο για τον χώρο της Συρίας, αλλά οι συμμαχίες μεταβάλλονται διαρκώς και τελικά ίσως στο μέλλον κάποιες εγγυήτριες δυνάμεις (Τουρκία – Ισραήλ) να διασφαλίσουν την «ασφάλεια» της περιοχής και των συμφερόντων τους έναντι των εξουσιαζόμενων της Συρίας. Άλλωστε, προς το παρόν, φαίνεται πως το Ισραήλ και η Τουρκία παίζουν «τα ρέστα» τους για την εδραίωση της επιρροής τους στην μετά Άσαντ Συρία· οι ανταγωνισμοί που τώρα συμβαίνουν σε πολιτικό επίπεδο μεταξύ των δυο κρατών, στο μέλλον είμαστε βέβαιοι πως θα μετριαστούν για να δώσουν την θέση τους σε μια «δίκαιη» μοιρασιά των δύο κρατών στη Συρία.
«Η Τουρκία θα κρατήσει το κλειδί για τη Συρία»,δήλωσε ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ και συνέχισε αναφερόμενος στον Ερντογάν και για τον έλεγχο της Συρίας πως «[…] Αυτός είναι πολύ έξυπνος τύπος, τον ήθελαν για χιλιάδες χρόνια (στο να ελέγχει την Συρία). Και το κατάφερε, όσοι άνθρωποι μπήκαν μέσα ελέγχονται από την Τουρκία και δεν πειράζει, είναι άλλος τρόπος να πολεμήσεις». Ουσιαστικά ο Τραμπ νομιμοποιεί τον αναθεωρητισμό της Συνθήκης της Λοζάνης του τουρκικού κράτους και δείχνει τον ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας και την συνεννόηση που έχει με την Τουρκία η οποία, μετά την παρουσία της στην Τρίπολη της Λιβύης και στη Σομαλία, αρχίζει να «πατάει πόδι» σταθερά και στην Συρία. Τα πράγματα, όμως, σ’ αυτή την περιοχή δεν είναι και ποτέ δεν ήταν δεδομένα και η κατάληψη μέρους του συριακού χώρου από τους υποκινούμενους τζιχατζιστές της Χαγιάτ ταχρί αλ Σαμ, καθώς και η κατάρρευση του καθεστώτος Ba’ath, είναι γεγονότα αλληλοεξαρτώμενα με τα πολεμικά πεδία της Ουκρανίας, της Γάζας, του Λιβάνου και της αλλαγής εξουσιαστικής διαχείρισης στις ΗΠΑ. Θεωρούμε απίθανο να μην υπήρχαν συνεννοήσεις κάποιων πλευρών με το ρωσικό κράτος, ώστε να υπάρξει συντεταγμένη αποχώρηση ρωσικών δυνάμεων από την περιοχή και που μέσα σ’ αυτές τις συνεννοήσεις να υπήρχε και το τι μέλει γενέσθαι του μεγάλου ρωσικού οπλισμού στα χεριά των τζιχαντζιστών. Άλλωστε, μετά την ανατροπή του Άσαντ, ο Πρόεδρος της Επιτροπής Άμυνας της ρωσικής Δούμας, Αντρέι Καρταπόλοφ, ανέφερε ότι η ρωσική πρεσβεία στη Δαμασκό έχει δημιουργήσει γραμμές επικοινωνίας με τους τζιχαντιστές της Χαγιάτ ταχρί αλ Σαμ.
Τα όπλα που «έμειναν» πίσω
Συνολικά, η Ρωσία διέθετε δυνάμεις σε 114 τοποθεσίες στη Συρία, 125 έχει η Τουρκία και 570 θεωρούνται ιρανικές στρατιωτικές τοποθεσίες. Η Ρωσία, μέχρι τον Αύγουστο του 2022, διέθετε και S-300 στη Συρία, τους οποίους και μετέφερε στο λιμάνι του Νοβοροσίσκ, στη Μαύρη Θάλασσα. Μέχρι και τα μέσα Δεκεμβρίου η Μόσχα έχει αποσύρει το 10% των δυνάμεών της από τη Συρία στη Ρωσία και καθημερινά απογειώνονται δύο αεροπλάνα που μεταφέρουν στρατιωτικό εξοπλισμό από τη βάση Χμεϊμίμ, που βρίσκεται στην περιοχή Τζάμπλε στην επαρχία της Λατάκεια, προς στη Ρωσία. Οι ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις αναφέρεται πως θα αποσυρθούν διαδοχικά από την αεροπορική βάση Χμέιμιμ, τη ναυτική βάση στην Ταρτούς και το αεροδρόμιο Κουαμίσλι, μέχρι τέλος του Ιανουαρίου του 2025. Να σημειωθεί πως η ρωσική ναυτική βάση στην Ταρτούς είναι από το 1971 και το 2017 μισθώθηκε από τη Μόσχα για 49 χρόνια σαν αντάλλαγμα του καθεστώς Άσαντ για την βοήθεια της Ρωσίας στον εμφύλιο πόλεμο. Πάντως, δεν θεωρούμε πως η Ρωσία θα εγκαταλείψει τόσο εύκολα τις διόδους της στη Μεσόγειο και είτε θα παραμείνει κάποια δύναμη εκεί μετά από διαπραγματεύσεις και ανταλλάγματα ή θα πρέπει να «ψάξει» άλλες περιοχές, όπως η Λιβύη.
Παρόμοια γεγονότα έχουμε ξαναδεί και στο Αφγανιστάν τον Αύγουστο του 2022, που μετά την συντεταγμένη αποχώρηση των Αμερικανών πολλά όπλα περιήλθαν στην κατοχή των Ταλιμπάν. Τα γεγονότα στη Συρία έχουν αρκετές ομοιότητες με εκείνα του Αφγανιστάν, όπου μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ, η περιοχή μετατράπηκε σε μια τεράστια αγορά όπλων και πολλοί αναφέρουν πως πρόκειται για την μεγαλύτερη παραβίαση όπλων στην ιστορία. Οι ίδιες οι ΗΠΑ αναφέρουν, πως τα όπλα που αφέθηκαν στους Ταλιμπάν έχουν αξία πάνω από 7 δις δολάρια και πρόκειται κυρίως για οχήματα ξηράς αξίας 4,12 δισεκατομμυρίων δολαρίων και στρατιωτικά αεροσκάφη αξίας 923,3 εκατομμυρίων δολαρίων. Επιπλέον, άλλες εκθέσεις αναφέρουν πως αφέθηκαν 9.524 πυρομαχικά αέρος-εδάφους, 40.000 οχήματα, 300.000 ελαφρά όπλα και 1,5 εκατομμύρια σφαίρες. Τα αμερικανικά όπλα έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί σε συγκρούσεις στο Κασμίρ, το Πακιστάν αλλά και τη Γάζα και δυστυχώς θα εμφανιστούν και σε μελλοντικά πολεμικά πεδία.
Οι χαμένοι και οι «κερδισμένοι»
Πολλοί αναφέρουν πως η Ρωσία είναι ο μεγάλος χαμένος σ’ αυτή την υπόθεση στη Συρία, αλλά η κατάληψη μέρους της Συρίας από τους υποκινούμενους τζιχατζιστές της Χαγιάτ ταχρί αλ Σαμ, δεν μπορεί να ιδωθεί ξεχωριστά και εντάσσεται σε μια γενικότερη παγκόσμια σύρραξη και ευρύτερες γεωπολιτικές ισορροπίες. Τα γεγονότα της Συρίας είναι τα τελευταία από μια σειρά πολεμικών συρράξεων. Η Ρωσία φαίνεται να κατακτά ντε φάκτο ένα ουκρανικό εδαφικό κομμάτι που ακόμα και ο Ζελένσκι φαίνεται δειλά-δειλά να το αναγνωρίζει. Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται να χάνει, προς το παρόν, μια «παραδοσιακή» επιρροή στη Συρία. Σαν μια παρτίδα σκάκι που οι παίχτες μπορεί να θυσιάσουν σημαντικά πιόνια για να την κερδίσουν. Μόνο που αυτή η παρτίδα των κυριάρχων όχι μόνο δεν φαίνεται να τελειώνει, αλλά μπορεί ακόμα να μην έχουμε δει την κορύφωσή της. Μέσα στο παραπάνω πολυδιάστατο γεωπολιτικό πλαίσιο, η κατάληψη μέρους της Συρίας ακολούθησε πολεμικά και πολιτικά γεγονότα που καθόλου αμελητέα δεν είναι και σίγουρα η μη αναφορά τους δεν βοηθά στην όσο το δυνατόν πληρέστερη κατανόηση των πραγμάτων στην περιοχή, που ούτως ή άλλως είναι περίπλοκη και πολυδιάστατη. Μιλώντας καθαρά, λοιπόν, η Συρία δεν θα είχε καταληφθεί από τους ισλαμιστές την συγκεκριμένη περίοδο, α) αν δεν υπήρχε ο πόλεμος στην Ουκρανία, δημιουργώντας ένα ανισομερές βάρος όσον αφορά τη στήριξη της Ρωσίας στο καθεστώς Άσαντ, β) αν δεν είχε προηγηθεί η 7η Οκτώβρη και η μετέπειτα ολοκληρωτική ισοπέδωση της Γάζας από το Ισραήλ, γ) τον μετέπειτα πόλεμο του Ισραήλ στο Λίβανο κατά της Χεζμπολάχ, όπου η τελευταία δέχτηκε μεγάλο πλήγμα (μάλιστα, το ξεκίνημα των επιθέσεων στην Συρία συνέπεσε με την συμφωνία εκεχειρίας Ισραήλ-Χεσπολάχ) και δ) με την εκλογή Τραμπ και την περίοδο μετάβασης της εξουσίας στις ΗΠΑ.
Από την άλλη, όπως, αναφέρθηκε, και η Τουρκία φαίνεται να βγαίνει κερδισμένη αλλά και το Ισραήλ το οποίο προωθήθηκε εντός του εδάφους της Συρίας, δημιουργώντας μια προστατευτική ζώνη 400 τετραγωνικών χιλιομέτρων στην αποστρατικοποιημένη ζώνη του Γκολάν και χτυπώντας εκατοντάδες στόχους με οπλικά συστήματα του προηγούμενου καθεστώτος Άσαντ. Το Ισραήλ φαίνεται να θέλει να προσεταιριστεί τους Κούρδους,ώστε να ωφεληθεί στον ανταγωνισμό του με την Τουρκία και οι Κούρδοι ελπίζουν για ένα ακόμα πιο πολεμικά ενεργό IDF στο έδαφος της Συρίας, ώστε να ανακόψει τα όποια σχέδια επίθεσης της Τουρκίας στην βορειανατολική Συρία. Άλλωστε από ισραηλινή πλευρά υπάρχει
«πρόσκληση» για συμμαχία από τις 10 Νοεμβρίου 2024, όταν ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ Gideon Sa’ar τόνισε τη σημασία της σφυρηλάτησης μιας «φυσικής συμμαχίας» με το κουρδικό έθνος. Από την άλλη η «Ένωση Κοινοτήτων του Κουρδιστάν» (KCK) μέσω του ανώτερου Κούρδου ηγέτη Zübeyir Aydar απάντησε ότι το κουρδικό κίνημα θα μπορούσε να συνεργαστεί με το Ισραήλ παρά το γεγονός ότι αντιτίθεται στις πολιτικές του, ιδιαίτερα όσον αφορά την Παλαιστίνη.[1] Ακόμα και αν κάποιες κουρδικές κοινότητες δεν καλοβλέπουν την παραπάνω προσέγγιση θα έπρεπε τουλάχιστον να το δηλώσουν. Εάν κάποιος δολοφόνος βασανιστής δηλώνει δημοσίως πως θέλει να σε έχει φίλο, τότε πρέπει να το ξεκαθαρίσεις σ’ όλους πως δεν θες να έχεις σχέσεις μ’ αυτόν, γιατί σε άλλη περίπτωση η σιωπή σου όχι μόνο δεν μπορεί να μεταφραστεί σε άρνηση, αλλά ίσως να περιπλέκει ακόμα τα πράγματα για το τι σχέσεις και τι συζητήσεις κάνεις με τον δολοφόνο. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί το πόσο, τουλάχιστον επιπόλαιο αλλά και απάνθρωπο, είναι να χαρακτηρίζεται ένας λαός ως «επαναστατικό υποκείμενο» και μέρος του να επιθυμεί προστασία από τον IDF των αμέτρητων εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας στη Γάζα.
Το ποιος κυρίαρχος, όμως, βγαίνει κερδισμένος είναι εξαιρετικά επισφαλές σε μια πολιτισμικά πολυδιάστατη Συρία, με το «παραδοσιακό» μίσος των Σύριων προς την Τουρκία και το Ισραήλ και με τους Κούρδους να έχουν καταλάβει ντε φάκτο περίπου το ένα τέταρτο της Συρίας στα βορειοανατολικά και να αποτελούν σοβαρή στρατιωτική δύναμη με αξίες που είναι εκ διαμέτρου αντίθετες από τον ισλαμικό νόμο και τις αρχές που θέλουν να επιβάλουν οι ισλαμιστές. Στο σημείο αυτό, κρίσιμο ρόλο θα παίξουν οι ΗΠΑ, μιας και θεωρούν τους Κούρδους συμμάχους που κατέχουν πλούσια εδάφη με πετρέλαιο. Φαίνεται πως, οι ΗΠΑ δεν θα αφήσουν έτσι εύκολα την περιοχή και παίζουν ισχυρό ρόλο. Στην βορειοανατολική Συρία, στα εδάφη που κατέχουν οι Κούρδοι, βρίσκονται 900 στρατιώτες των ΗΠΑ για να ελέγχουν και να φρουρούν τις πετρελαϊκές πηγές. Πρόσφατα ένας Αμερικανός διοικητής, ο στρατηγός Michael E. Kurilla, επισκέφθηκε τη βορειοανατολική Συρία και λίγες ώρες αργότερα, ανακοινώθηκε εκεχειρία μεταξύ των κουρδικών δυνάμεων και μιας υποστηριζόμενης από την Τουρκία ομάδας ανταρτών, γνωστής ως Συριακός Εθνικός Στρατός, στη βόρεια πόλη Μανμπίτζ, την οποία την είχαν καταλάβει οι Κούρδοι από τον ISIS το 2016 και με αραβική πλειοψηφία, όπου οι δύο πλευρές συγκρούονται συχνά. Η συμφωνία προέβλεπε απόσυρση των Κούρδων από την πόλη Μανμπίτζ… οι Κούρδοι έχουν κάθε λόγο να φοβούνται ότι αυτό είναι μόνο η αρχή για ό,τι έρχεται. Άλλωστε οι ΗΠΑ, κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα έως σήμερα, έχουν πουλήσει αρκετές φορές τους Κούρδους, με τελευταία την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων το 2019 και την ταυτόχρονη επίθεση της Τουρκίας σε κουρδικές περιοχές στη βορειοανατολική Συρία. Όποτε, τι και αν «σκίζουν τα ιμάτιά τους» για τους συμμάχους Κούρδους, όπως τους αποκαλούν διάφοροι πολιτικοί στις ΗΠΑ, όπως ο ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ, ο οποίος δήλωσε πως «εάν η Τουρκία αναλάβει στρατιωτική δράση κατά των κουρδικών δυνάμεων στη Συρία, θα θέσει σε δραματικό κίνδυνο τα συμφέροντα της Αμερικής», σημασία έχουν οι συμφωνίες, φανερές ή κρυφές, μεταξύ «μεγάλων» παιχτών και όχι αυτών που χρησιμοποιούνται ως πιόνια.
Στους πολέμους των εξουσιαστών δεν διαλέγουμε πλευρά, δεν διαλέγουμε το «μικρότερο» από το «μεγαλύτερο» κακό. Μένουμε πιστοί στην ανθρωπινότητά μας, ακόμα και στις δύσκολες συνθήκες που ζούμε, ακόμα και στις δυσκολότερες που μπορεί να έρθουν. Απ’ όπου και να πιάσεις έναν εξουσιαστικό πόλεμο, πέραν του ότι λερώνει με αίμα, το σώμα και το πνεύμα του ανθρώπου, από κάτω ενυπάρχουν μπλεγμένα νήματα που δένουν χειροπόδαρα τον καθένα.
Ας μην γελιόνται οι πολεμοκάπηλοι και οι εχθροί τούτου του κόσμου. Η απουσία αντιδράσεων μπροστά στην όλο και πιο γιγαντούμενη πολεμική μηχανή, που με την βοήθεια όλο πιο προηγμένων οπλικών συστημάτων ακόμα και με τεχνητή νοημοσύνη, ισοπεδώνουν ανθρώπους και πόλεις, δεν πρόκειται να συνεχιστεί για πολύ ακόμα. Γιατί; Γιατί μέρος της φύσης είναι η αντίδραση, η αντίσταση και η ελευθερία. Όχι, δεν τελειώνει εδώ η ιστορία. Άλλωστε, η σιωπή και η νύχτα, μπορούν να προσφέρουν στην σκέψη και την πράξη εμπειρίες εξίσου ή ακόμα και πιο σημαντικές από αυτές του θορύβου και του φωτός. Θα έρθει η στιγμή που θα στρέψουμε το φως πάνω μας και ο πόθος μας για έναν ανεξούσιο κόσμο θα σκεπάσει την οχλοβοή των αιμοσταγών πολεμοκάπηλων.
Ανυπόλυτος
[1] https://medyanews.net/senior-kurdish-leader-open-to-israel-ties-despite-policy-disagreements/
Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ.255, Ιανουάριος 2025